Jain Dharm Prakash 1914 Pustak 030 Ank 02

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 3

જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણ. વિ –આ અણને અર્થ લેખક મહાત્માએ વિસ્તારથી લખેલ હોવાથી વિશેષ વિવેચન લખવા જેવું નથી તે પણ સંક્ષેપમાં કાંઈક લખ્યું છે.
બાહ્યદષ્ટિ ને તત્વષ્ટિ જીવોને મોટો તફાવતજ એજ છે કે–એક પિગળિક સુખમાં–તેના લાભને માટે દોડાદોડ કરે છે, ત્યારે બીજે આત્મિક સુખમાં તેના લાભને માટે પ્રયત્ન કરે છે. તેને તેજ ગમે છે, રૂચે છે, પસંદ આવે છે, કર્તવ્યતાજ તેમાં ભાસે છે. બીજા બધા ફાંફા લાગે છે. ૧ -
भ्रमवाटी बाहिदृष्टि-भ्रमच्छाया तदीक्षणं ।।। ___ अभ्रान्तस्तत्त्वदृष्टिस्तु, नास्यां शेते सुखाशया ॥ २ ॥ ભાવાર્થ–બાહ્યરષ્ટિ એ ભ્રમની વાડી છે અને બાહ્યદષ્ટિથી જોવું એ ક્રમની છાયા છે. તેમાં ક્રાંતિ રહીત તત્ત્વદષ્ટિ તે સુખની આશાથી સૂતું નથી પણ પુદ્ગલાનંદી–બાહ્યરષ્ટિ જરૂર તેમાં સુખ બુદ્ધિથી વિશ્રાંતિ કરે છે. ૨. - વિવે--બાહ્યદષ્ટિરૂપ બ્રમની વાડીમાં પુદગળાનંદી જીવેજ આરામ લે છે. તવષ્ટિ જીવ તે તેનાથી દૂર નાસે છે. તેની છાયા પણ તેને ગમતી નથી. તેની છાયામાં રહેવાથી તેને અસર થયા સિવાય રહેતી નથી, કારણકે આ જીવ અનાદિ કાળથી પિલિક સુખને રસી છે, એટલે તેને વધારે પરિચય થતાં પૂવલે ભાવ સકુરે છે, જેથી તેમાં આસક્ત થઈ જવાય છે. તેથી તવંદષ્ટિ જીવ તેનાથી દૂર જ રહે છે. ર
ग्रामारामादि मोहाय, यदृष्टं बाह्यया दृशा ॥
તરવદgવા તાંત-નીતિ વૈરાથસંપરે રે ! ભાવાર્થ–ગામ, આરામ આદિ બાહ્યદષ્ટિથી જોતાં જરૂર જીવને મેહ ઉપજાવે છે, પણ તત્ત્વષ્ટિથી જોતાં તે તે વૈરાગ્યસની વૃદ્ધિ માટે જ થાય છે, બાહ્ય છિ જીવ મધની માખીની જેમ તેમાં મુંઝાઈ મરે છે, પણ તરવષ્ટિ તે સાકરની માખીની પરે મિષ્ટ સ્વાદ લઈ તેમાંથી સુખે મુક્ત થઈ શકે છે. તત્તદષ્ટિપાનું જાગતાં (પ્રાપ્ત થતાં) ચકવતી પિતે પિતાની, સકલ સમૃદ્ધિને સહજમાં તજી દઈ સંયમને સ્વીકાર કરે છે. પરંતુ મૂઢષ્ટિ એ ભીખારી પિતાનું ભજન પત્ર (રામ પાત્રો પણ ત્યજી શકતા નથી, એ સર્વ મોહને જ મહિમા છે. ૩.
વિવેદ–બાહ્યદધિ જીવને જે જે વરતુ જોતાં મહ થાય છે, પ્રેમે ઉપજે છે અને જેના લાભથી આનંદિત થાય છે, તે તે વસ્તુ જોતાં તવદષ્ટિ જીવને વૈરાગ્ય આવે છે, અભાવ ઉપજે છે અને તેના લાભને તે ઈચ્છને નથી. એટલુંજ નહીં પણ પ્રાપ્ત થયેલ હોય તે પણ તજી દે છે. તવંદષ્ટિને પ્રાપ્ત થયા પછી રાકવતીની જ િતજી દેવી તે તેના મનમાં કાંઈ મુશ્કેલ લાગતી નથી,