Chhandonushasan

Author(s): Hemchandracharya, H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 142

[ 107]
'तारा शत्रुओनी स्त्रीओनी आंखोनी काजळरेखाथी मलिन बनेल, अने नींगळता आंसजळे धोवाई गयेल एवा अधर उपरना अळताना रसे, क्रोधे भराईने, ए स्त्रीओनी आंखोमां प्रवेश कर्यो छे ।' किलिकिंचित
जेनां बेकी चरणोमां पंदर मात्रा छे अने एकी चरणोमां सत्तर मात्रा छे ते किलिकिंचित छंदनुं उदाहरण :
तरुणी-'किलिकिंचिअ'इं विसट्टहिं, ससि-जोण्ह-समुज्जल रत्तडी । मल्लिअ-फुल्लई परिमल-सारइं, जउ तउ गय सग्गहु वत्तडी ॥११३
"तरुणीओ हास्य, भय, रोष, गर्व वगेरे भावो प्रगट करी रही छे, रात्री चांदनी वडे उज्ज्वळ छे, मल्लिकानां फूलोनी सुंदर सुगंध प्रसरे छे : ज्यारे आq होय त्यारे स्वर्गनी वात ज निरर्थक छे ।'
___ नोंध :- आ प्रमाणे जेनां बेकी चरणोमां पंदर मात्रा छे तेवा पेटाप्रकारोनां बे उदाहरण थयां ।
हवे जेनां बेकी चरणोमां सोळ मात्रा छे तेवा पेटाप्रकारनुं उदाहरण : शशिबिंबित
जेनां बेकी चरणोमां सोळ मात्रा छे अने एकी चरणोमां सत्तर मात्रा छे ते शशिबिंबित छंद- उदाहरण :
तुह मुहु लायण्ण-तरंगिणीए, झलकंतर कंति-करंबिअउं । सोहइ निम्मल-वट्टल-मंडलु, जल-मज्झि नाइ ससि बिंबिअउ ॥ ११८
___ 'तारुं तेजे मढेलुं वदन लावण्यनी सरितामां झळहळतुं एवं शोभे छे, जेवू निर्मळ अने वर्तुळ चंद्रमंडळ जळमां प्रतिबिंबित थयुं होय ।'
नोंध :- आ प्रमाणे एक प्रकारचें उदाहरण थयुं । आ रीते चतुष्पदीना पंचावन प्रकार छ ।
आ प्रमाणे बंने विभागो मळीने अंतरसमा चतुष्पदीना एक सो दस प्रकार छ । ते 'वस्तुक' पण कहेवाय छे । अर्धसमा चतुष्पदी
___ अंतरसमा चतुष्पदीना बीजा अने त्रीजा चरणने उलटाववाथी अर्धसमा चतुष्पदी बने छ । एना पण एक सो दस प्रकार छे अने तेमनां नाम पण 'चंपककुसुम' वगेरे छे।