Jain Dharm Prakash 1914 Pustak 030 Ank 02

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથાની પ્રરતાવનાનો અનુવાદ.
૪૩
उपमिति भवप्रपंचा कथानी
प्रस्तावनानो अनुवाद. ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથાના કર્તા શ્રી સિદ્ધપિને સમયકાળ અને ચરિત્ર,
જનીના પ્રોફેસર ડોકટર હરમન જેકેબીએ ઉપમિતિ ભવપ્રપચા કથા' ગ્રંથ કલકત્તાની રોયલ એશીઆટીક સોસાઇટી તરફથી પ્રસિદ્ધ કર્યો છે. તે ગ્રંથની શરૂ આતમાં આપેલી અંગ્રેજી બનાવવામાં તે ગ્રંથના કત્તા શ્રી સિદ્ધર્ષિ તથા શ્રી હરિભદ્રસૂરિના સમયકાળને નિર્ણય તથા સિદ્ધર્ષિનું ચરિત્ર તે વિદ્વાન પંડિતે આપ્યું છે. તેને અનુવાદ અંગ્રેજી નહીં જાણનાર જૈન મુનિરાજે તથા શ્રાવક ભાઈઓને ઉપગી જાગી આ નીચે આપીએ છીએ:
સિદ્ધર્ષિના જીવનચરિત્રનું જ્ઞાન એક સરખા ભરોસાદાર નહીં એવા બે સાધનોથી આપણને મળે છે. એક તે તેમના પિતાના ગ્રંથે –તેમાં પણ મુખ્યત્વે કરીને ઉપમતિ ભવપ્રપંચા કથા–ઉપરથી અને બીજું પ્રભાવક ચરિત્રમાં આપેલી દંતકથા ઉપરથી. સિદ્ધાર્ષિએ જે પિતાની હકીકત આપી છે તે ફક્ત જૈન ગ્રંથકાર ગ્રંથને અંતે પ્રશસ્તિમાં સાધારણ રીતે જે હકીકત પિતાને માટે આપે છે તે મુજબ પિતાની, પિતાને ગુરૂની તથા પિનાના ની હકીકત આપી છે, એટલું જ નહીં પણ તે પિતાની આંતરિક જીંદગીની તથા પિતામાં થયેલી ઉત્તરોત્તર ધર્મવૃદ્ધિની હકીકત પણ આપે છે. કારણ કે પ્રથમ પ્રસ્તાવની પીઠીકમાં જે વાત છે તેમાં એક ભીખારીના ચરિત્રના રૂપકના રૂપમાં સિદ્ધષિ સંસારી જીવને સત્ય ધર્મ પ્રાપ્ત થયાને વખતથી સંપૂર્ણ સંસાર ત્યાગ કરતાં કેવું ધીમે ધીમે ઉંચે ચઢવું પડે છે તેનું વર્ગન આપે છે. આ રૂપકનો અર્થ કરતાં કવિતામાં (પાનું
૪) તથા લંબાણ ગા લખાણમાં (પાને ૪૬ થી ૧૪૬) સિદ્ધર્ષિ સ્પષ્ટ રીતે કહે છે કે નિપુણ્યક ભિક્ષુક તે બીજે કઈ નહીં પણ ભગવત્ ધર્મ પ્રાપ્ત થતાં પહેલાનો (મારા કાન ) મારા પિતાનો જીવ છે. ( મરી નીવડા લેક ૪૨, પાનું 4પ-લીટી ૧૬ પાનું ૫૩-લીંટી ૧૨). વળી તે પિતાના જાત અનુભવની વાત કહે છે ( વ નડું પાનું પ૩-લીંટી ૧૭ પાનું ૮૦
૧ આ ગ્રંથના નામનું ખરું રૂપ શું છે તે શક ભરેલું છે. સમાસનો પહલે ભાગ ઉપમિતિ આપે છે. પણ આ ગ્રંથની પ્રશરિતમાં, બીજા અને ત્રીજા પ્રતાવને છે તથા પ્રભાવક ચરિત્રમાં ઉપમિત લખેલું છે તેથી હું ઉપમિતિને બદલે ઉપમિત પસંદ કરી, પણ ડોકટર પીટરસને પસંદ કરેલું ઉપમિનિ નામ તદન ખોટું નથી અને તેથી મેં તે કાયમ રાખ્યું છે,