________________
समाजात जात पंचायती होत्या. जात नसती आफत. अनेक जैन सामाजिक हेच ते सामाजिक निष्क्रियपण. सामाजिक पंचायतीने दिलेला निर्णय सर्वांना मान्य शैक्षणिक ट्रस्ट संबंधाने चाललेले गैरव्यवसहार संस्थांच्या संदर्भातून हे गावोगावी चालले व्हायचा. पंचायती तुटल्या किंबहुना तोडल्या उघड्या डोळ्याने पाहूनही समाज गप्प राहतो. आहे. गेल्या. त्याठिकाणी ट्रस्ट आलो. मतांच्या कारण तेथे कोणाचे तरी आप्तस्वकीय गुंतलेले अनेक संस्था ट्रस्ट आदर्शपणे काम राजकारणामुळे मेजॉरिटी शब्दामुळे संस्थामधून असतात. ट्रस्टच्या प्रॉपर्टी ट्रस्टी Mis-use करतात. योग्यपणे चोखंदळपणे समाज राजकारण घुसले.
करताना आपण पाहतो. ज्याला उन्नतीसाठी झटत असतात पण अशा आदर्श दारु पिणारी, ढळढळीत चारित्र्यहीन सामाजिकदृष्टी नाही. काय कशाशी खातात संस्थांच कारभार जैन वृत्तपत्रे आदर्श म्हणून असणारी व्यक्ती जैन मंदिराचा अध्यक्ष होताना हे माहीत नसते असा श्रावक खूप मोठ्या वाचकांच्या समोर मांडताना दिसत नाहीत. समाज मुकाटपणे ते सहन करतो? का? कारण ट्रस्टवर विराजमान असतो. दशकानुदशके हे अशा माणसाला आव्हान द्यायचे म्हणजे चालते पण कोणीही आवाज उठवत नाही.
जोडीदार निवडीसाठी व्यापक क्षेत्र उपलब्ध जैनांतर्गत आंतर्जातीय लग्ने : काळाची गरज होईल. सहाजिकच जैन मुलींच्या जैन
- मिलिंद फडे समाजाबाहेर लग्ने होण्याच्या प्रमाणात मोठी
घट होईल. आपला जैन समाज संख्येने फार छोटा सामाजिक शास्त्रांच्या अभ्यासकांनी जैन समाजातील अनेक संस्था | आहे. जनगणनेनुसार भारताच्या एकूण केलेल्या पाहाणीनुसार भारतातील १०० हून नियमीतपणे वधु-वर मेळावे घेत असतात. लोकसंख्येत जैन लोकसंख्या केवळ ०.४ अधिक जातीय समूह जैन धर्मीय आहेत. परंतु हे मेळावे बहुतेक वेळा जैन समाजाच्या टक्के आहे. जैन समाजाच्या अनेक संघटना पुण्याच्या जैन सहयोग या संघटनेने एखाद्या पंथाच्या अथवा जातीच्या मुलांव नेते यांना जनगणनेचे आकडे चुकीचे घेतलेल्या एका राज्यव्यापी वधूवर मेळाव्यात मुलींसाठी असतात. असे मेळावे वाटतात. त्यांच्या मते भारताच्या एकूण केवळ महाराष्ट्रातूनच ३० हून अधिक जैन घेण्याऐवजी ते सर्व पंथीय व सर्व जातीय लोकसंख्येत जैनांची लोकसंख्या किमान जातींच्या वधू-वरांनी भाग घेतला होता. जैन मुला-मुलींसाठी घ्यायला हवेत. हवे | २ ते ४ टक्के असावी. हा आकडा कितीही या सर्व जैन जाती आपले वेगळे अस्तित्व तर ते अतिउच्चशिक्षित, उच्चशिक्षित, फुगवला तरी जैन समाज अल्पसंख्यच ठेवून आहेत. यातील काही प्रमुख जातींचा डॉक्टर्स, परदेशात रहाणारे या व अशा | रहातो. त्यातच आपण विविध पंथ, उपपंथ, अपवाद सोडता बहुतेक जातींची बॅनरखाली घ्यावेत, पण तेथे पंथाचे व जाती, उपजाती, भाषिक समूह, प्रादेशिक लोकसंख्या काही हजारांपेक्षा जास्त नसते. जातीचे बंधन ठेवू नये. समूह यांच्यात विभागले गेलो आहोत.
जनगणनेनुसार जैन समाजात मुले जैनांतर्गत आंतर्जातीय लग्नांचे जैन ___ जैन धर्माचे दिगंबर आणि श्वेतांबर हे आणि मुली यांच्या संख्येत मोठी तफावत समाजाला इतरही अनेक फायदे होतील. प्रमुख पंथ आहेत. दिगंबरांचे बिसपंथ, आहे. तशात अनेक जैन मुली आपल्या अशा लग्नांमुळे जैन समाजातील पंथवाद | तेरापंथ, तारणपंथ, कानजीपंथ इत्यादी समाजात योग्य जोडीदार न मिळाल्याने जैन आणि जातीवाद यांना आळा बसेल. संपूर्ण अनेक उपपंथ आहेत तर श्वेतांबरांचे समाजाबाहेर लग्न करू लागल्या आहेत. जैन समाज एकत्र येण्याच्या प्रक्रियेला बळ मूर्तीपूजक अथवा देरावासी, स्थानकवासी ___ त्यामुळे अनेक जैन मुलांना लग्नासाठी मुली मिळेल. या प्रक्रियेची सुरवात आपण व तेरापंथी असे प्रमुख उपपंथ आहेत. मिळूच शकत नाहीत. ही गोष्ट जैन पुण्यापासूनच सुरू करूया कारण पुणे हे भाषीक व प्रादेशिक समूहांच्या बाबतीत जैन समाजाच्या भवितव्याच्या दृष्टीने चिंतनीय याकरीता एक आदर्श शहर आहे. समाज मराठी/महाराष्ट्रीयन, गुजराथी, आहे. अशा मुलांना लग्नाचे आमिष इथे हेही लक्षात ठेवायला हवे की जैन मारवाडी/राजस्थानी, कन्नड/कर्नाटकी, दाखवून त्यांची आर्थिक फसवणूक करणारे मुलां-मुलींची लग्ने काही प्रमाणात जैन तमिळ, पंजाबी, हिंदीभाषीक उत्तर भारतीय दलाल निर्माण झाले आहेत. यावर जैनंतर्गत समाजाबाहेरही होतच रहाणार. अशा अजैन (दिल्ली/उत्तर प्रदेशीय/मध्य प्रदेशीय/ आंतरजातीय लग्ने हा एक उपाय आहे. जोडीदारांवर जैन संस्कार कसे होतील हेही हरियाणवी इ.) गटात विभागला गेला आहे. जैन मुलां-मुलींनी आपला जोडीदार आपण पाहायला हवे. अशी जोडपी जैन ___पारंपारिक समजूतीनुसार जैन निवडताना पंथ व जात यांना महत्त्व समाजाचा अविभाज्य भाग रहाण्यातच त्या समाजाच्या ८४ जाती आहेत. पण देण्याऐवजी योग्यतेला महत्त्व द्यावे. त्यामुळे जोडप्यांचे आणि जैन समाजाचे हीत आहे.
३८ । भगवान महावीर जयंती स्मरणिका २००९
