Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust

Page 306

२८६ 'श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रह
शतक २.-उद्देशक ५. ५. 'थेरे' ति श्रुतवृद्धाः.. 'रूपसंपन्न' त्ति इह रूपं सुविहितनेपथ्यम् , शरीरसुन्दरता वा; तेन संपन्ना युक्ता रूपसपन्नाः, 'लज्जालाघवसंपन्न' त्ति लज्जा प्रसिद्धा, संयमो वा; लाघवं द्रव्यतोऽल्पोपधित्वम् , भावतो गौरवस्यागः. 'ओयंसि' त्ति ओजस्विनो मानसावष्टम्भनयुक्ताः, तेयांस त्ति तेजखिनः शरीरप्रभायुक्ताः, वचसि' त्ति वर्चखिनो विशिष्टप्रभावोपेताः, वचखिनो वा विशिष्टवचनयुक्ताः, 'पसंसि' त्ति ख्यातिमन्तः, अनुस्वारश्चैतेषु प्राकृतत्वात्. “जीविआसा-मरणभयविप्पमुक्के' त्ति जीविताशया, मरणभयेन च विप्रमुक्ता ये ते तथा, इह 'यावत्' करणाद् इदं दृश्यम्-"तवप्पहाणा, गुणप्पहाणा" गुणाश्च संयमगुणाः, तपः-संयमग्रहणं चेह तपः-संयमयोः प्रधानमोक्षाङ्गताभिधानार्थम्, तथा "करणप्पहाणा, चरणप्पहाणा" तत्र करणं पिण्डविशुध्यादि, चरणं व्रत-श्रमणधर्मादि. “निग्गहप्पहाणा" निग्रहोऽन्यायकारिणां दण्डः, "निच्छयपहाणा" निश्चयोऽवश्यंकरणाभ्युपगमः, तत्त्वनिर्णयो वा. "मद्दवप्पहाणा, अज्जवप्पहाणा" ननु जितक्रोधादित्वाद् मार्दवादिप्रधानत्वमवगम्यते एव, तत् किं 'मार्दव' इत्यादिना ? उच्यते, तत्र उदयविफलता उक्ता, मार्दवादिप्रधानत्वे तूदयाभाव एवेति. “लाघवपहाणा"-लाघवं क्रियासु दक्षत्वम्, "खंतिप्पहाणा, मुत्तिपहाणा, एवं विजा-मंत-वेय-बंभ-नय-नियमसच-सोयप्पहाणा, चारुपण्णा" सत्प्रज्ञाः. "सोहि"-शुद्धिहेतुत्वेन शोधयः, सुहृदो वा मित्राणि जीवानामिति गम्यम्, “अणियाणा, अप्पुस्सुया, अबहिल्लेसा 'सुसामण्णरया, अच्छिद्दपसणवागरणा" त्ति-अच्छिद्राण्यविरलानि निर्दूषणानि वा प्रश्नव्याकरणानि येषां ते तथा. 'कुत्तिआवणभूय' त्ति कुत्रिकं स्वर्ग-मर्त्य पाताललक्षणं भूमित्रयम् , तत्संभवं वस्तु अपि कुत्रिकम् , तत्संपादक आपणो हट:-कुत्रिकापणः-तद्भूताः. समीहितार्थसंपादनलब्धियुक्तत्वेन, सकलगुणोपेतत्वेन वा तदुपमाः, 'सद्धिं त्ति सार्धम् , सहेत्यर्थः. संपरिवृताः-सम्यक्
परिवारिताः-परिकरभावेन परिकरिता इत्यर्थः. पञ्चभिः श्रमणशतैरेव. 'सिंघाडग' ति शृङ्गाटकफलकारं स्थानकम् , त्रिकम्-रथ्यात्रय-. • मीलनस्थानम्, चतुष्कम्-रथ्याचतुष्कमीलनस्थानम् , चत्वरं बहुतररथ्यामीलनस्थानम् , महापथो राजमार्गः, पन्था रथ्यामात्रम् , 'यावत्'
करणात् 'बहुजणसद्दे इ वा' इत्यादिपूर्वमाख्यातमत्र दृश्यम्.
स्थविर भगवंतोतुं ५. ['थेरे' त्ति] स्थविरो श्रुतवृद्धो-ज्ञानवृद्धो, [रूवसंपन्न'त्ति] अहीं रूप एटले सुविहित वेष अथवा शरीरनी सुंदरता, तेनाथी जे युक्त ते रूपसंपन्न, वर्णन.
['लज्जा-लाघवसंपन्न' ति] लजा एटले लाज अथवा संयम, लाघव एटले द्रव्यथी ओछी उपधि राखवी अने भावधी अभिमाननो त्याग करवो. [ ओयंसित्ति] मननी स्थिरतावाळा-अडग वृत्तिवाळा, [.'तेयंसि ति] तेजवाळा-शरीरनी प्रभावाळा, [ 'वैचंसित्ति] विशिष्ट सामर्थ्यवाळा अथवा प्रभावयुक्त वक्ता, [ 'जैसंसि' त्ति] प्रख्यातिवाळा, ['जीविआसा-मरणभयविप्पमुक्के' ति] जे साधुओ जीववानी दरकार विनाना छे अने मरणना भयथी रहित छे. अहीं 'यावत्' शब्द मूक्यो छे तेथी आ प्रमाणे समजवु:-"ते साधुओ मुख्यपणे तपस्विओ छे, गुणवतो-संयम संबंधी गुणथी युक्त-छे, 'तप अने संयम ए बन्ने मुख्यपणे मोक्षना कारण छे' ए वातने जणाववा सारु अहीं तप अने संयम ए बन्नेनुं ग्रहण कर्यु छे. तथा ते साधुओ करणप्रधान छे, चरणप्रधान छे. करण एटले पिंडविशुद्धि वगैरे अने चरण एटले व्रत अने साधुनो धर्म वगेरे. "ते साधुओ निग्रहप्रधान छ अर्थात् अन्याय
करनाराओने दंडवामां मुख्य तरीके छे. निश्चयप्रधान छे-'आ कार्य तो चोक्कस करवू ज छे' एवी अडग वृत्तिवाळा अथवा तत्त्वनो निर्णय शंका. करवामां मुख्य छे. ते साधुओमां कोमळता अने सरळता ए बन्ने गुणो मुख्य छे. श०-ते साधुओए क्रोध, मान वगेरे आंतर शत्रुओ उपर जय मेळव्यो समाधान छे' एम कहेवाथी ज 'तेओमां सरळता अने कोमळता छे' ए वात स्वतः जणाइ जाय छे तो पण तेने फरीथी अहीं शा माटे कही। समा०-जे
स्थळे ते साधुओए क्रोध मान वगेरे आंतर शत्रुओ उपर जय मेळव्यो छे' एम कयुं छे ते स्थळे एम सूचन्युं छे के, ते साधुओने कदाच क्रोधादिक कषायनो उदय थतो, पण ते कषायोदय तेओने काइ करी शकतो न हतो अर्थात् ते कषायोदय नकामो ज छे. अने अहीं जे कयुं छे के, 'ते साधुओमां सरळता अने कोमळता छे' एथी तो एम सूचवाय छे के, तेओने क्रोध वगैरेनो उदय ज थतो न हतो. ए रीते ए बन्ने विशेषणो भिन्न भिन्न अर्थना सूचक होवाथी सार्थक छे. तथा ते साधुओ क्रिया करवामां कुशळ हता, तथा तेओ मुख्य रीते क्षमावाळा, मुक्तिवाळा, ए प्रमाणे विद्यावाळा, मंत्रवाळा, वेदवाळा, ब्रह्मचर्यवाळा, नयवाळा, नियमवाळा, सत्यवाळा अने पवित्रतावाळा छे, तेओ सारी बुद्धिवाळा छ, शुद्धिमां हेतुरूप छे अथवा सर्व जीवोना सुहृत्-मित्र-रूप छ, 'अमने अमुक तपथी अमुक फळ मळे' एवी इच्छा विनाना-निदानरहित-छे, उतावळरहित
धीरा-छे, तेओनी चित्तवृत्ति संयम सिवाय बीजे स्थळे नथी, तेओ सारी रीते साधुपणामां लीन छे, तेओनां प्रश्नत्तरो अविरल अथवा दोषरहित कुत्रिकापण जेवा.. छे. तथा तेओ कुत्रिकापणभूत छे-स्वर्गलोक, मर्त्यलोक अने पाताललोक ए जे प्रण लोक ते 'कु (पृथ्वी )त्रिक' कहेवाय. ते प्रण लोकमा
पदो थनारी वस्तु, जे दुकाने मळे ते दुकान 'कुत्रिकापण' कहेवाय, ते साधुओ आ कुत्रिकापणभूत छ अर्थात् इच्छित पदार्थने मेळवी आपवाम
समर्थ छ, अथवा सर्व गुण संपन्न छे. एवा छे माटे ज तेओनी सरखामणी कुत्रिकापण साथे करी छे. ['सदि' ति] साथे, संपरीवृत एटले सारी भंगाटक. रीते परिवरेला-सारा परिवार सहित पधारेला-पांचसे साधुओ साथे समवसरेला. ['सिंघाडग' ति] सिंगोडाना जेवो घाटवाळो मार्ग, ज्यां त्रण त्रिक.चतुष्क. चलर, शेरीओ भेगी थाय ते त्रिक, ज्यां चार शेरीओ भेगी थाय ते चतुष्क-चोक, ज्यां अनेक शेरीओ भेगी थाय ते चत्वर, राजमार्ग ते महापथ-- महापथ. पथ,
सरीयाम रस्तो, मात्र एक शेरी ते पंथ, अहीं यावत्'-शब्द मूकेलो होवाथी आगळनी हकीकत जाणवानी छे. ते आ छ:-'ते रस्ताओमा अनेक माणसोनो शब्द थतो हतो' इत्यादि.
१. आ बधा शब्दोमा प्राकृतशैलीने लीधे अनुस्वार थयो छे:-श्रीअभय.