Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 12 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवती सूत्रे
मूलम् - अहिगरणि जरा कम्मं, जावइयं गंगदत्त सुमिणे य । उवओग लोग बलिओहि दीव उदही दिसा थाणिया ॥ १ ॥ छाया - अधिकरिणी जराकर्म यावतिकं गङ्गदत्तः स्वप्नश्व ।
उपयोगः लोकः बलिः अवधिः द्वीपः उदधिदिशास्वनिताः ॥ १ ॥
टीका – 'अहिगरण' अधिकरिणी अधिक्रियते संस्थाप्यते लोहादिकं कुट्टनार्थ यस्यां सा अधिकरिणी, लोहकाराणामुपकरणविशेषः, 'एरण' इति हिन्दी भाषा प्रसिद्धः अधिकरणीप्रभृतिपदार्थविशेषितार्थविषयकउदेशकोपि अधिकरणीति नामतः कथ्यते सचात्र प्रथम उद्देशकः १ । 'जरा ' जरा वार्द्धक्यम् जराद्यर्थविवयश्वात् जरेति द्वितीयोदेशकः २ । 'कम्मे कर्म-कर्मप्रभृतिकार्थविषयत्वात् कर्मनामकस्तृतीय उद्देशकः ३ । 'जावइयं' यावतिकम् 'जावतियं' इत्येतदादि
टीकार्थ-- कूटने के लिये लोहादिक पदार्थ जिसके ऊपर रखे जाते हैं उसका नाम अधिक्रियते संस्थाप्यते लोहादिकं कुट्टनार्थं यस्यां सा अधिकरिणी । इस व्युत्पत्ति के अनुसार अधिकरिणी एरण है लुहार इस पर रखकर लोहादिको पीटा करते हैं। हिन्दी भाषा में इसे एरण कहा गया है। प्रथम उद्देशक में सर्वप्रथम इसी अधिकरिणी आदि को लेकर गौतमने प्रभु से प्रश्न किया है-अतः इस संबन्ध से इस प्रथम उद्देशक का नाम भी अधिकरिणी ऐसा कह दिया गया है। जरा नाम वार्द्धक्य अवस्था का है। इस वार्द्धक्यादिअवस्थारूप विषयवाला होने से द्वितीय उद्देशक का नाम जरा ऐसा हुआ है। कर्म आदिरूप अर्थविषयक होने से कर्म इस नामका तीसरा उद्देशक है । सर्व प्रथम
ટીકા-ટીપવા માટે લેખ આદિ
પદાર્થ જેના ઉપર રાખવામાં खावे छे. तेनु' नाम “ अधिक्रियते संस्थाप्यते लोहादिकं कुट्टनार्थं यस्वां साअधिकरणी " मा व्युत्यत्ति अनुसार अधिरणी - मेरा छे. दुहार तेना पर લેખડ આદિ રાખીને ટીપે છે. તેને એરણુ કહે છે પહેલા ઉદ્દેશામાં સૌથી પહેલા આ અધિકરણી ક્રિયા આદિને ઉદ્દેશીને ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને પ્રશ્ન કર્યો છે. જેના સબધથી આ પહેલા ઉદ્દેશાનું નામ-અધિકરણી-એ પ્રમાણે કહેવામાં આવ્યું છે.
જરા નામ વૃદ્ધાવસ્થા (ઘટપણુ)નું છે. આવું વૃદ્ધાવસ્થા રૂપ એ વિષયવાળું ડેવાથી ખીજા ઉદ્દેશાનું નામ-જરા-એ પ્રમાણે રાખવામાં આવ્યું છે. કમ આદિ રૂપ અર્થના વિષયવાળું હાવાથી ત્રીજા-ઉદ્દેશાનુ નામ-કેમ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
