________________
તીર્થરક્ષાના આધાર
આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીના તત્કાલીન પ્રમુખ અને અમદાવાદના નગરશેઠ કસ્તૂરભાઈ મણિભાઈએ એક વખત મહારાજજીને લખેલું : “તીર્થના હકો તથા આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીનો આધાર આપ જ છો. તીર્થના હકો જાળવવા આપ અમદાવાદમાંથી વિહાર કરવાનું હાલમાં નહિ રાખો એમ હું ધારું છું.”
એમની આવી પ્રતિભા અને પ્રતિષ્ઠાનો પાયો તો, સં. ૧૯૫૩માં જ, પાલીતાણાના ઠાકોર સામેની લડતવેળાએ જ, નંખાઈ ગયો હતો. સં. ૧૯૬૦-૬૧ આસપાસ, ઠાકોર માનસિંહજીએ જૈનોની લાગણી દૂભવવા માટે એક યોજના કરી. તદનુસાર, તેઓ પોતે ચામડીના બૂટ પહેરીને મોંમાં સિગરેટ પીતાં પીતાં ગિરિરાજ ઉપર જતા, તે જ રીતે દાદાના દરબારમાં પણ જતા.
આથી દૂભાયેલા જૈન સંઘે વાટાઘાટો અને સમજાવટના પૂરતા પ્રયાસો કર્યો, પણ તેમાં સફળતા ન મળતાં તેમણે રાજકોટ એજન્સી (બ્રિટિશ હકૂમત)ની કોર્ટમાં ઠાકોર વિરુદ્ધ ફરિયાદ કરી, કેસ ચાલ્યો, અને ઠાકોરને નોટિસ મળી. આથી વધુ વીફરેલા ઠાકોરે મુસ્લિમોને ઉશ્કેર્યા; ઈંગારશા પીરના સ્થાનકે એક ઓરડો બંધાવવાનો હુકમ કર્યો; અને રાજ તરફથી તમામ સામગ્રી અને સહાય આપી. તેમણે જાહેર કર્યું કે તે સ્થાનકે હું બકરાની કતલ કરીશ અને તેનું લોહી આદીશ્વરદાદા ઉપર છાંટીશ જોઉં છું, મને કોણ રોકે છે?
આ વાતની જાણ થતાં જ, તે સમયે પાલિતાણા બિરાજતા. મહારાજશ્રીની નિશ્રામાં એક મિટિંગ મળી. સાધુઓએ તીર્થરક્ષા કાજે શહીદી વ્હોરવાની પ્રતિજ્ઞા કરી : ઠાકોરને આવું અપકૃત્ય નહિ કરવા દેવાનો સૌએ નિર્ણય કર્યો. અજીમગંજના બાબુ છત્રપતિસિંહ ઠાકોરને તલવાર વડે ખતમ કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરી : મારા ભગવાનની આશાતના
નહિ થવા દઉં.
મહારાજજી ખૂબ વિચક્ષણ હતા. તેમણે બધાની ઉત્તેજના જોઈ, સાથે ઠાકોરને આ મિટિંગની જાણ થતાં જ તે સાધુઓને પણ જેલમાં પૂરતાં વિચાર કે વાર નહિ કરે તેવી સંભાવના પણ ધ્યાનમાં રાખી, તેમણે બધાને ઠંડા પાડ્યો અને સૌપ્રથમ, આનંદસાગરજી, મણિવિજયજી વગેરેને તત્કાલ વિહાર કરાવી પાલીતાણાની હદ બહાર મોકલી દીધા, તેમની ગણતરી એ હતી કે જો કાલે ઠાકોર પોતાને જેલમાં નાખે તો આ લોકો લડત ચાલુ રાખી શકે, બીજી બાજુ, તેમણે ભાઈચંદભાઈ નામના બાહોશ ગૃહસ્થને તૈયાર કરીને ગામડાંઓમાં મોકલ્યા. તેમણે પાલીતાણા-ફરતો ગામોના માલધારીઓને સમજાવ્યું કે ઠાકોર તમારાં બકરાં-ઘેટાં પડાવી લેશે ને મુસ્લિમોના પીરને બલિ ચડાવશે. તમારો માલ જશે, મરશે, તમને કાંઈ વળતર નહિ મળે, તમારી આજીવિકા બરબાદ થશે, અને તીર્થની આશાતના થતાં ભગવાનનો ખોફ ઊતરશે.
આયરો ઉશ્કેરાયા. રાતોરાત પીરની જગ્યાએ ગયા. ત્યાં ઓરડો બાંધવા માટે આવેલો સામાન ખીણમાં નાખી દઈ, બાંધવામાં આવેલા બકરાંને ઉપાડી ગયા. ઠાકોરના નોકરો ને મુસ્લિમો સવારે ગયા તો ત્યાં કાંઈ ન મળે !
દરમ્યાનમાં રાજકોટથી એજન્સી-કોર્ટનો ચુકાદો જાહેર થયો. તેમાં ઠાકોરને ઠપકો મળ્યો, અને જૈનોની લાગણી દુભાય તેવું કોઈ પણ કાર્ય નહિ કરવાનો હુકમ થયો.
જૈન સંઘમાં આનંદ આનંદ પ્રસરી ગયો ! ઠાકોરના હાથ હેઠા પડ્યા ! મહારાજજી વાસ્તવમાં તીર્થક્ષાના આધાર પુરવાર થયા !
