Bhagwad Gita Vivechanatmak Shabdakosh

Author(s): Prahlad C Divanji
Publisher: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd

Page 335

1093. 1094
Secondary Word-Units
1092 हित- (१) अहिताः । (२) प्रियहितम् । (३) सर्वभूतहिते । (४) हितकाम्यया । - (१) [हितं (परहितं) ये कुर्वन्ति, इच्छन्ति वा, ते हिताः ] न हिताः अहिताः । (२-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘प्रिय' (६), 'सर्वभूत' (३), 'काम्या' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । हिम - हिमालयः - [ विग्रहपद्धत्यै 'आलय' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
हिंसा - ( १ ) अहिंसा । (२) हिंसात्मकः -- ( १ ) न हिंसा (हिंसायाः अभावः) । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (५) शब्दो दृष्टव्यः ]
।
1095 हीन - ( १ ) मन्त्रहीनम् । ( २ ) विधिहीनम् । - (१-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'मन्त्र', 'विधि' ( २ ) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1096. हृत - हृतेज्ञाना: - [ विग्रहपद्धस्यै 'ज्ञान' (२१) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
1097. हृदय - हृदयदौर्बल्यम् - (विग्रहपद्धत्यै ' दौर्बल्य' शब्दो दृष्टव्यः) ।
1098. हृद् - (१) हृत्स्थम् । (२) हृदेशे । ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ' स्थित ' (२९), 'देश' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] ।
1099. हृषीक – (१) हृषीकेश । (२) हृषीकेशम् । (३) हृषीकेशः । - (१ - ३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'ईश' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ।
1100. हृष्ट- हृष्टरोमा - [ विग्रहपद्धत्यै 'रोमन्' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
1101. हेतु - (१ ) कर्मफलहेतुः । (२) फलहेतवः । - (१ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्या 'कर्मफल' (५), 'फल' (५) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1102. हैतुक - (1) अहैतुकम् । (२) काम हैतुकम् । – (१) ( न कश्चिदपि हेतुर्यस्मिन्विद्यते तत् हैतुकम् ) न हेतुकम् अहैतुकम् । (२) [ विग्रहपद्धत्यै 'काम' (१४) शब्दो दृष्टव्यः ]
Sub-Section (b ) - Kāsmir Recension
N.B.-The previous words to which references have been made in this sub-section are those occurring in itself.
अ
1. अति - (1) अतिजागरतः । (२) अत्यद्भुतम् । (३) अत्यन्तम् । (४) अत्यशतः । - ( १ ) अतिशयेन यो जागर्ति स अतिजागरत् (? अतिजाग्रत्), तस्य अतिजागरतः (? अतिजाप्रतः ), । (२) अतिशयेन अद्भुतम् अत्यद्भुतम् । (३) अन्तमतिक्रम्य बत्तिष्ठति तदत्यन्तम् । (४) अतिशयेन अश्नाति स अत्यशत् (? अत्यनत् ), तस्व अत्यशतः (? अत्मश्नतः) ।
2. मतिक्रम - अतिक्रमनाशः -- अतिक्रमस्य नाशः ।
3. अद्भुत - अत्यद्भुतम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'अति' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] |
4. अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् - अध्यात्मज्ञाने ( आत्मविषयकं ज्ञानं अध्यात्मज्ञानम्, तस्मिन् ) निष्ठा अध्यात्मज्ञाननिष्ठा, तस्याः भावः ।
5. अध्यात्मविद्या - अध्यात्मविद्याविनिदृत्तकामाः - अध्यात्मविद्यया ( आत्मनि तात्पर्य- यस्याः विद्यायाः सा अध्यात्मविद्या, तया ) ( अध्यात्मविद्या परिशीलनेन ) विनिवृत्तकामाः (विनिकृत्ताः कामाः येषां ते) ।
297