________________
મોહના તોફાનમાં..
સૃષ્ટિનો એક વિચિત્ર નિયમ છે : વ્યક્તિનું ભવિષ્ય જેટલું ઉજ્વળ; તેનું ધ્યેય જેટલું ઉમદા; તેટલાં જ વિનો પણ તેના માર્ગ આડે આવે. એ વિનો કે અવરોધોને ખોળંગી જાણે તે આવતી કાલે મહાન બને.
નેમચંદ મહાન બનવાનું સૌભાગ્ય લઈને જન્મેલા હતા. તેમનું હવેનું ધ્યેય પણ ઊંચું હતું. તો તેમની તે ધ્યેય-પ્રાપ્તિ આડે અવરોધ પણ જેવાતેવા ન હતા. સૌથી મોટો જબરો અવરોધ હતો, તેમના પિતાનો તેમના પ્રત્યેનો મોહ, “સબ પુદગલ જાલ તમાશી” ના મર્મને નિરંતર ગાનારા હોવા છતાં, પુત્રને છોડવાની વાત આવી ત્યારે પિતા અત્યન્ત મોહવશ બની બેઠા હતા. નેમચંદને તબિયતને બહાને પાછા ઘેર બોલાવી લીધા પછી, તેની સટોડિયાને સહજ એવી સાહસિક પ્રકૃતિને ઓળખનારા પિતાએ, તેની દરેક હિલચાલ પર ચોકી પહેલો મૂકી દીધો હતો. આથી નેમચંદ ભારે ગુંગળામણ અનુભવી રહ્યા.
એક પ્રસંગે, જરાક મોકળાશ જણાતાં, તેમણે પોતાના દોસ્તદારને પોતાના દીક્ષાના ભાવ કહ્યા, અને લાગ મળે તો ભાગી છૂટવાનો ઇરાદો પણ કરી દીધો. તેમની જાણ બહાર જ, આ વાતો તેમની બહેને સાંભળી લીધેલી, તે તેણે તરત જઈને પિતાજીને કહી દીધી. એ સાથે જ, તેમના પરનાં બંધનો વધુ કડક થઈ ગયાં.
પણ નેમચંદ જેનું નામ ! તેમણે આ નજરકેદ જેવી સ્થિતિમાંથી ગમે તે ભોગે બહાર નીકળવાનો નિર્ધાર કર્યો. તેમને એક મુમુક્ષુ મિત્ર પણ મળી ગયા, દુર્લભજી બખાઈ. તે પણ દીક્ષા માટે ઉત્સુક હતા. બન્નેએ સાથે ભાગી જવાનો મક્કમ નિશ્ચય કર્યો.
ભાગવા માટે સાધન અને સહાય જોઈએ, તે માટે પૈસા જોઈએ.
બધી જવાબદારી હતી નેમચંદ પર. તેમણે પોતાના ઘરમાં, પિતાજી બચતના રૂપિયા જેમાં રાખતા તે એક મજૂસ (મંજૂષા, પેટી) પર હાથ અજમાવ્યો. તેના ચોરખાનામાંથી ૧૩ રૂપિયા ચોર્યા, અને રાત માથે લઈને ઘરેથી ચાલી નીકળ્યા. નીકળતાં પહેલાં પિતા, માતા, ભાઈ અને પોતાને સહુથી વહાલી હતી તે બહેનને મન ભરીને જોઈ લીધાં, મનોમન પ્રણામ કર્યા, અને નીકળી યા.
તે રાત કબ્રસ્તાનમાં ગુજારી. વહેલી પરોઢે ઝીણીયા ઊંટવાળાના ઊંટ પર સવાર થઈને લાગ્યા, તે બે દહાડે ભાવનગર પહોંચ્યો. વાટમાં નદીનાં પૂર નડ્યાં, ઓળખીતાઓની નજરે ચડી ગયા, ઊંટવાળો આઘો પાછો થયો, બધું જ વેઠતાં સ્થાને પહોંચ્યા.
ભાવનગરના પાદરેથી ઊંટવાળાને રજા આપી, પગે ચાલીને પહોંચ્યા જસરાજ વોરાના ઘેર, બે કિશોરોને દીક્ષાના ભાવથી ભાગી આવેલા જોઈને તે મનમાં બહુ રાજી થયા. બેઉને ઘેર ઊતાય. વિસામો લેવરાવ્યો. પછી પોતે જ બન્નેને લઈને ઉપાશ્રયે ગુરુભગવંત પાસે ગયા.
બન્નેને આમ અચાનક, પૂર્વસૂચનો વિના જ, આવેલો જોઈને ગુરમહારાજને નવાઈ ઉપજી. પૂછપરછ કરતાં બધી વાત જાણવા મળી, તે સાથે જ તેમની મુખમુદ્રા ગંભીર બની ગઈ.
નેમચંદે હિંમત કરીને પૂછયું : અમને દીક્ષા ક્યારે આપશો, સાહેબ?
ગુરુભગવંતે ગંભીર વદને જવાબ આપ્યો : ભાઈ, તમારા માતાપિતાની અનુમતિ વિના હું દીક્ષા આપી નહિ શકું. તેમનો સંમતિપત્ર લઈ આવો તો જરૂર આપું .
નેમચંદને આખરી પરીક્ષામાં જાણે નિષ્ફળતા મળી !
