________________
જ્ઞાની પુત્ર, જ્ઞાની પિતા !
મુનિ નેમવિજયજીના જીવનના પ્રારંભનો ક્રમ કાંઈક આ પ્રમાણે રહ્યો હતો. દીક્ષા; પ્રથમ ચોમાસામાં જ પર્યુષણમાં કલ્પસૂત્ર સુબોધિકાનું વ્યાખ્યાન; માંદગીમાં પણ છ વિગઈના ત્યાગપૂર્વક વ્યાકરણનું અધ્યયન; પંજાબી દાનવિજયજી મહારાજ પાસે નવ્ય ન્યાયનું પઠન; તેમની સાથે રહીને પાલીતાણામાં બુદ્ધિસિંહજી સંસ્કૃત પાઠશાળાની સ્થાપના, તેમાં અધ્યયન તથા અધ્યાપન; ગુરુભગવંતની ચિર વિદાય; જામનગરમાં ચોમાસું.
આ ચોમાસામાં તેમને તેમના સંપાદન કરેલા જ્ઞાનને પ્રકાશિત કરવાનો મજાનો મોકો મળ્યો. તેમનાં જ્ઞાન નીતરતાં વ્યાખ્યાનોએ સંઘને ખૂબ આકર્ષ્યા,
નવલખા કુટુંબ તરીકે પ્રતિષ્ઠિત પરિવારના એક યુવાન ભાઈ, નામે ટોકરશી, સટ્ટાનો ધંધો, અને ભાંગ, અફીણ, ગાંજાના પાકા વ્યસની; મહારાજજીના સંપર્કમાં આવતાં દીક્ષાની ભાવના જાગી. વડીલોએ રજા આપવાને બદલે કોર્ટમાં કેસ નોંધાવ્યો, અને દીક્ષા રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો, પણ ટોકરશી મક્કમ; કહે કે આપણે નક્કી કરેલા મુહૂર્તને દહાડે જ કેસની મુદત છે; હું ત્યાં હોઈશ, આપે પણ આરોપીની રૂએ ત્યાં આવવાનું છે જ; આપ મુનિવેષ લઈને આવજો ; મુહૂર્ત આવે તે ક્ષણે કોર્ટમાં જ આપ મને કપડાં ને ઓઘો આપી દેજો, વેષ ત્યાં જ બદલી લઈશ. જોઉ છું, મને કોણ રોકે છે ? મહારાજજી પણ આ માટે તૈયાર હતા. એમની આવી દૃઢતાની વાત જાણવામાં આવતાં જ પરિવારજનોએ ઊંડો વિચાર કરીને કેસ પાછો ખેંચ્યો, અને મહોત્સવપૂર્વક દીક્ષા અપાવી. દીક્ષા સાથે જ વ્યસનો પણ છૂટી ગયાં, અને જામનગરને માટે એક અચરજભરી.
ઘટના બની ગઈ. પાછળથી ઉપાધ્યાય પદ સુધી પહોંચેલા એ પ્રથમ શિષ્યનું નામ હતું મુનિસુમતિવિજયજી.
ચાતુર્માસ બાદ ત્યાંના એક મહાજને મહારાજજીની નિશ્રામાં ગિરનાર અને શત્રુંજય તીર્થના છરી પાલક ભવ્ય સંઘ કાઢ્યો. આમ પહેલાં જ ચોમાસામાં તેમની ક્ષમતાનો અને પુણ્યનો ઉઘાડ અનુભવાયો.
બીજું ચોમાસું તેઓએ મહુવા, જન્મભૂમિના ક્ષેત્રમાં કર્યું. ત્યાં વયોવૃદ્ધ પણ શાની પિતાજી હતા, તેમને અધ્યાત્મની અને જ્ઞાનની ભારે જિજ્ઞાસા હતી. તે તેમણે અષ્ટકમકરણ, જ્ઞાનસાર વગેરે ગ્રંથોનું શ્રવણ અને વિવેચન કરવા દ્વારા એવી તો સંતોષી કે પછીથી પિતાજી એ એક પત્રમાં લખ્યું કે “તમોએ ચરિત્ર લીધું કે દિવસે મને ઘણો વૈષ ઉત્પન્ન થયો. હતો. પણ તમે દીક્ષા લઈ સંસાર ઉપરથી રાગ ઉડાડ્યો તેથી મારું અંતઃકરણ કહે છે કે તમે પૂર્વના આચાર્યો જેવા ગણતરીમાં આવ્યા છો...ઉપા.શ્રી યશોવિજયજીના ગ્રંથો વાંચી મારા રોમરોમમાં જ્ઞાન પ્રસરી રહ્યું છે. તમે છેલ્લી વખત અહીં આવી શ્રી હરિભદ્રસૂરિનાં અષ્ટક વાંચી મને જે આનંદ આપ્યો છે તે જોઈ તમારા જ્ઞાનનો વિચાર કરતાં મને ઘણો આનંદ થયો છે.”
જ્ઞાની પિતા અને જ્ઞાની પુત્રની આ કેવી અભુત વાત છે !
તે ચોમાસામાં મહુવામાં તેમણે પ.પૂ.શ્રી વૃદ્ધિચંદ્રજી સંસ્કૃત પાઠશાળાની સ્થાપના કરી, જેમાં તેમની પ્રેરણાથી જામનગરના સંઘપતિ મહાજને તથા પૂના તરફના એક ગૃહસ્થે દાન આપ્યું.
ર૫)
