________________
શું ́ માગું ?
જૂન ૧૯૬૯ 1
વાતા કરતાં તેથી વધારે મૌન રહેતાં. બન્ને કઈક ઊંડા વિચારમાં હતાં.
· નાથ, હવે કેટલા સમય બાકી છે?' સ્ત્રીએ આળસ મરડી. એ અવાજમાં મદેત્સાહનું તત્ત્વ હતું.
:
C
* ઘેાડી જ, પેલે! તારા મધ્યાકાશ તરફ ઢળે એટલી, શ્રીદેવી ! ' પુરુષ જરા નજીક સર્યાં, માતાજી પાસે કેટલા પુત્ર માગીશ ? શક્તિ એટલી ભક્તિ રાખજે.’ ‘પુત્ર ? ’શ્રીદેવીએ નિરાશામાં કહ્યું, નાથ, સિદ્ધિની છેલ્લી ક્ષણે મન કંઈક પાછું પડે છે.' પેલા વાવના વારસદાર યાદ આવે છે, કાં? ' હા, નાથ ! પુત્ર માટે આજ સુધી કરેલાં જપ–તપ આર્જે છેલ્લી ક્ષણે નકામાં ભાસે છે. સંતાનની વાંછના શા માટે? સાગર તરીને કિનારે શા માટે ડૂબવું? સંતાન માગીને આપણે હૈયા—શાક તેા નથી વહારતાં ને? ન જાણે દીકરા દીવાળશે કે પૂર્વજોની કીર્તિનું દેવાળુ કાઢશે ? ’
· શાબાશ, શ્રીદેવી ! મારા મનના વિચારા જ જાણે તું કહી રહી છે! મનમાં કયારથી મથન જાગ્યું હતું, પણ વિચારતા હતા કે પ્રકૃતિએ સ્ત્રીના હૃદયમાં પુત્રની એષણા મૂકી છે; છેલ્લી પળે મારા વિચારા જાણી તારું મન કદાચ ભાંગી પડે, એટલે ચૂપ હતા. બાકી તેા યશ એ આપણું ચિર સંતાન છે! સુકીર્તિ આપણી સાચી પુત્રી છે! ન એ માંદાં પડે, ન એ મરે. ન પૂત કપૂત બને.' વિમળશાહે પેાતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યા.
* મારા દેવ, તમે તેા મારા અંતર્યાંમી છે. શું યુદ્ધમાં કે શું વ્યવસ્થામાં શ્રીદેવી સદા તમારી સાથે નથી રહી? મનમાં એટલું હતું કે પત્નીધર્માંની પરાકાષ્ટા પ્રજાની ઉત્પત્તિમાં. મારા વિમળને એક ખે સંતાન ઢાય તેા, થ્યાપણે આપણાં પૂર્વજોને જેમ ઉજાળ્યાં, એમ આપણું સંતાન આપને ઉર્જાવે ! પણ આજ એ ભરાસેા નથી, મેટાનાં સંતાન સદા નાનાં હાય છે, એ સાર્વત્રિક અનુભવ છે! આજે પેલેા છેકરા બાપદાદાના દાનને લાંછન લગાડી રહ્યો છે: કાલે આપણાં સંતાન આજી-આરાસણનાં દેરાં
[ ૨૭
કાં ન વેચે ? પ્રભુદર્શીનના દામ કાં ન માગે ?’
'
· શ્રીદેવી, ધન્ય છે તને! ઊંડું વિચારતાં લાગે છે કે આપણે મૃગજળને અમૃતસરાવર સમજી તેની પાછળ ડૅશ હેાંશે દોડયાં હતાં. સંતાન એ તે પ્રકૃતિસ દેશ છે. એની મરજીથી એ આવે—આપણી મરજીથી નહી. આપણી મરજી-આપણી વાંછના તે સ્વાથી છે. આપણે આપણું કંઈ માગીએ છીએ, જેને આપણી લાભ-લાલચના વારસદાર બનાવી શક ય. આજનું વિશાળ હૃદય સંતાન પામી ફૂંકું થશે, સર્વીસ્વની પ્રતિશ્રી સ તાનમાં થશે, હાથતા ' કાળિયા માંમાં જશે, અનેકમાંથી માપણે એકમાં જશું. આજના આ માનસિક નિશ્ચય સાથે વિશ્વમાત્ર આપણુ ધર લાગે છે, પછી માત્ર ધર જ આપણુ' વિશ્વ થશે. ’
શ્રીદેવીએ કઈ જવાબ ન વાળ્યેા. એ વધુ વિચારમગ્ન બની ગઈ હતી.
મધરાતના ઘેર પહેાર ખેલતા હતા. વાવના એક ગેાખમાં બિરાજેલ દેવીની આગળ સુગંધી ગ્રૂપ ગૂ ચળાં લઈ રહ્યો હતા. દીપમાળથી નાના એવા ગાખ ઝળાંહળાં થઈ ગયા હતા.
ક્રૂડાક...એક શ્રીફળ વધેરાયુ'. એને પડધે વાવની મ'જિલે મંજિલે પડ્યો. શાંત જળ ખળભળતાં લાગ્યાં.
ફડાક...બીજુ શ્રીફળ વધેરાયું, તે ચારે તરફ હવાના સુસવાટા ધૂપ-દીપને ડાલાવવા લાગ્યા.
ફડાક, ડાક, ફડાક: ત્રણ, ચાર ને પાંચ ઃ પાંચમું શ્રીફળ વધેરાયું કે વાતાવરણમાં અવાજો આવવા લાગ્યા. વાવનાં જળ ધીરે ધીરે જાણે પગથિયાં ચડતાં હતાં.
છઠ્ઠા અવાજે પાણી રંગીન બની ગયું. વાતાવરણુ અપાર્થિવ બન્યું !
સાતમા અવાજે પચરંગી ચૂંદડીએ ઝુલાવતી એક તેજમૂર્તિ સપ્તમ...જિલ વાવને આવરીને ઊભી રહી.
શ્રીદેવીએ ચૂંદડી ધરી. કંકુના બનેલા ન હોય તેવા, સુવર્ણાં કંકણથી મટલેા એક હાથ આવીને એ ઉપાડી ગયા. તરત એક ધેાષ ગાજી રહ્યો. જાણે એ કહેતા હતાઃ
સત્યને માગે ચાલવાના જેનામાં દૃઢ નિશ્ચય નથી, તે મુશ્કેલીથી ખેંચી જાય છે એ ખરુ, પણ એથી સાચા જીવનમાં તેને પ્રવેશ જ થતા નથી.
