________________
ગુજરાતી સંદર્ભ વ્યાકરણ–સમીક્ષા
કેશવરામ કા. શાસ્ત્રી - A Gujarati Reference Grammar કયા પ્રકારનું છે એ બતાવ્યું છે. બેઉ વિભાગમાંના -by George Cardona; pub. by The Beat 24513011 37 247 24812411 31 422 University of Ten:1sylvania Press, ઉચ્ચારણભેદ સ્પષ્ટ રીતે બતાવ્યો છે, જે સંસ્કૃત Philadelphia through the Cxford Uni. - અને વિસ્તૃત સ– એ સંભવે છે. આ Press, London - Bombay – Karanchi; જોડકાં વચ્ચેનું અંતર અનુક્રમે “મધ્ય’ અને ‘પશ્ચ” Demy Octavo pp. 138, Price Rs. કેટિનું છે. 1965.
સ્વરનાં ઉચ્ચારણોનાં ઉદાહરણ આપતાં પેન્સિલવાનિયા યુનિ. ના ભારતીય-આર્યભાષા અનુનાસિક સ્વરોનાં ઉદાહરણોમાં “સંયમ” “હાંકતો’ વિજ્ઞાનના સહાયક અધ્યાપક શ્રી. કાર્ડોનાએ ૧૯૬૨ ‘હિંચકે' જેવામાં અનુનાસિક સ્વર જ માની લીધેલ -૬૩ ના શિક્ષણિક વર્ષમાં ગુજરાતમાં જુદાં જુદાં છે; હકીકતે “સંયમ' તો સાનુસ્વાર સ્વર છે. સ્થળેએ કરી, ગુજરાતી ભાષાભાવી લોકોને સાંભળી કાડેના અનુસ્વાર અને અનુનાસિક વચ્ચે ભેદરેખા જે માહિતી એકત્રિત કરી હતી તેને સંભાર તારવી શક્યા નથી જણાતા. “મૈલ ’માં હસ્ય વિકૃત અસ્થાનમાં ૧૯૬૩-૬૪ના વર્ષમાં બેસી વ્યવસ્થિત ઉચ્ચારણ નિર્દોર્યું છે. આ નવી વસ્તુ હોવા છતાં આ ગ્રંથમાં સાધી આપે છે. અમદાવાદમાં આવેલા સ્વાભાવિક છે. હકીકતે શાંત-કૂત-લઘુપ્રયત્ન કવાળી ત્યારે મુખ્યત્વે ડે. પ્રબોધ પંડિતના સંપર્કમાં શ્રુતિ પૂર્વે દૂર-સંવૃત કેહૂર્વ વિદ્યુત જ સંભળાય આવ્યા હતા અને દસમાંનાં નવ પ્રકરણોના વિષયમાં છે. અનુનાસિક ા વિવૃત જ હોય છે (૧-૬-, એમની સાથે ચર્ચા વિચારણા કરવાનો લાભ લીધે ૧) એ વિધાન અપૂર્ણ છે; “જ'ને બદલે “પણ” હતા. એમનું રચેલું આ સંદર્ભ વ્યાકરણ કેવળ જઈ એ. નોંધપાત્ર એ છે કે ઉચરિત ભાષા જ વર્ણનાત્મક પદ્ધતિએ નિરૂપિત થયેલું છે: એટલે કે એમણે લીધી છે એટલે અંગ્રેજી જોડણીમાં ૪-૩ એમણે એમને કાને જે કાંઈ સંભળાયું છે તેની જ મીમાંસા હસ્વ જ પ્રાયઃ સ્વીકાર્યા છે. મૂર્ધન્યતર !માટે કરી છે. અને એમણે એ માટે જવંત ભાષાનો જ સાવધાની શરૂમાં દેખાય છે, જ્યાં નીચે નકતાવાળા ઉપયોગ કર્યો છે. કવચિત પ્રાંતીય રૂપોની છાયા,
“r” આપ્યો છે; પછીથી “ડ” જ નેયે જાય છે. તો કવચિત માન્યભાષા વિશે ની એકસાઈ વગેરે શાંત-કૂત-લઘુપ્રયત્ન પ્રકારનું અસ્તિત્વ એમણે સરેરાશ એ જ કારણે દેખાય છે. એક જ વર્ષના ગાળામાં સ્વીકાર્યું નથી; આમ સર્વત્ર એવો વ્યંજન રહીન આવું લાક્ષણિક કોટિનું વ્યાકરણ એના કર્તાની ગ્રાહકને જ આપ્યો છે. શક્તિને પરિચય આપવા પર્યાપ્ત છે. પહેલું પ્રકરણ એક વસ્તુ ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે અને તે એ કે Phonology ( વનિતંત્ર) વિશે આપ્યું છે અને અંગ્રેજી જોડણીમાં ભારવાળા સ્વર સ્વરભારની દસ જેટલા પેટા-ખંડમાં ભિન્ન ભિન્ન પ્રક્રિયાઓને ચર્ચામાં “સ્ટ્રોકથી' બતાવ્યો છે. બેશક, સ્વરભાર
ખ્યાલ આપે છે. વર્ણમાલાના વિષયમાં એમણે પકડવામાં સંખ્યાબંધ ઠેકાણે ભૂલ જણાય છે. ડે. પ્રબંધ પંડિતના સ્વર-વ્યંજનનો જ ઉપયોગ “ઝાડ-ઝાડ” “અઢિ-અઢિ” આમ બેઉ પ્રકારની કર્યો છે, આમ છતાં એની ડાઈમાં જરૂર ઊતર્યા જોડણી નિરર્થક અપાઈ છે; પાછલી જ ઉચ્ચરિત છે. છે. “અ” વિભાગમાં દુ ક કેં ૐ ૐ ઐ = એ રીતે, “ટોક” “વાડ” “મેડિ” ખોટી રીતે આ અને “બ” વિભાગમાં ઝ છે ઍ એ ઐ નોંધાયા છે, પહેલામાં અનુનાસિક “ઓ' છે, તો
મા આમ વિભાજિત કરી દરેક સ્વરનું ઉચ્ચારણ પાછલા બેઉમાં મૂર્ધન્યતર “3” છે. (પૃ. ૨૬) ૧/૪
[ બુદ્ધિપ્રકાશ, ઓગસ્ટ ૧૯
