________________
મને સંસાર શેરી વિસરી રે લોલ...
સપુરુષનું દર્શન, સપુરુષનું સાંનિધ્ય, સપુરુષની સોબત-સંગત, સામાન્ય જનને પણ શ્રેષ્ઠ અને સર્જન બનાવી મૂકવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે.
તેમાં પણ, જે મનુષ્ય પાસે નરવું ચિતંત્ર હોય, સત્સંગની સાનુકૂળ અસરોને ઝીલવાની પાત્રતા હોય, તેવા મનુષ્ય માટે તો સત્સંગ એક પારસમણિની ગરજ સારે છે.
ગુરુભગવંતનું સાંનિધ્ય નેમચંદ માટે વાસ્તવિક રીતે પારસમણિસમું બની ગયું.
ગુરુભગવંતની અને તેમના શિષ્યવૃંદની નિર્દોષ જીવનચર્યા તેણે નિરાંતે જોઈ. મુનિજીવનનો સહજ આનંદ, સર્વત્યાગની સુખદ સાધના, અને નિરપેક્ષતામાંથી પ્રગટતી સાચી સ્વતંત્રતા-આ બધું તેના હૈયા પર જાણે કામણ કરી ગયું ! સાથે જ, જગતના ભાવોની અસારતા, અસારને પકડીને ચાલતો તેમજ તે કારણે સળગતો સંસાર, આ બધાનાં પણ તેણે ખુલ્લી નજરે દર્શન કર્યા.
ભણતાં ભણતાં તેનું મન આ બધા વિચારોમાં વમળાવા માંડ્યું. રાત્રે ઉંઘ ઊડી જાય, અને તેને ભાતભાતનાં દૃશ્યો દેખાય ! કદીક ગુરુભગવંતની પવિત્ર અને ત્યાગના તેજથી ઓપતી મુદ્રા તેના મન પર કબજો જમાવે, તો ક્યારેક પહેલાં ભર્યુંભાદર્યું અને હર્યુભર્યું ઘેઘૂર રૂપમાં નિહાળેલું પણ પાછવથી સૂકાઈને સૂંઠું બની ગયેલું વૃક્ષ તેની સ્મૃતિમાં ઊગી નીકળે. કવચિત્ વળી તેને જગતના જીવોની વિવિધ અવસ્થાઓ યાદ આવતીઃ પહેલાં
ગલગોટા જેવી બાળ-અવસ્થામાં ખીલતું જીવન, જુવાનીના રંગ માણે- માણે ત્યાં તો ઘડપણને ઉંબરે લાકડીના ટેકે ટેકે પરાધીન બનીને જીવાતું જોવા મળે; અને ઘડપણ અને વ્યાધિઓ સામે હજી ઝઝૂમવાનો પ્રયત્ન આદરે ત્યાં તો મૃત્યુનો દેવતા તેને પોતાનો કોળિયો કરી લે!
નેમચંદનું ચિંતન જગતના ભાવો પરથી હટીને છેલ્લે પોતાની જાત પર આવીને ઊભું રહેતું. તેને થતું : જગતની જ નહિ, મારી પણ આ જ દશા છે ને ! હુંય બધાની જેમ જ જન્મ્યો. છું. જીવું છું. અને જો ગુરુભગવંતના ત્યાગમય જીવનમાંથી પ્રેરણા નહિ લઉં, તો બધાની જેમ જ જીવનને વેંઢારતો, રઝળપાટ કરતો, યુવાનીને વેડફતો, ઘરડો થઈશ અને એક દહાડો યમશરણ પણ થઈશ, એક મૂલ્યવાન જીવન તો મારું વેડફાશે જ, પરંતુ હવે પછીના અનેક જન્મો પણ મારા બરબાદ જશે.
ના, આમ ન થવું જોઈએ. હું આ માટે નથી જન્મ્યો. મારું આ જીવન અસાર અને અનિત્ય ભાવો પાછળ વેડફી નાખવા માટે મને નથી મળ્યું.
મારે અસાર થકી સાર પામવો છે. મારે ત્યાગી સાધુ. થવું છે.
‘હું દીક્ષા લઈશ !' એવા માનસિક સંકલ્પને વધુ દૃઢ બનાવ્યા પછી જનેમચંદની આંખો મીંચાતી.
એક સવારે મહુવાથી પિતાજીએ સમાચાર મોકલ્યા : દાદીમાનું અવસાન થયું છે, તો એકવાર આવી જજે.
નેમચંદ હવે જાગી ગયા. તેમણે પિતા પર પત્ર લખ્યો : ‘‘સંસાર અસાર છે.જન્મે તેણે જવાનું નક્કી છે. કોઈ કોઈનું નથી. માટે ધર્મના શરણે જતું એ જ સાચું છે.”
પત્ર વાંચતાં જ પિતા ભડકી ગયા. નેમચંદના મનના વળાંકને તે પામી ગયા. તેમણે બાજી હાથમાંથી સરી જાય તે પહેલાં જ પગલાં લેવા માંડ્યાં, પહેલું કામ તેને ઘરે પાછો બોલાવી લેવાનું કર્યું. પોતાની તબિયત બગડી હોવાના બહાને તેમણે તેને તેડાવી લીધો.
તબિયતના ચિંતાજનક સમાચાર મળતાં જ નેમચંદ ઘેર ગયા. ત્યાં જઈ જોયું તો સ્તબ્ધ ! પિતાજી તો હેમખેમ હતા ! બીજાં બધાં પણ સરસ અને સ્વસ્થ હતાં !
| નેમચંદ ખિન્ન બની ગયા. સંસારની કટુ વાસ્તવિકતાનો પોતાના જ સ્વજનો તરફથી મળેલો આ પહેલો કડવો ઘૂંટ હતો. તેમણે તે ચૂપચાપ પી તો લીધો, પણ તેમણે તાણે ગાંઠ વાળી કે આવા જૂઠા સંસારમાં હવે ઝાઝું તો ન જ રહેવાય; હું તો નહિ જ રહી શકું.
પિતાએ મૂકેલી જાગતી ચોકીઓને કેવી રીતે ભેદવી, તે જ હવે તેમનું લક્ષ્ય બની ગયું.
