________________
शिलालेख मानला जातो. या शिलालेखापेक्षा वर्षी त्याने पश्चिम दिशेवर आक्रमण केले. पराभव केला व त्याच्याकडून लाखो रुपयांची प्राचीन असलेले अशोकचे शिलालेख आक्रमणाचे लक्ष्य रठिक आणि भोजक हे संपत्ती कलिंग देशात आणली. अनुक्रमे जौगड आणि घौली येथे सापडले होते. खारवेलाने या राजांची छत्रे आणि यावरून आपणास असे दिसते की सम्राट आहेत. पण ते धर्मलेख आहेत. सुवर्णपात्रे लुटून आणली. रत्न, हिरे, माणके खारवेल हा मोठा पराक्रमी राजा असला लिपीशास्त्राच्या दृष्टीने हा शिलालेख नाणे तर त्याने आपल्या सोबत आणलीच पण पाहिजे. त्याने मगधच्या राजांनी केलेल्या घाटातील शिलालेखाशी मिळताजुळता तेथील राजांना आपल्या पायाशी नतमस्तक कलिंगच्या राजाच्या पराभवाचा कलंक धुवून वाटतो.
व्हायला लावले. कारकिर्दीच्या आठव्या वर्षी काढला. इतकेच नव्हे तर पूर्वीच्या नंद राजाने खारवेलाचे शिक्षण व राज्याभिषेक त्याने शेजारील राज्यावर आक्रमण केले. या कलिंगमधून पळवून नेलेली जिनमूर्ती त्याने
या शिलालेखात म्हटले आहे की आक्रमणाचे लक्ष्य मगध हा देश होता. या पुन्हा कलिंगमध्ये आणली व तिची पुनः वयाच्या १५ वर्षांपर्यंत खारवेलाने आपले वर्षी त्याने प्रचंड लष्कर बरोबर घेऊन प्रतिष्ठापना केली. ही जिनमूर्ती कलिंगमध्ये बालपण, खेळ, क्रिडा आदि गोष्टीत व्यतीत गोरक्षगिरी जिंकून घेतला आणि राजगृहात परत आणणे हेच कदाचित त्याच्या युद्धाचे केले. त्याचवेळी त्याला शिक्षणही दिले जात प्रचंड गोंधळ घातला. त्याच्या शौर्याची व अंतिम ध्येय असावे. हे त्यांचे अतिम ध्येय असले पाहिजे. त्याने लेख, रूप, गणना, विधी पराक्रमाची माहिती यवन राजा डिमिट्रियस पूर्ण होताच त्याने पुढे युद्धे केली किंवा नाही आणि सर्व विद्यांचे शिक्षण घेतल्याचे म्हटले याला कळताच तो घाबरून मथुरेला पळून याचा काहीच उल्लेख या शिलालेखात आहे. त्याचे हे सारे शिक्षण त्याने गेला. दहाव्या वर्षी त्याने उत्तर भारतावर आढळत नाही. एवढे मात्र खरे की त्याची कलिंगमध्येच घेतलेले दिसते. त्यासाठी तो आक्रमण केले. उत्तर भारतात त्याने कोणत्या कारकीर्द झंझावाताप्रमाणे होती. दक्षिणेकडे बाहेरच्या प्रसिद्ध विद्यापीठात गेला नव्हता हे राजावर आक्रमण केले आणि या पांड्य राजापर्यंत पोहोचणारा व उत्तरेकडे विशेष होय. १५ ते २४ या काळात तो युवराज आक्रमणाचा नक्की काय परिणाम झाला हे मगधापर्यंतच्या राजांचे गर्वहरण करणारा तो होता. आणि त्यानंतर त्याचा राज्याभिषेक सांगणे कठीण आहे. अकराव्या वर्षी त्याने राजा होता यात संशय नाही. म्हणूनच या झाला. तो कलिंगचा राजा बनला. दक्षिण हिंदुस्थानकडे लक्ष कळविले आणि शिलालेखात तो स्वत:ला महाराजा असे
खारवेलाने मिळवलेले विजय पिधुंडनगरचा विध्वंस केला. आपण या म्हणवून घेतो. हिंदुस्थानात स्वत:ला महाराजा
हाथीगुंफेच्या शिलालेखावरून आपणास नगरावरून गाढवाचा नांगर फिरवला असे म्हणवून घेणारा सम्राट खारवेल हाच पहिला असे दिसते की, खारवेलाने गादीवर मोठ्या दर्पोक्तीने तो शिलालेखात म्हणतो. राजा होय हे आपणास विसरून चालणार बसल्यानंतर आपल्या कारकिर्दीच्या दुसऱ्या यावरून त्याचा हा विजय खूपच महत्त्वाचा नाही. वर्षापासूनच साम्राज्य विस्तारास प्रारंभ केला. असावा असे वाटते. पळून गेलेल्या शत्रूकडून खारवेलाचा धर्म आणि धर्मनिती दुसऱ्या वर्षापासून त्याने युद्ध मोहिमा काढल्या. त्याने प्रचंड प्रमाणात संपत्ती मिळविली. त्याने खारवेल हा जैनधर्माचा नि:स्सिम साधारणत: आपणास असे दिसते की, तो एक ११३ वर्षांचा जुना तामिळ राजांचा संघ मोडून उपासक होता. यात शंकाच नाही. कारण या वर्ष आक्रमण करत असे व दुसऱ्या वर्षी काढला की ज्याच्यापासून कलिंग देशाला शिलालेखाचा प्रारंभच जैन साधूंना वंदन आपल्या सैन्याला विश्रांती देत असे. त्या धोका निर्माण होऊ शकत होता. बाराव्या वर्षी (णमो अरहंतानं । नमो सवसिधानं ।।) करून पद्धतीने त्याने आपल्या कारकिर्दीच्या दुसऱ्या, त्याने उत्तर भारताच्या पूर्व प्रदेशावर पुन्हा केलेला आहे. पण याचा अर्थ असा नव्हे की, चवथ्या, आठव्या, दहाव्या, अकराव्या आणि आक्रमण केले. यावर्षी त्याने उत्तरेकडील त्याने इतर धर्मांकडे लक्ष दिले नाही किंवा बाराव्या वर्षी आक्रमणे केली, युद्धमोहिमा राज्यात दहशत निर्माण केली. मगधवासियांना धर्माच्या बाबतीत त्याची दृष्टी ही संकुचित काढल्या.
धूळ चारली आणि आपल्या हत्तींना गंगेचे होती. तो स्वत:ला धम्म राजा भिक्खू राजा आपल्या कारकिर्दीच्या दुसऱ्या वर्षी पाणी पाजले. मगधचा राजा बृहस्पती याला असे म्हणवितो पण त्याचबरोबर इतर सातकर्णीची पर्वा न करता पश्चिम दिशेला त्याने आपल्या पायाशी लोळण घेण्यास भाग धर्मीयांनाही तो सन्मानाची वागणूक देतो. हत्ती, घोडे, रथ व पायदळ असे चतुरंग सैन्य पाडले. पूर्वीच्या नंदवंशीय राजाने कलिंगमधून त्याच्या बाबतीत त्याच्याच शिलालेखात पाठविले. हे सैन्य कन्हबेला नदीपर्यंत गेले जैनांची जी जिनमूर्ती पळवून नेली होती ती अनेक उदाहरणे आपणास दिसतात. नवव्या आणि त्यांनी अशिकनगर उद्ध्वस्त केले. त्याने मगधचा पराभव करून कलिंगमध्ये परत वर्षी त्याने ब्राह्मणांना मोठ्या प्रमाणात दान सातकर्णीची त्याने पर्वा केली नाही. याचा आणली आणि तिची पुनःप्रतिष्ठापना केली. दिले किंवा त्यांच्यावरील कर माफ केले. तर अर्थ खारवेल हा तत्कालीन सातवाहन या जिनमूर्तीशिवाय त्याने मगधहून अगणित त्याच्या अगोदरच्या वर्षी त्याने उद्ध्वस्त सत्तेपेक्षा स्वत:ला श्रेष्ठ मानत होता. चवथ्या संपत्ती कलिंगमध्ये आणली. पांड्य राजाचा मंदिरांची दुरुस्ती केली. जैन धर्म हा
भगवान महावीर जयंती स्मरणिका २००९ । ७९
