________________
આપણી ધર્મપ્રવૃત્તિનું લક્ષ્ય
૧૩૩
batch નો બધો માલ ભંગારમાં નાખી દેવાય છે. કંપની જેટલી સદ્ધર તેટલું માલની ગુણવત્તાનું તેનું નિયમન વધુ કડક. એ જ રીતે, મોક્ષાર્થીએ પણ લોકોત્તર યાને મોક્ષસાધક ધર્મના પૂર્વનિર્દિષ્ટ ‘ધોરણ’ને નજર સમક્ષ રાખીને, પોતાની ધર્મપ્રવૃત્તિની વખતોવખત ચકાસણી કરતાં રહેવું .જોઇએ એમ નથી લાગતું ?
જેના અંતરમાં મુક્તિની અભીપ્સા અને તલસાટ જાગી ચૂકયાં હોય તે વ્યકિત ભવભ્રમણને નિશ્ચિતરૂપે સીમિત કરી દેતા પારમાર્થિક સમ્યગ્દર્શનને પ્રાપ્ત કરવા ઉત્સુક હોય જ અને, પરંપરાપ્રાપ્ત પોતાની ધર્મપ્રવૃત્તિનું તટસ્થ મૂલ્યાંકન પણ તે કરે જ.
આપણે એ જોયું કે દયા, દાન, સેવા અને પ્રેમ એ સાચા ધર્મની પૃષ્ઠભૂમિ છે. બીજાનાં સુખ-દુ:ખ પ્રત્યે. તદ્દન ઉદાસીન રહી, કેવળ પોતાનું દુ:ખ દૂર કરવાની સ્વાર્થવૃત્તિમાંથી જન્મતી પ્રવૃત્તિ પછી ભલે તે વિષયોથી દૂર રહેવાની હોય તો પણ તાત્ત્વિક ધર્મરૂપ નથી. આર્તધ્યાન અવ્યક્તરૂપે તેમાં બેઠેલું છે. એ ત્યાગ પણ, રોગનિવારણ અર્થે રોગી દ્વારા કરાતા પોતાની ઈષ્ટ વાનગીઓના ત્યાગની જેમ, કેવળ ભય અને લોભપ્રેરિત હોવાથી, અસાર છે.
આજે જૈન સંઘમાં તપ, અનુષ્ઠાનો, દીક્ષાઓ વધી રહ્યાં છે, કિંતુ વધી રહેલી એ ધર્મપ્રવૃત્તિથી આપણી વૃત્તિઓનું શોધન થઈ રહ્યું છે કે નહિ એ આત્મનિરીક્ષણ આપણે કરીએ છીએ ખરા ? આજે સંઘમાં દેખાતી ધર્મપ્રવૃત્તિની વિપુલતાથી તોષ અનુભવી, એનાથી શાસનનો ઉદ્યોત થઈ જશે એ ભ્રાંતિમાં રાચવા જેવું નથી. તપ, જપ કે સંયમાદિ પ્રવૃત્તિના માત્ર આંકડા ઉપરથી “આટલો ધર્મ થઈ ગયો” એવો સંતોષ માની લઇશું તો ભ્રમમાં રહી જઇશું.
જેમ કોઈ વેપારી પેઢી કેવળ પોતાના વેપારના આંકડાથી સંતોષ નથી માનતી પરંતુ સરવૈયામાં નફાનો આંકડો જુએ છે, તેમ આપણે પણ આપણી ધર્મપ્રવૃત્તિથી આપણી વૃત્તિની સુધારણા કેટલી થઈ એનો અંદાજ કાઢવો રહ્યો. ‘પૌષધ પચાસ થયા’, ‘પાંચસો આયંબિલ થયા', ‘દશ સિદ્ધચક્ર પૂજન થયાં’, ‘પચીસ આગમનું વાંચન થઈ ગયું અને ‘સંયમપર્યાય પચીસ વરસનો થયો' વગેરે ગણતરી આપણે રાખીએ છીએ તેમ આત્મનિરીક્ષણની શાંત પળોમાં એ અંદાજ મૂકીએ કે આ બધી
