Book Title: Siddhasen Divakarjina Kevalgyan Darshan Angena Mantavya Vishe Vicharna
Author(s): Trailokyamandanvijay
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229675/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 anusandhAna-59 zrIsiddhasena divAkarajInA kevalajJAna - darzana aMgenA mantavya vize vicAraNA muni trailokyamaNDanavijaya - Atmika vikAsanI utkRSTa bhUmikAo prApta thatI jJAnazakti jaina dArzanika paribhASA pramANe 'kevalajJAna' tarIke oLakhAya che. 'kevalajJAna' a nAma ja sUcave che tema A jJAnazakti prApta thayA pachI kevala jJAna ja pravarte che, koI paNa vastu ke dharma viSe saheja paNa ajJAna rahetuM nathI. arthAt AtmA A zakti dvArA vizvanA traNe kAlanA saghaLAye padArtho ane temanA tamAma dharmono bodha kare che. bodha karavA mATe AtmA A zaktine be rIte prayoje che : 1. tamAma vastu-dharmone jANavAmAM, 2. tamAma vastu- dharmone jovAmAM. AtmAnuM A jANavuM (-bodhakriyA) paNa 'kevalajJAna' kahevAya che ane jovuM (-sAkSAtkArakriyA) 'kevaladarzana' gaNAya che. upara jaNAvyuM tema sakala padArthonA bodhanI zakti ane sakala padArthono bodha banne 'kevalajJAna' gaNAya che. tenuM kAraNa se che ke 'jJAna' zabda jaina pramANavyavasthA mujaba oka karatAM vadhu artha dharAve che. 1. bodha - utpAdaka zakti 2. a zakti dvArA pravartatI bodha mATenI kriyA 3. o kriyAjanya bodha 4. vastunA aneka aMzono athavA vastunI heyatA - upAdeyatAno grAhaka bodhavizeSa 5. bodhAtmaka upayoga. 2 have, kevalajJAnI mahAtmA kevalajJAna ane kevaladarzana dharAvatA hoya oma tamAma jainAcAryo mAne ja che. parantu A jJAna-darzana oka ja dharmanA be nAma che ke banne bhinna dharmo che ? A mudde jainAcAryomAM vicArabheda che. oTaluM ja nahIM paNa, a banne dharmo bhinna hoya to paNa o banne aka sAthe varte che ke alaga-alaga samaye ? a mudde paNa jainAcAryo judA-judA vicAro dharAve che. zAstrIya paripATIne anusaranArA AcAryo kevalajJAna-darzanane paraspara pRthak dharmo gaNe che. teonA mate A dharmo kramazaH pravarte che. A mata 'kramavAda' gaNAya che. jinabhadragaNi kSamAzramaNa A matanA prabala samarthaka che. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 107 zrI mallavAdIjI va. AcAryo kevalajJAna-darzanane pRthak dharmo gaNavA chatAM bannene sahavartI- yugavat vartanArA gaNe che. teono mata 'yugapadvAda' tarIke oLakhAya che. AnI sAme 'abhedavAdI' AcAryo bannene sarvathA abhinna gaNe che. siddhasena divAkarajI A matanA sthApaka gaNAya che. A traNe vAdonI carcAne lagatuM vipula sAhitya atyAre upalabdha che.3 temAMthI kramavAdanA poSaka vizeSa-Navati (-zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa) granthanA AdhAre ApaNe abhedavAda-kramavAda ane yugapadvAda-kramavAdanI carcA joizuM. abhedavAda-kramavAdanI carcA ___abhedavAdI - jJAnAvaraNa karma kSINa thAya aTale kevalajJAna pragaTe che ane mati-zruta va. anya jJAno virAma pAme che. arthAt anya koI paNa jJAna avaziSTa rahetuM nathI. to kevaladarzana paNa kaI rIte hoya ? (vi.Na. 186) kramavAdI - anya jJAno dezaviSayaka- sImita viSayakSetra dharAvanArAM hoya che, mATe sakalaviSayaka kevalajJAna pragaTa thAya aTale te virAma pAmI jAya che; parantu a ja rIte dezaviSayaka darzano paNa nAza pAmI jAya tyAre sakalaviSayaka kevaladarzana kema pragaTa na thAya ? (vi.Na. 187) a. - kevaladarzana kevalajJAnanI apekSAo atyanta parimita viSayakSetra dharAve che. to kevalajJAna pragaTa thAya oTale mati va. jJAnonI jema kevaladarzana paNa nAza na pAme ? (vi.Na. 189). kra. - kevaladarzananuM viSayakSetra kevalajJAnanI apekSAo parimita che arbu koNe kAM ? kevalI bhagavanta jema kevalajJAnanA bale sarva jJeya padArthone jANe che, tema kevaladarzananA bale sarva draSTavya padArthone juo ja che. vAstavamAM zeSa asampUrNa jJAnono sarvathA abhAva che oma tame kaho cho, kharekhara aq hotuM nathI. mati, zruta va. tamAma jJAno kevalI bhagavantane hoya ja che, phakta temano vaparAza nathI hoto. sUryanA prakAzamAM jovA mATe dIvAnI zI jarUra? (vi.Na. 190-192) mATe mati-zrutanA dRSTAntathI kevaladarzana, nirAkaraNa karI zakAya nahIM. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 anusandhAna-59 vaLI, jJAnAtmaka Atmika avasthAo mukhyatve be ja hoya che - kSAyopazamika ane kSAyika.5 kevaladarzana kSAyika bhAva che, tethI kSAyopazamika avasthAmAM to te na ja hoya. ane kSAyika kevalI avasthAmAM to tame Ane svIkAratA nathI. to kevaladarzana raheze kyAM ? (vi.Na. 194-195) a. - kevaladarzana jevI koI cIja hotI ja nathI. to anA rahevAna rahevAnI cintA zuM kAma karavI joi ? kra. - jaina AgamomAM aneka ThekANe 4 darzana, 4 darzanAvaraNa karma, 4 anAkAropayoga va. prarUpaNAo che.6 have jo tame kevaladarzana, astitva ja na svIkAro to tamAre o tamAma prarUpaNAo sAthe virodha Avaze. (vi.Na. 196) a. - tame amAjhaM mantavya barAbara samajatA nathI. ame jyAre kevaladarzanano niSedha karIo chIo, tyAre ano artha o nathI ke ame kevaladarzananA astitvane ja sadantara nakArIo chIo. ame to phakta oma ja kahIo chIo ke kevaladarzana o kevalajJAnathI vilakSaNa ke pRthak bAbata nathI. oka ja kriyA (sarva padArthonuM bodhAtmaka grahaNa ja) be nAme oLakhAya che. mATe o kriyAne kevalajJAnanI jema kevaladarzana paNa gaNIo to zAstrIya prarUpaNAo sAthe koI virodha Avato nathI. (vi.Na. 197) kra. - tamArA mantavyamAMtraNa vAta vicAraNIya lAge che : 1. jo kevalajJAna ane kevaladarzana aeka ja hota to nirarthaka benI prarUpaNA zuM kAma karAta ? bannenAM alaga-alaga AvAraka karmo paNa zA mATe dekhADAta ? (vi.Na. 198) 2. 'siddha bhagavanto sAkAra ane nirAkAra banne lakSaNavALA hoya che' oma zAstromAM kaDaM che. have jo kevaladarzana o kevalajJAnathI juduM na hoya to, jJAna sAkAropayogAtmaka hovAthI siddhone nirAkAropayoga ja nahIM maLe, ane to teone nirAkAra avasthA paNa kaI rIte ghaTaze ? (vi.Na. 199) 3. jJeya padArthone potIkA svarUpe jANavA o bodhakriyA (-jJAna) che, ane draSTavya padArthone sAmAnya svarUpe jovA me sAkSAtkArakriyA (-darzana) che, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 109 to A banne kriyAone aeka kaI rIte gaNI zakAya ?" (vi.Na. 200) a. - darzana avyakta hoya che ane kevalI avasthAmAM to avyaktatA hotI nathI. to kevalI bhagavantane vyakta kevalajJAnathI pRthak avyakta kevaladarzana kevI rIte sambhave ? aka tarapha kevalajJAnI kahevA ane bIjI tarapha amane padArtho avyakta rahe che oma kahevU - AmAM virodha nathI ? (vi.Na. 219) kra. - 'darzana avyakta hoya che' A niyama chAdmasthika darzano pUrato ja samajavAno che. kevaladarzana to saghaLAye dravya-paryAyone jotuM hovAthI, tema ja potAnA AvaraNanA sarvathA kSayathI udbhUta hovAthI vyakta ja hoya che. mATe kevalI bhagavantane kevalajJAnathI pRthak kevaladarzanano upayoga svIkAravAmAM koI ja doSa nathI. (vi.Na. 220-221) vAstavamA doSa to kevaladarzanane kevalajJAnathI juduM na svIkAravAmAM che. kAraNa ke jJAna hamezAM viSayabhUta padArthone jANI zake che, joI zakatuM nathI. jovA mATe to darzana ja joio. mATe kevaladarzananA svatantra astitvane nakAranArAonA mate to kevalI bhagavanta sarva padArthone joI zakatA nathI, ema ja mAnavaM paDe. (vi.Na. 222) Ama, kevalajJAna ane kevaladarzana svatantra ane paraspara pRthak bAbato che oma nakkI thayu. have temAM paNa kramavAdIonA mate oka samaya kevalajJAna ane oka samaya kevaladarzana ama kramika paramparA pravarte che, jyAre yugapadvAdIo bannene alaga samajavA chatAM samAnakAlIna gaNAve che. A banne matonAM mantavyane barAbara samajavA mATe ApaNe yugapadvAda-kramavAdanI carcA vizeSa-NavatinA ja AdhAre sakSepamAM joizuM. yugapadvAda-kramavAdanI carcA yugapadvAdI - 1. AgamomAM kevalajJAna ane kevaladarzana bannene sAdiaparyavasita gaNAvavAmAM AvyAM che. have tamArA mate to kevalajJAnanA samaye kevaladarzana nathI hotuM ane kevaladarzananA samaye kevalajJAna nathI hotuM. to A rIte to kevalajJAna-darzana utpAdavinAzI ja siddha thayA. to omanI zAstromAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anusandhAna-59 darzAvalI anantatA kaI rIte ghaTaze ? (vi.Na. 225) 2. kevalajJAna-darzananAM AvAraka karmono kSaya paNa A rIte nirarthaka banaze. kAraNa ke a kSayathI prApta thanAeM kevalajJAna - darzana oka samayathI vadhAre to TakatAM nathI. (vi.Na. 232) 3. AvAraka karmo paNa na hoya ane anya koI pratibandhaka paNa na hoya ane chatAMya kevalajJAna-darzana oka oka samaya TakIne nAza pAmI jAya, omAM kAraNabhUta koNa ? koI ja nahIM. mATe vagara kAraNe ja te nAza pA che oma svIkAravuM paDe. ane oma svIkAravA kayo buddhimAna puruSa taiyAra thAya ? (vi.Na. 239) 4. kevalajJAna vakhate kevaladarzana na hovAthI kevalI bhagavanta asarvadarzI banaze temaja kevaladarzana kAle kevalajJAna na hovAthI asarvajJa banaze. to kevalI bhagavantane ApaNe kyAreya sarvajJa - sarvadarzI tarIke to oLakhI ja nahIM zakIo. (vi.Na. 246) mATe AvA doSothI bacavA mATe kevalI bhagavantane sadAkAla akasAthai kevalajJAna ane kevaladarzana pravarte che oma svIkAravuM joio. kramavAdI ApaNe oka dRSTAnta joio. matijJAna ane zrutajJAna potapotAnAM AvaraNonA kSayopazamathI pragaTe che. 11 A banne jJAno chadmastha avasthAnAM jJAno che. ane chadmastha avasthAmAM koI paNa jJAna antarmuhUrtathI 12 ohyuM ke vadhu TakatuM nathI ane aka sAthe be jJAna hotAM nathI. tethI antarmuhUrta sudhI matijJAnopayoga ane antarmuhUrta sudhI zrutajJAnopayoga ovI paramparA anya jJAna- darzanonA upayoga sudhI cAlyA kare che. matijJAna ane zrutajJAnanI utkRSTa sthiti 66 sAgaropama13 jeTalI hoya che ane aTalo samaya A jJAna dharAvanAro jIva matijJAnI-zrutajJAnI tarIke oLakhAya che. have A ThekANe tame je doSo kevalajJAna - darzananA kramika upayoga sandarbhe ApyA te tamAme tamAma ApI zakAya tema che : 1. matijJAnopayoga ke zrutajJAnopayoga jo antarmuhUrtathI vadhu samaya raheto ja na hoya to o bannenI 66 sAgaropamanI sthiti kaI rIte sambhave ? 2 - 3. potapotAnAM AvaraNono kSayopazama Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 111 hovA chatAM A banne jJAno jo antarmuhUrtamAM ja vagara kAraNe nAza pAmI jatAM hoya to AvaraNono kSayopazama nirarthaka nahIM bane ? ane kAraNa vagara paNa nAza thAya che oma svIkAravAnI Apatti nahIM Ave ? 4. matijJAna vakhate zrutajJAna na hoya ane a ja rIte zrutajJAna vakhate matijJAna virAma pAmI jatuM hoya to koI paNa jIvane mati-zrutajJAnI tarIke oLakhI ja na zakIo. atre A badhA ja doSono uddhAra ApaNe banne aeka ja rIte karI zakIo. AtmAno sahaja svabhAva ja oka upayogamAM vartavAno che. tethI matijJAnopayoga vakhate tevA kAraNosara zrutajJAnopayoga sarjAya to matijJAnopayoga naSTa thaI jAya che, Atmagata matijJAnazakti kaMi naSTa nathI thatI. o to zrutajJAnopayoga vakhate paNa vidyamAna ja hoya che ane tethI ja to zrutajJAnopayoga bAda punaH matijJAnopayoga pravartI zake che. Ama mati-zrutajJAnazakti jo antarmuhUrtamAM nAza na pAmI jatI hoya to o zaktine AzrayIne thatuM 66 sAgaropamanuM vidhAna kaI rIte asaMgata bane ? o zaktine janmAvanAro kSayopazama kaI rIte nirarthaka bane ? vagara kAraNe nAza pAmavAnI Apatti paNa kaI rIte Ave ? ane upayogamAM na hovA chatAM mati-zrutajJAnazakti dharAvanArA jIvane mati-zrutajJAnI tarIke kema na oLakhI zakAya ? navAInI vAta o che ke ATalI spaSTa samajaNa tame paNa dharAvo cho ane mati-zrutajJAna sthaLe AvatA doSono uddhAra tame paNa karI zako cho to o ja rIte kevalajJAna-darzanane kramika mAnavAmAM upasthita thatA doSonuM nirAkaraNa zakya che o tame kema samajatA nathI ? ___ ame kevalajJAna-darzananA upayogone akasAmayika gaNIo chIo, kevalajJAna-darzana-zaktine nahIM. zAstragata sAdi-anantatAnuM vidhAna zaktine AzrayIne che ke je kharekhara ananta che. to upayogonI okasAmayikatAno o vidhAna sAthe kaI rIte virodha Ave ? vaLI, A akasAmayikatA AtmAnA sahaja svabhAvane lIdhe che. tethI upayogonA oka samaya pachInA nAzane akAraNika mAnavAnI Apatti paNa rahetI nathI. uparAnta, kevalajJAna ane kevaladarzananAM AvAraka karmono kSaya kevalajJAna-darzananI zaktine pragaTa kare che ke je ananta che, to kSayanI nirarthaka banavAnI vAta ja AmAM kyAM AvI ? kSaya che to ja Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 anusandhAna-59 A zaktinuM prAgaTya che. have tame kramika upayogamAM asarvajJa-asarvadarzitvanI Apatti ApI te paNa zaktinI apekSAo vicArIo to nathI rahetI. gautamasvAmI caturjJAnI tarIke oLakhAtA hatA. paNa temane upayoga to akasAthe oka ja jJAnano raheto hato. tethI upayoganI apekSAo okajJAnI ane zaktinI apekSAo caturjJAnI - ama ApaNe jema samajIo chIo, tema upayoga akalA kevalajJAna ke akalA kevaladarzanano hovA chatAM zaktinI apekSAo kevalIne sarvajJa-sarvadarzI gaNavAmAM Ave che. TraeNkamAM, kramika upayoga mAnavAnA matamAM tame ApelA koI ja doSa AvatA nathI. yu. - kevalajJAnAvaraNanI sAthe ja kevaladarzanAvaraNano paNa kSaya thAya che. to kSayanA tarata pachInA samaye kevalajJAnano ja upayoga hoya, kevaladarzanano nahIM, temAM niyAmaka koNa ? mATe jema bannenA AvAraka karmono kSaya sAthe ja thayo che, tema banneno upayoga paNa sAthe ja mAnavo joIo.14 (vi.Na. 248) kra. - jenAM Avaraka karmono kSaya sAthe ja thAya, temano upayoga paNa sAthe ja hoya ovo niyama nathI. kema ke kevalajJAnAvaraNanI sAthe dAnAntarAya, lAbhAntarAya va. karmono paNa kSaya thAya che. chatAMya kSayanA anantara samaye kevalIne dAna, lAbha va. pravarte ja tema banatuM nathI. mATe kevaladarzanano upayoga kSaya pachI na pravarte temAM koI bAdha nathI5. (vi.Na. 249-250) vaLI, "kevalI NaM imaM rayaNappabhaM puDhavi AgArehiM jaM samayaM jANati no taM samayaM pAsati, jaM samayaM pAsati no taM samayaM jANati / " jevAM sUtro dvArA bhagavatIjI, prajJApanA va. aneka sthaLe, okasAthe jovA ane jANavAno niSedha karavAmAM Avyo che. (vi.Na. 251) yu. - atre Avo artha karavAmAM kevalI bhagavantanI AzAtanA thAya che. mATe atre kevalIno artha zrutakevalI samajavo joie. athavA to A vAtane paratIrthikono mata samajavo joie. (vi.Na. 252) kra. - prajJApanA, bhagavatIjI va.mAM AvatA A sivAyanA anya tamAma kevalI sambandhita nirdezone svasiddhAntasammata ja tame samajo cho. aTaluM ja nahIM, paNa o tamAma sthAne 'kevalI'no artha tame 'kevalajJAnI' ja karo cho. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2012 - 113 to A oka ja sthaLe ane paravaktavya mAnavuM athavA kevalI - zabdano artha badalI nAkhavAmAM tamArI icchA sivAya kayuM kAraNa ? A prarUpaNAonI AgaLa-pAchaLanA sandarbhoM parathI paNa atre 'kevalI' no artha 'kevalajJAnI' ja levAno che te spaSTa samajAya tevuM che. (vi.Na. 253-258) vaLI, alpabahutvanI prarUpaNAmAM paNa sAkAropayogI ane anAkAropayogInuM ja alpabahutva jovA maLe che, ubhayopayogInuM nahIM. te paNa jaNAve che ke sAkAra ane anAkAra ubhaya upayoga akasAthai sambhave nahIM. (vi.Na.267) mATe samagrapaNe vicAratAM oka samaya kevalajJAna ane bIjA samaye kevaladarzana o rIte upayogonI kramika parAvRtti ja svIkAravI amane iSTa lAge che. * * * traNe uparanI carcA parathI abhedavAda, yugapavAda ane kramavAda vAdonuM hArda barAbara spaSTa thai jAya che. have ApaNe prastuta lekhanA mULa uddezya para vicAra karIzuM. siddhasena divAkara bhagavanta kramavAdanA virodhI che se aka nizcita bAbata che. paNa teonuM potAnuM mantavya zuM che te vicAraNIya muddo bane che. siddhasena divAkarajInuM kevalajJAna-darzana vizenuM potAnuM mantavya samajavA mATe upalabdha sAmagrImAM sanmatitarka- dvitIyakANDanI 3 thI 31 gAthAo ane stutikAranA nAme noMdhAyeluM oka padya evaM kalpitabheda...' oma be vastu che. 16 A sAmagrInA AdhAre ApaNe teonA mantavyanI vistRta chaNAvaTa karIo te pUrve kelAMka bAhya sAkSyo vize joI laio. zrI abhayadevasUrijI sanmatitarkanI vAdamahArNava nAmanI svaracita TIkAmAM siddhasena divAkarajIne abhedavAdI jaNAvyA che : " 'atra prakaraNakAraH kramopayogavAdinaM tadubhayapradhAnAkramopayogavAdinaM ca paryanuyujya svapakSaM darzayitumAha / ( - sanmati 0 2. 9nI avataraNikA) "atra ca jinabhadragaNikSamAzramaNapUjyAnAmayugapadbhAvyupayogadvayamabhimatam / mallavAdinastu yugapadbhAvi taddvayamiti / ( - sanmati 0 2.10 TIkA) "sAkArAnAkAropayogayonaikAntato bheda iti darzayannAha sUriH / (-sanmati. 2.11 avataraNikA)" Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 anusandhAna-59 maladhArI zrIhemacandrAcArye vizeSAvazyaka-TIkAmAM stutikArane (-siddhasena divAkarajIne) abhedavAdI mAnyA che. upAdhyAya zrIyazovijayajI bhagavante paNa jJAnabindumAM uddhRta sanmati-gAthAonA svopajJa vivecanamAM zrIabhayadevasUrijIne anusarIne zrIsiddhasenAcAryane abhedavAdI gaNAvyA che. paNDita sukhalAlajInA jJAnabinduparizIlana, darzana aura cintana va. grantho jotAM jaNAya che ke teo divAkarajIne abhedavAdI ja samaje che. zrIjayasundarasUrikRta sanmatitarka-vivecanamAM paNa siddhasena divAkarajInA matane abhedavAdasthApaka ja jaNAvavAmAM Avyo che. matalaba ke prAcIna kAlathI ja divAkarajInI abhedavAdanA sthApaka tarIke prasiddhi rahI che ane Aje to o bAbatamAM bhAgye ja koIne zaGkA haze.. parantu, AnI sAme siddhasena divAkarajI yugapadvAdanA samarthaka hatA te mATenAM sAkSyo paNa avalokanIya cha : *zrIharibhadrasUrijI zrInandisUtranI TIkAmAM traNe vAdonA puraskartAonAM nAma sUcavatAM jaNAve che ke - "kecana siddhasenAcAryAdayo bhaNanti / kim ? yugapadekasminneva kAle jAnAti pazyati cetyekaH kevalI natvanyaH niyamAnniyamena / anye jinabhadragaNikSamAzramaNaprabhRtayaH ekAntaritaM jAnAti pazyati cetyevamupadizanti, zrutopadezena yathAzrutAnugamAnusAreNetyarthaH / anye tu vRddhAcAryA na naiva pRthak pRthagdarzanamicchanti jinavarendrasya kevalina ityarthaH / kintahi ? yadeva kevalajJAnaM tadeva se tassa kevalino darzanaM bruvate / " __ AmAM spaSTapaNe zrIharibhadrasUrijI bhagavante divAkarajIne yugapadvAdI gaNAvyA che, ke je temane abhedavAdI gaNAvatA zrIabhayadevasUrijInA matathI judI paDatI bAbata che. upAdhyAyajI bhagavante jJAnabindumAM A matabhedanuM samAdhAna karavA prayAsa ko che ke - "yattu yugapadupayogavAditvaM siddhasenAcAryANAM nandivRttAvuktaM tadabhyupagamavAdAbhiprAyeNa, na tu svatantrasiddhAntAbhiprAyeNa, kramAkramopayogadvayaparyanuyogAnantarameva svapakSasya sammatAvudbhAvitatvAditi draSTavyam / " (divAkarajIo sanmatimAM kramavAdanuM khaNDana karavA mATe sau prathama yugapadvAdanu avalambana lIdhuM che, ane tyArabAda kramavAdanI sAthe ne sAthe yugapadvAdanuM paNa khaNDana karIne Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 115 svasammata abhedavAdanI sthApanA karI che. mATe divAkarajIno potAno pakSa to abhedavAda ja che, parantu oka hada sudhI yugapavAda svIkAratA hovAthI zrInandisUtranA TIkAkAre temane yugapadvAdI gaNyA che.) __ A samAdhAna aTale vicAraNIya jaNAya che ke jo zrIharibhadrasUrijI divAkarajIne vAstavamAM abhedavAdanA ja sthApaka samajatA hota to, abhyupagamavAdanA abhiprAyathI paNa yugapadvAdI tarIke zrIsiddhasenAcAryano ullekha karyA pachI, abhedavAdanA sthApaka tarIke vRddhAcAryane na ja jaNAvata. kema ke tema karavAthI to o nirNIta ja thaI jAya ke abhedavAda zrIsiddhasenAcAryano to nathI ja.17 vAstavamA vizeSAvazyakabhASya ke vizeSa-NavatimAM vAdonA puraskartAonAM nAma na hovA chatAM, o granthone AdhAre ja kevalajJAna-darzananI carcA karatI vakhate zrIharibhadrasUrijI vAdapuraskartAonAM nAma sauprathama vakhata ullekhe che, tyAre o nakkI che ke teonI A prarUpaNA nirAdhAra to na ja hoya. teonI pAse A mATe koI prabala zrutaparamparA ke guruparamparA hovI ja joIo. ane amAM paNa jyAre zrImalayagirijI paNa svakIya nandITIkAmAM traNe vAdonA poSaka tarIke haribhadrasUrijIo jaNAvelA AcAryone ja ullekhe che, tyAre 'divAkarajI yugapadvAdI hatA, abhedavAdI nahIM' o mata puruSaprAmANyanI rIte atyanta sabala banI jAya che. *zrIabhayadevasUrijIo mallavAdIjIne yugapadvAdI gaNAvyA che te paNa A sandarbhe vicAraNIya bane che. mallavAdIjInA be grantho itihAsanAM pAne noMdhAyela che : 1. dvAdazAranayacakra 2. sanmatiTIkA. have paNDita sukhalAlajIo jJAnabinduparizIlanamA jaNAvyA mujaba dvAdazAranayacakramAM to kevalajJAna-darzana sambandhe koI carcA ja nathI. tethI teonI yugapadvAda-prarUpaNA aMge be ja vikalpo saMbhave che : 1. mallavAdIo yugapadvAdano sthApaka trIjo ja grantha racyo hoya ke jeno ullekha atyAre ApaNI pAse nathI. 2. sanmatiTIkA ke je atyAre anupalabdha che, temAM teoo yugapadvAda prarUpyo hoya. AmAMthI prathama vikalpa svIkArIne bIjA vikalpane amAnya karatAM paNDita sukhalAlajI jJAnabindu-parizIlanamA jaNAve che ke "jyAre mallavAdI abhedasamarthaka divAkaranA grantha para TIkA lakhe tyAre o kevI rIte mAnI zakAya ke temaNe divAkaranA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 anusandhAna-59 granthanI vyAkhyA lakhatI vakhate temAM temanA viruddha potAno yugapatpakSa koIka rIte sthApyo hoya ?" parantu paNDitajInI A vAta vAjabI jaNAtI nathI. kAraNa ke zrIsiddhasenAcAryanA abhedavAdathI viruddha yugapadvAdanI sthApanA mallavAdIjI zrIsiddhasenAcAryanA ja granthanI TIkAmAM na kare oma samajI, mallavAdInA trIjA koIka granthanI kalpanA karavI te karatAM, mallavAdIjIo divAkarajIne yugapadvAdI ja samajI temanA ja yugapadvAdanI prarUpaNA sanmatiTIkAmAM karI haze oma mAnavU vadhAre ucita lAge che. ane A mAnyatAne samarthana Apato aeka purAvo paNa ApaNane, zrIabhayadevasUrijI kRta sanmatiTIkAmAM sAMpaDe che. zrIabhayadevasUrijIo sanmati0 - 2.14nI TIkAmAM, o gAthAno yugapadvAdI kevo artha karatA hatA te jaNAvyuM che - "yugapadupayogadvayavAdI 'anantaM darzanaM prajJapta'mityasyAM pratijJAyAM 'sAkAraggahaNAhi ya Niyama'parittaM' ityakAraprazleSAt ... hetumabhidhatte / " A ullekha parathI spaSTa che ke sanmatitarkanI yugapadvAdI dvArA karavAmAM AvelI koIka TIkA zrIabhayadevasUrijI sAme mojUda hatI. A TIkA bahu ja sambhava che ke mallavAdIjInI ja hatI. kAraNa ke oka to zrIabhayadevasUrijI gAthA 2.10nI TIkAmAM mallavAdIjIne ja yugapadvAdI tarIke oLakhAve che, ane bIjuM o ke zrIabhayadevasUrijIthI pUrve mallavAdI sivAya koIo sanmatitarka para TIkA lakhyAno ullekha jANavAmAM nathI. sambhavita che ke prastuta yugapadvAdaparaka vyAkhyAne lIdhe ja mallavAdIjIne zrIabhayadevasUrijIo yugapadvAdI gaNI lIdhA hoya. have, jo mallavAdIjIo sanmatitarkanI prastuta viSayane sambandhita gAthAonI vyAkhyA yugapadvAdaparaka karI hoya, to svAbhAvika rIte samajI zakAya ke teo divAkarajIne yugapadvAdI ja samajatA haze. divAkarajInA mantavya vizenAM upalabdha sAkSyomAM mallavAdIjIno abhiprAya ja sauthI prAcIna che, ane o abhiprAya zrIsiddhasenAcArya yugapadvAdI hatA o vAtanI taraphadArI kare che. o dRSTile 'siddhasena divAkarajI yugapadvAdanA sthApaka hatA' o mata, divAkarajI abhedavAdI hovAnA mata sAme vadhu sabala bane che. atre jJAtavya che ke zrIabhayadevasUrijIthI pUrve koI divAkarajIne abhedavAdI gaNyA hovAno Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2012 2. ullekha jaDato nathI. *tarkazuddhatAnI kasoTImAM paNa abhedavAda karatAM yugapavAda vadhu kharo utare che. kemake 1. 3. 4. 5. - 6. 117 vi.bhASya ke vizeSa-NavatimAM abhedavAdanA khaNDana bAda tenA pariSkArarUpe yugapavAda prarUpAyo che. A vAta sUcave che ke kramavAda dvArA abhedavAda para karAyelA AkSepone sahana karavAnI kSamatA to yugapavAda dharAve ja che. abhedavAdano svIkAra 12 upayoga, 4 darzana, kevaladarzanAvaraNa karma jevI ghaNI ghaNI zAstrIya prarUpaNAono cheda uDADyA pachI ja thaI zake. AnI apekSAo yugapavAde bahu ochI prarUpaNAone amAnya karavAnI rahe che. vAcaka umAsvAtijIo tattvArthabhASyamAM yugapavAda ja prarUpyo che. 18 digambara-paramparA to prAcIna kAlathI laine Aja sudhI akamAtra yugapadvAda ja svIkAratI AvI che 9. zAstrabalanA sahAre yugapadvAdanuM khaNDana karavA chatAM zrIjinabhadragaNi ane tattvArtha-TIkAkAra zrIsiddhasenagaNi jaNAve che ke yugapadvAdano svIkAra karavAmAM amane vAMdho nathI, parantu ane pramANita karanAruM zAstravacana ame nathI jotA ane athI ame ano svIkAra nathI karatA. yugapadvAdanI tarkazuddhatA tarapha ja teono izAro che. abhedavAda tarkabala ane zAstrabala banne rIte nirbala che. 20 spaSTa che ke AnI sAme jovuM ane jANavuM o banne kriyA oka ja che ovI abhedavAdInI vAta paNa buddhisaMgata nathI. onA karatAM kevalajJAna ane kevaladarzananAM AvAraka karmono kSaya jema sAthe thAya che, tema se kSayathI janya kevalajJAna - darzananI utpatti paNa sAthe ja thAya tevuM yugapadvAdInuM mantavya vadhu buddhigrAhya che. Ama jo abhedavAdanI apekSAo yugapavAda vadhu tarkapUta hoya to mahAna tArkikAcArya siddhasena divAkarajI zA mATe yugapadvAdane choDIne abhedavAda svIkAre ? * Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 anusandhAna-59 *A bAbatamAM sauthI mahattvanI gaNAya tevI sAkSI me che ke vizeSaNavati ke vi.bhASyamAM ullikhita abhedavAdanI dalIlomAMthI mahattvapUrNa oka paNa dalIla sanmatitarkamAM zrIsiddhasenAcAryanA kevalajJAna-darzana aMgenA svavaktavyamAM prAyaH nirdiSTa nathI. kintu yugapadvAdanI okathI vadhu dalIlo zabdazaH sanmatimAM kartAnI svamAnyatA tarIke dekhAya che.21 to A ja vAta sanmatikAranA abhedavAdI na hovAnA pramANamAM pUratI nathI ? jo ke zrIabhayadevasUrijI, maladhArI zrIhemacandrasUrijI, upAdhyAya zrIyazovijayajI jevA bahuzruta bhagavanto vagara javAbadArIo to divAkarajIne abhedavAdI na ja jaNAve. paNa prazna o che ke ekAdhika sAkSyo divAkarajInA yugapadvAdI hovAnuM samarthana kema kare che ? sanmatikAranA mantavyo vize zrIharibhadrasUrijI ane zrIabhayadevasUrijI, malayagirijI ane maladhArIjInA abhiprAyomAM paraspara ATalI visaMgati zA mATe ? sanmatikAranAM potAnAM ja vacanomAMthI A visaMgatinuM nirAkaraNa zodhavA ApaNe prayatna karIzuM. sanmatitarka sivAya siddhasena divAkarajIo kevalajJAna-darzana aMgenuM potAnu mantavya rajU karyu hoya, arbu samprApta akamAtra sthAna, aneka sthaLe uddhRta nIce- padya cha : "evaM kalpitabhedamapratihataM sarvajJatAlAJchanaM, sarveSAM tamasAM nihantu jagatAmAlokanaM zAzvatam / nityaM pazyati budhyate ca yugapad nAnAvidhAni prabho!, sthityutpattivinAzavanti vimaladravyANi te kevalam // " (Ama jenA bhedo kalpita karAyA che tevo, pratighAtathI rahita, saghaLAMye ajJAnAndhakArane ulecI nAkhanAra, samagra vizvamA prakAza pAtharanAra, trikAlagAmI ane sarvajJatAnA cihnarUpa avo Apano kevalabodha aviratapaNe aneka prakAranAM ane utpatti-vinAza-dhrauvyathI yukta zuddha dravyone akasAthe juo che ane jANe che.) have AmAM je 'kalpitabhedaM' zabda che, te joine vidvAno, zrIsiddhasenAcArya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 119 kevalajJAna-darzanamAM kAlpanika bheda ane vAstavika abheda mAnatA hatA oma AgrahapUrvaka samajAve che. khabara nahIM kema, paNa Aq tAtparya A zlokadekhADanArA 'nityaM pazyati budhyate ca yugapad' A aMzane najaraaMdAja karatA haze ? jo A padyanA racayitA kharekhara abhedavAdI ja hota to, teo kadI paNa 'pazyati' ane 'budhyate' oma be kriyA na dekhAData. kAraNa ke abhedavAdamAM 'jovU' ane 'jANavU' ju, cha ja nahi. jyAre ahIM to spaSTa kahe che - "nityaM yugapat pazyati budhyate ca." to A yugapavAda ja che ke bIjuM kaI ? 'pazyati' ane 'budhyate' ne 'yugapat'- oka sAthe kahenArAne, icchIo ke nA icchIo, paNa yugapadvAdI ja gaNavA paDe, abhedavAdI nahIM. parantu divAkarajIne yugapadvAdI gaNI lIdhA pachI prazna to rahe ja che ke yugapadvAdamAM kevalajJAna ane kevaladarzana vacce vAstavika bheda che, kAlpanika nahIM. jyAre ahIM to 'kalpitabhedaM kevalam' Aq kAM che. Ama kema ? vAstavamAM zrIsiddhasenAcAryanA mantavya- kharaM hArda ahIM ja pragaTa thAya che. paNa te samajavA mATe ApaNe o vAtane dhyAna para levI paDaze ke yugapadvAda zrIsiddhasenAcAryanA kALathI ghaNA pahelA ja prasthApita thaI cukyo hato. vAcaka umAsvAtijI je sahajatAthI oka ja vAkyamAM yugapadvAda mujabanI upayoga-vyavasthA varNave che22, te jotAM yugapadvAda tyAre vyApaka pracAra-prasAramAM haze te sahaja samajI zakAya che. have o kAla ke jyAre manuSyanI tattvajijJAsA atyanta pradIpta thaI uThI hatI, prameya ane tenA rahasyanI khoja pUrajozamAM cAlu hatI, dArzanika vicAradhArAonI ApasI mUThabheDa prabala banI hatI, phakta zAstravAkyonA sahAre thatI vicAraNAnuM sthAna tarka ane buddhinI kasoTIo levA mAMDyuM hatuM ane o rIte darzanonuM tathA anI mAnyatAonuM nizcita mALakhaM ghaDAtuM AvatuM hatuM tyAre; kramavAdanI tArkika pariSkRta vicAraNAo jema yugapavAda janmAvyo, tema svayaM yugapadvAda paNa koIne pariSkaraNIya lAge tema tharbu anivArya hatuM. yugapadvAdanA udbhava pachI saikAo vItye janmalI ane o saikAomAM vikaselA tattvajJAnane pacAvI cUkelI zrIsiddhasenAcArya jevI mUlagAmI dRSTi dharAvatI tArkika pratibhAne one saMmArjita-vikasita-sampUrNa karavAnuM mana na thAya to ja navAI ! Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 anusandhAna-59 divAkarajIo joyuM haze ke zAstrIya kramavAdanI sAme tArkika bala para astitvamAM Avelo yugapadvAda svayaM tArkika dRSTile zuddhIkaraNanI zakyatA dharAve che. amAM oka tarapha 'jugavaM do natthi uvaogA' o zAstravacananI asaMgatinI samasyA to UbhI ja che. to bIjI tarapha anubhavanI oraNa para paNa o thoDoka nabaLo Thare che. kema ke kevalajJAna ane kevaladarzana okasAthe vartatA hovA chatAM, jema bhinna svarUpa dharAvatA hovAthI paraspara sarvathA abhinna nathI, tema akabIjAthI sApekSapaNe vartatA hovAthI sarvathA bhinna paNa nathI. oka udAharaNa joio. ApaNe jyAre AMkhathI joio chIo tyAre banne AMkhonI jovAnI kriyA svatantra ane bhinna ja hoya che. be AMkhonI jovAnI kriyA eka ja che aq to koI paNa buddhimAn vyakti na kahe. vaLI, banne AMkhathI manane maLatI mAhitI paNa bhinna bhinna hoya che. jamaNI AMkha je koNathI vastune juo che, DAbI AMkhano koNa tenAthI lagabhaga 3deg aMza jeTalo taphAvata dharAvato hoya che. chatAM paNa mana o banne mAhitIne mUlavIne oka ja dRzya mAnasika paTa para upasAve che, kAraNa ke mananI cakSu dvArA bodha karavAnI zakti to oka ja che. te oka ja zakti banne AMkho dvArA bodha pravartAve che, mATe be AMkhonA be bodha nathI pravartatA. DhUMkamAM, zakti eka, bodha oka, paNa zaktithI janya bodha mATenI kriyA be. matalaba ke kriyAgata bheda, paNa kriyAono bodhataH ane zaktitaH abheda. have A ja vAta kevalabodhamA lAgu pADIo to kevalajJAnazakti to svarUpataH oka ja che, paNa o zakti kevalajJAna ane kevaladarzana jevI be AMkho dvArA pravarte che. vaLI, banne bodhakriyAo to alaga alaga ja che, paNa o banne kriyAothI janya bodha to aka ja sarjAya che. arthAt bodhakriyA (-kevalajJAna) ane avalokanakriyA (-kevaladarzana) paraspara svatantra hovA chatAM, bodhataH ane zaktita:23 abhinna rahe che. A thayo bhedAbhedavAda.24 / / yugapadvAda kevalajJAna ane kevaladarzanane samAnakAlIna gaNavA chatAM bannene sarvathA bhinna gaNe che. jyAre siddhasenAcArye prarUpeluM anu ja pariSkRta svarUpa bhedAbhedavAda bannene kAlataH, bodhataH ane zaktitaH abhinna gaNe che ane svarUpataH bhinna gaNe che. ane mATe ja divAkarajI 'kalpitabhedaM'thI banne vacce Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 121 abheda paNa jaNAve che ane 'pazyati budhyate ca yugapat'thI bannenI akasAthe pravRtti darzAvavA dvArA banneno bheda paNa jaNAve che. sanmatiTIkAkAra jyAre zrIsiddhasenAcAryane abhedavAdI jaNAve che tyAre temanA manamAM to upara darzAvelo bhedAbhedavAda ja che - "bhinnAvaraNatvAdeva ca zrutAvadhivannaikatvamekAntato jJAna-darzanayorekadobhayAbhyupagamavAdenaiva / " - 2.5 TIkA "sAmAnyavizeSajJeyasaMsparzI ubhayaikasvabhAva evA'yaM kevalipratyayaH / " - 2.11 TIkA "ato bhinne eva kevalajJAnadarzane, na cA'tyantaM tayorbheda eva - kevalAntarbhUtatvena tayorabhedAt, na caivamabhedAdvaitameva - sUtrayuktivirodhAt / " - 2.20 TIkA "kevalayorapyetanmAtreNaiva vizeSaH, ekAntabhedAbhedapakSe tatsvabhAvayoH pUrvoktadoSaprasaGgAd / " - 2.21 TIkA "tato yugapajjJAnadarzanopayogadvayAtmakaikopayogarUpaH kevalAvabodho'bhyupagantavya iti sUrerabhiprAyaH / " - 2.30 TIkA muzkelI phakta tyAM ja che ke zrIabhayadevasUrijIo A bhedAbhedavAdane ja 'abhedavAda' aq nAma ApyuM che. A nAma ApatI vakhate teoo o dhyAna para nathI lIdhuM lAgatuM ke divAkarajInI vicAradhArAthI judI vicAradhArA dharAvanAro anya oka mata, ke je vi.bhASya ane vizeSa-Navati jevA granthomAM kevaladarzanano ke tenI kevalajJAnathI judI sattAno niSedha karanArA mata tarIke vyAvarNita che, te paNa 'abhedavAda' tarIke oLakhAya che. jo ke banI zake ke A anya mata zrIabhayadevasUrijInA kAla sudhImAM 'abhedavAda' arbu vidhivat nAma na paNa pAmyo hoya, tethI temaNe zrIsiddhAsenAcAryanA mantavyane 'abhedavAda' tarIke oLakhAvyu hoya; paNa pAchaLanA jaina vidvAnoo utAvaLamAM ja, banne- 'abhedavAda' aq okasarakhaM nAma joine, vizeSa-NavatimAM vaNita abhedavAdane divAkarajI- mantavya ja gaNI lIdhuM hoya ema bane. divAkarajIne thayelo kadAca A moTAmAM moTo anyAya haze. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 anusandhAna- 59 vizeSa-Navatino abhedavAda vAstavamAM darzanasamucchedavAda che". A mata a dhAraNA para racAyo che ke sarvadravyomAM rahelA mahAsAmAnyane jonAruM kevaladarzana che. ane tenA sivAyanA sarva dharmone jANanAruM kevalajJAna che. 26 A dhAraNA pramANe kevaladarzana, kevalajJAnanI apekSAo atyanta parimita viSayakSetra dharAvanAeM bane che. ane tethI, saghaLAye dharmone kevalajJAna jANe che to mahAsAmAnyane paNa jANaze ja ovA tarkanA baLe, kevaladarzananA astitvano niSedha ke teno kevalajJAnamAM antarbhAva zakya bane che. TraMkamAM, A mata kevalajJAna-darzanano sarvathA abheda svIkAre che, ane o mATe anuM tamAma dhyAna kevaladarzananI svatantra sattAnA inkAra para kendrita che. A rIte kevaladarzanano uccheda karavo o kaMi vAdI siddhasena divAkarajInuM mantavya nathI. A vAtano sauthI moTo purAvo se che ke darzanasamucchedavAdIo taraphathI kevalajJAna - darzananA aukyane samajavA je matijJAnacakSurdarzananuM dRSTAnta ApavAmAM AvatuM hatuM, ane se dRSTAnta dvArA oka ja upayoganAM be nAma che avuM sAbita karavAmAM AvatuM hatuM, te vizeSa - NavatimAM ullikhita dRSTAnta, thoDAka zAbdika pheraphAra sAthe sanmatitarkamAM pUrvapakSa tarIke jovA maLe che, ane tyAM a rIte banne vacce sarvathA abheda che se vAtane khoTI sAbita karI, jJAna-darzana vacce svabhAvataH bheda dekhADavAmAM Avyo che. "maiNANANatthaMtarabhUyassa vi cakkhudaMsaNasseha / jaha daMsaNovayAro jutto taha kevalassAvi // " "daMsaNamoggahamettaM ghaDotti NivvaNNaNA havai nANaM / jai ettha kevalANa vi visesaNaM ettiyaM ceva // " " jai oggahamettaM daMsaNaM ti mannasi...." sanmati 2.23 vi.Na. 212 vAstavamAM banne abhedavAdanA zabdo sarakhA hovA chatAM, [" NANaM ti daMsaNaM ti ya ekkaM ciya kevala tassa" (- vi.Na. 197) " tamhA taM NANaM daMsaNaM ca avisesao siddhaM" (-sanmati. 2.30)], A banne vacce pAyAno taphAvata o che ke darzanasamucchedAtmaka abhedavAda kevalajJAna ane kevaladarzananuM sarvathA aukya svIkAre che, jyAre divAkarajIno bhedAbhedavAda bannene svabhAvataH kriyArUpe bhinna mAnIne, oka ja bodhanA kAraka tarIke ane oka ja zaktinA svarUpa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 123 tarIke abhinna gaNe che. mATe darzanasamucchedavAdamAM kevalajJAna ja kevaladarzana che, jyAre bhedAbhedavAdamAM aka ja kevalabodhanAM kevalajJAna ane kevaladarzana ama be kriyAtmaka svarUpo che. ATaATalI bhinnatA hovA chatAM, phakta nAmanI samAnatAne lIdhe banne vAdone oka gaNI levAmAM AvyA che te kharekhara navAI gaNAya ! jo ke AvI dhAraNA baMdhAI te mATe pratyakSa nahIM to parokSa rIte svayaM zrIabhayadevasUrijIne javAbadAra gaNI zakAya. kAraNa ke temanA samayamAM pracalita traNa vAdo- kramavAda, yugapadvAda ane abhedavAdamAMthI kramavAda ane yugapadvAdanA virodhamAM zrIsiddhasenAcAryanuM mantavya rajU karatI vakhate temaNe karavI joItI o spaSTatA na karI ke A mantavya o be vAdonI jema trIjA vAdathI paNa jueM che. sanmatimAM ane tenI TIkAmAM abhedavAdanuM khaNDana hovA chatAM, zabdazaH A spaSTatA vagara to divAkarajI- mantavya bAkI rahelo trIjo vAda ja gaNAI jAya o taddana svAbhAvika hatuM. amAM paNa jyAre o bAkI rahelo vAda ane divAkarajI- mantavya sarakhaM abhidhAna pAmyA tyAre to o dhAraNA sudRDha thavAmAM kazuM ja bAkI na rahyu. __ have prazna je udbhave che ke sanmatiTIkAkAra zrIabhayadevasUrijIo siddhasena divAkarajInA nijI mantavya tarIke varNavelo A bhedAbhedavAda pracalita traNa vAdothI judo svatantra cotho vAda ja che ? ke o traNa vAdomAM ja ano antarbhAva zakya che ? A sandarbhe Ama vicArI zakAya - koI paNa be padArtha vacce bhedaka paribaLo mukhyatve cAra hoya che : 1. upAdAnadravya 2. kSetra 3. kAla 4. svarUpa (A cArenI vivakSA aneka prakAre thaI zake). have atre kevalajJAna ane kevaladarzana dharAvanAro jIva oka ja hoya che. aTale dravya ke kSetrathI to amAM bheda-abhedano vicAra karavAno raheto nathI. bAkI rahetA kAla ane svarUpa sambandhe traNa mata che : 1. svarUpa ane kAla bannethI bheda - kramavAda. 2. svarUpathI bheda, paNa kAlathI abheda - yugapadvAda 3. svarUpa ane kAla bannethI abheda - abhedavAda. A sivAyano cotho vikalpa - kAlathI bheda, paNa svarUpathI abheda aq to bhedAbhedavAda mAnato nathI. tethI pUrvokta traNa vikalpamAMthI ja koIka vikalpamAM ano Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 anusandhAna-59 samAveza karavo paDe. ane te yugapadvAdamAM ja zakya che. kAraNa ke yugapadvAdanuM mukhya avalambana - kevalajJAna ane kevaladarzanano oka sAthe upayoga bhedAbhedavAdane paNa mAnya che. zrImallavAdIjI, zrIharibhadrasUrijI, zrImalayagirijI va. A ja kAraNasara zrIsiddhasenAcAryane yugapadvAdI gaNe che. ___ paNa bhedAbhedavAda yugapadvAdanI jema kevalajJAna ane kevaladarzanane parasparathI nirapekSa svatantra upayogo nathI gaNato. kema ke okasAthe pravartanArA be svatantra upayogo okasAthe be svatantra bodhane janmAve. ane AtmAnI tathAsvabhAvatA okasAthe eka ja bodhamAM vartavAnI che. A svabhAva 'savvassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA'mAM jaNAvyA mujaba kevali avasthAmAM paNa nivRtta nathI thato. mATe pUrve jaNAvyuM tema bhedAbhedavAda, 'AMkhathI jovAnI zakti oka, tajjanya jovAnI kriyA be AMkhanI be, ane o be kriyAothI dekhAtuM dRzya pArcha oka - anI jema, kevalajJAnazakti oka, o zaktinAM kriyAtmaka svarUpo kevalajJAna ane kevaladarzana ama be(ke je paraspara sApekSa che; kema ke je dravya-paryAyone sAmAnyapaNe kevaladarzana juo che, te ja dravya-paryAyone vizeSapaNe kevalajJAna jANe che), ane o ubhaya kriyAthI janamanAro paripUrNa kevalabodha aka' aq svIkAre che. matalaba ke bhedAbhedavAda kevalajJAna ane kevaladarzanane oka ja kevalabodhanA ghaTakarUpamA abhinna gaNe che. ane tethI ja zrIabhayadevasUrijI ke upAdhyAya zrIyazovijayajI zrIsiddhasenAcAryane 'abhedavAdI' tarIke oLakhAve che. A rIte vicArIo to bhedAbhedavAdane abhedavAda ane yugapadvAda bannene vyApIne rahelo svatantra cotho vAda gaNI zakAya. paNa oma gaNatI vakhate dhyAnamA rAkhavA jevI vAta o che ke bhedAbhedavAda yugapadvAdano virodhI nathI, kAraNa ke tenI potAnI AdhArabhUmi ja yugapadvAda che. jo ke sanmatiTIkAmAM zrIabhayadevasUrijIo tene yugapadvAdanA virodhI tarIke varNavyo che, tenA dvArA yugapadvAdanuM khaNDana paNa dekhADyuM che, paNa te yogya che ke nahIM te ApaNe sanmatitarkagata prastuta viSayane sambandhita carcA dvArA avalokIzuM. A carcA daramyAna ApaNe sauprathama dareka gAthAno saMkSepamA TIkAkAra bhagavante karelo artha joizuM ane tyArabAda jarUra jaNAze tyAM o artha para vicAra-vimarza karIzaM. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 125 sanmatitarkagata kevalacarcA (kramavAda-bhedAbhedavAda) maNapajjavaNANato, NANassa ya darisaNassa ya viseso / kevalaNANaM puNa, daMsaNaM ti NANaM ti ya samANaM // 2.3 / / TI. - manaHparyavajJAna sudhI ja (arthAt matyAdi cAra jJAna ane cakSuH vagere traNa darzanamAM) jJAna ane darzana vacce vizeSa- vizleSa-kramikatA hoya che. paNa je kevalabodha che, tadAtmaka kevaladarzana ane kevalajJAna samAnakAlIna ja hoya che. jema sUryano prakAza ane tApa sAthe ja varase che tema kevalI jyAre jANe che tyAre ja juo che (ovo AcAryano abhiprAya che). vi. - keTalAka vivecako A gAthAnA arthamAM oka spaSTatA karatA hoya che ke "zrIsiddhasenAcArya vAstavamAM to abhedavAdI ja che, tethI 'samANaM'no 'samAnakAlIna' ovo artha ApAtataH ja samajavo joio. kAraNa ke ono sAco artha to 'kevalajJAna ane kevaladarzana oka ja che' avo che." paNa ApaNe upara joyuM tema zrIsiddhasenAcArya abhedavAdI nahIM, paNa bhedAbhedavAdI che. ane bhedAbhedavAdamAM to kevalajJAna ane kevaladarzana samAnakAlIna ja che. tethI TIkAkAra bhagavante karelo artha ApAtataH nahIM, paNa vAstavika ja samajavo joie. kei bhaNaMti 'jaiyA jANai taiyA Na pAsai jiNo' tti / suttamavalaMbamANA titthayarAsAyaNA'bhIrU // 2.4 / / Ti. - sUtramAtrane vaLagI rahenArA ane tIrthakaronI AzAtanAthI na DaranArA keTalAka AcAryo 'jyAre kevalI jANe che tyAre jotA nathI' (arthAt kevalI bhagavantane kevalajJAna vakhate kevaladarzanano upayoga hoto nathI.) oma kahe che. vi. - AmAM kramavAdanuM khaNDana karavA mATe kramavAdIo, mantavya rajU karavAmAM AvyuM che. kevalaNANAvaraNakkhayajAyaM kevalaM jahA NANaM / taha daMsaNaM pi jujjai NiyaAvaraNakkhayassaMte // 2.5 / / TI. - kevalajJAnAvaraNano kSaya thAya aTale jema kevalajJAna utpanna Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 anusandhAna-59 thAya, tema potAnA AvaraNano kSaya thaye chate kevaladarzana paNa utpanna thAya ja. sAthe vartavA chatAMya banne vacce sarvathA abheda nathI, kAraNa ke bannenA AvaraNa judAM hatAM. paNa kAlanI apekSAo banne vacce abheda che. vi. - A gAthAthI kramavAdanuM khaNDana prArambhAya che. TIkAkAra bhagavante challe je cokhavaTa karI che te zrIsiddhasenAcAryane abhedavAdI gaNanArAoo khAsa lakSyamAM levAjevI che. bhaNNai khINAvaraNe, jaha maiNANaM jiNe Na saMbhavai / taha khINAvaraNijje, visesao daMsaNaM Natthi // 2.6 / / TI. - (pUrve jaNAvyuM tema kramikatA matyAdi jJAno sAthe niyata che. mATe) jema AvaraNano kSaya thAya aTale matijJAna kevalajJAnIne nathI hotuM, tema AvaraNanI kSINatA thaye chate kevalajJAnathI pRthaga kevaladarzana paNa na hoya. vi. 'bhaNNai'thI koika spaSTatA thaI rahI che avo saGketa maLe che. te o che ke pUrvenI gAthAmAM jaNAvyA mujaba svAvaraNano kSaya thaye chate kevaladarzananI utpatti thAya te vAta to kramavAdIne paNa mAnya ja che. paNa te kevalajJAnathI kevaladarzananA upayogane bhinnakAlIna gaNe che. te vAta barAbara nathI te jaNAvavA bhedAbhedavAdI uparanI gAthA rajU kare che. suttammi ceva 'sAi apajjavasiya'ti kevalaM vuttaM / suttAsAyaNabhIrUhi taM ca daTThavvayaM hoi // 2.7 // saMtammi kevale daMsaNammi NANassa saMbhavo natthi / kevalaNANammi ya daMsaNassa tamhA saNihaNAiM // 2.8 / / TI. - AgamamAM ja kevalane (arthAt kevalajJAna ane kevaladarzanane) sAdi-ananta kahevAmAM AvyuM che. mATe sUtranI AzAtanAthI DaranArA (kramavAdI) AcAryoo te paNa dhyAna para levA jetuM che. (kAraNa ke kramavAdamAM to) kevaladarzana vakhate kevalajJAnano sambhava nathI ane kevalajJAna vakhate kevaladarzanano sambhava nathI. mATe banne sAnta bane che. (arthAt A rIte kramavAdamAM paNa kevalajJAna-darzananI anantatA pratipAdita karanArA sUtra sAthe virodha ja Ave che.) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2. 2012 3. NavatimAM anukrame 224 ane 248 kramAGke jovA maLe che. vi. A banne gAthAomAM darzAvelo bhAva dharAvatI gAthAo vizeSa 1 daMsaNaNANAvaraNakkhae samANammi kassa puvvaaraM / hojja samaM uppAo haMdi due Natthi uvaogA // 2.9 // vi. TI. - darzanAvaraNa ane jJAnAvaraNa banneno kSaya samAnakAlIna hovAthI kono pahelAM utpAda mAnazo ? ( matalaba ke pahelAM kevalajJAna pragaTe ke kevaladarzana ? temAM koI niyAmaka nathI. mATe) banneno sAthe utpAda thAya che oma mAnavuM joio. (Ama yugapadvAdIo kahe chate abhedavAdI AcArya svamantavya darzAvatAM kahe che ke) paNa oka sAthe be upayoga hotA nathI. TIkAkAra bhagavantanA mate A gAthAthI siddhasena divAkarajInA svapakSa abhedavAda(-bhedAbhedavAda) nI sthApanA thaI che. arthAt atyAra sudhI AcArye yugapadvAdanuM avalambana laine kramavAdanuM khaNDana kartuM ane have teo svapakSa tarIke bhedAbhedavAda sthApI kramavAda - yugapavAda bannenuM okasAthe khaNDana kare che. TIkAkAra bhagavantanI A mAnyatAno AdhAra "haMdi due Natthi uvaogA'' a paGkti che ke je bhedAbhedavAdI AcArya taraphathI bolAtI hovAnuM teoo darzAvyuM che. A paratve keTalIka samasyAo 1. 127 - haju AcArye svasammata pakSa tarIke bhedAbhedavAdanI sthApanA ja na karI hoya, bhedAbhedavAdanuM mantavya ja samajAvyuM na hoya ane oka gAthAnI cothI lITImAM bhedAbhedavAdane pakaDI yugapadvAdanuM khaNDana acAnaka ja cAlu karI de oma banavuM zakya kharuM ? AcArye atyAra sudhI yugapadvAdanuM avalambana kramavAdanA khaNDana mATe lIdhuM avuM AnuM tAtparya samajAya. parantu kramavAdanuM khaNDana je dalIlothI atyAra sudhI yugapadvAde kartuM che, te saghaLI dalIlo bhedAbhedavAda taraphathI paNa prayojavI zakya hatI ja. chatAM paNa AcArya prathamathI ja bhedAbhedavAda na prarUpe ane yugapadvAdane mAnya kare te vicAraNIya nathI ? yugapavAda kevalajJAna ane kevaladarzanane samAnakAlIna svatantra upayogo mAne che. jyAre bhedAbhedavAda se bannene svatantra upayogo nathI gaNato, paNa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 anusandhAna-59 oka ja upayoganAM paraspara bhinna be svarUpa samaje che. mahattvanI vAta o che ke kevalajJAna ane kevaladarzanane svatantra upayogo gaNo ke oka ja upayoganAM paraspara bhinna be svarUpa samajo, bannenI paraspara je vilakSaNatA che te to nAbUda thatI ja nathI. have, bhedAbhedavAda taraphathI yugapadvAdanA khaNDanamA je dalIlo zrIabhayadevasUrijI rajU kare che, teno mukhyaprahAra kevalajJAna-darzananI bhinnatA para che (sanmati0 2.10-2.14 vivaraNa) to svayaM bhedAbhedavAda je bhinnatAne mAnya rAkhe che, te ja bhinnatAne lakSya banAvI e yugapadvAdanuM khaNDana karI zake kharo ? bhedAbhedavAdamAM A bhinnatA kathaJcid che ane yugapadvAdamAM aukAntika che, ovI bhedarekhA paNa banne vacce dorI na zakAya. kema ke yugapadvAda paNa kevalajJAna ane kevaladarzanane pramAtRtaH (banneno svAmI AtmA oka ja che o rIte), kAlataH ane zaktitaH oka gaNe ja che. mATe tene svIkArelI banne vaccenI bhinnatA paNa bhedAbhedavAdanI jema kathaJcit ja che. 4. AcArya prastuta samagra kevalacarcAne ante je niSkarSa batAve che "sAi apajjavasiyaM ti do vi te sasamayao havai evaM / paratitthiyavattavvaM ca egasamayaMtaruppAo' // 2.31 // / temAM paNa yugapadvAdaparaka ja niSkarSa dekhADyo che ane kramavAdane ja paramata gaNyo che, yugapadvAdane nahIM. to jo AcArya carcAnI zarUAtamAM yugapadvAdano parapakSa tarIke nirdeza na karatAM hoya, ante yugapadvAdaparaka ja niSkarSa darzAvatAM hoya, carcA daramyAna paNa yugapadvAdanuM nAmagrahaNapUrvaka sAkSAt khaNDana na karatAM hoya, to zA mATe yugapadvAdanI ja bhUmi para ucharelA temanA mantavyane yugapadvAdanuM virodhI gaNavU joio ? 5. Apane joi| tema have pachInI gAthAomAM paNa sAkSAt kramavAdanuM ja khaNDana che. tene yugapadvAdanA khaNDanaparaka banAvavA TIkAkAra bhagavantane je zAbdika kheMcatANa ane parizrama karavA paDe che te paNa dhyAnapAtra che. A samasyAone dhyAnamAM letA vAstavamA 'haMdi duve Natthi uvaogA' o paGkti, yugapadvAda(-bhedAbhedavAda)-kramavAdanI cAlI rahelI carcAmAM kramavAdI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 129 taraphathI ja mUkAI che oma samajAya che. kAraNa ke zarUAtamAM svapakSanuM sthApana yugapadvAdanA pariSkRta svarUpa bhedAbhedavAda paraka ja thayuM che. "kevalaNANaM puNa daMsaNaM ti NANaM ti ya samANaM" kahIne (2.3) tyAM ja AcArye bhedAbhedavAdano upanyAsa karI dIdho che. mATe A gAthAmAM acAnaka yugapadvAdanA virodhI tarIke bhedAbhedavAdano praveza mAnavAnI jarUra nathI jaNAtI. __ have pachInI gAthAomAM AcArya banne upayogarnu saha-astitva siddha karavA prayatna kare che te paNa atre dhyAnArha che. jai savvaM sAyAraM jANai ekkasamaeNa savvaNNU / jujjai sayAvi evaM ahavA savvaM na yANAi // 2.10 // TI. - (sAmAnya ane vizeSa paraspara avyatirikta hovAthI ane kevalajJAna sAmAnya-vizeSa ubhayAtmaka vastunA avabodharUpa hovAthI) kevalI bhagavanta jo akasamayamAM badhI ja vastuone vizeSapaNe (jANatA chatAM tadAtmaka sAmAnyane tyAre ja juo che athavA to te sAmAnyane jotA chatAM tenAthI avyatirikta avA vizeSone tyAre ja) jANe che; to ja (teonuM sarvajJatva ane sarvadarzitva) sadAkAla mATe yogya jaNAya che. athavA -(okalA sAmAnyane jonAeM kevaladarzana ane okalA vizeSone jANanAruM kevalajJAna asat banavAthI kramavAda ke yugapadvAdamAM kevalI) sarva nathI jANatA. vi. - A gAthAno yugapadvAdanA khaNDanaparaka artha karavA mATe je umaraNa karavU paDe che ane zabdonA arthane je hade badalavA paDe che te jotAM A gAthAno Avo artha na hoI zake te svayaM samajAya tevU che, mATe te paratve jhAjhI TippaNI Avazyaka nathI. vAstavamAM A yugapadvAdI (-bhedabhedavAdI) taraphathI kramavAda sAme karavAmAM AvatI saraLa dalIla che ke jo kevalI oka samayamAM badhI ja vastuone sAkArapaNe jANe che, to kAyama mATe jANaze ja. (kAraNa ke pahelI kSaNe pravartelo sAkAra upayoga bIjI kSaNe na pravarte te mATe koI pratibandhaka to cha ja nahIM) athavA vagara pratibandhake paNa teno abhAva mAnazo to te badhuM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 anusandhAna-59 nathI jANatA oma ja siddha thaze. kAraNa ke niyama che ke jetuM kAraNa nathI te kArya kAM to kAyama hoya ja kAM to kAyama na ja hoya. yugapadvAda taraphathI thatI prastuta dalIla zabdAntare zrInandisUtranI hAribhadrIya TIkAmAM paNa maLe che. "akAraNameva anyataropayogakAle'nyatarasyA''varaNaM, tathA ca sati sarvadaiva bhAvAbhAvaprasaGgastathA coktam - "nityaM sattvamasattvaM vA hetoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM kAdAcitkatvasambhavaH // " iti / " ___(uddhRta vi.Na. 225nI TIkA) parisuddhaM sAyAraM aviyattaM daMsaNaM aNAyAraM / Na ya khINAvaraNijje jujjai suviyattamaviyattaM // 2.11 // TI. - sAkAra- vizeSagrAhI jJAna vyakta hoya che ane anAkArasAmAnyagrAhI darzana to avyakta hoya che. have jenAM AvaraNa kSINa thaI gayA che ovA arhatne vyakta zuM ? ane avyakta zuM? (mATe sAmAnya-vizeSa ubhayAtmaka jJeyane viSaya banAvanAro oka ja kevalabodha svIkAravo joio.) vi. - vi.Na. 219-220mAM kramavAda sAme rajU thayela A prakAranA tarkano javAba zrIjinabhadragaNije kevaladarzananI vyaktatA siddha karIne Apyo che.27 adiTuM aNNAyaM ca kevalI eva bhAsai sayA vi / __egasamayammi haMdI vayaNaviyappo na saMbhavai // 2.12 // ___TI. - (yugapadvAdamAM be upayoga paraspara svatantra hovAthI je joDe che te jaNAyuM nathI ane jaNAyuM che te dekhAyuM nathI. jyAre kramavAdamAM jANavAnA samaye jotA nathI ane jovAnA samaye jANatA nathI. mATe o banne mate) kevalI bhagavanta jyAre bole che, tyAre kAM to jANeluM nahIM hoya, kAM to joyeluM nahIM hoya. (ane tethI banne mate) akasamayamAM (joyeluM ane jANelaM kevalI bole che arbu) viziSTavacana anupapanna thaze. vi. - A gAthAnA TIkAgata artha paratve keTalIka samasyAo - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 131 1. TIkAkAra bhagavante yugapadvAda pratye darzAvelI Apatti, jo a ja rIte vicArIo to, bhedAbhedavAdamAM paNa lAgu paDe tema che. kema ke temAM paNa jovU ane jANavU svarUpataH kriyArUpe to bhinna ja che, bannenA viSayo paNa paraspara pRthag ja che. ane jo tyAM kathaJcidabhinnatA svIkArI A ApattinuM nirAkaraNa zakya hoya, to o rIte kathaJciabhinnatA yugapadvAdamAM paNa zakya che ja. 'haMdI'no artha ja nathI ko. A avyaya koika vAtano prativAda thaI rahyo che o vAtano sUcaka che. TIkAkAra bhagavante svayaM 2.9nA arthamAM one o rIte darzAvyo che. mATe o rIte joIo to atre uttarArdhamAM pUrvArdhano javAba che. paNa TIkAkara bhagavante atre ane dhyAna para ja nathI lIdho. uparathI uttarArdhanA vidhAnanA heturUpe pUrvArdhanA vidhAnane dekhADyuM che. 3. 'egasamayammi vayaNaviyappo na saMbhavai'no artha 'akasamayamAM joyeluM ane jANelaM kevalI bole che aq vacanavizeSa nathI ghaTatuM.' avo karavo kliSTa lAge che. 4. 'akasamayamAM joyeluM ane jANelaM kevalI bole che' arbu zAstravacana paNa maLavU muzkela che, jenI anupapattino doSa ApI zakAya. tethI samagrapaNe vicAratAM cAlI rahelI yugapadvAda (-bhedAbhedavAda)kramavAdanI carcA mujaba A gAthAno Avo artha karavo yuktisaGgata lAge che : pUrvArdha - (yugapadvAdI kramavAdIne) tamArA mate jovU ane jANavU okasAthe hotuM nathI. tethI tamArA mate kevalI bhagavanta kAyama mATe je paNa bolaze te kAM to jANelaM nahIM hoya kAM to joyeluM nahIM hoya. mATe kevalI joyA ane jANyA vagara ja bole che ovI Apatti tamArA matamAM Avaze. uttarArdha - (kramavAdI yugapadvAdIne) tame darzAvelI Apatti to sAcI Tharata ke jo vacanavikalpa aka samayamA sambhavato hota. kAraNa ke aka samayamAM oka ja upayoga amane mAnya hovAthI te samayamAM bolAtA vacananI viSayabhUta vastu joyA ke jANyA vagaranI hoI zakata. parantu vacanano udbhava antarmuhUrtamAM thAya che. ane antamuhUrtamAM to kevalajJAna ane kevaladarzana banne Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 anusandhAna-59 sambhavatA hovAthI, na joyeluM ane na jANeluM bolavAnI Apatti rahetI nathI. svapakSanI nabaLI dalIlonuM parapakSa dvArA karAyeluM mAnya khaNDana dekhADavuM au vaicArika udAratA che. ane mahAmanA AcArya bhagavante atre o ja udAratA darzAvI hoya tema lAge che. vi. bhASya ke vi.Na.mAM A dalIla yugapadvAdanA khaNDana daramyAna dekhAtI nathI, te paNa jaNAve che ke A dalIlano javAba kramavAda taraphathI atre ja apAI gayo hovAthI teno punaH ullekha jarUrI nahIM banyo hoya. aNNAyaM pAsaMto aTTiM ca arahA viyANaMto / kiM jANai ? kiM pAsai ? kaha savvaNNu tti vA hoi ? // 2.13 // Ti. - jo kevalI bhagavanta na jANeluM dekhe che ane na joyeluM jANe che, to teo vAstavamAM zuM jANe che ? zuM dekhe che ? ane teo sarvajJa paNa kaI rIte banaze ? vi. prastuta bhAvane maLatI gAthA vi.Na. mAM 246mA kramAGke jovA maLe che. - kevalaNANamaNataM jaheva taha daMsaNaM pi paNNattaM / sAgAraggahaNAhi ya NiyamaparittaM aNAgAraM // 2.14 // TI. kevalajJAna jema ananta che tema kevaladarzanane paNa ananta jaNAvavAmAM AvyuM che. tathA sAkAra vizeSonA grAhaka jJAna karatAM to anAkArasAmAnyamAtrane viSaya banAvanAeM kevaladarzana avazya parimita viSayanuM grAhaka bane che. tethI jo kevaladarzana kevalajJAnathI bhinna hoya to temAM kevalajJAnathI tulya anantatA kaI rIte Ave ? mATe bannene abhinna gaNavAM joio. - yugapadvAdI TIkAkAra bhagavanta 'Niyama'parittaM' avo pATha svIkAre che ane artha paNa ovo kare che ke sAkAra- vizeSomAM raheluM je sAmAnya tenA grahaNano niyama hovAne lIdhe kevaladarzana paNa aparimita bane che. 28 (arthAt tamAma vizeSomAM sAmAnya raheluM ja hoya che. tethI sAmAnya paNa vizeSonI jema ananta ja thavAnuM. to te sAmAnyanuM grAhaka kevaladarzana parimita kaI rIte bane ? ) vi. A gAthAno yugapadvAdaparaka artha karavo tyAre ja zakya bane - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2012 - ke AgaLa-pAchaLanI gAthAone yugapavAdamAM phalita karavAmAM AvI hoya. prazna o che ke jo A gAthAo yugapavAdanI paNa prarUpaka banatI hoya to yugapadvAdane AcAryanA mantavyathI virodhI kaI rIte gaNI zakAya ? 133 vaLI, TIkAkAra bhagavanta bhedAbhedavAdamAM kevaladarzanane kevalajJAnathI abhinna banAvIne temAM anantatAnI saGgati kare che, te vAta paNa vicAraNIya che. kema ke A rIte to kevaladarzanagata anantatA aupacArika ja thaze. ane badale yugapadvAdI TIkAkAra bhagavante ghaTAvelI anantatA vadhu yuktisaGgata lAge che. ane zrIsiddhasenAcAryanA bhedAbhedavAdamAM paNa a ja rIte ghaTI zake che. bhaNNai jaha caunANI jujjai NiyamA taheva eyaM pi / bhaNNai Na paMcaNANI jaheva arahA taheyaM pi // 2.15 // TI. - (kramavAdI ) jema cAra jJAnono upayoga akasAthe na hovA chatAM chadmasthane caturjJAnI kahevAmAM Ave che, tema kevalajJAna ane kevaladarzanano okasAthe upayoga na hovA chatAM, kevalIne sarvajJa ane sarvadarzI kahevAmAM AvyA hoya tema na bane ? maLe che. (bhedAbhedavAdI-) kevalIne kevalajJAnanI jema matyAdi 4 jJAnonAM paNa AvaraNano kSaya hovA chatAM a 4 jJAnono pRthak upayoga na hovAthI jema temane 'paJcajJAnI' nathI kahevAmAM AvatA; tema kevalajJAna ane kevaladarzanano upayoga kramavAdamAM akasAthe na hovAthI, temane 'sarvajJa - sarvadarzI' paNa na kahevAya. bhedAbhedavAdamAM to banne upayoga akasAthe pravartatA hovAthI kevalIne 'sarvajJasarvadarzI' gaNI ja zakAya che. vi. - vi.Na.mAM 247mA kramAGke prastuta bhAvane jaNAvatI gAthA jovA paNNavaNijjA bhAvA samattasuyanANadaMsaNAvisao / ohimaNapajjavANa u aNNoNNavilakkhaNA visao // 2.16 // tamhA cauvvibhAgo jujjai, Na u NANadaMsaNajiNANaM / sayalamaNAvaraNamaNaMtamakkhayaM kevalaM jamhA // 2.17 // TI. - prajJApanIya bhAvo matijJAna, zrutajJAna ane darzanonA viSayabhUta Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 anusandhAna-59 che. ane o ja rIte avadhijJAna-manaHparyavajJAna paNa paraspara vilakSaNa viSayaka hoya che. mATe o cArano vibhAga (-kAlabheda) yukta thAya che. paNa kevalajJAna ane kevaladarzanano kAlabheda yukta thato nathI. kAraNa ke kevalabodha sakalaviSayaka, AvaraNathI rahita, ananta ane akSaya hoya che. paravattavvayapakkhAavisiTThA tesu tesu suttesu / atthagaIa u tesi viyaMjaNaM jANao kuNai // 2.18 // ___TI. - paradarzanonA abhyupagamathI aviziSTa (-sarakhaM ja) pratipAdana te te sUtromAM maLe che. mATe arthAnusAre ja jANakAra vyaktile anI vyAkhyA karavI joio. vi. - "kevalI jaM samayaM pAsai No taM samayaM jANai" jevAM sUtrone kramavAdIo yugapadvAda ke bhedAbhedavAdanA khaNDana mATe prayoje che. tenA javAbamAM bhedAbhedavAdIo taraphathI A kahevAyuM che. teo A sUtramA 'kevalI'no artha zrutakevalI, avadhikevalI va. kare che. ane ama karIne bhedAbhedavAdanA A sUtra sAthenA virodhano parihAra kare che. vi.Na. 267mAM jinabhadragaNije A dalIlane bahu sacoTa rIte radiyo Apyo che. ___ sanmatitarkagata bhedAbhedavAda-kramavAdanI carcA atre sampUrNa thAya che. have ApaNe sanmati 2.19 thI prArambhAtI bhedAbhedavAda-abhedavAdanI carcA joizuM. sanmatigata bhedAbhedavAda-abhedavAda( -darzanasamucchedavAda)nI carcA ___ abhedavAdI - kevalajJAna ane kevaladarzana jo aka ja upayogamAM antarbhAva pAme che, to o upayogane manaHparyavajJAnanI jema 'kevalajJAna' rUpe ja kema nathI oLakhAvatA? kevalajJAna ane kevaladarzana ama be nAma kema Apo cho ? bhedAbhedavAdI jeNa maNovisayagaNAya daMsaNaM Natthi davvajAyANa / to maNapajjavaNANaM NiyamA NANaM tu NiddiDheM // 2.19 // TI. - manaHparyavajJAnanA viSayabhUta dravyone manaHparyavajJAnazaktithI jANI zakAya che, paNa joI zakAtA nathI. tethI manaHparyavano jJAnAtmaka upayoga ja Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 135 zAstromAM dekhADyo che. (manaHparyavadarzana hotuM nathI. parantu kevalabodhamAM to AvaM nathI. tenAthI to sarva dravya-paryAyone jANI paNa zakAya che ane joI paNa zakAya che. tethI kevalajJAna ane kevaladarzana ama tenA mATe alaga-alaga nirdezo che.) cakkhuacakkhuavahikevalANa samayammi daMsaNaviappA / paripaDhiyA kevalaNANadasaNA teNa te aNNA // 2.20 // TI. - siddhAntamAM cakSu, acakSu, avadhi ane kevala - oma cAra prakAranAM darzano jaNAvavAmAM AvyAM che. tethI paNa kevaladarzanane kevalajJAnathI alaga gaNavU joio. abhedavAdIdasaNamoggahamettaM ghaDo tti NivvaNNaNA havai nANaM / jaha ettha kevalANa vi visesaNaM ettiyaM ceva // 2.21 // TI. - ('kaMika che' avo) avagrahamAtra darzana che ane 'A ghaDo che' ovo nizcaya te jJAna che. jema A banne vacce phakta oLakhANano taphAvata che, vAstavamAM to banne aeka ja che, tema kevalajJAna-kevaladarzana vacce paNa mAtra nAmano ja taphAvata che, vAstavika nahIM... vi. - TIkAmAM to Ane svamatanI ja gAthA gaNI che. paNa AgaLanI 2.23 gAthAmAM A vAtanuM khaNDana hovAthI ane divAkarajInA svamatamAM be upayogo vaccenI bhinnatA phakta nAmanI bhinnatA pUratI sImita na hovAthI atre Ane paramatanI gAthA gaNI che. vi.Na. 212mAM paNa sarvathA abhedavAdIo taraphathI ja AvI dalIla rajU thaI che. daMsaNapuvvaM NANaM NANaNimittaM tu daMsaNaM Natthi / teNa suviNicchiyAmo daMsaNaNANANa aNNattaM // 2.22 // Ti. - darzanapUrvaka jJAna hoI zake che, parantu jJAnapUrvaka darzana hotuM nathI. tethI paNa jaNAya che ke te banne vacce kathaJcit bheda che. (A krama kSayopazamamUlaka che, mATe kevalImAM kSayopazama na hovAthI krama paNa nathI hoto.) vi. - TIkAkAra bhagavanta A gAthAne divAkarajInA svapakSanI samaje Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 anusandhAna-59 4 che ane tethI atre kathaJcit bhedanI siddhi kare che. paNa vAstavamAM A pUrvapakSaabhedavAda taraphathI thayelI rajUAta che. upAdhyAyajI bhagavante jJAnabindumAM jaNAvyuM che ke9 jo A gAthAnuM dhyeya jJAna - darzanano bheda siddha karavAnuM ja hota to "daMsaNapuvvaM NANaM" aTaluM ja kahevuM paryApta hatuM. " NANanimittaM tu daMsaNaM Natthi" ovuM kahevAnI jarUra na hatI. mATe atre " daMsaNaNANA Na aNNattaM (bhajaMte)" Avo pATha mAnavo joIo ane ovo artha karavo joio ke "darzanapUrvaka jJAna hoya che, paNa jJAnapUrvaka darzana hotuM nathI. (have kramavAdamAM to kevalajJAna pachI kevaladarzana mAnya che. ane tema banavuM to asambhavita che.) tethI ame nakkI karIo chIo ke kevalajJAna ane kevaladarzana vacce abheda ja che. " Ama sarvathA-abhedavAdanuM mantavya darzAvyA pachI a matanuM khaNDana karavA mATe AcArya, 'avagrahamAtra darzana che' ovA kevalajJAna - darzanano abheda siddha karavA mATe apAyelA dRSTAntane ayogya TharAvatAM jaNAve che ke jai oggahamettaM daMsaNaM ti maNNasi visesiaM NANaM / maiNANameva daMsaNamevaM sai hoi nipphaNNaM // 2.23 // evaM sesiMdiyadaMsaNammi niyameNa hoi Na ya juttaM (NayajuttaM ?) / aha tattha NANamettaM gheppai cakkhummi vi taheva // 2.24 // TI. - jo matijJAnano avagraha tabakko darzana hoya ane viziSTAtAyukta nizcaya te jJAna hoya to 'matijJAna a ja darzana che.' ovuM AnA parathI sAbita thAya. to jema cAkSuSa matijJAnano avagraha tabakko 'cakSurdarzana' ane zeSa tabakkA 'cAkSuSajJAna' kahevAya che. tema zeSa indriyomAM paNa avagraha tabakkAno 'zrotradarzana', 'ghrANadarzana' va. vyavahAra thavo joio. paNa avuM to thatuM nathI. ane jo tyAM zrotrajJAna, ghrANajJAna va. ja vyavahAra thato hoya, to cAkSuSamatijJAnamAM paNa ama kema nathI karatA ? tyAM avagrahane zA mATe 'cakSurdarzana' ovI alaga oLakhANa ApavAmAM Ave che ? vi. divAkarajInA kathanano sAra se che ke avagraha a ja darzana nathI. paNa have jaNAvAze tevo judA prakArano bodha ja darzana che. ane tethI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 137 darzana-jJAnano sarvathA abheda asiddha thAya che. NANaM apuDhe avisae ya atthammi daMsaNaM hoi / mottUNa liMgao jaM aNAgayAIyavisaesu // 2.25 / / 30 TI. - atIta-anAgata padArthonuM liGganA baLe thatuM je anumAna, tenA sivAyano, aspRSTa ane aviSayabhUta padArthomAM pravartanAro bodha ja 'darzana' kahevAya che. ane tethI jaM appuDhe bhAve jANai pAsai ya kevalI niyamA / tamhA taM NANaM daMsaNaM ca avisesao siddhaM // 2.30 // TI. - kevalI aspRSTa bhAvone avazya jANatA ane jotA hovAthI, temano te kevalabodha 'jJAna' ane 'darzana' ubhayarUpe avizeSapaNe- sarakhI ja rIte siddha thAya che. sanmatitarkagata kevala jJAna-darzanane lagatI carcA atre sampUrNa thAya che. ane tenI sAthe siddhasena divAkarajInA kevalajJAna-darzana vizenA mantavya aMgenI ApaNI vicAraNA paNa ATopAya che. parantu te ATopatA pUrve samagra carcAnA niSkarSo joi laio : 1. divAkarajInA mantavya anusAra kevalajJAna ane kevaladarzana, oka ja bodhanAM samAnakAlIna, be kriyAtmaka svarUpo che. 2. A svarUpo svarUpataH paraspara bhinna che. paNa kAlataH, zaktitaH, bodhataH, pramAtRtaH va. rIte kathaJcid abhinna che. mATe banne vacce bhedAbheda samajavo joio aq teonuM mantavya che. mATe siddhasenAcAryanA mantavyane ApaNe samajaNa pUratuM 'bhedAbhedavAda' aq nAma ApI zakIo. A bhedAbhedavAda yugapadvAdano virodhI nathI. paNa yugapadvAdanuM ja pariSkRta svarUpa che, tethI kramavAda, yugapadvAda ane abhedavAda - o traNa mukhya vAdomAM jo temanuM mantavya samAvaq hoya to yugapadvAdamAM ja samAvI zakAya. A arthamAM teo 'yugapadvAdI' che. 3 . Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 anusandhAna-59 4. sanmatiTIkAkAra zrIabhayadevasUrijIo divAkarajInA mantavyane yuga padvAdathI juduM pADavA 'abhedavAda' aq nAma ApyuM che. A rIte zrIsiddhasenAcArya abhedavAdI che. parantu vi.bhASya ke vizeSa-NavatimAM varNita abhedavAda to teone mAnya nathI ja; o abhedavAda to kevaladarzana mAnavAno ja niSedha kare che athavA tenuM kevalajJAna sAthe sarvathA aukya svIkAre che. jyAre siddhasenAcArya bannene aka ja bodhanI antargata gaNI bannene kathaJcid abhinna gaNe che. pharI vAra, zrIabhayadevasUrijIo divAkarajInA mantavya karIke jaNAvelo bhedAbhedAtmaka 'abhedavAda' ane vi.Na.mAM varNita traNa mukhya vAdomAMno darzanasamucchedAtmaka 'abhedavAda' banne eka nathI. 5. kevalajJAna ane kevaladarzanamAM aukAntika bheda ke abheda mAnavAmAM aneka doSo che. paNa divAkarajIo darzAvelI rIte jo banne vacce bhedAbheda svIkArIo to sarvathA saGgati sarjAya che. 'syAdvAdo vijayatetarAm'. vaLI, sAmAnyagrAhaka kevaladarzana ane vizeSagrAhaka kevalajJAnane potAnAmA samAvI lenAro oka kevalabodha ja paripUrNa vastuno grAhaka banI zake che, svatantra be upayogo nahIM. ane A rIte bene oka ja upayogamA samAviSTa karI daio to 'jugavaM do natthi uvaogA' o zAstravacananI asaGgati paNa divAkarajInA matamAM nathI rahetI. vAstavamAM divAkarajI- mantavya kevalacarcAmAM antimabindu gaNI zakAya teTaluM tarkapUta che. zrIsiddhasena divAkarajInA kevalabodha aMgenA mantavya vize keTalAMka navAM ja dRSTibinduo atre rajU karyAM che, te badhAM sAcAM ja che ovo A lakhanArano dAvo nathI. oka alpajJa jIvano ovo dAvo hoI zake paNa nahIM. pracalita mAnyatA karatAM zrIsiddhasenAcArya- mantavya bhinna hovAnI dRDha pratIti temaja zAstrabala ane tarkabala banne rIte nirbala abhedavAdane, divAkarajInA mAthe thApI devAmAM, temane anyAya thato hovAnI samajaNe UhApoha karavA preryo che. bahuzruta bhagavantone namra vinanti ke A vicAradhArAmAM jo kSati jaNAya to avazya sudhAre tathA sUcave. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 139 bAlasya yathA vacanaM, kAhalamapi zobhate pitRsakAze / tadvat sajjanamadhye, pralapitamapi siddhimupayAti // (prazamarati - 11) TippaNI 1. samyaktvInuM jJAna te jJAna ane mithyAtvInuM jJAna te ajJAna - AvI jaina pramANazAstrIya vyavasthA anusAra A artha thAya che. 2. jaina-pramANazAstrIya paribhASA anusAra 'upayoga' zabda paNa oka karatAM vadhu artha dharAve che : 1) zaktine kriyAtmaka svarUpe prayojavI. jemake matijJAnazaktijanya 4 vilakSaNa kriyAo che - matijJAnasAkAropayoga, matyajJAnasAkAropayoga, cakSudarzananirAkAropayoga, acakSudarzananirAkAropayoga. A artha vakhate upayogazabda bodhakriyAo ane avalokanakriyAo darzAvato hovAthI jJAna ane darzana zabdano paryAyavAcI bane che. 2) jJAna (-bodhakriyA) ane darzana (-avalokanakriyA) AtmAnA mUlabhUta guNo che. tethI AtmAmAM harahameza bodhakriyAo ane avalokanakriyAo pravartamAna ja hoya che. (jeno koI ne koI paryAya dravyamAM sadAkAla vidyamAna na raheto hoya, te mULabhUta guNa na gaNAya.) dhyAnamA rAkhavA jevI bAbata o che ke AtmA sabhAnapaNe to te be ke tethI vadhu kriyAomAMthI koIpaNa okamAM ja vyApta hoya che. (aTale to ApaNane dhyAna bIje hoya to kAnamAM avAja pesavA chatAM saMbhaLAtuM nathI.) A sabhAnatA tyAre ja janme che ke jyAre AtmA bodhakriyA ke avalokanakriyAmAM tanmaya thaI tathAprakAranI pariNatine pAme che. A Atmika pariNati ke tajjanya jAgRti ja 'upayoga' tarIke oLakhAya che. "jugavaM do natthi uvaogA" jevA sthaLe upayoga-zabda Avo ja bhAva dharAve che. 3. A traNe vAdonI carcAne sambandhita tamAma sAhityanI sUcI mATe juo - 'upayogavAdanuM samagra sAhitya' - le. zrIhIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, jaina satyaprakAza - varSa 9, aGka 8, pRSTha 386-388 4. vastugata sAmAnyanuM grAhaka te darzana ane vastugata anantAnanta vizeSonuM grAhaka te jJAna - AvI mAnyatA para AdhArita A tarka che. A mAnyatAnI cakAsaNI mATe juo - 'darzana vize vicAraNA' - anusandhAna 56, pRSTha 143-173 5. karmanA AMzika kSaya ane AMzika upazamathI janya avasthA kSAyopazamika gaNAya che. (kSaya- vighAta, upazama- zaktihanana) ane karmanA sarvathA kSayathI udbhavatI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 anusandhAna-59 avasthA kSAyika kahevAya che. 6. A prarUpaNAo mATe juo abhidhAnarAjendrakozagata daMsaNa, daMsaNAvaraNa, aNAgArovaoga va. zabdo. 7. A pachI abhedavAdIo taraphathI karAyelI anya 3-4 dalIlo paNa vi.Na.mAM che. paNa A dalIlo A matanuM hArda samajavAmAM atIva upayogI na hovAthI atre nathI lakhI. 8. atre abhedavAdIono je tarka ane anuM nirAkaraNa darzAvyuM che te vi.Na.gata nIcenI gAthAone AdhAre che : "NANaM vattaM daMsaNamavvattaM bhaNai desiyaM samae / to NANadaMsaNANaM jiNammi savisesaNaM juttaM // 188 // "bhaNNai kevaladasaNamavvattaM jeNa hojja ko heU ? / jai nANAo annaM vattaM ca havejja ko doso ? // 189 / / "jaha savvaM viNNeyaM nANeNa jiNo'malaM vijANAi / taha daMsaNeNa pAsai NiyayAvaraNakkhae savvaM // 190 / / "jesimaNiTuM daMsaNamaNNaM NANA hi jiNavariMdassa / tesiM na pAsai jiNo savisayaNiyayaM jao nANaM // 191 // " ___ A gAthAonA atre darzAvelA artha karatAM taddana judo artha vi.Na.nI akSaragamanikA TIkA (-kulacandrasUrijI, pra.- divyadarzana TrasTa-dhoLakA, vi.saM. 2067)mAM ApavAmAM Avyo che. lekhamAM A 4 gAthAomAMthI prathama gAthAne abhedavAda-paraka ane pachInI 3 gAthAne kramavAdaparaka samajAvavAmAM AvI che. jyAre uparokta TIkAmAM prathama gAthAne kramavAdaparaka, bIjI gAthAne parapakSanI ane trIjI-cothI gAthAne punaH kramavAdaparaka batAvavAmAM AvI che. TIkA - "siddhAntI svalakSaNameva bhaNati / tathAhi - jJAnaM vyaktaM spaSTaM sAkAratvAt, darzanamavyaktamaspaSTaM nirAkAratvAt, dezitaM- nirdiSTaM samaye- siddhAnte tiirthkrgnndhraiH| tato jJAnadarzanayoH jine- kevalini savizeSaNaM- sAkAranirAkArabhedabhinnatvaM yuktaM- yuktisaGgatam // 188 // "atha kevalajJAnadarzanayo nAtvamabhyupagamya pareNa bhaNyate paravAdinA / tathAhi - kevaladarzanaM yena hetunA avyaktaM bhavet sa hetuH kaH ? ityekaH praznaH / atha dvitIyaH praznaH / yathA - yadi jJAnAt darzanam anyat vyaktaM ca bhavet tahi ko doSaH syAt ? na ko'pi doSa iti parAzayaH // 189 // "siddhAntI prAha - jaha savvaM..." Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 141 A arthane grAhya gaNatAM pahelAM keTalAka vicAraNIya muddA1. Aha (gAthA 166, 173, 185), aha (gAthA 177, 198, 200), bhaNai (gAthA 201, 207) va. zabdono upanyAsa parapakSanI navI AzAnA nidarzana mATe thAya che. to gAthA 188 gata 'bhaNai' zabda parapakSanuM kathana hovA- nathI sUcavato ? 'bhaNNai' zabda uttarapakSa kramavAda taraphathI AzaGkAno uttara apAI rahyo che tevaM sUcave che (gAthA 173, 178, 182, 202, 207, 211, 218). to o ja zabdathI zarU thatI gAthA 189 kramavAda taraphathI apAto javAba na hoya ? 3. 'savizeSaNaM' zabdano darzAvelo artha karavo kliSTa lAge che. 4. abhedavAdI kevalajJAna-darzana- nAnAtva svIkArI zake kharA ? 5. sarva padArthone kevaladarzanathI joI zakAya che arbu svIkAranArA (gAthA 190) jinabhadragaNi ane avyakta gaNe kharA ? jo jinabhadragaNi kevaladarzanane avyakta gaNe to temaNe sanmati0-2.11mAM apAyelI kramavAdamAM kevaladarzana avyakta rahevAnI Apattino svIkAra karavAno thAya. jo gAthA 190-191mAM, gAthA 189mAM paravAdI taraphathI pUchAyela 'jo kevaladarzana kevalajJAnathI bhinna hoya ane vyakta hoya to zuM doSa ?' A praznano javAba hoya to, tyAM kevaladarzananI avyaktatA siddha karavA prayatna hovo joio, paNa aq to nathI. uparathI "jesimaNiTuM daMsaNamaNNaM NANA" oma kAM che, je sUcave che ke prazna pUchanAro paravAdI bene abhinna gaNe che. ___ mATe samagrapaNe vicAratAM A gAthAono nIceno artha karavo yuktisaGgata lAge chekra. - kevalajJAna-darzana- nAnAtva svIkAraQ tamane zA mATe aniSTa che ? (gAthA 187) a. - siddhAntamAM jJAnane vyakta ane darzanane avyakta gaNavAmAM AvyuM che. (have jo kevalajJAna-darzanane bhinna gaNIo) to kevalImAM jJAna-darzana- (nAnAtva -pUrvagAthAthI anuvRtta) potAnA vizeSaNo sAthe (-vyakta-avyakta) ja yukta thaze. arthAt kevalIne avyaktatA mAnavAnI Apatti Avaze. (gAthA 188) kra. - kevaladarzana avyakta rahe temAM kayuM kAraNa ? ane kevalajJAnathI bhinna paNa gaNo ane vyakta paNa mAno to kayo doSa ? (gAthA 189) A pachInI gAthAomAM kevaladarzananI bhinnatA ane vyaktatA siddha karavAmAM AvI che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 anusandhAna- 59 10. samaya se jainadarzana mujaba kAlano antima sUkSmatama nirvibhAjya avayava che. 11. vAstavamAM A AkhI prarUpaNA matyAdi 4 jJAna ane cakSuH va. 3 darzanone anulakSIne samajavAnI che. paNa saraLatA khAtara phakta matijJAna - zrutajJAnane anulakSIne ja samajAvI che.. 12. asaGkhya samayonuM antarmuhUrta thAya che. 13. sAgaropama a kAlanA oka bRhat khaNDanuM nAma che. 14-15. TippaNa naM. 2mAM jaNAvyuM tema "jugavaM do natthi uvaogA' 'mAM upayogano artha sabhAnatA che. kevalajJAna ane kevaladarzananAM AvaraNono sAthe kSaya thAya aTale kevalajJAna ane kevaladarzana sAthe ja janme ovI yugapadvAdInI vAta cokkasa sAcI che. kintu atre dhyAnamA rAkhavAnI bAbata se che ke A jJAnadarzana kriyAtmaka che, upayogAtmaka nahIM. kriyAtmaka kevalajJAna - darzananA sAhacaryano inkAra to khuda kramavAdI paNa na karI zake. kemake pUrve jaNAvyaM tema kriyAtmaka jJAnadarzana AtmAnA mULabhUta guNo che ane mULabhUta guNonI paryAyadhArA akhaNDa varte che. parantu kramavAdInI kevalajJAnopayoga ane kevaladarzanopayoga sAthe na hovAnI vAta paNa yathArtha che. kAraNa ke ekasAthe kevalajJAna - darzanarUpa ubhayakriyAmAMthI koI oka ja kriyAmAM AtmA sabhAnapaNe vartI zake tadrUpa pariNati pAmI zake ovI AtmAnI tathAsvabhAvatA che. A rIte vicArIo to kramavAdayugapadvAda parasparanA virodhI nathI, paNa pramANavyavasthAnuM sAcuM citra spaSTa karavAmAM parasparanA pUraka bane che. - 16. vi.bhASya-TIkAmAM abhedavAdanA mantavyamAM stutikAranA nAme maladhArIjIo prastuta padya uddhRta kartuM che. have stutikAra tarIke zvetAmbara paramparAmAM siddhasenasUrijInI prasiddhi che. tethI A parathI be tAraNa kADhI zakAya : 1. prastuta padya divAkarajInuM che. 2. maladhArIjI divAkarajIne abhedavAdI gaNatA hatA. 17. malayagirijIo to nandIsUtranI TIkAmAM yugapavAdanI tamAma dalIlo ja vAdI, siddhasena va.nA mukhe bolAvI che. to teone phakta abhyupagamavAdathI ja yugapavAda sammata che avuM kaI rIte gaNI zakAya ? 18. " matijJAnAdiSu caturSu paryAyeNopayogo bhavati, na yugapat / sambhinnajJAnadarzanasya bhagavataH kevalino yugapat sarvabhAvagrAhake nirapekSe kevalajJAne kevaladarzane cA'nusamayamupayogo bhavati / " tattvArthabhASya 1.31 19. "tattvajJAnaM pramANaM te yugapatsarvabhAsanam / - kramabhAvi ca yajjJAnaM syAdvAdanayasaMskRtam // " -AptamImAMsA "tatra sakalajJAnAvaraNaparikSayavijRmbhitaM kevalajJAnaM yugapatsarvArthaviSayaM karaNakramavya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2012 143 vadhAnAtivartitvAd yugapatsarvabhAsanaM tattvajJAnatvAt pramANam / ' -aSTazatI-aSTasahasrI 20. "kassa va NANumayamiNaM jiNassa jai hojja do vi uvaogA / NUNaM Na hoti jugavaM jao NisiddhA sue bahuso // " "na cA'tIvA'bhinivezo'smAkaM yugapadupayogo mA bhUditi, vacanaM na pazyAmastAdRzam' - tatvArtha0 siddha0 TIkA-1.31 21. AgaLa sanmatitarkane AdhArita carcAmAM vicAravimarza juo. 22. juo Ti. 18 23. jema UrjA oka ja hovA chatAM gatiUrjA, sthitiUrjA, uSmAUrjA va. aneka svarUpe vyakta thAya che. ApaNane bhale o svarUpo taddana bhinna jaNAtAM hoya, parantu vaijJAniko to o tamAma svarUpomAM vartatI UrjAne mUlabhUtarUpamAM aka ja juo che. tema atre zaktitaH abheda samajavo joio. 24. siddhasena divAkarajInA abhedavAdane prAcIna abhedavAdathI judo pADavA atre ane _ 'bhedAbhedavAda' aq tatpUratuM nAma ApyuM che. 25. prAcIna abhedavAda kevaladarzanane svIkAravAno niSedha karato hovAthI, atre ane divAkarajInA abhedavAdathI judo pADavA 'darzanasamucchedavAda' tarIke oLakhAvyo 26. juo Ti. 4 27. juo Ti. 8 28. zrIabhayadevasUrijIo yugapadvAdInA mate phakta "Niyama'parittaM' aTalo ja pAThabheda dekhADyo che. paNa TIkAmAM uddhRta yugapadvAdI-TIkAno aMza ane arthasaGgati jotAM gAthAno uttarArdha yugapadvAdInA mate "sAgAragayaggahaNaNiyama'parittaM aNAgAraM" ovo hovo joIo ama lAge che. 29. daMsaNanANA iti darzanajJAne nA'nyatvaM na kramApAditabhedaM kevalini bhajate iti zeSaH / ... yattu kSayopazamanibandhanakramasya kevalinyabhAve'pi pUrvaM kramadarzanAt tajjAtIyatayA jJAnadarzanayoranyatvamiti TIkAkRvyAkhyAnaM, tat svabhAvabhedatAtparyeNa sambhavadapi darzane jJAnanimittatvaniSedhAnatiprayojanatayA kathaM zobhate iti vicAraNIyam -jJAnabindu. 30. prastuta gAthAnA vistRta vivecana mATe juo anusandhAna 56, pR. 160