Adhyatma Mahima Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 9

સ॰ ભક્તિ કરનાર વસ્તુ જ એવી બનાવે કે મન લલચાઈ જાય. આપણું મન લલચાય એવા સ્થાને જવું નહિ. ભક્તિ કરનાર તો સારી વસ્તુ બનાવશે, આપણે જ ધ્યાન રાખવું પડશે. આપણને સારું ખાવાની લાલસા છે માટે લઈએ છીએ, ભક્તિ કરે છે માટે નહિ. ભક્તિ કરનાર ગમે
તેટલી વસ્તુ બનાવે – આપણે રોટલી-દાળ-ભાત-શાક આ ચાર વસ્તુનો નિયમ કરીને જમવા જવું. આપણે આહાર માટે ધર્મ કરવો નથી. બીજા ક્રમે જણાવ્યું છે કે ઉપધિ માટે અર્થાત્ સારી પ્રભાવના મળે એ માટે ધર્મ નથી કરવો. પ્રભાવનાની જાહેરાત કરીને ઉપધાન વગેરે અનુષ્ઠાન કરાવવાં એ આવા પ્રકારનો ધર્મ છે. એક ઠેકાણે ઉપધાનવાળાને સોનાની ચેન આપવાનું જાહેર કરેલું. એક બહેન પૌષધ પારવા તૈયાર થયાં. તે વખતે સાધુ મહાત્માએ કહ્યું કે સોનાની ચેન મળવાની છે, તો બહેને પૌષધ ન પાર્યો, આ રીતે ધર્મ કરાય નહિ, કરાવાય પણ નિહ.
સ૦ એવી લાલચથી ધર્મ કર્યા પછી પણ કોઇ પામી જાય – એવું બને ને ?
બને, પણ એવું કરવાની રજા ન અપાય. કોઈક વાર પડવાથી હાડકું સંધાઇ જાય તો પડવાની રજા અપાય ? ઘણા લોકો પરણ્યા પછી ધર્મ પામી જાય અને ઉપરથી કહે કે “પાત્ર એટલું સરસ છે કે મારી જિંદગી બદલાઈ ગઈ.’ જેને ગુરુ ન સુધારે, મા-બાપ ન સુધારે તેને પત્ની સુધારે, તો તેમને પરણવાની રજા અપાય ? આશ્રવ પણ સંવર બને એટલામાત્રથી આશ્રવ સેવવાની રજા ન અપાય. પામવાના રસ્તા ઘણા હોય પણ રાજમાર્ગ છોડીને કેડીએ ન જવાય. લોકો કઈ રીતે ધર્મ કરે છે કે કરાવે છે - એ આપણે નથી જોવું. આપણે કેવી રીતે ધર્મ કરવો એ વિચારવું છે. માનસન્માનની
અધ્યાત્મ-મહિમા
૧૪
ઈચ્છાથી પણ ધર્મ નથી કરવો. લોકો આપણને ધર્મી માને, તપસ્વી માને, આત્માર્થી માને માટે સારી ક્રિયા કરવી - એવું નથી કરવું. એ જ રીતે સંઘમાં ટ્રસ્ટી, પ્રમુખ વગેરેની સત્તા મેળવવા માટે ધર્મ નથી કરવો. એક ભાઈ ક્યારે પણ પૂજા કરતા ન હતા, તે પૂજા કરવા લાગ્યા. તેમને પૂછ્યું કે “તમે પૂજા કરતા થઇ ગયા ?' ત્યારે તેમણે કહ્યું કે, ‘હવે આપણે ટ્રસ્ટી થયા, હવે પૂજા કર્યા વિના ન ચાલે.' આ ઋદ્ધિ-સત્તા માટે કરેલો ધર્મ છે. આવો ધર્મ આપણે નથી કરવો. તે જ રીતે ત્રણ પ્રકારના ગારવ પણ પ્રસિદ્ધ છે. તેના માટે ધર્મ નથી કરવો. જેઓ ભવાભિનંદી એટલે કે ભવમાં જ આનંદ પામવાના સ્વભાવવાળા હોય તેઓ આ રીતે આહારાદિની ઇચ્છાથી ધર્મક્રિયા કરતા હોય છે, તેમની એ ક્રિયા તેમને અધ્યાત્મથી દૂર લઈ જનારી છે.
ભવાભિનંદીનાં લક્ષણો આગળની ગાથાથી જણાવે છે :
क्षुद्रो लाभरति दनो मत्सरी भयवान् शठः । अज्ञो भवाभिनन्दी स्यान्निष्फलारम्भसङ्गतः ||६||
અધ્યાત્મનું સ્વરૂપ સમજાવતી વખતે જે ક્રિયા અધ્યાત્મસ્વરૂપ નથી તેને પણ સમજાવવાનું કામ અહીં કર્યું છે. દરેક દર્શનકારોની આ શૈલી છે કે વસ્તુના સ્વરૂપને જણાવતી વખતે તેની અસાધારણ વિશેષતા જણાવવી. અસાધારણ એટલે જે સાધારણ ન હોય તે. જેનું સ્વરૂપ સમજાવીએ છીએ તેનાથી જુદી વસ્તુના ગુણધર્મો એમાં નથી એ સમજાવવું જરૂરી છે. જેને ઘોડાનું સ્વરૂપ જણાવવું હોય તેને ‘આ ગાય નથી, ગધેડો નથી...' એવું જણાવવું જ પડે ને ? એક પેન્સિલ કોને કહેવાય તે જણાવતી વખતે તે પેનથી જુદી છે, ટેબલથી જાદી છે - એ બતાવવું પડે. વસ્તુમાં કયા ગુણધર્મો છે – એ જણાવવું તેને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં અન્વય કહેવાય. અને વસ્તુમાં કયા ૩૬ ૧૫
અધ્યાત્મ-મહિમા