________________
૧૫૮
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું? પ્રવૃત્તિઓનો પ્રતિજ્ઞા પૂર્વક ત્યાગ કરી, આત્મચિંતન-સ્વાધ્યાય-જપ-ધ્યાન દ્વારા સમભાવનો અભ્યાસ કરવાનું વ્રત. શ્રાવકનાં બાર વ્રતોમાંનું નવમું વ્રત.
સ્યાદ્વાદ– કોઈપણ વસ્તુને કે વિચારને અનેક પાસાં અને તેને જોવા-મૂલવવાના અનેક દૃષ્ટિકોણ હોય છે. એ વિવિધ પાસાં અને દૃષ્ટિબિંદુઓને સ્વીકારતો અને સમજતો અભિગમ. જુઓ ‘નય’. આ અભિગમ જૈનદર્શનની એક પ્રમુખ વિશિષ્ટતા
આ અભિગમ ધરાવતી વ્યકિત પ્રસંગ, પરિસ્થિતિ અને સંદર્ભવશ કોઈ એક દૃષ્ટિકોણને આગળ કરે કે એના ઉપર ભાર પણ આપે, પણ અન્ય દૃષ્ટિબિંદુઓના ય સત્યાંશ પ્રત્યે એને સહાનુભૂતિ અને આદર રહેતાં હોવાથી, તે પોતાની વિચારધારામાં આક્રમક નથી બનતી.
આચારમાં અહિંસા અને વિચારમાં અનેકાંત એ જૈન સાધનાનું સૂત્ર રહ્યું છે. એ બંનેનો મૂળ સ્રોત પ્રેમ છે. સ્યાદ્વાદને માત્ર તત્ત્વજ્ઞાનના ચિંતનમાં જ સીમિત ન રાખતાં, રોજિંદા જીવનવ્યવહારમાંયે, જયારે વિભિન્ન દૃષ્ટિબિંદુઓ અને વિચારવર્તન આપણી સમક્ષ આવે ત્યારે, અપનાવવામાં આવે તો મતભેદ મનભેદ ન જન્માવે અને જયાં વિચારભેદ રહે ત્યાં પણ સંઘર્ષ, દ્વેષ ધૃણા કે વૈરવિરોધને તો અવકાશ ન જ મળે કિંતુ ત્યાં પ્રેમ, મૈત્રી, સહકાર અને સહાનુભૂતિપૂર્ણ સહચાર શક્ય બને.
