________________
नरवाहनदत्ताच्या कथासारख्या निरनिराळ्या भोजकट' असे आहे. भोजकट हे फार हा केवळ योगायोग नव्हे देशातून स्त्रिया मिळविणाऱ्या उदयनाच्या प्राचीन गाव आहे. येथे भोजकटांचे राज्य डॉ. मा. श्री. अणे यांनी आपल्या कथा असाव्या. कालिदासाने त्याचा होते. महाभारतात त्याचा उल्लेख या नावाने वैशालीवरीला लेखात लिहिले आहे, उल्लेख 'उदयन-कथा-कोविद-ग्रामवृद्धा' आहे. पांडवांपैकी मादिपुत्र सहदेव दक्षिण 'जुन्या पाली कागदपत्रात लिच्छ वी असा अवंतीच्या लोकांना उद्देशून केला दिग्विजयासाठी तेथे आला होता व तेथील घराण्याचा उल्लेख आहे. पंधरा मांडलिक आहे. 'वासुदेव हिंडी' असेच वासुदेवाच्या भीष्मक राजाशी दोन दिवस युद्ध करून राज्यापैकी हे एक राज्य होते. शाक्य, बळी, बायका मिळविण्याच्या कथांचे जैनांशी राजसूय यज्ञासाठी द्रव्य मिळविल्याचे कळम, मग, कोळिय, पाव्याचे मल्ल, संबंधित पुस्तक आहे. वासुदेव हिंडीतही महाभारतात वर्णन आहे. भोजकट याचा कुशीनगरचे मल्ल, मौर्य आणि लिच्छवी या स्त्रियांचा लाभ म्हणजे लम्भ आहे. वासुदेव संस्कृत प्रतिशब्द 'भूर्जकंटक' असा आहे. राज्यांनी इसवी सनापूर्वी सहाव्या शतकात हिंडीत 'रोहिणी लम्भ' नावाची कथा आहे. भूर्जकंटक प्रथम ब्राह्मण होते. ते ब्राह्मणांच्या कोशलच्या पूर्वेपासून गंगेपर्यंत भूभाग ही रोहिणी रिठ्ठपूरच्या रूधिर (रुद्धि) राजाची अदर्शनामुळे व क्रियालोपामुळे क्षुद्र झाले व्यापला होता. ही सर्व मांडलिक राज्ये मुलगी. तिच्या बापाने तिचे स्वयंवर ठरविले. असे मनुस्मृतीत वर्णन आहे. येथील भीष्मक होती.' वरील अवतरणात मांडलिक त्यास उत्तर भारतातील तत्कालीन राजे राजाच्या 'रुक्मिणी' नवाच्या मुलीला म्हटलेली राज्ये गणराज्ये होत. ती लिच्छवी उपस्थित होते. ती कोणालाही माळ घालेना. श्रीकृष्णाने पळवून नेले व तिला आपली गणराज्याच्या म्हणजे वैशालीजवळ कुठेतरी तेवढ्यात एक ढोलकेवाला तेथे आला. पट्टराणी केले. कृष्णाची उपासना फार वसलेली लहान राज्ये असावी असा प्रस्तुत त्याने ढोलके वाजविले. तिने त्याला माळ अलीकडील काळात सुरू झाली. त्यापूर्वी लेखाचा समज होता. परंतु आता हे स्पष्ट घातली. हा ढोलकेवाला वासुदेव निघाला. बलदेव संकर्षणाची उपासना सुरू होती. झाले आहे की ही गणराज्ये भारतात दूरवर रोहिणी ही विदर्भातील रिठ्ठपूरच्या भासाच्या नाटकांच्या नांदीत बलदेव पसरली होती. मल्ल यादव यदूशी व (रिथपूरच्या) रूधिर (रुद्धि) राजाची मुलगी संकर्षणाची स्तुती आहे. तसेच कौटिल्याचे गणराज्याशी संबंधित असावेत. मध्य होती. ही बलरामाची आई रोहिणी. रित्थपूर अर्थशास्त्र, वात्सायनाचे कामसूत्र व भारतात ग्वालियरपासून असिरगडपर्यंत हे जैनांचे भ. नेमिनाथांचे स्थान. यदू वंशात भारताचे नाट्यशास्त्र या तीन प्राचीन यदूचे मोठे राज्य असावे. जेथे जेथे यदूंची नेमिनाथ तीर्थंकर झाले व जैनात त्यांची पुस्तकांपैकी पहिल्या दोहोत बलदेव राज्ये होती तेथेच जैनांचे सर्वात प्राचीनतम उपासना सुरू झाली. भ. नेमिनाथ कृष्णाचे संकर्षणाच्या उपासनेचा उल्लेख आहे. अवशेष दृष्टिस पडतात हा केवळ योगायोग चुलत बंधू. रित्थपूर हे रोहिणीचे माहेर. ते बलदेव संकर्षणाची उपासना विदर्भातील नव्हे. त्याबद्दल थोडा पुरावा खालील मुद्रेत नेमिनाथांचे स्थान आहे. येथे जवळच गवळी लोकात प्रचलित आहे. ते आपल्या मिळतो. इ.स. १९६६ टाइम्सच्या टेकडीवर पिंगलाई देवीचे स्थान आहे. ही देवाला भालदेव (बलदेव) म्हणतात. 'इलस्ट्रेटेड वुइक्ली'च्या खास दिवाळी देवी मुळात जैनांची पद्मावती असावी. हे बलदेव संकर्षणाच्या उपासनेचे 'रामटेक' हे अंकात डी.बी. कोसांबी यांनी कृष्णावर एक स्थान पिंगल गणधरांच्या नावाशी संबंधित स्थान होते. रामटेक येथील देऊळ रामाचे लेख लिहिला. त्याबरोबर माळव्यातील असावे. रित्थपूर येथे मुळात जैनांची भ. म्हणज बलरामाचे आहे. येथेही जैनांचे फार एका गुहेत सापडलेली व कोणीही न नेमिनाथांची वसई असावी. तेथे आजही मोठे स्थान आहे. गुजराथेतील राजपुत्र वाचलेली एक मुद्राही त्यांनी प्रकाशित केली खुणा कायम आहेत. त्यावेळी जैनांचे हरपाळदेव (चक्रधर स्वामी) प्रथम रामटेकास होती. प्रस्तुत लेखकाने ती वाचली आहे. चातुर्वण्यात जाणे अथवा चातुर्वर्ण्यातील व नंतर रित्थपुरास आला याचेही कारण उघड तिचे वाचन असे आहे. 'गोपिका जसो गण लोकांनी जैन होणे ही फार कठीण गोष्ट आहे. कृष्णाची उपासना बलरामाच्या माल्लवम्' ह्यावरून जे निष्कर्ष निघतात ते नव्हती असे दिसते. बरेच ब्राह्मण राजेही उपासनेनंतरची व अत्याधुनिक आहे. त्या असे-मल्ल आणि माल्लव हे दोन्ही शब्द आपल्या मुलींचे स्ययंवर करत होते असे उपासनेवर जैन धर्माचा फार प्रभाव आहे. यदूशी संबंधित आहेत. माळव्यात गोपिका दिसते.
कृष्णाची उपासना मांस आणि मदिरा या जसे गण नावाचे गणराज्य असावे. त्याच्या बलराम व कृष्णभक्तीवर दोहोचाही निषेषध करते. प्रेमाचीही कल्पना नावावरून कदाचित ते स्त्री-गणराज्य जैनधर्माचा प्रभाव
अत्यंत उच्च म्हणजे ब्रह्मचर्याच्या असावे. वरील गणराज्यांच्या नावांपैकी माग विदर्भात अमरावती जिल्हयात कल्पनेच्या एवढीच श्रेष्ठ आणि व्यापक (घ) याचाही अर्थ गवळी असाच आहे. वर 'भातुकली' नावाचे जैनांचे स्थान आहे. तेही आहे. जैनधर्माचा फार प्रभाव असलेली निर्देशिलेली सर्व गणराज्ये यदूशी संबंधित यदूशी संबंधित आहे. त्याचे प्राचीन नाव कृष्णभक्ती चक्रधरांचा महानुभाव धर्म आहे. व प्राचीन जैन धर्माची होती. परंतु यदूंनी
भगवान महावीर जयंती स्मरणिका २००९ । ७३
