Bhagwad Gita Vivechanatmak Shabdakosh

Author(s): Prahlad C Divanji
Publisher: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd

Page 298

487.
Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A ( a )
482. द्विज - ( १ ) देव द्विजगुरु प्राज्ञपूजनम् । (२) द्विजोत्तम । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुरु', 'उत्तम' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
483. द्विधाभाव - छिन्नद्वैधाः - छिन्नः द्विधाभावः येभ्यः, 484. द्वेष – रागद्वेषी - रामश्च असौ द्वेषश्च ।
485. द्वेष्ट - अद्वेष्टा- - न द्वेष्टा (अन्यस्य द्वेषं करोति इति ) ।
486. द्वेष्य - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु - [ विग्रहपद्धत्ये 'अरि' (३) शब्दो
दृष्टव्यः ] ।
488. धनुस् - धनुर्धरः - धनुः धारयतीति ।
489.
यैः वा,
ध
धन - ( १ ) धनञ्जय । ( २ ) धनञ्जयः । ( ३ ) धनमानमदान्विताः । -- ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ‘जि(जय्)' (१-२ ) शब्दो दृष्टव्यौ ] । ( ३ ) [ विप्रहपद्धत्यै 'अन्वित' (४) शब्दो दृष्टव्यः] ।
ते I
धर्म - ( 1 ) अधर्मस्य । (२) अधर्मम् । (३) अधर्मः । (४) कुलधर्माः । (५) जातिधर्माः । (६) त्रयीधर्मम् । (७) त्रैधर्म्यम् । (८) धर्मकामार्थान् । ( ९ ) धर्मक्षेत्रे । (१०) धर्मसंमूढचेताः । (११) धर्मसंस्थापनार्थाय । ( १२ ) धर्मात्मा । (१३) धर्माविरुद्धः । (१४) परधर्मः । (१५) परधर्मात् । (१६) सर्वधर्मान् । ( १७ ) साधर्म्यम् । (१८) स्वधर्मम् । (१९) स्वधर्मः । (२०) स्वधर्मे । - ( १ - ३ ) न धर्मः अधर्मः तम् अधर्मम्; तस्य अधर्मस्य । ( ४-९ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कुल' (३), 'जाति', 'त्रयी', 'त्रि' (५), 'अर्थ' (१५), 'क्षेत्र' (६), शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः ] । ( १० ) धर्मेण संमूढचेताः (संमूढं चेतः यस्य सः) धर्मसंमूढचेताः । ( ११ ) धर्मस्य संस्थापनं (एव) अर्थ: धर्मसंस्थापनार्थः, तस्मै धर्मसंस्थापनार्थाय । ( १२-१३ ) [ विग्रहपद्धत्ये 'आत्मन् ' (२५) ‘अविरुद्ध' शब्दौ अनुक्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( १४ - १५ ) परेषां धर्मः परधर्मः तस्मात् परधर्मात् । ( १६ ) सर्वे धर्माः सर्वधर्माः, तान् सर्वधर्मान् । ( १७ ) समानाः धर्माः समानधर्माः, तेषां भावः साधर्म्यम् । ( १८ - २० ) स्वस्य ( आत्मनः, कुलस्य, जातेः वा) धर्मः खधर्मः; तम् खधर्मम्; तस्मिन् स्वधर्मे ।
490. ध - धर्म्यामृतम् -- [ विग्रहपद्धत्यै 'अमृत' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
491.
धा - ( १ ) अष्टधा । (२) त्रिधा । (३) बहुधा । - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अष्ट' 'त्रि' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) बहुभिः रीतिभिः प्रकारैः वा, बहुधा ।
492. धारणा - योगधारणाम् – योगाय कृता, योगस्य अङ्गीभूता वा, धारणा योगधारणा,
ताम् ।
493. धी - स्थितधीः - स्थिता (दृढीभूता) धी : (प्रज्ञा) यस्य सः ।
494. धृ - ( १ ) दिव्यमाल्याम्बरधरम् । ( २ ) धनुर्धरः । -- ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'दिव्यमाल्याम्बर', 'धनुस्', शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
495. धृति - ( १ ) धृतिगृहीतया । ( २ ) धृत्युत्साहसमन्वितः । - ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'गृहीत', 'उत्साह' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
260