________________
સૌન્દર્યના માગે
માનવીના જીવનમાં કાઈ વાર એવી એક ચાટ વાગી જાય છે, એવી એક લપડાક વાગી જાય છે, એવા એક અજબ બનાવ બની જાય છે, જેથી તેના આખાય જીવનરાહ જ બદલાઈ જાય છે.
ખરાખર આવું જ મારી નાની બહેન શૃંગારિકાની બાબતમાં બન્યું.
આ સાથે એક આડવાત પણ કહી દઉં. ભારે ફઇબાનુ જ્યોતિષ-જ્ઞાન ખાસ કરીને અમારાં સગાંસંબંધી અને પાડપાડેાશમાં સારું વખણાતું. તેનાં અનેક દૃષ્ટાંતા અમારી સમક્ષ મેાજૂદ છે. તેમાંનુ એક તે મારાં અને મારી નાની બહેનનાં તેમણે પાડેલાં નામેા. મારું નામ તેમણે · પ્રિયવદન ’. પાડેલુ છે; અને ખરેખર મારું વદન હું જ્યાં ગયે છુ' ત્યાં—કે। અમેરિકામાં પણ સૌને પ્રિય રહેલુ છે. મારાં પેાતાનાં કુટુંબીજનામાં એમના વિરુદ્ધ—એમને મુદ્દલ ન રુચે એવાં કેટલાંક સુધારાવાળાં કામે મે કરી નાખ્યા છે છતાં મારુ' વદન તેમને હંમેશાં પ્રિય લાગેલું છે; અર્થાત્ મારુ માં જુએ કે તરત જ મારા બધા અપરાધા માફ કરવા તેઓ તૈયાર થઈ ગયા છે.
હવે રહી મારી બહેન શૃંગારિકાની વાત. ‘શૃંગારિકા' નામ પણુ ક્માએ બરાબર બહેનના ગુણ તેને જ પાડેલુ છે એમ સૌને અને ખાસ કરીને મને તેા લાગ્યા કરતું હતું. કેમ કે શું વજ્રના, શું ધરણાંગાંઠાં કે શું પપાઉડરના શૃંગારમાં મારી બહેન ‘ શૃંગારિકા ’ એક્કો.
ગાંધીવાદી વિચારસરણી અને આપણી પ્રાચીન ભારતીય વિચારસરણીમાં રંગાયેલા હુ· · ઉચ્ચ વિચાર અને સદા આચાર'માં માનતા. ટૂંકમાં સાદાઈમાં
માનતા; એથી ઊલટું શૃંગારિકા, તેના નામ પ્રમાણે, શૃંગારમાં માનતી. અરે, એકલાં વસ્ત્રામાં શૃંગાર સજે તે તેા જાણે ધૂળ નાખી, અરે પદ્મપાઉડર-જેમાં ખાસ કાંઈ ખર્ચ થતા નથી તેને જ શાખ રાખે તેા ચલાવી લઇએ; પર ંતુ તેને નાનપણથી જ ધરેણાંગાંડાંતા પણ એટલા જ શાખ. નાક, કાન, ગળું, હાથ, પગ સુધ્ધાંનાં ધરેણાં તેને જોઇએ. એમાંના
શ્રી શિવ સુદ્રમ્
"
એકેય વગર ન ચાલે. કાઈ કાઈ વાર સેાનાનાં ધરેણાંથી ન ધરાતી તે હીરાનાં ધરેણાં સુધી પહેાંચતી,
અમારા શ્રીમંત ઘરને એ પેષ'તુ હતુ. એની ના નહિ, પરંતુ એટલા પૈસા કાઈ સારે રસ્તે વાપર્યાં હાય તા ધ્રુવું, એ પ્રશ્ન શુંગાર સજેલી શૃંગારિકાને જોઈ હરધડીએ મને થતા અને કાઈ કાઈ વાર તા મને એ દીઠીયે ન ગમતી. મે' તેને સાદાઈ તરફ વાળવા લાખ લાખ વાનાં કર્યાં, કેટકેટલા ઉપદેશા આપ્યા, તેવા ઉપદેશ આપતાં પ્રાચીન તેમ જ ર્વાચીન મહાત્માનાં પુસ્તકા તેના હાથમાં મૂકર્યાં, પરંતુ એ બધું પથ્થર ઉપર પાણી! એ ભગવાન એના એ!
પરંતુ શૃંગારિકા કરતાં પણ વધુ ચીડ મને મારી માતા ઉપર ચઢતી. કેમ કે હું શૃંગારિકાને વહુ, ઉપદેશ ઉં ત્યારે ખા તેનું ઉપરાણું લેતાં કહેતાં : ‘નાની ઉ ંમરમાં નહિ પહેરે આઢે ત્યારે ધડપણમાં મારી જેમ ડેાશી થશે ત્યારે પહેરશે? તુંચે કેવા પાજી જીવતા છે! બાપડી છે.કરીને ટાકીટાકીને અડધી કરી નાખી !'
પછી તે શૃંગારિકા મૅટ્રિક લગી ભણી, તાપણુ તેના શૃગારમાં રજમાત્ર ફરક પડ્યો નહિ. ઊલટાના પશ્ચિમના શૃંગારા—કડિ ઘડિયાળ વગેરે વર્ષ્યા.
છતાં શૃંગારિકાને રાકવાનું મારું કામ ચાલુ રહ્યું. પછી તા શૃંગારિકા શાળામાંથી ઊઠી ગઈ અને તેનું લગ્ન પણ થઈ ગયું. એ પછી પણ તેને શૃંગારઠાઠ તેા ચાલુ જ રહ્યો. હવે ધરના સંસ્કાર’ અહાર જશે એ બીકે મેં તેને ઘણે દિવસે કહ્યું : શૃંગારિકા, હવે તેા કંઈક સમજ!'
*
મારું પૂરું સાંભળવા પણ તે ન થેાભી અને તે સીધી બા પાસે ગઈ. ખાને કહ્યુંઃ - જો તે ખા; હજુયે ભાઈ રાક ટાક કરે છે ! હવે હું કઈ નાની ધ્યુ ??.
શૃંગારિકા હવે પારકી થાપણુ ખની હતી. એટલું જ નહિ પણ પેાતાના સાસરે રહેવા પશુ
માણસ જ્યાં સુધી વાસનાએમાં મગ્ન રહેતા હૈાય ત્યાં સુધી તેનામાં મુક્ત રીતે વિચાર કરવાની શક્તિ અથવા વિવેકશક્તિ પ્રકટ થતી નથી.
