________________
घेऊ शकत नाही. जगातल्या सर्व धर्मामध्ये पुरस्कार करणारा जैन धर्म हा जगातला पहिला जैनांचे १६ संस्कार, वैदिक धर्म एक मूलभूत ऐक्य आहे. हे ऐक्य अनेकांत धर्म आहे. जैन धर्माच्या या प्रभावामुळे बौद्ध संस्काराहून भिन्नः गर्भ जन्म-मुंज, विद्या वाद्यालाच दिसू शकते.
व वैदिक धर्मातही या शाकाहाराचा हळूहळू प्रारंभ, वाग्दिक्षा, विवाह, दीक्षा, मृत्यू आदि अहिंसादी व्रते : सूक्ष्मजीव विचाराची अंतर्भाव करण्यात आला. महाराष्ट्रातील प्रसंगीचे जैन धर्मियांचे संस्कार व विधी स्वतंत्र दृश्य व ढोबळ परिणती.
वारकरी संप्रदायामध्ये लाखो लोक व असून वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत. ते सर्व विधी पाणी गाळून पिणे: जैन धर्मामध्ये माळकरी हे पूर्ण शाकाहारी असतात. हा आजही यथायोग्यपणे जैन धर्मीय पंडित वर्ग सूक्ष्मी जीवाचा विचार केला आहे. जैन धर्माने आहार संस्कार जैनांचाच प्रभाव असावा. पार पाडीत असतो. या सर्व विधींची रचना पाणी पिताना ते गाळून प्यावे असा दंडक जैनांनी २५०० शे वर्षांपूर्वी केलेला जैनांच्या मूल तत्त्वज्ञानास बाधा न येऊ देता घातला आहे. यामध्ये मुख्यतः पाण्यातील शाकाहाराचा पुरस्कार किती योग्य होता हे जैनाचार्यांनी केली असून विविध सूक्ष्म जंतू मरू नयेत व आपल्या पोटात जाऊ आधुनिक आहार व वैद्यक शास्त्राच्या काव्यालंकारांनी सजवून ती श्रावकवर्गात नयेत अशीच मुख्य भूमिका आहे. अभ्यासातून दिसून येतो.
प्रस्थापित केली आहे. हे त्यांचे कौशल्य रात्री भोजन त्याग : जैन धर्माने पदयात्रा व प्रभावना: जैनांच्या साधूंना असाधारण व वाखाणण्यासारखे आहे. सूर्यास्तानंतर जेवण करू नये असे बंधन जैन विहारासाठी कोणत्याही यांत्रिक गोष्टींचा वापर महाराष्ट्राच्या जडणघडणीत जैनांचे धर्मियांवर घातलेले आहे. रात्री नकळत न करता पद विहाराच करावयाचा अशी सक्त योगदान: आधुनिक महाराष्ट्राच्या शैक्षणिक, आपल्या जेवणातून हे सूक्ष्मजंतू पोटात जाऊन आज्ञा आहे. हजारो वर्षे जैन साधू संत सामाजिक, सांस्कृतिक जडणघहणीत त्यांची हिंसा होण्याचा धोका असतो. शरीर भारतभर विहार करत धर्म प्रचाराचे व प्रसाराचे कर्मवीर भाऊराव पाटील, दिवाण बहादूर स्वास्थ्य शास्त्राचा विचारही यात अंतर्भूत कार्य करत आहेत. गांधीजींच्या पदयात्रेवर आण्णासाहेब लठ्ठ, चित्रमहर्षी व्ही. शांताराम आहे. झोपण्यापूर्वी ३-४ तास अगोदर जेवावे तथा वारकरी संप्रदायाच्या दिंडी प्रक्रियेवर तथा उद्योगपती शेठ वालचंद हिराचंद, असा स्वास्थ्य शास्त्राचाही दंडक आहे. जैनांच्या या पदविहाराचा निश्चितच प्रभाव नवलमल फिरोदिया या जैन सुपुत्रांनी
मयूर पिंछी अहिंसेच्या साधकाचे असावयास हवा. धर्म वा नितीशास्त्राकडे निश्चितच महाराष्ट्राच्या जडणघडणीत एकमेव प्रतीक: जैन साधू नेहमी स्वत:जवळ लोक आकर्षित झाले नाहीत तर मोलाचा वाटा उचलला आहे. मोरपिसाची पिंछी वापरतात. कोणत्याही धर्मप्रचारकाने व नितीशास्त्राकाराने लोकांच्या ठिकाणी बसण्यापूर्वी बसण्याची जागा या घराघरात गेले पाहिजे व प्रभावनेचा मूळ गाभा पिंछीने साफ करतात. बसताना त्या जागेतील पदयात्रेत आहे.
भगवान महावीर जयंती सूक्ष्म जंतूची नकळत हिंसा होऊ नये अशी जैनांचे सल्लेखना व्रत: जैन धर्माने
स्मरणिका २००९ साठी प्रामाणिक भावना त्यामागे आहे. मोराची पिसे जगावे कसे हे सांगत असताना मरावे कसे
आमच्या हार्दिक शुभेच्छा! अतिशय माजूक व मुलायम असून या याचेही मार्गदर्शन केले आहे. मृत्यू अटळ आहे मोरपिसाने हळूवारपणे जागा साफ करतात. तर त्याचा स्वीकार केला पाहिजे. निराकुल त्यामध्ये जंतू मरण्याचा संभव कमी असतो. व निर्मल होऊन शरीराचा त्याग करून नव्या विज्ञान व पर्यावरणाच्या संदर्भातही हा संसाराचा निरोप कसा घ्यावा याचा अतिसूक्ष्म सूक्ष्मजीव विचार महत्त्वाचा आहे. विधी व विवेचन जैन धर्माने सांगितले आहे.
वनस्पती विचारः सूक्ष्म जंतूप्रमाणेच जैनांचे अनेक साधू संत श्रावक व श्राविका जैन धर्माने वनस्पतीचाही विचार केला आहे. या विधीनुसारच आपल्या जीवनाचा शेवट वनस्पतीलादेखील जीव असतो. म्हणून मृत्यूमहोत्सवाने करतात. वनस्पती, झाडे, मोडणे तोडणे -कापणे जैनांचे सण: महाराष्ट्रातील मराठी म्हणजे अप्रत्यक्षरित्या काही अंशी हिंसाच भाषिक जैन समाज महाराष्ट्राचे सर्व सण आहे असे जैन धर्माने सूचित केले आहे व एकरूपतेने साजरा करत असतो. स्वत:चे वनस्पतीही कापली वा तोडली जाऊ नये धार्मिक, आचरणात्मक व स्वभावात्मक यासाठी काही नियम साधूंनी श्रावकांसाठी वैशिष्ट्य जपत तो महाराष्ट्राची वेशभूषा, बनविले आहेत.
भाषा, रितीरिवाज, सण तथा समाज व शाकाहाराचा पुरस्कारः शाकाहाराचा राजकारणाशी एकरूप झाला आहे.
विशाल परमार
९९२१२२२१११
पुणे.
भगवान महावीर जयंती स्मरणिका २००९ । ६५
