________________
સગુરુની શોધ
આગમોનું તલસ્પર્શી અવગાહન કરતાં કરતાં મુનિ બૂટેરાયજીને લાગ્યું કે “માન્યતા ગમે તે હોય, પણ આ મૂળ પરંપરા કે માર્ગ નથી. આ તો બે-ત્રણ સૈકા અગાઉ થયેલા લોંકાશાહે પ્રવર્તાવેલ પંથ અને માન્યતા છે. સાચી સ્થિતિ તો મોં નહિ બાંધવું, મૂર્તિપૂજા કરવી - એ જ છે”. તેમણે ખૂબ શારા મંથન કર્યું. જરૂર પડી ત્યારે સ્થાનકમાર્ગીના જ પેટાફાંટારૂપ તેરાપંથના સાધુઓનો સંપર્ક પણ કર્યો અને તેમની વાતો પણ જાણી. પોતાના સંપ્રદાયના પૂજયવર્યો વગેરે સાથે ચર્ચા-વિમર્શ પણ કર્યા. પણ ક્યાંય તેમના મનને સમાધાન ન મળ્યું. ઊલટાનું તેમના સંપ્રદાયમાં તેમની શ્રદ્ધા હાલમડોલમ થવા માંડી.
દરમ્યાનમાં તેમના ગુરુ નાગરમલ્લજીનો દેહાન્ત થઈ ગયો. પોતે એકલા પડ્યા. તેમણે પોતાના સાધુધર્મની આરાધના દેઢપણે ચાલુ રાખી. સાથે આગમોનું અવગાહન પણ નિરંતર ચાલુ રાખ્યું. જૈન ધર્મ પ્રમાણે વિધમાન આગમો ૪૫ હોવા છતાં, સ્થાનકમાર્ગી લોકો ૩૨ આગમોને જ પ્રમાણભૂત માને છે. મૂર્તિની વાત હોય તેવાં સૂત્રોને તેઓ સ્વીકારતા નથી. પણ બૂટેરાયજીને તો એ ૩૨ માં પણ અનેક સ્થાનોએ મૂર્તિપૂજા માટેના અને મોં નહિ બાંધવા અંગેના પાઠો જડી આવ્યા. તેમણે તે વિષે અનેક વિદ્વાન કે જાણકાર શ્રાવકો તેમજ મુનિજનો સાથે ચર્ચા કરી.
એનું પરિણામ વિપરીત આવ્યું. રૂઢિજડ સાધુઓ તેમનો તિરસ્કાર કરતા થયા. તેમની આ વાતોને કારણે ‘તે મિથ્યાત્વી હોઈ તેનો સાધુવેષ છીનવી લેવો જોઈએ’ એવી વાત તેમણે ચાલવી. આ સાધુઓ ખરેખર તો બૂટેરાયના ગુરુભાઈઓ જ હતા. તેઓ સાથે સુજ્ઞ શ્રાવકોની હાજરીમાં લંબાણ શાસ્ત્રાર્થ પણ થયો. તે લોકો નિરુત્તર થઈ જાય તેવી શાસ્ત્રીય વાતો બૂટેરાયજીએ રજૂ કરી. પણ તેથી તેઓ વીફર્યા, અને તેમનો વેષ ખેંચી લેવા અને તેમની હત્યા કરાવવા સુધી તે લોકોએ પેરવી કરી. બૂટેરાયજી મૂળ જટ. ખડતલ-કસાયેલી કાયા. બધા ઉપદ્રવોને પહોંચી વળ્યા, અને પોતાને લાધેલા સત્ય માર્ગમાં અવિચળ બની રહ્યા. તેમાં તેમને અનેક સ્થાનકમાર્ગી શ્રાવકો તથા સંઘોનો સાથ મળ્યો. લોંકાગચ્છના, સ્થાનકમાર્ગી નહિ તેવા ફાંટાના શ્રીપૂજયોનો પણ સાથ સાંપડ્યો. તેથી સં. ૧૯૭8માં તેમણે તથા તેમના સં. ૧૯૦૨ માં થયેલા શિષ્ય મુનિ મૂળચંદજીએ મુહપત્તિ બાંધવાનું છોડ્યું, અને મૂર્તિ-માર્ગનો સ્વીકાર કરી, ભારતમાં ક્યાંય પણ સંવેગી સાધુ અને શુદ્ધ માર્ગ જીવંત હોય તો તેની ખોજ આદરી.
આ સમગ્ર વૃત્તાંત તેમણે લખેલી પોતાની આત્મકથાના, મુખપત્તિચર્ચાનામક ગ્રંથમાં વિસ્તારથી આલેખાયું છે,
