________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૬
તત્ત્વજ્ઞાન
- કેટલાક લે કે એમ કહે છે કે, ઉપનિષદ્ વાંચવાથી સંસારમાંથી છૂટી જવાય; જો આમ છટી જવાતું હેત તે તે સારું થાત, પરંતુ ઉપનિષદ્દ બરાબર ન સમજતા હોવાને કારણે માણસ સંસારમાંથી છુટતે તે નથી જ; પણ સાથે સાથે સંસારનો આનંદ પણ જોગવી શકતો નથી. વાલ્મિકિ રામના સંસારનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે, પતિપત્નીમાં કેઈપણ સમયમાં અતિ હેવું જોઈએ, સુખ-દુઃખમાં બનને એક-બીજાનાં વિશ્રામસ્થાન થવા જોઈએ. આવું ફક્ત વાલ્મિકિ જ શીખવી શકે તેમ છે. શરૂઆતમાં પાણી માટે આસકિત રાખે, અને ત્યારપછી ધીમે ધીમે કામનાનું ઉદારીકરણ (sublimation) કરતા રહે. પત્નીના શબ્દને બદલે ગીતાને શબ્દ સાંભળવાની વૃત્તિ કેળવે, અને ત્યારપછી અંદરને આત્મિક અવાજ સાંભળવા મળશે.
अहं निर्विकल्पो निराकार रुपो विभुाप्य सर्वत्र सर्वेन्द्रियाणां । सदा मे समत्वं न मुक्तिर्न बन्धः चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहं ॥
હું નિર્વિકલ્પ અને નિરાકાર સ્વરૂપ આખી સૃષ્ટિમાં બધી જ ઈન્દ્રિમાં વ્યાપેલે છું. સદા સમત્વવાળે, મુકિત અને બજૂનથી રહિત હું ચિદાનન્દ શિવરૂપ છું.
કામ ખલાસ કરવાવાળા જ કામને જીવાડી શકે છે. “લગ્ન કરવું એ મંગળ છે” એ સમજાવવાની હિંમત ફકત ઋષિઓ જ કરી શકે. હકિક્તમાં લગ્નમાં શી મંગળતા છે? બે કામેત્મક જીવે ભેગ ભેગવવા માટે જ લગ્ન દ્વારા જોડાતા હોય છે, છતાં કવિઓએ તેની અંદર રસ ભર્યો. કામાતીએ કામ ઉભું કર્યો, તેને શણગાર્યો અને જીવતે કર્યો. ગીતામાં ભગવાને ગાયું કે,
धर्माविरुद्धो भूतेषु कामोऽस्मि भरतर्षभ ॥ હે ભરતષ્ઠ, પ્રાણીઓમાં રહેલે ધર્માનુકુળ કામ હું છું.
જે લોકે નિષ્કામ થયા તેઓને માટે તે ભગવાનને કામના ઉત્પન્ન થઈ પરંતુ આપણા જેવા કામનાથી ભરેલા લોકમાં દિવ્યતા આવે તેટલા માટે કેવળ કરુણાથી પ્રેરાઈને તેમણે કામને જીવતે કર્યો.
For Private and Personal Use Only
