Book Title: Gathasaptashati
Author(s): Nathuram Shastri
Publisher: Pandurang Javji
View full book text
________________
७ शतकम् ] संस्कृतगाथासप्तशती।
३२९ [सादरेण मृगयध्वं प्रियं जनं यदि सुखेन वः कार्यम् ।
यद्यस्य हृदयदयितं तन सुखं यत्तन नास्ति ॥] सर्वादरेण मार्गत जनं प्रियं यदि सुखेन वः कार्यम् ।
यो यस्य हृदयदयितस्तन्न सुखं तत्र यन्नास्ति ॥ ५० ॥ मार्गत अन्विष्यत । तथा च सहसा प्राप्तेरभावे, सयत्नमन्वेषणेनापि प्रियजनः प्रेम्णा संगन्तव्यः। वयं यत्र प्रणयी आगच्छति किं तत्र वक्तव्यमिति समधिकप्रोत्साहनं व्यज्यते । सर्वादरेणेत्यनेन-यदि गुणाभिमानी स उपेक्षेत तयपि नानाविधैरादरानुगमनैः स प्रसादनीयः । यदि च प्रियजनः स्वयमेवादरं कर्तुमुद्यतः सुबहु सौभाग्यं तत्रेति जारकृतादरः सूच्यते । यदि सुखेन कार्यमित्यनेन-'यद्यपि ते पतिरस्त्येव परं हृदयाननुकूलतया न तत्समागमेन सुखमिति' पत्युरुपजापो ध्वन्यते । यत्सुखं तत्र (हृदयदयिते) न भवेदीदृशं सुखमेव नास्ति, अपि तु सर्व सुखं तत्रोपलभ्यत इत्यर्थः । तन्न सुखमित्यनेनयद्धि सुखमिति सर्वजनैरनुभूतं तत्तु सर्वमपि लभ्येत, यच्च यच्च न प्राप्येत तत् तत्सुखपदवाच्यमेव नेत्याकूतम् । 'वः' इति बहुत्वेन 'त्वामेव प्ररोचनाविधया नेदं कथयामि, अपि तु सामान्यतया सर्वानेव सुखलिप्सून् कथयामीत्यपक्षपातो ध्वन्यते। प्राकृते लिङ्गादेरनियमात् यो यस्य हृदयदयित इति पुंस्थाने 'जं जस्स हिअअदइअं' इति क्लीवं प्रायोजीति बोध्यम् । गङ्गाधरभ्रमानुसारं यथास्थितं नपुंसकमेव चेक्रियेत तर्हि-यवस्तु यत्सुखं वा यस्य हृदयदयितमिति गतिरवलम्ब्या भवेत् । पर्र पूर्वार्द्ध प्रियजनस्य स्पष्टं निर्देशेन दयितपदवारस्याभावेन च सेयमगतिरेवेत्यलम् । __अकृतप्रसाधनैव कथमुपस्थितासीति कान्तमुपगतां दुहितरं प्रति क्रुध्यन्तीं वेश्यामातरै वचनचातुर्येण कामुकः खयमाह
दीसन्तो दिद्विसुओ चिन्तिजन्तों मणवल्लहो अत्ता। उल्लावन्तों सुइसुहो पिओ जणो णिचरमणिजो ॥५१॥ [दृश्यमानो दृष्टिसुखश्चिन्त्यमानो मनोवल्लभः श्वश्रु ।
उल्लप्यमानः श्रुतिसुखः प्रियो जनो नित्यरमणीयः ॥] दृष्टिसुख ईक्ष्यमाणो विचिन्त्यमानो मनोरमः श्वश्रु ।
श्रुतिसुख उदीर्यमाणः प्रियो जनो नित्यरमणीयः॥५१॥ दृश्यमानः प्रियजनो दृष्टेः सुखकारकः । उदीर्यमाणः संकथासु कीर्त्यमानः । सर्वाव. स्थाखपि सर्वदैव सुखकारक इत्यर्थः । प्रियजनस्य ईक्षणं चिन्तनं कीर्तनं च सुखमिति कथनसौकर्येपि ईक्ष्यमाणः प्रिय इत्यादिना ईक्षणचिन्तनादिकं तत्संबन्धितयैव सुखकारकमतः स खयमेव सुखस्वरूपोस्तीत्यतिशयो व्यज्यते । एवं च-हृदयतोनुरज्यतो मम कृते किं वा प्रसाधनेनेति सवैदग्ध्यं स्वप्रणयः प्रकाश्यते । 'तथैवापरगाथामाह' इति निकभ्रता गङ्गाधरेण नायिकोत्साहनार्था दूत्युक्तिरपि सेयं खीकृता, परमत्र ‘श्वश्रु' इत्याम• त्रणं न संबध्यते।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Page Navigation
1 ... 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446