Aashirwad 1969 06 Varsh 03 Ank 08

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 9

જુન ૧૯૬૯ ] જ્ઞાનમાર્ગ અને ભક્તિમાર્ગનો સૂક્ષ્મ ભેદ ભગવાનને અંશ છું, મારા ભગવાનની ગોપી છું, મનને તેમાંથી કોઈ જુદું કરી શકતું નથી, તેમ જવનો ” માસ ભગવાનને સેવક છું, ભારે પરમાત્મા સાથે - પરમાત્મામાં લય થાય છે, પછી જીવમાં જીવપણું એક થઈ જવું નથી, મારે તો જગતમાં તેમનાં રહેતું નથી. વ્યાપક બ્રહ્મમાં લીન થયેલો તેમાંથી કેમ સ્વરૂપની સેવા કરવી છે.
છૂટો પડી શકે? પાણી જડ છે તેથી ચેતન માછલે જીવ બ્રહ્મરસનો અથવા બ્રહ્માનંદને અનુભવ
ટો રહી શકે છે, તેમાં મળી જતો નથી. પણ તે
માછલે પાણીમાં ડૂબેલો રહીને પાણીને સ્વાદ લઈ ક્યારે કરી શકે? ઈશ્વરથી તે જુદો રહે તો તે એ .
શકતા નથી. તેવી રીતે જીવ ઈશ્વરમાં ડૂબી ગયા રસને અનુભવ કરી શકે છે. વૈ ણવાચાર્યો જીવ
પછી ઈશ્વરના સ્વરૂપનો રસાનુભવ કરી શકતો નથી. ઈશ્વરથી થોડો અલગ રહે તેમ ઇચ્છે છે. પરંતુ આ
એથી વૈષ્ણવ આચાર્યો થોડું દૈત (ભેદ) રાખી સ્થિતિ એવી છે કે ખરેખર તો એમાં જીવ ઈશ્વરથી
ભગવાનની સેવા-સ્મરણમાં કૃતાર્થતા અનુભવે છે. અલપ રહ્યો જ હેતો નથી. જીવ-ઈશ્વરનું અભિન્ન મિલન તો થઈ જ ગયું હોય છે, પરંતુ ઈશ્વર જ
' આ બંને સિદ્ધાન્તો સત્ય છે. આમાં ખંડ– પતે પોતાનાં બે સ્વરૂપ ટકાવી રાખે છે–ભક્તનું
મંડનની ભાંજગડમાં પડવું નહિ. ગૌરાંગ મહાપ્રભુ સ્વરૂપ અને ભગવાનનું સ્વરૂપ. શિવ પોતે રામના
પણ આ ભેદભેદ ભાવમાં (ભેદ સહિતના અભેદભક્ત છે અને રામ પોતે શિવના ભક્ત છે.' ભાવમાં) માને છે. લીલામાં ભેદ માને છે, પરંતુ રામાવતાર વખતે શિવ જ ભક્તરાજ હનુમાનના
તત્ત્વદૃષ્ટિથી અભેદ છે. અભિન્ન હોવા છતાં સૂક્ષ્મ ભેદ છે. રૂપમાં સેવાને આનંદ મેળવવા માટે રામના
એકનાથ મહારાજે ભાવાર્થરામાયણમાં આ સેવક બનીને આવ્યા હતા. ઉચ્ચ જીવનવાળા સિદ્ધાન્ત સમજાવવા દષ્ટાન આપ્યું છે પતિ-પત્ની વચ્ચે પ્રેમનું અદ્વૈત હોય છે. હૃદયનું અશોકવનમાં રામના વિરહમાં સીતાજી અખંડઐક્ય હોય છે, પણ પ્રેમ-ભક્તિનો આનંદ લેવા માટે
રામનું ધ્યાન-સ્મરણ કરે છે. સીતાજી ધ્યાનમાં તન્મય પતિ-પત્નીને ભેદ જરૂરી હોય છે. જો પત્ની પતિરૂપ છે. વિરહની અવસ્થામાં તન્મયતા વિશેષ થાય છે. બની જાય અથવા પતિ પત્નીરૂપ બની જાય તે, અને સર્વત્ર રામ છે. પોતે “સીતા છું” એ પણ તેઓ એને બદલે એક જ થઈ જાય તો પ્રેમ-ભક્તિના , ભૂલી જાય છે. સર્વમાં રામને અનુભવ કરનારો આનંદનો અનુભવ થઈ શકે નહિ.
રામરૂપ બને છે. આ કલ્યમુક્તિ છે. સીતાજીને બ્રહ્મનું ચિંતન કરતાં કરતાં છવ બ્રહ્મરૂપ બની અનેક વાર થાય છે કે હું રામરૂપ છું. તેઓ પોતાનું જાય તે કૈવલ્યમુક્તિ છે. પણ વૈષ્ણવે આવી કે લ્ય- સ્ત્રીત્વ ભૂલી જાય છે. મુક્તિ ઈચ્છતા નથી. તેઓ ઈશ્વરના સ્વરૂપની સેવા એકવાર તેમણે ત્રિજટાને કહ્યુંઃ મેં સાંભળ્યું અથવા પ્રેમભક્તિ કરવા માટે અને તેને રસાસ્વાદ છે કે ઈયળ ભમરીનું ચિંતન કરતાં કરતાં ભમરી માણવા માટે થે ડું Á1 રાખે છે.
બની જાય છે, એમ રામનું ચિંતન કરતાં કરતાં હું વિષયનંદીને બ્રહ્માનંદ સમજાતો નથી. મૂસ્વિ- રામ થઈ જઈશ તો? નવ-મૂગો માણસ સ્વાદિષ્ટ ભોજન કરે ખરો, પણ , સીતાજી રામના ધ્યાનમાં એવાં તન્મય થઈ તેને સ્વાદ તે વર્ણવી શકે નહિ, તેવી રીતે બ્રહ્માનંદનું જાય છે કે હું સીતા છું એનું પણ તેમને સ્મરણ વર્ણન થઈ શકતું નથી. ઉપનિષદમાં દૃષ્ટાન્ત આપ્યું રહેતું નથી. હું જ રામ છું એવી તેમની સ્થિતિ થઈ છે કે ખાંડની પૂતળી સાગરનું ઊંડાણ માપવા ગઈ જાય છે— વિદ્ ર મવતિ | ત્રિજટાએ કહ્યું : તે સાગરમાં વિલીન થઈ ગઈ, પાછી આવી જ નહિ. માતાજી, તમે રામરૂપ થાઓ તો સારું છે. જવ અને ઈશ્વરના વ્યાપક તત્ત્વને સમજવાથી તેમાં ભળી ગયેલા શિવ એક થાય ત્યારે જીવ કૃતાર્થ થાય છે. સીતાજીએ
- જે પિડમાં છે તે જ બ્રહ્માંડમાં છે એમ જાણનાર માણસ ક્યાં ય ભય પામતું નથી કે મૂંઝાતો નથી.