________________
આનું નામ લાભરિત. પોતાનું છોડે નહિ અને પારકું વાપર્યા કરે, તેમાં રાજી થાય આ ભવાભિનંદીનું લક્ષણ છે. પુણ્યથી મળેલામાં જેને આનંદ થાય, રિત થાય તે ભષાભિનંદી હોય. અધ્યાત્મસારમાં આગળ જણાવ્યું છે કે પુણ્યથી મળેલું પણ પારકું છે, આપણું નથી.
સ પુણ્ય તો આપણે પોતે ઉપાર્જેલું છે ને ?
છતાં આત્માને એની સાથે લેવા-દેવા નથી. પુણ્ય એ કર્મ છે આત્માનો ગુણ નથી. રસ્તે ધૂળ પડી હોય અને આપણા કપડાં ઉપર લાગે તો તે ધૂળ આપણી કહેવાય ?
સ૦ એટલે પુણ્યને ધૂળ જેવું માનવું ?
પુણ્યને ધૂળ જેવું તો શાસ્ત્રકારોએ કહેલું છે. પુણ્ય એ કર્મ છે અને કર્મ એ આત્મા ઉપર લાગેલી ધૂળ છે. આથી જ લોગસ્સસૂત્રમાં રોજ વિહુયરયમલા બોલીએ છીએ. આ તો લોગસ્સથી શરૂ કરે અને ‘સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ' ઉપર જઇને ગાડી ઊભી રહે, તો આ યાદ ક્યાંથી આવે ? પુણ્ય કે પાપ બંન્ને કર્મરજ છે એ બંન્નેને ખંખેરીને ભગવાન સિદ્ધ થયા. ધૂળનું સ્થાન ક્યાં હોય ? રસ્તા ઉપર ને ? ઘરમાં નહિ ને ? તેમ પુણ્યને આપણે ભોગવવું નથી. પારકું માનીને છોડવું છે. લાભમાં રિત ટાળવી હોય તો બીજાની વસ્તુ વાપરવી નથી - એ નિયમ લેવો છે.
લાભરિત પછી દીનતા જણાવી છે. દીન એટલે માંગવાની વૃત્તિવાળા. ન આપે તો માંગ્યા કરવું, ‘મને આપો ને ?' આ રીતે કાયમ માટે મોઢું પડેલું રાખવું તેનું નામ દીનતા. પોતાના દુઃખને રોયા કરે અને દુઃખ ટાળવાની પ્રાર્થના કર્યા કરે તે બધા દીન સ્વભાવવાળા છે. આ બધાં લક્ષણો
અધ્યાત્મ-મહિમા
૧૮
ભવાભિનંદીપણાનાં છે. બચાવવાના બદલે છોડવાની વૃત્તિ કેળવીએ તો ક્ષુદ્રતા જાય. મતની વસ્તુ ન રાખવાનો નિયમ લઈએ તો લાભરિત ટળે.
સ૦ આપને લાભની સાથે વિરોધ છે કે રતિની સાથે ?
તમને સાપની સાથે વિરોધ છે કે સાપના ઝેરની સાથે ? બંન્નેની સાથે ને ? તેમ અહીં પણ સૌથી પહેલાં લાભથી દૂર રહેવું છે અને કદાચ લાભ ન ટળે તો તિ તો ટાળવી છે. લાભ રાખીને રતિ ટાળવાની ભાવના હશે તો રતિ નહિ ટળે. દીનતા ટાળવા માટે દુ:ખની ફરિયાદ કરવાનું બંધ કરવું છે.
આપણે જોઈ ગયા કે રાખવાની વૃત્તિ એ કૃપણતા છે. આપણી પાસે જે પણ વસ્તુઓ છે - એ સંસારમાં રાખનારી જ છે ને ? જે ચીજ સંસારમાં રાખે તેને બચાવી રાખવાની કે કાઢી નાંખવાની ? આપણે સંસારમાં રહેવું નથી તેથી સંસારમાં રાખનારી ચીજ છોડવી છે.
સ૦ પરિવારની ચિંતા નહિ કરવાની ?
તમને રોગ થાય તો પરિવારની ચિંતા કરવા માટે ઘરમાં બેસી રહો કે પરિવારને મૂકીને હોસ્પિટલ ભેગા થાઓ ! તો સંસારરૂપ રોગ થયા પછી સાધુપણામાં જવું જોઈએ ને ?
સ૦ સાજા થયા પછી પાછી પરિવારની ચિંતા કરીએ ને ? અહીં પણ સાધુ થયા પછી પરિવારને એક આલંબન મળી રહેશે. સ૦ એની ખાતરી ખરી ?
તમારે ત્યાં હોસ્પિટલમાં ગયેલા સાજા થશે તેની ખાતરી ખરી ! છતાં આરોગ્યની ઇચ્છા પ્રબળ હોવાથી જાઓ ને ? મારા ગુરુમહારાજ કહેતા હતા
અધ્યાત્મ-મહિમા
૧૯
