________________
*
ફ્ğમાં અર્ધા ‘' ન જોઈ એ. તા ' થિ ' અને ‘ માળત્તિ ’માં વચ્ચે ૬ ઉમેરી જોડણી એમની દૃષ્ટિએ પણ ભૂલ જ છે. (પૃ. ૨૭) ‘માળશિ’ ‘ત્ર' વિના જ નોંધાયા છે, જે એમની દૃષ્ટિએ સાચે છે. સંવૃત TM અને વિદ્યુત વચ્ચે ભેદ પાડી શકયા નથી—આ આખું પાનું એનું સ્પષ્ટ ઉદાહરણ છે. (પૃ. ૨૮ ) વ'નાં ખે ઉચ્ચારણ એમણે પકડયાં છે: ૧. આય અને ૨. ત્યાય, છતાં જોડણીમાં પાછળથી ગરબડ થવા પામી છે. (પૃ.૨૯માં) લઘુપ્રયત્ન –વશ્રુતિ વિશે ચાકસાઈ નથી. • ત્રિવિધ પ્રક્રિયા નોંધતાં ૧. શુદ્ધ દેંકાર, ૨. મહાપ્રાણુ વર્ગીય વ્યંજનામાં એમણે સ્વીકારેલે હૈંકાર, અને ૩. મ`ર. આ ત્રણેને એમણે જોણીમાં જુદા આકારથી નાંખ્યા છે. યુરાપય વિદ્વાનાને ભારતીય મહાપ્રાણ વર્ગીય વ્યંજના કાંતા સમઝાતા નથી, યા તા એએ એનાં શુદ્ધ ઉચ્ચારણા કરી શકતા નથી. ડૉ. પ`ડિતે પણ મૂળ વમાલામાં કદાચ આ જ કારણે આ મહાપ્રાણુ વ્યંજનેને નાંખ્યા નથી.
'ની
૧. ૩ માં (પૃ. ૩૧થી) શ્રુતિમત્તા, પલટા અને સ્વરભાર ( accentuation) ઉપર લખ્યું છે.
આાિંના ‘સ્વરભાર ’ના નિયમે તારવવાના એમને પ્રયત્ન કેટલેક અંશે નિષ્ફળ ગયા છે; જેમકે ૧. જો એક શ્રુતિમાં તેને તે સ્વર હાય તેા પહેલી શ્રુતિ ઉપર ભાર; બિ’ડિ બૅ'સે જુ'નું મા'લેા પતંગ સા'ડા. છેલ્લા સિવાયનાં બાકીનાં ઉદાહરણામાં ભાર ખીજી શ્રુતિ ઉપર છે. ‘ પતંગ ' જેવા શબ્દમાં ‘પ’ ઉપર કદી ભાર સાંભળવા મળતા નથી. ૨ જો નિયમ તદ્દન સ્વાભાવિક છે. ૩ જો નિયમ ઉદાહરણાની દૃષ્ટિએ અડધા સાચા છે. ૧૪ થે। તદ્દન ખાટા છે; આપેલાં ઉદાહરણામાં એકમાં પણ પહેલી શ્રુતિમાં ભાર નથી. ૫ મે નિયમ સંયુક્ત વ્યંજનેાની પૂર્વેના સ્વર્ પછાડ ખાતે હાઈ હંમેશાં ભાર ધરાવે છે, એ સાચી હકીકત આપે છે. એથી વધુ શ્રુતિ ધરાવતાં પદ્યમાં ૧ લેા નિયમ સાચા આપ્યા છે. એમાં · તાજેતર ’માં જોયેલા વિકલ્પ નિરક છે. ૨ જા નિયમના ‘અ' ખાટા છે, ‘બ' સાચા છે. ૩ જા બુદ્ધિપ્રકાશ, આગસ્ટ ’૬૯ ]
નિયમમાં ‘ પરી'ક્ષા ' સાચેા શબ્દ, પરંતુ 'શુ 'િશું ખોટા ભાર બતાવે છે.
એમણે (૫, ૩૫) વાકથમાં સ્વરભારની મીમાંસા આપી છે, પરંતુ એ ક્ષુદ્ર કાટિની છે. (પૃ. ૩૬) Vowel S quencs મથાળે એમણે સંધિવાની આપેલી ચર્ચા ખાસ ઉપયાગી નીવડે એવી નથી. ૧૬ (પૃ. ૩૭)માં વય મહાપ્રાણ અને ભર વચ્ચે ગેાટાળા થઈ ગયેલા અનુભવાય છે; બીજી રીતે આ ઉદાહરણે। onscnant clusterનાં સારાં ‘ઉદાહરણા પૂરાં પાડે છે. ધ્ય'માં ‘ દ્યોતન ’ ખાટું ઉદાહરણુ આવી ગયું છે. ઉદાહરણ કેટલાંક ચકાસી જવા જેવાં છે. (પૃ. ૪૬) વાકયોમાં ઉદાહરણા પણ મેટા ભાગનાં ચકાસણી માગી લે છે.
ખીજુ` પ્રકરણ ‘ પદાંત'ત સધિ 'નું છે. ‘લકા ‘વકતે ' જેવાં ‘ લખતે ’ વખતે ' જેવાં માટે નૈનધાર્યાં છે એ વક્તા કરતાં શ્રોતાએ કરેલા અનુકરણનું કારણ છે. આ પ્રકરણમાંનાં મમ્દર ‘હુ’નાં ઉદાહરણામાં અવ્યવસ્થા છે. એમણે યશ્રુતિની પણ નોંધ ન કરતાં મોટે ભાગે રર જ રાખ્યા છે; કવચિત્ ઇ, ચર્ચ જેવું ઉદાહરણ નોંધાઈ ગયું છે (પૃ. ૧૧).
ત્રીજું પ્રકરણ લેખનપદ્ધતિ'નું છે. એ વિદેશીએને ઉદ્દેશીને લખાયેલુ છે. ‘પદરચના' પ્રકરણ ૪ થેથી શરૂ થાય છે, જ્યાં શરૂમાં ‘નામિંકી પ્રક્રિયા' આ પ્રકરણમાં આપી છે. વિભક્તિ વિશેની રૂપાખ્યાન-પદ્ધતિ ઉદાહરણેથી જ નિરૂપી છે. પ્રથમ સબળ અંગ લીધાં છે, પછી નિર્મૂળ. સ્ત્રીલિંગના ફૂંકારાંત શબ્દોને પણ નિર્બળ અંગમાં સમાવિષ્ટ કર્યા છે. અને એ તાત્ત્વિક રીતે ખાટું પણુ નથી, કારણ કે રૂપાખ્યાન પાની વેળા કોઈ 'તર નથી પડતું. બ. વ. ને ‘એ’ અને ત્રીજી–સાતમી ના ‘એ’ લાગતાં યશ્રુતિ વિશે કાર્ડના સભાન નથી. જોડણી ની દૃષ્ટિએ ‘બન્ધ’ને સ્થાને ‘બન્દ’ (પૃ. ૬૨), ‘ઘઉ’’તે સ્થાને ‘ગહુ'. એમણે ગુજરાતીમાં ‘એ-એઁ છેડાવાળા શબ્દો ન હેાવાનું કહ્યું છે; ‘વલે’ ‘લે' નજર બહાર ગયા છે. (પૃ. ૬૬) વખત' અને ‘વાર'નાં ઉદાહરણા આપતાં ‘વારને પુલિંગ સમઝી મ્રુ વૈટો વાર રહ્યા કહ્યું છે. નમતી વવતે એ
૨૯૫
