Chhandonushasan

Author(s): Hemchandracharya, H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 182

[147] वइरिउ मणि मन्त्रवि कुसुम-सरु, खणि खणि सा बहु उत्तसइ । अच्छरिउ रूव-निहि कुसुम-सरु, तुह दंसणु जं अहिलसइ ॥
('कविदर्पण'मां 'कलयंठि-गिर' अने 'मन्निवि' पाठ छे ते वधु सारा छ। छेल्ली पंक्तिमा 'कुसुम-सर' एवो पाठ जोईए, ते संबोधन होवाथी)।
'हुं मार्नु छ के ते मुग्धा कोकिलनो पंचम सूर सांभळवाथी डरे छे, अने ते कारणे ज ते कोकिलकंठी पोते कशुं ज बोलती नथी । ए चंद्रवदना चंद्र जोई शकती नथी, ते कारणे ए दर्पणमां पोतार्नु मुख जोती नथी । मनमा रहेला कंदर्पने शत्रु मानीने ते क्षणे क्षणे घणो त्रास पामी रही छे, ने तेम छतां ए एक अचरज छे के, हे रू पनिधि कंदर्प, ए तारुं दर्शन करवानी अबळखा सेवे छे ।'
उदा. ४.१२७ : मूळ पाठमां पांचमी पंक्तिमा 'सिसिरोवयारकिर्हि' एवा शब्दो छ । तेमां 'किर्हि' ए हिंदी, 'के' (= 'के लिये')- पूर्वरूप छे । सं. 'कृते' परथी, 'कएहि', 'कइहि', "किर्हि' एवो विकासक्रम होय ।
हवे दसमी शताब्दीमां रचायेली धनंजयना 'दशरूपक' उपरनी धनिकनी 'अवलोक' टीकानी एक हसतप्रतमां चोथा प्रकाशनी ६६मी कारिका उपरनो जे पाठ मळे छे तेमां प्रवासविप्रयोगमा प्रवासचर्चा- नीचे- एक उदाहरण मळे छ। (ए ज पद्य ई.स. १२५८ मां रचेयाल जल्हणकृत 'सूक्तिमुक्तावलि'मां पण मळे छे) :
नीरागा शशलांछने मुखमपि स्वे नेक्षते दर्पणे जस्ता कोकिलकूजितादपि गिरं नोन्मुद्रयत्यात्मनः । चित्रं दुःसह-दुःख-दायिनि कृत-द्वेषाऽपि पुष्पायुधे मुग्धा सा सुभग ! त्वयि प्रतिकलं प्रेमाणमापुष्यति ॥
स्पष्टपणे आ बे अपभ्रंश अने संस्कृत पद्योमांचें कोई एक बीजानो चोख्खो अनुवाद ज छे । कयुं पूर्ववर्ती अने कयु पश्चाद्वर्ती एनो निर्णय दुष्कर छे।
उपर 'छंदोनुशासन'मां आपेला जे द्विभंगीप्रकारोनां उदाहरणोनो निर्देश कर्यो छे तेना प्रा. वेलणकरना संपादनमां आपेला पाठमां केटलाक सुधारा करवा इष्ट छे । ते नीचे प्रमाणे छ :