Anekantajaypataka Swopagnya Tika

Author(s): Haribhadrasuri,
Publisher: ZZZ Unknown

Page 245

खोपज्ञटीकासहिता।
२५३ कामलस्य सामर्थ्याद्धि तत् तथा, तदभावेऽभावात् । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह- अविगानतोऽविगानेन लोके, तथा दोषजत्वेन, तत्प्र. तीतेः शङ्खपीतज्ञानप्रतीतेरिति निर्लोठ्यानुषङ्गिकम्, प्रकृतमाह- अतो निर्विकल्पकवत् इति निदर्शनम् । विकल्पकमप्यभ्रान्तमेष्टव्यमिति योगः । किंविशिष्टमित्याह- अक्षव्यापारानुसारि- अक्षव्यापारानुसरणशीलम् , यथावस्थितवस्तुविषयं सामान्य-विशेषरूपवस्तुगोचरम् , अविगानतोऽविगानेन, स्पष्टतुल्यविनिश्चयं प्रमात्रन्तरमधिकृत्य, सत्क्षयोपशमजन्म विशिष्टक्षयोपशमोत्पादम्, बाधविज्ञानरहितं तथानुभवदायेन, अवगमादिफलं परिच्छित्ति-प्रवृत्ति-प्राप्तिफलमर्थमधिक. त्य, अभ्रान्तमेष्टव्यम् । अन्यथा तदनिष्टौ, उक्तवद् यथोक्तं तथा, तत्तत्त्वनिश्चयाभावो यथावस्थितवस्तुतत्वनिश्चयाभावः, प्रत्यक्षस्यानिश्चायकत्वात् , विकल्पानां च मिथोविरुद्धानामपि प्रवृत्तेरिति । इतिएवं, विकल्पकत्वेऽपि सति, न भ्रान्तमधिकृतविज्ञानं सामान्यविशेषावसायरूपमिति । अतोऽस्माद् विज्ञानात्, सामान्यविशेषरूपत्रस्तुसिद्धिरिति ।
__ यच्चोक्तम्-'एक सामान्यमनके विशेषाः' इत्यादि । तदप्ययु. क्तम् , तथानभ्युपगमात् । न हि यथोक्तस्वभावं सामान्यमभ्युपगम्यतेऽस्माभिः, युक्तिरहितत्वात् । तथाहि- तदेकादिस्वभावं सामान्यमनेकेषु दिगदेश-समय-स्वभावभिन्नेषु विशेषेषु सर्वात्मना वा वर्तेत, देशेन वा । न तावत्सर्वात्मना, सामान्यानन्त्यप्रसङ्गात् , विशेषाणामनन्तत्वात् , एकविशेषव्यतिरेकेण वाऽन्येषां सामान्यशून्यतापत्तेः, आनन्ये चैकत्वाविरोधात् । नापि देशेन, सदेशवप्रसङ्गात् । न च गगनवद् व्यापित्वाद् वर्त्तत इति ब्रूम इत्यकलङ्कन्यायानुसारि चेतोहरं वचः, अविचारितरमणीयत्वात्, कात्स्य-देशव्यतिरेकेण वृत्यदर्शनात् । उभयव्यतिरेकेण नभसो वृत्तिरिति चेत् । न, असिद्धत्वात् , नमसः सप्रदेशत्वाभ्युपगमात् , निष्प्रदेशत्वे चानेकदोषप्रसङ्गात् ; तथाहि- येन देशेन विन्ध्यन