________________
કદમ્બગિરિનો પુનરુદ્ધાર એ એમનું જીવનસ્વપ્ન પણ હતું અને જીવનનું સુકૃત પણ.
તીર્થોદ્વાર કોને કહેવાય તે સમજવું હોય તો, મહારાજજીએ કરેલા શેરીસા તથા કદમ્બગિરિના ઉદ્ધારની કથા સમજવી પડે. જીર્ણોદ્વાર ઘણા થઈ શકે. તીર્થનો પુનરુદ્ધાર તો કોઈક સમર્થ પુણ્યવંત, પ્રતિભાવંત, શાસનસમર્પિત મહાપુરુષ
જ કરી શકે.
કદમ્બગિરિના ઉદ્ધારકાર્યમાં ઘણાં વિઘ્નો આવ્યાં, તો તેનું નિવારણ પણ ચમત્કારિક રીતે થતું રહ્યું. એમ થવામાં મહારાજના પુણ્યનો, આત્મબળનો, નૈષ્ઠિક ચારિત્રબળનો પ્રભાવ હમેશાં સક્રિય ભાગ ભજવતો. આ વિધાનને યથાર્થ ઠરાવે તેવા અનેક પ્રસંગો છે. એમાંનો એક પ્રસંગ અહીં આલેખીએ
કદમ્બગિરિ તીર્થ પર્વતીય તીર્થ છે. તેની તળેટીએ વસેલો નાનકડો નેસડો ‘બોદાના નેસ' એ નામે ઓળખાય છે. નેસડો એટલે નાનું એવું ગામ,વસાહત. એમાં કામળિયા નુખના ગરાસિયા દરબારોનો વસવાટ, મહારાજના પુરુષાર્થ તથા ઉપદેશથી તેઓએ હિંસા અને વ્યસનો તજેલાં, અને તીર્થના ઉદ્ધાર માટે વિવિધ જગ્યાઓ વેચાણ આપેલી. તે જગ્યાઓ પર દેરાસરો, ઉપાશ્રયો, ધર્મશાળાઓ વગેરેનાં નિર્માણ થયાં અને થતાં હતાં.
આવી જ એક જગ્યા નેસડામાં ખરીદવામાં આવેલી, અને ત્યાં ભોજનશાળાનું નિર્માણ કરવાનું હતું. બન્યું એવું કે જે મુહૂર્ત ખનનિધિ રાખેલો, તેના આગળના દિવસોમાં જ ગરાસિયાનું મન બદલાયું, અને ‘આ જમીન પર મારો હક છે, હું
કદમ્બગિરિના પ્રસંગો-૧
કાંઈ કરવા નહિ દઉં’ એવો પડકાર તેણે કર્યો. તીર્થની પેઢીના મુનીમ તરીકે જેસરના ભગવાનભાઈ મેઘજી હતા. પડછંદ કાયા, થોભિયાવાળી મૂછો, ભલભલા ડરી જાય તેવો હાકોટો. તે વખતે પેઢી પાસે બંદૂકનો પરવાનો પણ ખરો. તેમણે ગરાસિયાને કહી દીધું કે મુહૂર્ત લીધું છે તે કાલે જ થશે અને ત્યાં જ થશે. હિંમત હોય તો રોકજે.
વાત આગળ વધી, અને ધીંગાણું થાય તેવી શક્યતા સર્જાઈ. બન્ને પક્ષે તડજોડ કરીને નક્કી કર્યું કે ગરાસિયો અને ભગવાનભાઈ - બે જ જણા બંદૂક વડે લડી લે, જે જીતે તેની જમીન. બીજા દિવસની સવારનો સમય ઠર્યો. સમય થતાં જ બન્ને જૂથ જમીન પર આવી પહોંચ્યા. ભગવાનભાઈએ પડકાર કર્યો. અમે છીએ વાણિયા. બંદૂક ચલાવવાનું કામ તમારું. માટે પહેલો પ્રહાર તમે કરો. પછી હું કરીશ. થોડીક રકઝક પછી એ વાત સ્વીકારાઈ, અને ગરાસિયાએ નિશાન તાકીને ઘોડો દબાવ્યો. બધાને થયું કે ભગવાનભાઈ આ ઊડ્યા !
પણ આ શું ? દરબારે ઘોડો દબાવ્યો તો બંદૂકમાંથી ભડાકો થવાને બદલે ‘સ’ એવો અવાજ નીકળ્યો. અને ગોળી નીકળવાને બદલે તણખો થઈને બૂઝાઈ ગયો. અંદરનો દારૂ જાણે કે હવાઈ ગયેલો !
દરબાર નિષ્ફળ ગયા, એટલે હવે વારો આવ્યો ભગવાનભાઈનો. એમણે તો વટ કે સાથ બંદૂક ઉપાડી, અને દરબાર સામી તાકી. એ સાથે જ દરબાર અને તેના ભેરુબંધો પુંઠ વાળીને ભાગ્યા ! એ દોડ્યા સીધા ઉપાશ્રય તરફ, મહારાજજી ત્યાં જ બિરાજમાન હતા તે વખતે.
૪૭
ભગવાનભાઈએ આ જોયું ને એમને ફડક પેઢી કે આ લોકો મહારાજજીને મારવા જાય છે કે શું ? એટલે એ પણ તાકેલી બંદૂક સાથે જ પેલાની પાછળ દોડ્યા. ઉપાશ્રયે જઈને નજર નાખી તો જોયું કે ગરાસિયો બંદૂક ફેંકીને મહારાજજીના પગે પડેલો અને “મને બચાવો, ભગવાન મને મારી નાખશે' એવી આજીજી કરતો હતો.
તે વખતે બાજુના ઓરડામાંથી ઉદયસૂરિજી મહારાજ બહાર આવ્યા. તેઓ આ જોઈને મલકાયા. ગરાસિયાના ગયા પછી તેમણે ભગવાનભાઈને પૂછ્યું, “કેમ, ફૂસ ફૂસ થઈ ગયું ને ?’તે સાંભળતાં જ શાસનસમ્રાટે અર્થસૂચક નજરે તેમની સામે જોયું અને સમજી ગયા.
મહારાજજીએ ભગવાનભાઈની બહાદૂરી તથા હિંમતને બિરદાવી, અને પછી તો એ ગરાસિયાના જ આગ્રહથી તેજ જગ્યા પર મકાન બની ગયું.
ઓરડામાં બેઠા બેઠા થતી આરાધનાના પ્રતાપે ઊનાળાના ધોમ ધખતા તડકામાં પણ બંદૂકમાંનો દારૂ હવાઈ જાય, એ ઘટનાને શું નામ આપીશું?
