________________
શબ્દકોશ
જૈન પરિભાષાથી અપરિચિત સામાન્ય વાચક સરળતાથી સમજી શકે એ દૃષ્ટિ, અહીં અપાયેલ અર્થમાં મુખ્ય રહી છે. આથી, પરિભાષાની શાસ્ત્રીય સૂક્ષ્મતા કે ચોકસાઇના અર્થી શાસ્ત્રાભાસીઓએ તેમની એ જિજ્ઞાસા અન્યત્ર સંતોષવી.
-લેખક
અણગાર—ઘરબારત્યાગી મુનિ, સાધુસંન્યાસી.
આવ્રત અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ-વિષયક ગૃહસ્થો જે
આંશિક પ્રતિજ્ઞા કરે છે-વૃત લે છે તે મુનિઓને એ વ્રતો, કોઈ અપવાદ કે કશી પણ છૂટછાટ રાખ્યા વિના, લેવાના હોય છે એટલે તે મહાવ્રતો કહેવાય છે.
અતિથિસંવિભાગ-શ્રાવકના બાર વ્રતોમાંનું આ નામનું છેલ્લું વ્રત. પોતાને પ્રાપ્ત ખાનપાન આદિ સામગ્રીમાંથી બીજાને ભાગ આપીને પછી પોતે જમવું અર્થાત્, એકલપેટાવૃત્તિ ન રાખતાં “તેન ત્યવેત્તેન મુળી થા:'ના આદર્શને જીવનમાં વણી લેવાના અભ્યાસ સ્વરૂપ આ વ્રત છે. વર્તમાન પ્રણાલિકા એ છે કે આગલા દિવસે પૌષધ સાથે ઉપવાસ કરીને બીજે દિવસે સાધુ-સાધ્વીને કે તેમના અભાવે વ્રતધારી ગૃહસ્થને આહાર આપ્યા બાદ પોતે પારણું કરવું.
અનુત્તરવાસી દેવ સર્વશ્રેષ્ઠ કોટિના દેવ.
અનુબંધ-વૃદ્ધિ, પરંપરા- chain-reaction,
અનેકાંત વિવિધ દૃષ્ટિબિંદુઓને લક્ષમાં રાખતું કથન-દૃષ્ટિ. જુઓ “સ્વાદ'.
અપુનબંધક-મોહનીય કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ન બંધાય એટલો આત્મવિકાસ કરી ચૂકેલ વ્યકિત. જેને સંસાર પ્રત્યે અતિ આસક્તિ ન હોય, દીનદુઃખી પ્રત્યે જેના અંતરમાં અત્યંત દયા ઉમટતી હોય, અને જેના સર્વ વર્તન-વ્યવહાર ઔચિત્યપૂર્ણ હોય તે વ્યકિતનો આત્મવિકાસ આ કક્ષાનો કે તેથી વધુ સંભવે. આટલો આત્મવિકાસ થયા પછી જ આત્મા ધર્મમાર્ગની વાસ્તવિક પ્રાપ્તિ કરવાને પાત્ર ગણાય
છે. • અવિરતિ–આરંભ-સમારંભ કે ભોગ-ઉપભોગનો અત્યાગ.
