Adhyatma Mahima Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 6

તેનું નામ મોહનો અધિકાર. સાધુપણા વિના નિસ્તાર નથી, એમ જાણ્યા પછી પણ દીક્ષા લેવાનું મન ન થતું હોય તો તે શરીરનો મોહ નડે છે માટે. જેના આત્મા ઉપરથી મોહનો અધિકાર ચાલ્યો ગયો હોય તેની પણ શુદ્ધ ક્રિયા અધ્યાત્મ છે : આ પ્રમાણે કહીને બે વસ્તુ જણાવી. જેના આત્મા ઉપર મોહનો અધિકાર ચાલુ હોય તેવાઓ પણ શુદ્ધ ક્રિયા કરે છતાં તે અધ્યાત્મ નથી. એ જ રીતે જેના આત્મા ઉપરથી મોહનો અધિકાર ચાલ્યો ગયો હોય તેવાઓ અશુદ્ધ ક્રિયા કરે તે પણ અધ્યાત્મ નથી.
સ0 એવાઓ અશુદ્ધ ક્રિયા શા માટે કરે ?
પ્રમાદના યોગે કરે. ચૌદપૂર્વધરો પ્રમાદના કારણે નિદ્રાવિકથાને આધીન થાય તો તેમની ક્રિયા અશુદ્ધ બન્યા વિના નહિ રહે. જે ચારિત્રની આરાધના જ્ઞાનાચારના પાલન વિના થતી નથી તે ચારિત્રમાં જ્ઞાન ભણવામાં પ્રસાદ કરે તો મોહનો અધિકાર ચાલવાનો જ. મોહનો નાશ તો દશમા કે બારમાં ગુણઠાણે થવાનો, પરંતુ એનો અધિકાર ઊઠી જાય તેવું કરવું છે. મોહની હાજરીમાં પણ મોહને તાબે ન થઈએ તો મોહનો અધિકાર ઊઠી જાય. ક્રિયા કરતી વખતે પ્રમાદને આધીન નથી થવું. કષાયને આધીન નથી થવું તો મોહનો અધિકાર ઉઠાવી શકાશે. ક્રિયાઓ કરવી છે પણ મોહનો અધિકાર ઉઠે એ રીતે કરવી છે, તો જ અધ્યાત્મ પામી શકાશે.
આજે ધર્મ આપણે કરીએ છીએ, પરંતુ આપણને પ્રવૃત્તિસ્વરૂપ ધર્મ ગમે છે, નિવૃત્તિસ્વરૂપ ધર્મ નથી ગમતો. સાધુપણાનો ધર્મ નિવૃત્તિસ્વરૂપ છે અને ગૃહસ્થપણાનો ધર્મ પ્રવૃત્તિસ્વરૂપ છે. આપણને પ્રવૃત્તિસ્વરૂપ ધર્મ ગમે છે આથી જ ઉપાધ્યાયજી મહારાજે આપણી પ્રવૃત્તિને શુદ્ધ બનાવનાર અધ્યાત્મનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. અધ્યાત્મનો અર્થ સંસ્કૃતભાષાને લઈને
વિચારીએ તો આત્માને ઉદ્દેશીને જે કરાય છે - તેનું નામ અધ્યાત્મ. આત્મા એટલે પોતાનો જ આત્મા. શરીરની પણ ચિંતા નથી કરવી અને બીજા આત્માની પણ ચિંતા નથી કરવી. કોણ શું કરે છે - એ નથી જોવું, કોણ શું કહે છે - એ પણ નથી જોવું. શાસ્ત્રકારો શું કહે છે તે સમજી લેવું છે અને આપણા આત્માની ચિંતા કરવી છે. દુનિયાના લોકો દુઃખ ભૂલવા માટે અને સુખી થવા માટે અધ્યાત્મની વાત કરે છે જ્યારે આપણા ભગવાને સુખ ભૂલીને દુઃખ વેઠવા માંડીએ તે માટે અધ્યાત્મની વાત કરી છે. સુખ એ આત્માનો ગુણ છે. આપણે જે ભોગવીએ છીએ તે તો શરીરનું સુખ છે. આ શરીરનું સુખ ભૂલવા માટે દુ:ખ ભોગવવું જ પડશે. તેથી શરીરનાં સુખો છોડીને સ્વેચ્છાથી દુ:ખ ભોગવવું તેનું નામ અધ્યાત્મ. બાર પ્રકારની અવિરતિ નથી ભોગવવી, બાવીસ પ્રકારના પરિષહ વેઠવા છે. મોહનો અધિકાર આત્મા ઉપરથી ઊઠી જાય ત્યારે જ અધ્યાત્મ પ્રાપ્ત થાય. મોહ એટલે અજ્ઞાન. આ અજ્ઞાન ત્રણ પ્રકારનું છે : (૧) સંશય, (૨) વિપર્યય અને (૩) અનધ્યવસાય. વ્યાખ્યાનમાં બેઠા પછી આ બરાબર છે કે નહિ ? એવી શંકા પડે તેનું નામ સંશય. વિપરીત જ્ઞાન તે વિપર્યય. જેમ કે “ધર્મથી સુખ મળે છે.’ આ વિપર્યય છે.
સહ આ વિપર્યય કઈ રીતે ?
સંસારનું સુખ અશુદ્ધ ધર્મથી મળે છે, ધર્મથી નહિ. ધર્મથી તો સુખની જરૂર પડતી જ નથી. ધર્મથી મોક્ષ મળે, સંસારનું સુખ તો પુણ્યથી મળે છે.
સવ દેવગુરુકૃપાએ બધું સારું છે - એમ બોલાય છે ને ?
દેવગુરુકૃપાએ સારું છે - એની ના નહિ. પરંતુ સારું કોને કહેવાય ? આધિ વ્યાધિ ઉપાધિ ટળે એ કે અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ અને અવિરતિ ટળે એ ?
અધ્યાત્મ-મહિમા
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
૯