Book Title: Shaddravya Vichar Part 1
Author(s): Buddhisagar
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008655/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sar3a dravya vicAra. -- - - rAga dvepa vijetAram jJAtAraM vizvavastunaH zAjyaM girAmIzaM tIrthezaMsmRti mAnaye 1 *00K yojaka, muni buddhisAgarajI -on.kchapAvI prasiddha karanAra, vakIla mohanalAla hImacaMdabhAI. mu0 pAdarA. sane 1903 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda. zrI jaina prinTiMga presamAM zAha jeThAlAla dalasukhabhAie chApI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. 1 maMgaLAcaraNa -. .. 2 pa divyanuM svarUpa * 3 sAta naya . ** 4 sama bhaMganuM svarUpa pa cAra dhyAna .. 6 cAra bhAvanA ... - 7 bAra bhAvanA . . .... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ST PNY 111 novna Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza. zrI tIrthakara mahArAjAe samavasaraNamAM besI bhavya__ jIvonA hita bhaNI SaDvvya nuM svarUpa kathana kayu. te SaDdravya svarUpa evaM che ke te jANIne tenI zraddhA karavAthI samyakatvanI prApti thAya che. jIvAdi nava tatvano samAveza paNa SaDdravyamAM thai zake che e Sar3adravyavizeSa svarUpa sUtromAM che. temAthI yatkiMcit A graMthamAM lakhavAmAM AvyuM che. zrI tIrthakara mahArAjAe, 1 dravyAnuyoga 2 gaNitAnuyoga 3 caraNakaraNAnuyoga ane 4 kathAnu yoga e cAra anuyoga kathana karyA che. temAM dravyAnu yoga vizeSe karI AtmAne hitakAraka che. jema jema dravyAnuyogarnu vizeSa vizeSa svarUpa jANavAmAM Ake ke tema tema samyaktvanI zuddhi thAya che SaDvya no Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 dravyAnuyogamA samAveza thAya che| ane tenuM svarUpa vItarAga vacanAnusAre jANavAthI ane tenI zraddhA kasvAthI Asanna mokSa prApta thAya che| ane anya mata vAdIonAM tatva asatya bhAse che. mATe tenuM jANapazuM karavAnI AvazyaktA che. A graMtha lakhavAnuM - mukhya prayojana. ache je huM suratathI vihAra karI pAdarA gAme Avyo tyAMnA zrAvaka vakIla mohanalAla hImacadano samAgama thayo. teoe mane kahyuM ke padravyanuM kAMika svarUpa samajAvo, tyAre temanI vInaMtithI temanA sAru meM keTalAka graMthomAMthI uddhAra karI graMthonA anusAre A Sadravya vicAra prabaMdha lakhI temane samajAvyo, tethI temane ghaNo harSa thayo, ane jaina tatvo uparanI zraddhA dRDha thai, temane potAne A maMthathI ghaNo lAbha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo. tema bIjA bhavya jIvone thAya, ema jANI auM graMtha chapAkvA teoe anumati mAgI te yogya lAgavAthI ApI che. kSamApanA. A graMthamAM koi ThekANe mati doSathI bhUla thai hoya to te mATe paMDita puruSoe. mArA upara kSamA karI sudhAravI " zubhe yathAzakti yatanAyaM " e nyAyane anusarI meM A prayAsa ko che, temAM kAMi vItarAga vacanathI viruddha lakhAyu. hoya te saMbaMdhI micchAmi du kaDaM daI chaM. bhalAmaNa. A graMthanoM viSaya gahana hovArthI gItArtha samakSa samajIne dAMcavAthI hitakara thaze mATe te pramANe varta A graMthano lAbha levAmAM Avaze to karelo prayatna sAla thayo gaNAze. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAda bhanya jIvo A graMtha vAMcI vyavahAra ane nizcaya pUrvaka Atma sAdhana karI paramAtma pada ( muktipada) pAmo evI mArI AkAMkSA che. tathAstu. mu. kAvIThA, mAhA suda 1 saM. 1959. lI. muni buddhisAgara. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa dravya vicAra. R namo arihaMtANaM namo siddhANaM namo AyariyANaM namo uvajjhAyANaM namo loe sabdha sANaM esopaMcanamukkAro savva pAvaNAsaNo maMgalANaM sabdosi paDhamaM havai maMgalam brAhmI bhagavati bhAratI, praNamI tehanA pAya jInavANInA cAra bheda, anuyoge karI thAya? gaNita caraNa karaNa kathA dravya e cAra udAra dravya e cAramA sArache, dharatAM bhavajala pAra ati gahana dravyAnuyoga, udAdhi sama kahe jIna Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) paT dravya vicAra. BIHAR teno leza huM varNad, ati utkaMThIta dIna 3 bhAgya dazA jo AkarI, sad guru karUNA hoya nirmaLa buddhayAdikathI, samaje viralI koya 4 yogya jIvane ehano, lAge manamA rAga saMmatigraMthe bhAkhIyuM, te sAdhu mahA bhAga 5 udAsInatA saMpaje, dharatAM ehanuM dhyAna nirmaLa thAve AtamA, pAme kevaLajJAna 6 dravya taNA SaD bheda che, dharmA dharma vicAra AkAza pudgala kAlane, Atama e manohAra7 paMca dhurate heya che, Atama upAdeya guNa paryAya che tehanA, bhavijana ne he jJeya 8 pUrva praNIta graMtho davi, samatyAdika sAra nehano leza lahI karI, vacana vaDhaM dharI pyAra paMDItajana mudraSTithI, dekhe jo A graMtha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaT dravya vicAra. (3) maduaayaamanaMIR U WAONOR A NILDREAMERIaLakhanawwa sAra vicArI dhArIne, pAme zivapura paMdha 10 duSTa doSa dekhI karI, manamAM mAne harSa / paMDIta jana kare pArakhaM, mAne te utkarSa 11 ___A caturgati rupa saMsAra AtmA anAdi kALathI paribhramaNa kare che, ane karmanA yoge janma jarA maraNAdi rupa durAva bhogave che, karmanA saMyogathI ekeMdrI bereMdrI tereMdrI caureMdrI paMceMdrIpaNuM pAme che, daza draSTAMte karI durlabha manuSya janma pAmIne paNa zrAvakakula sadguru samAgama jInavANInuM zravaNa tenI sadahaNA ane te pramANe vartayu e Adi uttarottara durlabha che. jIhAM sudhI AtmAnu zuddha svarupa okhAtuM nathI tIhAM sudhI zuddha saddaNA thatI nadhI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) paT dravya vicAra. zrI jInezvara kathIta vANI sAMbhaLavAthI AtmAnuM svarupa yathAtathya samajAya che, mATe jJAnano ghaNo khapa karato. jJAna vinA jIva ajIva Adi padArthatuM samyada jJAna tuM nahI. AtmA nitya kevI rIteche anitya kevI veLe utpAda vyaya ane dhruva zIvastu che tenuM jIhAM sudhI jJAna nathI, vahAM sudhI jIva samyaka vastu jANI zakato nathI ane heya jJeya ane upAdeya paNa jANI zakato nathI. samyak vastunA jJAna thakI samyaRtva prApta thAya che. mATe jJAnanI AvazyakatA che. AAAAAA 2 nizcayajJAna de modern Cal (age agai jJAnanA paNa ve bheda che 1 vyavahArajJAna Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaT dravya vicAra. (5) vyavahArajJAna-eTale alaMkAra vyAkaraNa anya matiyonA graMtha tathA gaNitAnuyoga kathAnuyoga caraNakaraNAnuyoga tuM jANapaNu e sarva vyavahAra jJAna che tathA upayoga vinA mUtra siddhAMtanA artha karavA e paNa vyavahAra jhAna cha haTha samAdhi te paNa vyavahAra jJAnache, enAyI mukti maLatI nathI paNa AtmAnA svaruparnu samyaka jANavU, SaD dravyanA guNa pipinu jAgavU, utpAda vyaya ane dhruvarnu nAga. te thakI nizcaya jJAna thAya che, pAMca vya tyAga karavA yogya che, emAM AtmAnI stu kaMi nathI, e pAMcamAM paNa pudgala dravyanA saMyoga saMbaMdhe karI A AtmA paravastu potAnI mAnI beTho che, paNa vastutaH te Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) paT dravya vicAra. . . ponAnI nathI. jJAna vastu AtmAnI che. anaMtajJAna anaMta darzana anaMta cArItra anaMta vIryano bhoktA A AtmA arupI asaMkhya pradeza mayI che. tenuM je dhyAna tene nizcaya jJAna kahe che. ___AtmA vastu anAdi anaMta che, tene kamano saMyoga thayo che, tethI duHkhI thAya cha, bhavI sAthai karmano saMbaMdha anAdi sAMta bhAMge che. abhavI sAthe karmano saMbaMdha anAdi anaMtame bhAMge che. karmanA ATha prakAra che-jJAnAvaraNI dazanAvaraNI, vedanI, mohanI, AyuSya nAma, gotra, ane aMtarAya ema ATha karma che, tenI utara prakRti 158 che. te karmarupa jaDa vastu. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaT dravya vicAra (7) no prapaMca vicitra cha jema brAhmIrupa jaDa au. SadhinA bhakSaNa thakI buddhirupa vastunu sphurAyamAna paNu thAya cha, tema kI vastu je jaDarupe che, tenA saMbaMdha thakI AtmA vicitra AkAre dekhAya che. ane judA judA prakAranAM zarIrane dhAraNa kare che, tema pAMcaiMdrI ma na vacana ane kAyarupa pudgala vastune dhAra___Na kare che, e sarva karmanA prapaMca che, e karma pudgalAstikAya che. jaDa che. sakriya che, teyAM AtmatvapaNu nathI, ema jyAre jJAna thAya che tyAre tenAthI moha utare che, te mATe SaD dravyanuM jJAna thavAthI samakitanI prApti thAya che te SaD dravya dekhADe che. (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) SaT dravya vicAra. (3) AkAzAstikAya (4) pudgalAstikA. ya (1) kALa (6) jIvAstikAya-e cha dravya zAsvatAM che. e cha dravyanA anukrame guNa kaheche. 1 dharmAstikAyanA guNa 4 (1) arupI (2) acetana (3) akriya (4) gatisahAya 2 adharmAstikAyanA guNa 4 (1) arupI (2) acetana (3) akriya (4) sthitisahAya 3 AkAzAstikAyanA guNa 4(1) a rupI (2) acetana (3) akriya (4) ava Sam / 4 pudgalAstikAyanA guNa4(1)arupI (2) acetana (3) sakriya (4) milaNa vikharaNarupa puraNagalana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaT avya vicAra. (9 ) 5 kALadravyanA guNa 4 (1) arupI (2) acetana (3) akriya (4) navApurANa vartanA lakSaNa 6 jIvadravyanA guNa 4 (1) anaMtajJAna (2) anaMtadarzana (3) anaMtacAritra (4). a. naMtavIrya e cha dravyanA guNa kahyA te nitya dhruva rupe che cha dravyanA anukrame cAra cAra paryAya kahe che. 1 dharmAstikAyanA (1)baMdha (2) deza (3) pradeza (4) aguru laghu 2 adharmAstikAyanA (1) khaMdha (2) deza ___ (3) pradeza (4) aguru lghu| 3 AkAzAstikAyanA(1) khaMdha (2) deza (3) pradeza (4) aguru laghu Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) SaT dravya vicAra. 12.IN.. 4 pudgala dravyanA (1) varNa (2) gaMdha (3) rasa (4) sparza 5 kALadravyanA (1)atIta(2) anAgata (3)vartamAna (4) aguru laghu 6 jIvadravyanA (1) avyAvAdha (2) anavagAha (3) amutika (4) aguru laghu e cha dravyanA cha paryAya kahyA. ___ have e cha dravyanA guNa paryAyarnu sAdha ye kahe che, _aguru laghu paryAya chae dravyamAM sarakho che, arupI guNe karI pAMca dravyanu sAdharmya che eka pudgala dravyamAM arupI guNa nathI, kAraNa ke pudgala dravyarupI che. tathA acetana guNe karI dharmAstikAya adharmAstikAya A Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa dravya vicAra. (11) kAza pudgala ane kAla e pAMca dravyanu sAdharbhipaNu che. jIvadravyamA acetana guNa nathI, 'cetanAlakSaNojIva iti vacanAt' sakriyaguNe karI jIva tathA pudgala e be dravyanuM vyavahArathI sAdharmya che. karmaH yakI rahIta siddha jIvomAM sakriya guNa nathI, bAkInA cAra dravyamA sakriya guNa nathI; gatI sahAya guNa eka dharmAstikAyamA che. bAkInA pAMca dravyamAM nathI, sthiti sahAya guNa eka adharmAstikAyano che. bIjA pAMca dravyamAM nathI. tathA avagAhanA guNa te eka AkAzAstikAya dravyamAM che, bAkInA pAMca dravyamAM nathI. vartanA guNa eka kALa dravyamA che bIjA pAMca dravyamAM nathI. milaNa vikharaNa guNa pu Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12) ghaTa dravya vicAra. JARAM - .++ dgala dravyamAMche bAkInA pAMca dravyamA nathI, tathA jJAnacetanA guNa te eka jIvadravyamA che. bAkInA pAMca dravyamA nathI. e mula guNa koI dravyanA koi dravyamAM maLatA nathI. _eka dhamAstikAya vIjo adhamarmAstikAya trIjo AkAza, e traNa dravyanA RNa guNa tathA cAra paryAya sarakhA che, ane arUpI aMcetana akrIya e traNa guNe karI kAla dravya paNa e samAna che. have e la dravyanA guNa paryAya svarupa jANavAne mUtrapATha gAthA kahe che. pariNAmi jIva muttA sapaesA ega khita kiriaayaa| nizcaNiJca kAraNa kattA savvagaya iyara appavese // 1 // 8 10 12 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaT dravya vicAra. ( 13 ) artha. nizcaya nayekarI chae dravya parINAmI ke kAraNa ke dhAstikAya potAnAmAM nizcaya naye karI pariNamI radhuM che, paNa bIjA pAMca dravyamAM pariNamatu nathI. bIju adharmAstikAya dravya paNa nizcaya naye karI potAnA svarupamAM parINamI rAM le, paNa bIjA pAMca dravyamAM pAraNamatu nathI. AkAzAstikAya paNa nizcaya naye karI potAnA svarupamAja pariName che. kAla dravya paNa nizcaya naye karI potAnA svarupamAM pariNamI rathaM che, paNa bIjA pAMca dravyamAM nizcaya naye karI pariNamatuM nathI. jo nizcaya naye karI ra para pudgala dravyamAM pariNameto jIva koikAle karma thakI rahIta thai siddhi pada pAme * Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) SaT dravya vicAra. nahI, ane vyavahAra naye karI jIvanATakIyAnA peThe ekeMdrI bereMdrI tereMdrI caureMdrI devatA manuSya tIryaca nArakI samurchima paMceMdriIrUpa navA navA pudgalanA veSa peherI navA navA rupI navAM navAM nAma dharAvI Atma bhAna mUlyo chato cAra gatirupa saMsAra nagaranA corAzIlAkha cauTAmA anAdikAlathI aneka duHkha sahana karato bhamato phare che. e rIte A jIva karmarUpa pudgalamAM pariNamyo chato bhaTakyA kare che. paraMtu nizcaya naye karI jIva sadA zAzvato le, ane sattAe siddha samAna che. vyavahAra naye kaeNrI jIva ane pudgalae be dravya pariNAmI che tathA pudgalA sti kAya dravyanA paNa nizcaya naye karI para * Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaT dravya vicAra. (15 ) mANu A sarva potAne svabhAva rahyo che, ane vyavahAra naye karI pudgala paramANu A malI khaMdha thAya che, paNa jo nizcaya naye karI khaMthAto hotato koikAle e khaMdha vikharAi jAta nahIM sadA kAlakhaMdha bhAveja raheta, paraMtu temato rahetA nathI, mATe vyavahAra naye karI pudamalanA paramANuA maLI khaMdha thAya che, ane pAlA khaMdha vikharAi paNa jAya che, nizcaya naye karI paramANuA potapotAne svabhAve sadA zAzvatA che,paNa koikAle vadhaze ghaTaze nahI bALyA baLaze nahI gALyA gaLaze nahI. erIte e chadravya nizcaya naye karI tapotAne svabhAve pariNAmika jANavAM tathA vyavahAra naye karI dharma adharma AkAza ane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) SaT dravya vicAra. kAla e cAra dravya apariNAmI che. ane jIva tathA pudgala e be dravya pariNAmI che. kemake vyavahAra nayane mate jIva samaye samaye anaMtAM karmarupa vargaNAnAM daLIyAM lIe che, ane samaye samaye anaMtA karmarupa vargaNAnAM daLI kherave che, paNa jo nizcaya naye karI karmanuM grahaNa jIva karato hoyato koikAle karmathakI rahIta thAya nahI. AtmAjeterAga ane dvaSe karI paradravyamA pariName che, rAgadveSa rupa ajJAnanI azuddhatAe karI pudgala paramANuAne grahaNa kare che, ane manuSya devatA nArakI ane tIryacanA zarIra rupa khaMdha prate nIpajAve che. te khaMdha sthiti pramANe rahe che, vaLI pAchA kherave che. vaLI bIjA paramANu Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Be00ADA Recen00000 SaD dravya vicAra. (17) Aone grahaNa karI navA zarIra rupa baMdhane nIpajAve che, keTalAeka pudgala paramANuAvaLI grahaNa karI pAchA kherave che, ema vyava: hAra naye karI anAdi kALathI jIvapudgalane pariNamanapaNAnI ghaTamAla samaye samaye cAlI rahI che. zubha pudgalano saMbaMdha thavAthI jIva sukha mAne cha, ane azubha pudgalano saMbaMdha thavAthI jIva duHkha mAne che, te puNya pAparupe jANa( paNa e svavastu nathI e rIte vyavahAra nayathI jIva ane pudgala e be dravya pariNAmI che. habe cha dravyamAM jIva dravya keTalA ane ajIva dravya keTalA te vatAve che, nANaMcadaMsagaMceva carittaca tavotahA, vIriyaMubaAgotra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) SaD dravya vicAra. eaMjIassalakhaNaM // 1 // artha - jJAna, darzana, cAritra. tapa vIrya ana upayoga jenAmA hoya tene jIva kahe che. ane bAkInAne ajIva kehe che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, ane kAla, e pAMca dravya ajIva che, kAraNa ke jJAna, darzana, cAritra, tapa. vIrya ane upayogarupa jIvanuM lakSaNa temanAmAM nathI, jIva dravya te jIva che. ' cetanAlakSaNojIvaH itivacanAt ' chae dravyamAM pudgala dravya mUrtimaMta cha. ane zeSa pAMca dravya a mUrti che. dharma, adharma, AkAza, ane kAla, e cAra dravya te to amUrti che, jIvadravyanA ve bheda che. siddha ane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDa dravya vicAra. ( 19 ) saMsArI, temAM siddhanA jIva amUrtimaMta cha. ane saMsArI jIvo karmopAdhithI mUrtimaMta cha. nizcaya naye karI to jIva arupI mATe amUrti kahIe, ane vyavahAra naye karI devatA manuSya tIryeca ane nArakI rupa jIvanA pAMcase tresaTha (563) bheda thAya che, te sarve mUrtirupe jANavA. pudgala dravyano vyavahAra nayane mate anaMtA paramANuA maLI khaMdha bane che, tevAre najare dIThAmAM Ave che, mATe ene mUrta kehevAya che. cha dravyanA svarupamAM mUrta amUrtano vicAra ko. have sapradezI ane apradezInA vIcAra kahe che, cha dravyamAM pAMca dravya samadezI che, ane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20) SaD dravya vicAra. eka kAladravya apradezI che, dharmAsti asaMkhyAta pradezamaya che. adharmAstikAya asaMkhya pradezamaya che AkAza dravya anaMta pradezI che. jIva dravya asaMkhyAta pradezI che. jIva dravya anaMtA jANavA. tathA pudagala paramANu A anaMta pradezI che, ane ekeka paramANuAmAM anaMtA paryAya rahyA che. paramANuA anaMta che. e rIte pAMca dravya samadezI che. ane kAladravya apradezI che, eno gaNita kAla to utpAda vyayarupa palaTaNa svabhAve ahI dvIpa pramANe jANavo e rIte SaD dravyamAM sapradezI ane apradezI vicAra kahyo. SaDa dravyamAMtraNa dravya eka, ane traNa dravya aneka jANavAM. kemake dharmAstikAya dravya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (21) asaMkhyAta pradezI lokavyApI eka jANavu. temaja adharmAstikAya dravya asaMkhyAta pradezI lokavyApI eka jANavU. semaja AkAzAstikAya dravya paNa anaMta pradezI lokAlokavyA. pI eka jANavU, eTale e traNa dravya te eka kahIMe, ane jIvadravya chete loka vyApI anaMtAM jANavAM, te ekeka jIvanA asaMkhyAtA pradeza che, ane ekeka pradeze anaMti karmanI vargaNAnA thokaDA lAgyA che. tathA jIva thakI rahIta ghaTapaTa daMDa pramukha bIjA pudgalanA paramANuA chuTA paNa anaMtA che, mATe jIva thakI pudgala dravya anaMtaguNAM jANavAM, ane ekakI karma vargaNAmAM anaMta pudgala paramAguA rahyA che te paramANuA dravyathakI sa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) SaD dravya vicAra. dAkALa zAzvatA cha, mATe ekeka paramANuAmAM anaMtA utpAda vyayarupa kAlanA samaya atItakAla vyatIta thai gayA. tathA hajI paNa anaMtA samaya AvatekAle vyatIta thAze, a. na paramANuAto tenA teja sadAkALa zAzvatA che. mATe pudgala dravyathakI paNa kALadravyanA samaya anaMtA jANavA, erIte jIva pudgala ane kAla e traNa aneka kahIe. erIte eka anekano vicAra SaD dravyamAM kahyo. ho SaD dravyamA kSetra ane kSetrIno vicAra darzAve che. cha dravyamAM AkAza dravya, kSetra che ane bAkInAM dharma, adharma, kAla, pudgala, ane AtmA, e pAMca dravya AkAza kSetramA rahe che, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 23 ) mATe kSetrI jANavAM. te kevI rIte rahyAM che te batAve che. AMkhanI pAMpaNanA eka vALa grahaNa karIne tenA khaMDa ( bhAga ) evA karI eke eka khaMDanA be khaMDa nA thAya, evA sUkSma khaMDa pramANe AkAza kSetra laie, teTalAmAM AkA - zanA asaMkhyatA pradeza rahyA che. ane teTalAmAM dharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. tathA adharmAstikAyanA paNa asaMkhyAta pradeza che. ane nigodIyA goLApaNa asaMkhyAtA rahyA che, te sarva paDayA mukIne te mAMhelo eka goko lahIe te eka goLAmAM asaMkhyAtI nigoda rahI che. te asaMkhyAtI nigoda paDatI mukIne te mAMhethI eka lahIe, te eka nigodamAM paNa anaMtA jIva rahyA che, te jIvanI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) SaD dravya vizvAra: gaNatrI batAve che, eka atItakAla kahetAM eTale AgaLa cheDA rahIta, anaMta kAla gayo, tathA anAgata kAla te paNa cheDA rahIta che. te sarvenA jeTalA samaya thAya, tenI sAthe varta mAna kAlano eka samaya paNa gaNavo. eTale atIta anAgata ane vartamAna kAlanA jeTalA samaya thAya, te sarvane anaMtaguNA karIe eTalA jIva eka nigodamAM rahyA che. te sarva jIva paDayA mukIne te mAMhethI mAtra eka jIva laie te eka jIvanA asaMkhyAtA pradeza che. te ekekA pradeze anaMtI karmanI vargaNAo lAgI ke. te sarva vargaNAo paDatI mukIne te mAMhethI eka vargaNA lahIe, te eka vargaNAmAM anaMtA pudgala paramANuA rahyA che. te batAve che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai 25) mslsZ`mt prathama paramANuAnA be bheda che eka chuTA paramANu ane bIjA khaMdhanA. vaLI be bheda che. eka jIva sahIta khaMdha, ane bIjA jIva rahIta khaMdha, te ghaTapaTa daMDa pramukha ajIva khaMdha jANavA. tIhAM prathama jIva sahita khaMdhano vicAra lakhIe chIe. be paramANuA bhelA thAya te vAre iyaNuka khaMdha kahevAya che. traNa paramANuA bhelA thAya tevAre vyaNuka khaMdha kahevAya che, ema asaMkhyAtA pramANuA bheLA thAya tyAre asaMkhyAtANuka khaMdha kahevAya re, eTalA paramANuAno khaMdha thAya tIhAM sudhInA khaMdha te sarve jIvane grahaNa karavA yogya thatA mathI. eTalA paramANuAnA khaMdhane koi jIva gra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) SaD dravya vicAra. haNa karI zakatI nayI. paraMtu abhavya rAzinA jIva cummottarame bole che, te thakI anaMta guNAdhika paramANuA jevAre bhelA thAya. tevAre audArika zarIrane levA yogya varagaNA thAya. ane te audArikanI vargaNAthI anaMta guNAdhika dalIAM jevAre bhelAM thAya tebAra vaikriya zarIrane levA yogya varagaNA thAyo, ane vaikriyanI vargaNAthI anaMta guNAdhika daLIyAM jevAre bheLAM thAya, tevAre AhAraka zarIrane levA yogya vargaNA thAyaLe ane AhArakanI vargaNAthI anaMtaguNAdhika daLIgA~ jevAre bhelAM thAya tevAre taijasa zarIrane levA yogya vargaNA thAyache. ane taijasanI vargaNAdhI anaMtaguNAdhika daLIyAM jevAre bheLAM thAya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD anya vicAra. (27) tevAre eka bhApAne levA yogya vargaNA thAya che tathA bhASAnI vargaNAthI anaMta guNAdhikamaya jevAre daLIyAM bhegAM thAya, tevAre eka zvAsozvAsane levA yogya vargaNA thAya. te zvAsozvAsanI vargaNAthI jevAre anaMta guNAdhikamaya daLI bhegAM thAya, tevAre eka manane levA yogya vargaNA thAya. e sAtamI manovargaNAthakI paNa AThamI karma vargaNAmAM anaMtaMguNAdhika paramANuA jANavA. evA jIvane rAgadveSanI azuddhatAthI anaMta karmanI vargaNAo lAgI che. teNe karI jIvanA jJAnAdika guNadabAI gayA che. mATe jIva thakI pudgala dravya anaMta guNA jANavA. te pudgalarupI che. acetana che. sakriya che. pUraNagalana che. A Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) SaD dravya vicAraH jIve anaMtI pudagala paramANuA rupI a~Tha grahaNa vAraMvAra karI, topaNa tethI tRpti pAmato nathI, pArakI vastu potAnI mAnI beTho cha, aho jIva dravya anaMta zaktivAlaM tene pudgala dravye potAnA kabajAmAM lIdhuM che, tene saMge rAcyo mAcyo che, mATe paravastu uparathI moha utAravo, ane pudgala dravyapara vastu jA___NI tenAthI dUra rehevu e sAra che. have vargaNAnu svarupa kahe che. pUrve kahelI ATha vargaNA jIvane anAdi kALathI lAgI che. audArika vaikriya AhAraka taijasa e cAra vargaNA bAdara che. temAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ane ATha sparza e vIza guNa jANavA, bAkInI cAra vargaNA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (29) sUkSma che. temAM zola guNa che. tathA eka paramANuAmAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa, ane ve sparza maLI pAMca guNa cha, te paramANuA vadhaze baTaze nahIM.che teTalAne teTalA rahevAnA, pudgala paramANuAthakI kAlanA samaya anaMta guNA jANavA. eprakAre jIvanI tathA ajIvanI veheMcaNa karatAM dhAratAM vicAratAM samakitanI prApti thAya che. have e cha dravyamA sakriya keTalAM ane akriya keTalA te batAve che. nizcaya naye karI chae dravya sakriya che. ane vyavahAra naye karI cAra dravya akriya che, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza dravya, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) SaD dravya vicAra. ane kAla, e cAra akriya che. jIva, ane pudgala, e be dravya sakriya vyavahAra naye karIche dharmAstikAya dravya te jIva ane pudgala e be dravyane potAnI calaNa sahAyarUpa kriyA karato jAya che. tathA nizcaya naye karI adharmAstikAya paNa jIva dravya ane pudgaladravyane potAnI sthira sahAya guNarupa kriyA karato jAya che. tathA nizcaya naye karI AkAzAstikAya dravya paNa potAnI avagAhanArupa kriyA jIva pudgalane karato jAya che. tathA nizcaya naye karI kAla dravya je te paNa jIva ajIvarupa vastumAM potAnI vartanArUpa kriyA karato jAya hai. tathA nizcaya naye karI to jIva dravya paNa potAnA svarupamAM ramavArupa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 31 ) kriyA karato jAya che, kemake jo nizcaya naye karI zubhAzubha rupa vibhAva dazAmAM ramaNa kasvArupa kriyA karato hoya to koi kALe jIva mokSa pAmeja nahIM. mATe nizcaya naye karIne to jIva potAnA svarupamAM ramavA rupaja kriyA kareche. nizcaya naye karI pudgala paramANuA paNa anAdi kALanA potAnI maLavA vikharanArUpa kriyA karatA jAya che. e rIte chae dravya nizcaya naye karI potapotAnI kriyA kare che mATe sakriya che. vyavahAra naye karI dharma, adharma, AkAza ane kALa, e cAra dravya akriya jANavA. tathA jIva ane pudgala e be dravya sakriya jANavAM. kAraNa ke vyavahAra nayane mate Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) SaD draSya vicAra. jIva, rAgadveSarupa azuddhatAe karIsamaya samaya anaMtA pudgala paramANuAnu grahaNarupa kriyA kare che, ana pudgala paramANuAne vaLagavAno svabhAba che, mATe pudgala paramANuA valagavArupa kriyA kare che, mATe anAdikA nA jIva ane pudgala e be dravya ma. LavA vikharavArupa kriyA kare che mATe sakriya jANavAM. have e cha dravyamAM nitya keTalAM dravya ane anitya keTalAM te batAve che. nizcaya naye karI chae dravya nitya che. ane nizcaya naye karI chae dravya anityapaNa che. tathA vyavahAra naye karI to cAra dravya nitya jANavAM. ane ve dravya anitya jANavAM. dharmAsti kAyanA a Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra.. ( 33 ) rUpI, acetana, akriya, ane calaNa sahAya, e cAra guNa, ane paryAyAM dharmAstikAyanI eka khaMdha, e pAMca nitya jANavA. tathA deza, pradeza, ane aguru laghu, e traNa paryAya aditya jApraNavA, adharmAstikAyanA paNa arupI, acetana, akriya, ane sthiti sahAya, e cAra guNa tayA paryAya astikAyano khaMdha. e pAMca nitya jANavA ane deza, pradeza tathA aguru laghu, e paryAya anitya jANavA. AkAzAstikAyanA arupI acetana akriya ane cotho avagAhanA, e cAraguNa tathA paryAyAM khaMdha, e pAMca nitya jANavA. tathA deza, pradeza, ane aguru laghu, e traNa paryAya anitya jANavA. kALa dravyanA arupI, acetana, akriya, ane Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) SaT dravya vicAra. vartanA lakSaNa, e cAraguNa nitya jANavA.tathA atIta, anAgata, ane vartamAmAna tathA aguru laghu e cAra paryAya anitya jANavA, pudagala dravyanA rupI acetana, sakriya, puraNa, galana mILana vikharaNa, e cAra guNa nitya jANavA. tathA varNa gaMdharasa ane sparza aguru laghu sahIta e cAra paryAya anitya jANavA jIvadravyanA jJAna darzanacAritra ane vIrya e cAra guNa, ane avyAvAdha, amaurtika anavagAha, ema sAta nitya jANavA. eka aguru laghu paryAya jIvano anitya jANavo, e rIte nizcaya naye karI che dravya nitya paNa kahIe, ane anitya paNa kAhIe. - - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD draSya vicAra. (35 ) have vyavahAra naye karI dharma, adharma, A. kAza, ane kAla, e cAra dravya nitya kahIe. tathA jIva ane pudgala e be dravya anitya jANavA. kAraNa ke vyavahAra naye karI jIva cAragatimAM janma maraNe karI devatA, manuSya, tIryaca, nArakIrupa navA navA bhava dhAraNa kare che. mATe anitya kahIe. tathA vyavahAra naye karI pudgala dravyanA khaMdha paNa sarva anitya jANavA. kAraNa ke pudgala dravyanA khaMdha bane che, ane pAchA vikhare che. mATe anitya jA. NavA. ane vaLI dravyAstikAyane mate jIva asaMkhyAta pradezI nitya sadAkAla zAzvato che. ane azuddha anitya paryAya karI jIva azAzvato jANavo kemake azuddha anitya pa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) SaD dravya vicAra. -00000000000000 yAye karI jIva cAra gatirupa saMsAramA utpAda vyayarupa palaTaNa svabhAve varte che. te AvI rIte manuSya bhavanA paryAyano vyaya thayo ane devatAnA bhavanA paryAyano utpAda thayo vaLI tIryaca bhavanA paryAyano vyaya thayo, ane manu pya bhavanA paryAyano utpAda thayo ema azuddha anitya paryAya karI jIva utpAda vyayarupa palaTaNa svabhAve cAra gatirupa saMsAramAM sadAkAla varte che. ane jIva eno e dhruvapaNe sAzvato che, tathA janma maraNa thAya che te sarva utsAda, vyaya, thAya che. mATe dravyAstika naye karI jIvane nitya samajavo. ane paryAyAsti naye karI jIvane anitya kehevAmAM Ave che. e rIte, SaD dravyamAM nizcaya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (30) vyavahAre karI nityA nityapaNu jANavU. Sad dravyamAM jIva dravyane pAMca dravya kAraNa rupa jANavAM. ane jIva dravya akAraNa jANavU. jemake jIvakartA ane tene dharmAstikAya kAraNa maLyu, tevAre jIvane cAlavA hAlavA rupa kArya thayuM temaja jIvakartA ane tene adharmAstikAya rupa kAraNa maLyu, tevAre jIvane sthira rahebA rupa kArya nIpanyuM temaja jIvakartA ane tene AkAzAstikAya kAraNa maLyuM tevAre jIvane AvagAhanA rupa kArya banyu. temaja jIvakartA ane tene pudgalAsti kAya upakAraNa manyu tevAre jIvane samaya samaya anaMtA karmarupa paramANuA levA khesvapArupa kArya nIpajyu temaja jIva dravyakartA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38) SaD dravya vicAra. ane tene kAla dravya kAraNa maLyuM tevAre navA purANA vartanArupa kArya nIpanyu e rIte SaD dravyamAM jIvane pAMce dravya kAraNa jANavAM. ane jIva pote akAraNa che.. ghaNI pratiomAM saMkSepe eTalaM che je cha dravyamAM eka jIva dravya kAraNa che, bAkInAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kAla, e pAMca dravya akAraNa che, e vAta paNa ghaNI rIte maLatI cha, mATe je bahuzruta kahe te kharaM. Agama sAra thakartAnI dhyAnamAM to ema Ave che ke jIva dravya kAraNa, ane pAMca dravya, akAraNa ema saMbhave che. nizcaya naye karI che e dravya pote po Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dravya vicAra. ( 39 ) tAnA svarupanA kartA che. ane vyavahAra naye karI aneka nayanI apekSAe jotAM to eka jIva dravya kartA, ane pAMca dravya akartA jANavAM. te AdI rIte je vyavahAra nayanA cha bheda che. tihAM prathama zuddha vyavahAra naye karI jIva zuddha nirmaLa karma thakI rahIta eva potAnu svarUpa nIpajAvakuM teno kartA jANavo, eTale je je ( cAlu ) guNaThANAMnu choDaM, ane uparanAM guNaThANAMnu lebuM, tene zuddha vyavahAra naye kartA kahIe. eTale pahele guNaThANe anaMtAnubaMdhiAnI cokaDI hatI te khapAvI bane cothe guNaThANe Avyo te vAre jIvane eka samakita guNa nirAvaraNa thayo, ane atyAkhAnIyAnI bokar3I khapAvI tevAre pAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 40 ) SaDa dravya vicAra. camuM guNaThANu prApta karI dezavirati guNa prAsa karyo. tathA matyAkhyAnIyAnI cokaDI khapAvI tevAre chaThe sAtame guNaThANe savairvirati guNa pAmyo. agIArame bArame guNaThANe pahoMcI rAgadveSa rUpa mohanIya karma khapAvI bArame guNaThANe ghAtIkarmano kSaya karI terame guNaThANe kevaLa jJAna pAmyo. e rIte jema jema pUrvanAM guNaThANAMtru choDaM, ane uparanAM guNaThANAMnu gra haNa karaM, tene zuddha vyavahAra naya kahIe. jema jema jIva karmarUpa azuddhatAne TALe, ane guNa rUpa zuddhatAne nIpajAve, te zuddha vyavahAra naya jANavo. have vIjA azuddha naya vyavahAre jIva Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vizvara ( 41 ) mAM ajJAna rAgadeSa anAdikALanA zatru thai lAgyA che. teNe karI jIvamAM azuddhapaNu jANaj. e azuddhatA karI jIvane samaya samaya anaMtAM karmarupa dalIAM sattAe lAge che. e azuddhatA anAdikAlanI jAgavI, e azuddha vyavahAra naye karI jIvakartA tenu svarupa jAmaj. have trIjA zubha vyavahAra naye karI jIva dAnazIla, tapa bhAvanA, pujA, prabhAvanA, zevA, bhakti, sAhammI vatsala vinaya. vaiyA vacca. upakAra karuNA, dayA, yatnA, mIThu manohara va na bolavaM. sarva jIvanuM ruI citavanuM. e Adi aneka prakAranI jIvane zubha karaNI jANavI, e zubha vyavahAra naye karI jIvakartA 'kahIe. cothA azubha vyavahAra naye karI jI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) paha dravya vicAra. va krodha, mAna, mAyA, lobha, viSaya, kaSAya, hAsya, rati, aratibhaya, zoka, dugaMchA, nidrA, cADI, mamatA, hiMsA, mRSA adatta, maithuna, parigaha, e Adi aneka prakAranI jIvane azubha karaNI kahIe. e azubha vyavahAra naye karI jIvakartA jANavo. have pAMcamA upacarita vyavahAra naye karI jIva, gharakuTuMba, parivAra, hATa vakhAra gAmagarAsa, deza,cAkara,dAsa,dAsI,vANotara, rAjyavADI, vana, ArAmakuvA, sarovara, e Adi aneka prakArana vastu te potAnAthI pratyakSa paNe judI che, tene jIva ajJAnapaNe potAnI karI jANe che. tene mAharu mAharu karato phare che, tenI vRddhi dekhI khuzI thAya che. te Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDa dravya vicAra. ( 53 ) no nAza dekhI raDe che, kuTe che, zeka kareche, ane tene mATe potAnA prANano paNa nAza kare che. ane tene potAnuM mAnI te pAvanoM adhi kArI pote thAya che, erIte upacarita vyavahAra naye jIvane kartA jANavo. have chaThThA anupacArita vyavahAra naye karI jIva zarIraAdi, paravastu je potAnA svarupathI pratyakSa paNe jur3I che, paNa pariNAmika bhAve lolI bhRta paNe ekaThI malI rahI che, tene jIva potAnI karI jANe che, paNa evAM zarIra, A jIva anaMtIcAra pAmyo, ane anaMtIvAra te zarIrono tyAga karyo, topaNa ajJAnapaNe A jIva tene potAnu karI jANeche, nene vAste aneka prakAranI hiMsA kare che, a Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) SaD dravya vicAra. satya vacana bole che, adata grahaNa kare che, paNa aMte vastu potAnI thatI nathI. paNa pArakarI jIva bhAre thAya che e rIte anupacarita vyavahAra naye karI jIvakartA jANavo. e rIte cha prakAre vyavahAra nayane mate jIvane kApaNu dekhADayu. - sabagara iyara-kahetAM sarvagata eTale sarva vyApI dravya keTalAM ane iyara kahetAM deza vyApI dravya, cha dravyamA keTalAM pAmIe, te kaha che. * SaD dravyamA eka AkAza dravya, sarva lokAThoka vyApI che, ane pAMca dravya deza vyApI jAgavAM, kAraNa ke dharmAstikAya asaMkhyAta pradezo loka vyApI jANavaM. adharmA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hmdm`tsHtSSSSSSShmmmm SaD dravya vicAra. (5) stikAya dravya paNa asaMkhyAta pradezI loka vyApI jANavU. tathA kAladravya gaNitakAla te ahIdIpa vyApI jANavU. tathA jIvadravya paNa lokavyApI jANavU, tathA pudgala dravya paNa ekeka jIvane, sattAe anaMtA karmarupa pudgala paramANuA lAgyA che. tathA te thakI vIjA chuTA loka vyApI pudgala paramANu anaMtA che. te sarva lokavyApI che. erIte e pAMca dravya dezavyApI jANavAM ane eka AkAzAstikAtha dravya, anaMta pradezI, sarvavyApI jANacaM. erIte cha dravyamAM sarvavyApI tathA dezavyApIna svarupa jANavU. cha e dravya appavesA apravezI eTale koi dravya vIjA dravyamA praveza karI bhalI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) SaD dravya vicAra. jatuM nathI. ane eka bIjArnu koikoinu kAma paNa karatAM nathI. jema koi dukAna upara pAMca vANotara rahetA hoya te sarva potapotAnu kAma pharamAvyAM mujaba karyA kare. ane sahu sahunA maryAdAmA cAle tema ahIAM cha dravya bheLAM rahyAM che. ane potapotAnI maryAdAmA varte cha, paNa nizcaya naye koipaNa bIjAmAM mAhe mAMhe bhaLatAM nathImATe apradezI jANavAM, erIte SaD dravyanu svarupa vAra bhAMge karI bhanya jIvoe jANavU. have ekekA dravyamAM ATha pakSa kaheche. ATha pakSanAM nAma-eka nitya, bIjo anitya, trIjA eka, cotho aneka, pAMcamo sat, chaTho asat, sAtamo vaktavya, AThamo Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMha dravya vicAra. ( 7) avaktavyaH ____ dharmAstikAyanA cAraguNa nityache. tathA paryAyamA dharmAstikAyano eka khaMdha nityache. bAkInA deza, pradeza, ane aguru laghu, e traNa paryAya anitya che. adharmAstikAyanA cAra guNa, tathA eka lokapramANa khaMdha nitya che, vAkInA traNa paryAya anitya che. AkAzAstikAyanA cAra guNa, tathA lokAloka pramANa khaMgha nitya che, ane deza, pradeza, tathA aguru laghu, e traNa paryAya anitya che. kALadravyanA cAraguNa nitya che ane cAra paryAya anitya che. pudgala dravyanA cAra guNa nitya che, ane cAra paryAya anitya che. jIva dravyanA cAra guNa, ane traNa paryAya nitya che. a Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) SaD dravya vicAra. Rampannddowanal ne eka aguru laghu paryAya, anitya che. erIte nityAnitya pakSa kahyo. have eka aneka pakSa SaD dravyamAM batAveche. eka dharmAstikAya, bIjo ardhAstikAya, ebe dravyanA khaMdha lokAkAza pramANe eka che ane guNa anaMtA che. AkAza dravyano lokAkAza pramANa khaMdha eka che. ane guNaanaMtA che. paryAya anaMtA che, pradeza anaMtA cha, mATe aneka che. kAla dravyanA varta vartanArupa guNa eka cha, ane bIjA guNa anaMtA che, paryAya anaMtA cha, samaya anaMtA cha, kemake atItakAle anaMtA samaya gayA, ane anAgata kAla anaMtA samaya Avaze, tathA vartamAnakAle samaya eka che mATe aneka pakSa che. pud Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (49) Nu che. ane sarva paramANumA pudgalapaNuM te ekaja che. mATe eka che. jIva dravya anaMtA cha, ekekA jIvamA pradeza asaMkhyAtA che. tathA guNa anaMtA che paryAya anaMtA che, te aneka paNuM che, paNa jIvItavya sarva jIbomAM eka sarakho cha, mATe ekapaNuM che. ihAM ziSya puche che je-sarva jIva eka sarIkhA che to mokSanA jIva siddha paramAnaMda mayI dekhAya che, ane saMsArI jIva karmavaza paDayA duHkhI dekhAya che, ane te sarva judA judA dekhAya che, tenu kema ? tehane uttara Ape cha ke-nizcaya naye to sarva jIva siddha sagAna che, mATeja sarva jIva karma khapAvI siddha thAya che, tethI sarva jIvanI sattA eka che va Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) SaD dravya vicAra. kI ziSya puche che ke jo sarva jIva siddha sa mAna kaho cho to abhavya jIva paNa siddha sa__mAna cha ema Tharyu, ane teto mokSa jAtA na thI, tenu kema? tene uttara Ape che je-abhavya ne karma cIkaNAM che, ane abhavyamA parAvarta dharma nathI, tethI siddha thatA nathI. abhavya ne karmano saMbaMdha anAdi anaMtame bhAge che, tethI koi kAle te mokSa jaze nahI. ane bhavya jIvamAM parAvarta dharma che mATe kAraNa sAmagrI mIle palaTaNa pAme guNa zreNI caDhIne siddha thAya che. paNa AtmAnA ATha rucaka pradeza nizcaya nayathI bhavya tathA abhavya sarvanA siddha samAna che, mATe sarva jIvanI sattA eka sarakhI che kAraNa ke e ATha rucaka pra Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhitro deza ne karma bIlakula lAgatAM nathA ta AcArAMgasUtranA loka vijaya adhyayanamAM kartuM che. have sat tathA asat pakSa kahe cha. echa dravyaM svadravya, svakSetra, svakAla, ane svabhAva, paNe sat eTale chatA che. ane paradravya parakSetra, parakAla, ane parabhAvapaNe asat eTale asatA che. tenI rIta batAvavAne mATe e SaT dravyano dravya, kSetra, kALa, bhAva, kahIe chIe. dharmAstikAyano mUlaguNa calaNa sahAya paNa te svadravya, adharmAstikAyano mUlaguNa sthiti sahAyapaNo te svadravya jANavo. AkAzAsti kAyano mUlaguNa avagAhapaNo te svadravya, kAladravyano mUlaguNa vartanA lakSaNa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 52 ) SaD dravya vicAra. paNo te svadravya jANavo. tathA pudgala dravyano mUlaguga pUraNa galanapaNo te svadravya jANayo. ane jIva dravyano mUla guNa jJAnAdi kacetanA lakSaNapaNo te svadravya, e cha dravyano sbadravyapaNo kahyo. have SaD dravya svakSetra kahe che-dharmAstikAya ane adharmAstikAyano svakSetra asaMkhyAta madezamaya jANavo. ane AkAza dravya no svakSetra anaMta pradezamaya jANavo. kAla dravyano svakSetra samayarupa che. pudgala dravyano svakSetra eka paramANu che. ane paramANu A anaMtA che, jIva dravyano svakSetra eka jIvanA asaMkhyAtA pradeza che. have svakAla te SaD dravyamA aguru laghu Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 53 ) no che, ane chae dravyanA pota potAnA guNa paryAya te sarva dravyano svabhAva jANavo, eTale dharmAstikAyamA potAnAja dravya, kSetra, kA la, bhAva che, paNa bIjA pAMca dravyanA nadhI, tathA adharmAsti kAmAM paNa potAnAja svadravya, kSetrakAla, bhAva che, bIjA pAMca dravyanA nathI. emaja AkAzAsti kAyane viSe AkAzanAja svadravyAdika cAra che, paNa bIjA pAMca dravyanA nathI. tathA kAla dravyamAM kAlanA svadravyAdika cAra che, paNa vIjA pAMca dravyanA nathI. ane pudgala dravyanA svadravyA di cAra pudgala dravyamAM che, vIjA pAMcavyanA nathI. tathA jIva dravyanA svadravyAdi ka cAra jIva dravyamAM paNa bIjA pAMca dravya Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 54 ) SaD dravya vicAra. nA nathI. je dravya te guNa paryAyavaMta dravyathI abheda paryAya hoya te dravya kahIe. tathA sva dharmano AdhAravaMtapaNo te kSetra kahIe, ane utpAda vyayanI vartanA te kAla kahIe, tathA vizeSa guNa pariNati svabhAva pariNati paryAya pramukha te svabhAva kahIe. ___ahIAM eka-bheda svabhAva vIjo-abheda svabhAva trIjo-bhavya svabhAva cothoabhavya svabhAva ane pAMcamA-parama svabhAva, e pAMca svabhAva jANavA. temAM dravyanA sarva dharmane potapotAnA sva sva kArya karave karI bheda svabhAva che. ane avasthAnapaNe abheda sva bhAva che. aNapalaTaNa svabhAve abhavya svabhAva che. tathA palaTaNa svabhAva bhavya svabhAva Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 51 ) che. ane dravyanA sarva dharma te vizeSa dharmane anuyAyIja pariName te mATe te parama svabhAva kahIe. e sAmAnya svabhAva jANavA. e rIte chae dravya svaguNe sat che ane paraguNe asat che. have cha dravyamAM vaktavya tathA avaktavya pakSa kahe che. echa dravyamAM anaMtA guNa paryAya te va ktavya eTale vacana kahevA yogya che, ane a naMtA guNa paryAya te avaktavya eTale vacane karI kahI zakAya nahI evA che. tIhAM kevaLa jJAnI mAhArAje jJAne karI samasta bhAva dIThA tene anaMtame bhAge je vaktavya eTale kahevA yogya hatA te kahyA vaLI teno paNa anaMtamo Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A COCCCCCC0206520RAA ( 56 ) SaD dravya vicAra. bhAga zrI gaNadhara deve sUtramA guMthyo, te sU. tramA guMthyo tene asaMkhyAtame bhAge hamaNAM Agama rahyAM che. e cha dravyamAMATha pakSa kahyA. have nitya tathA anitya pakSathI caturbhagI upanI te batAve che. jenI Adi nathI ane aMta nathI te anAdi anaMta pahelo bhAgo jANavo. tathA jenI Adi nathI paNa aMta che, te anAdi sAMta bIjo bhAgo jANavo. tathA jenI Adi paNa che ane aMta paNa che, te sA di sAMta trIjo bhAgo jANavo. vaLI jenI Adi che, paNa aMta nayA, te sAdi anaMta nAme cotho bhAgo jANavo. have e cAra bhAMgA che te dravyane kevI rIte lAge che, te batAve che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 57 ) te anA jIva dravyamAM jJAnAdika guNa di anaMta le. nitya che. paNa bhavya jIvane karma sAthai saMbaMdha anAdi che. paNa siddha thAya te te vAre aMta Ave che. tathA e anAdi sAMta bIjA bhAMgo jANavA. ane devatA manuSya tI yaica, nArakI pramukhanA bhava karavA, te sAdi sAMta bhAMgo le. ane je jIva karma khapAvI mo kSe gayA tenI mokSapaNe AdI che. ane pAchu saMsAramAM koi vakhata AvakuM nathI mATe aMta nathI, tethI e sAdi anaMta bhAMgo che. abha vya jIva sAthe karmano saMbaMdha anAdi anaMta che. jIva dravyanA cAra guNa anAdi anaMta le. jIvane karma sAdhe saMyoga te anAdi sAMta che, paNa abhavyane nahI. abhavyane karma saMyoga Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58 ) anAdi anaMta che. have dharmAstikAyAM cAra guNa ane pAMma khaMdha te anAdi anaMta che. ane anAdisAMta bhAMgo nathI. tethI deza pradeza aguru laghu te sAdi sAta bhAMgo che. tathA siddhanA jIva dharmAstikAyanA je pradeze rahyA che. te pradeza AzrIne sAdi anaMta bhAMgo che. evIja rIte adharmAstikAyamAM paNa co bhaMgI jANavI. SaD dravya vicAra. AkAza dravyamAM guNa tathA khaMdha anAdi anaMta che. bIjo bhAMgo nathI. ane deza pradeza, tathA aguru laghu, sAdi sAMta che. tathA siddhanA jIvanI sAthe je saMbaMdha te sAdi anaMta che. pudgala dravyamAM guNa anAdi anaMta Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (59) che.jIva pudagalanosaMbaMdha abhavyane anAdi anaMta che. bhavya jIvane anAdi sAMta che. pudagalanA khaMdha sarva sAdi sAMta cha. je khaMdhabaMdhAyA te sthiti pramANe rahI khIre che, vaLI navA baMdhAya che. mATe sAdI anaMta bhAMgo pudgala dravyamAM nathI. __kAla dravyamAM guNa cAra anAdi anaMta che. paryAyamAM atIta kAla anAdi sAMta che. ane vartamAnakALa sAdi sAMta che. anAgata kALa sAdi anaMta cha. e kAlarnu svarupa sarva upacArathI che. evI rItekAla dravyamAM co bhaMgI jANavI. have dravya kSetra kAla tathA bhAvamAMco bhaM gI kahe che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) SaD dravya vicAra. jIva dravyamA svadravyathI jJAnAdika guNa te anAdi anaMta che. svakSetre jIvanA pradeza asaMkhyAtA che. te sAdi sAMta che. tata dvartanApaNe phare che. e hetuthI athavA avagAhanA mATe sAdi sAMta che, paNa chatipaNe to anAdi anaMta che. svakAla aguru laghuno guNe anAdi anaMta che. ane aguru laghu guNano upajavo, tathA vINa savo te sAdi sAMta che. tathA svabhAva guNa paryAya te anAdi anaMta che ane bhedAMtare aguru laghu te sAdi sAMta cha. dharmAsti kAyamAM svadravya je calaNa sahAya guNa te anAdi a naMta che. ane svakSetra asaMkhyAta pradeza loka pramANa che. te avagAhanA paNe sAdi sAMta che Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ghaDa dravya vicAra (61) maanemaram svakAla te aguru laghu guNe karI anAdi a naMta cha. ane utpAda vyaya te sAdi sAMta che. tema ja adhamAsti kAyanA paNa cAra bhAMgA jANavA, tathA AkAzAsti kAyamA svadravya avagAhanA dAnaguNa te anAdi anaMta che. a ne svakSetra lokAloka pramANa anaMta pradeza maya te anAdi anaMta ke. svakAla te aguru laghu guNa te sarvathApaNe anAdi anaMta che. a ne upajave tathA vINasave karI sAdi sAMta che. svabhAva te cAra guNa, tathA khaMdha ane a guru laghu te anAdi anaMta che, tathA deza pradeza te sAdi sAMta che. te AkAza dravyanA be bheda che, eka caudarAja lokano khaMdha lokAkAza pramANa ne sAdi sAMta che, ane vI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22.00 (62) SaD dravya vicAra. jo alokAkAzano khaMdha te sAdi anaMta che. kAla dravyamAM svadravya je navA purANavartanA guNa te anAdi anaMta che. svakSetra samaya kAla te sAdi sAMta che. kemake vartamAna samaya eka che mATe tathA svakAla te anAdi anaMta che, sva bhAva te guNacAra ane aguru laghu anAdi anaMta che. atItakAla anAdi sAMta che. vartamAna kAla sAdi sAMta che. anAgata kAla sAdi anaMta che. pudgala dravyamA svadravya te dravyapaNe je pUraNa galana dharma te anAdi anaMta che. ane svakSetra paramANu te sAdi sAMta che. svakAla sthiti aguru laghu te anAdi anaMta che. aguru laghuno upajavo vINasavo te sAdI sAMta Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (63) che. svabhAva te guNa cAra anAdi anaMta che. varNAdi paryAya cAra varNa gaMdha rasa ane sparza te sAdi sAMta cha. e dravyAdi cAranA pudgala dravyamAM caubhaMgI jANavI. have cha dravyanA saMbaMdha AzrayIne caubhaMgI dekhADe che. tIhAM prathama AkAza dravya che. temAM alokAkAzamAM pAMca dravyamAMnu koi paNa dravya nathI, eTale dharmAstikAya adhamostikAya pudgalAstikAya kAla ane jIva A pAMcadravya alokamAM nathI. lokAkAzamAM sva sahIta cha dravya cha, lokAkAza dravya tathA dharmAstikAya dravya ane AkAzAstikAya e traNa dravya te anAdi Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) SaD dravya vicAra. anaMta che. je lokAkAzanA ekeka pradezamAM dharma dravya tathA adharma dravyano akeka pradeza rahyo che. te koi kAle bichaDaze nahI. mATe a nAdi anaMta jANavo. AkAza kSetra loka sarva ane jIva dravyano anAdi anaMta saMbaMdha jA vo. ane saMsArI jIva karma sahIta tathA lokanA pradezano sAdisAMta saMbaMdha che. lokAM ta siddhakSetranA siddha jIvAno AkAza prade sAthe sAdi anaMta saMbaMdha che. lokAkAza ane pudgala dravyano anAdianaMta saMbaMdha jANavo. AkAza pradezanI sAthai pudgala paramANuno sAdisAMta saMbaMdha jANavo. ema AkAza dra vyanI peThe dharmA stikAya tathA adharmA sti kAya dravyano paNa saMbaMdha jANavo. tathA ni Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (65 ) zcaya naye karI chae dravya svasvabhAve parINamI rahyA che te parINAmI paNo sadA zAzvato cha te mATe anAdi anaMta che. jIva dravya tathA pudgala dravya bane maLI saMbaMdhapaNAne pAme che, te parapariNAmI paNe che. te parapariNAmIpaNu abhavya jIvane anAdi anaMta che. ane bhavya jIvane anAdi sAMta che ane pudgalano pariNAmIpaNo te sattAe a. nAdi anaMta che. ane pudgalanu maLavU vikhara te sAdisAMta bhAMge jANavU. jIva dravya pudgala sAthe milyo sakriya che. ane pudgala dravyathI rahIta thAya te vAre jIva dravya akriya che. ane pudgala dravya sadA sakriya che. have eka aneka pakSathI nizcaya jJAna ka Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 666. hevAne bhAva kahe che. sarva dravyamA bhoka sva. bhava che. tApamaya kAyA jAya nahIM mATe mAMho mAMhe naye karI saMkSepapaNe kahe che. muLa nayanA be bheda che eka dravyArthika ane bIjo paryAyAthika. temAM utpAda vyaya paryAyanA gauNa paNe ane pradhAnapaNe dravyano guNa sattAne Ahe te dravyArthika naya kahIe tenA daza bheda che. 1 sarva dravya nitya che te nitya dravyArthika. 2 aguru laghu ane kSetranI apekSA na kare muLa guNane piMDapaNe grahe eka te dravyArthika 3 jJAnAdika guNe sarva jIva eka sarIkhA cha mATe sarva jIvane eka kahe svadnyAdikane ahe te sat dravyArthika jema sat lakSaNaM dravyaM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ SaD dravya vicAra. (67) 4 dravyamA kehevA yogya guNa aMgIkAra kare te vaktavya dravyArthika. 5 AtmAne ajJAnI kahI bolAvavo te azuddha dravyArthika naya 6 sarva dravya guNa paryAya sahIta che ema ka hevU te anvaya dravyArthika ___7 sarva jIvanI mula sattA eka che te parama dravyArthaka naya jANavo. 8 sarva jIvanA ATha rucaka pradeza nirmaLa che te zuddha dravyArthika naya 9 sarva jIvanA asaMkhyAtA pradeza eka sarIkhA che te sattA dravyArthika naya - 10 guNa guNI eka che te paramabhAva grAhaka dravyArthika naya jema AtmAjJAna rupa che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68) SaD dravya vicAra. ityAdika dravyArthika nayanA daza bheda ka hyA have paryAyArthika nayanA cha bheda kahe che. je paryAyane graha tene paryAyArthika naya kahe che tenA cha bheda eka dravya paryAya, bIjo dravya vyaMjana paryAya, trIno guNaparyAya, cotho guNa vyaMjana paryAya, pAMcamo svabhAva paryAya, chaTo vibhAga paryAya e cha che. 1 jIvane bhavyapaNuM tathA siddhapaNu ka__ hevu te dravya paryAya 2 je dravyamA pradezanumAna te dravya vyaMjana paryAya 3 eka guNathI anekatA thAya oma dhamI dharmAdi dravya potAnA calaNa sahakArAdi Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD avya vicAra. ( 69 ) . .. .. . . . .. guNathI aneka jIva tathA pudgalane sahAya kare tene guNa paryAya naya kahe che. ... 4 eka guNanA ghaNA bheda te guNa vyaMjana paryAya kahIe 5 svabhAva paryAya te agaru laghu poya thI jANavo e pAMca paryAya sarva dravyamAM che. 6 vibhAva paryAya te jIva pudgala e ve dravyamAM che. tIhAM jIva je cAra gatinA navA navA bhava kare te jIvamAM vibhAva paryAya tathA pudgalamAM khaMdhapaNu te vibhAva paryAya jANavo. have paryAyanA bIjA cha bheda kahe che-eka anAdi nitya paryAya te jema pudgala dravyano meru pramukha. bIjo sAdi nitya paryAya te jIva dravyanI siddhAvasthA siddhAvagAhanAdika te sAdi nitya paryAya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AA (70) SaD dravya vicAra. trIjo anitya paryAya te samaya samayamAM dravya upaje vINase che te. sAdi sAMta paryAyA bhava zarIrAdhyava mAyAdayaH iti naya cakre. cotho azuddha anitya paryAya teH janma maraNa thAya che, teNe karI kahevu. pAMcamo upAdhi paryAya te karma sabaMdha. chaTo zuddha paryAya je mUla paryAya sarva dravyanA eka sarIkhA che te e paryAyArthikanu svarupa kA. naya cakra tathA AgamasAra konA mate bIjA payAyanA cha bhedamAM taphAvata paDe che. tattva kevalI gamyam, have sAta naya kehe che. sAtanaya. 1. naigama 2 saMgraha 3 vyavahAra 4 ruju Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dravya vicAra. ( 71 ) sUtra 5 zabda 6 samabhiruDha 7 evaMbhUta e sAta naya nAMnA jANavAM. (1) nathI eka gamo te jeno tene naigama naya kehe che, guNano eka aMza upanyo hoya to naigama naya kahIe, jema koi manuSyane cAra AnI lAvavAnuM mana thaMyuM tevAre bagaDAmAM lAkaDAM levA cAlyo, taine rastAmAM bIjo koi mANasa bhego thayo teNe puchayu ke, tuM kayAM jAya che tevAre teNe kayuM ke huM, pAvalI levA jAuchu. te pAvalI to haju ghaDI nathI paNa manane viSe citavyaM te thai ema gaMNyuM. tema naigama naya sarva jIvane siddha samAna kahe le. kAraNa ke sarva jIvonA ATha rucaka pradeza nirmaLa siddha rupa che, tethI eka aMze ziddha che, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44MARA ( 72 ) SaD dravya vicAra. te mATe siddha samAna sarva jIva kahyA. te naigama nayanA traNa bheda che. atIta naigama, anAgata naigama, ane vartamAna naigama A pramANe AgamasAra graMtha ko kahe che. naya cakra bAlAvabodha kartAe naigama nayanA traNa bheda kahyA che. 1Aropa, 2aMza 3saMkalpa, tathA vizeSAvazyakamAM cotho bheda paNa upacAra paNe kahe che. nathI ekagamo kahetAM abhiprAya te jeno te naigama naya kahIe. eTale naigama naya aneka AzayI che, te naigama nayanA cAra bheda che. te madhye AropanA cAra prakAra che. 1 gavyAropa 2 guNAropa 3 kAlAropa 4 kAraNAdyAropa. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dravya vicAra. (73 ) Latin- t hemsarmpanAmArI 1 guNAdikane viSe dravyapaNo mAnavo te dravyAropa. jema vartanA pariNAma te paMcAstikAyano pariNamana dharma cha. tene kAla dravya kahIne bolAvyo. e kAla te bhinna piMDa rupa dravya nathI. paNa Arope dravya kahyo che. mATe dravyAropa jANavo. dravyane viSe guNano Aropa te jema jJAna guNa che. paNa jJAnI teja AsmA ema jJAnane AtmA kahyo, te guNAropa jANavo. tathA jema zrI mahAvIra svAmInuM nivANa thayAM ghaNo kAla gayo che. paNa Aja dIvAlInA dIvase vIra nirvANa che. ema meM kahevU te vartamAna kAlamAM atIta kAlano Aropa ko. tathA Aja zrI padmanAbha prabhuno nirvANa cha ema je kahe, te vartamAna kALamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) SaD dravya vicAra. anAgatakAlano Aropa. evI rIta atAtanA ve bheda cha. tathA anAgatanA be bheda che tathA vartamAnanA paNa be bheda che te sarva maLI kAlA ropanA cha bheda jANavA. cotho vaLI kAraNane viSa kAryano Aropa karavo te kAraNAdyA. sepa kahIe. te kAraNa cAra cha 1 upAdAna kAraNa. 2 nimita kAraNa. 3 asAdhAraNa kAraNa.4 apekSA kAraNa temAM bAhyadravya kriyA te sAdhya sApekSavALAne dharmanuM nimitta kAraNa che topaNa ene dharma kAraNa kahIe temaja zrI tIrthakara mokSanu kAraNa che, tethI temaNe 'tArayANa' kahyA te kAraNane viSe kApaNAno Aropa karyo ema AropatA aneka prakAre che te kA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra (75) --0000RANCo n raNAdyAropa. vaLI saMkalpa naigamanA be bheda che 1 svapariNAmarupa je vIrya cetanAno je navo navo kSayopazama levo te. 2 kAryAtarAye nave nave kA. ye navo navo upayoga thAya te. e be bheda thayA. tathA aMza naigamanA paNa ve bheda che. 1 bhinnAMzate judo aMza, skaMdhAdikano, bIjo abhinnAMza te je AtmAnA pradeza tathA guNanA avibhAga ityAdika e sarva naigama nayanA bheda jANavA. (2) have saMgraha naye kaheche. sAmAnya vastu sattA saMgrAhakaH saMgraha sa dvi vidhaH sAmAnya saMgrahaH vizeSa saMgrahazca sAmAnya saMgraho dvividhaH mUlataUttarazca mUlato Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) SaD dravya vicAra. - - stitvAdi bhedataH paDvidhaH uttarato jAti samudAya bheda rupaH jAtitaH gavi gotvaM ghaTe ghaTatvaM vanaspatai vanaspatitvaM samudaya to sahakArAtmake vane sahakAravanaM, manuSya samUhe ma. nyuSya dvaMda, ityAdi samudAyarupaH athavA dravyaniti sAmAnya saMgrahaH jIva iti vizeSa saMgrahaH ____ artha. sAmAnye karI mula sarva dravya vyApaka nityatvAdika satApaNe rahyA je dharma teno je saMgraha kare tene saMgraha naya kahe che. tenA ve bheda che. eka sAmAnya saMgraha bI. jo vizeSa saMgraha. vaLI sAmAnya saMgrahanA be bheda che, 1 mula sAmAnya saMgraha 2 uttara sAmAnya saMgraha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dravya vicAra. (77) vaLI muLa sAmAnyanA astitvAdika cha bheda che tathA utara sAmAnyanA ve bheda che. 1 jAti sAmAnya 2 samudAya sAmAnya. tIhAM gAyanA samuhamAM gotvarupa jAti che tathA ghaTa samudAyamAM ghaTatva paNo ane vanaspatimAM vanaspati paNo te jAti sAmAnya kahyo. ane AMbAnA samuhane viSe aMba vana kahe, tathA manuSyanA samuhamA manuSya grahaNa thAya te samudAya sAmAnya. e uttara sAmAnya te cakSudarzana tathA a cakSudarzanane grAhI che, ane mUla sAmAnya te avadhi darzana tathA kevaLa darzanathI grahavAya che. athavA cha dravyanA samudAyane dravya kehevu, e sAmAnya saMgraha, ane jIvane jIva dra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) SaD dravya vicAra. vya kahI ajIva dravya thakI judo pADavo, te vizeSa saMgraha. vizeSAvazyakamAM saMgraha nayanA cAra bheda kahyA che 1 saMgrahIta saMgraha 2 piMDita saMgraha 3 anugama saMgraha 4 vyatireka saMgraha. 1 sAmAnyapaNe vaheMcaNa vinA grahaNa thAya evo je upayoga athavA evaM je vacana athavA evo dharma koIpaNa vastune viSa hoya tene saMgrahita saMgraha kahIe. 2 eka jAti mATe eka paNo mAnIne te eka madhe sarvano grahaNa thAya jema ege AyA ege puggale ityAdi vastu anaMti che paNa jAti eka mATe grahaNa thAya che te bIjo piMDita saMgraha naya kahIe. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (79) 3 je aneka jIvarupa aneka vyakti che te sarvamAM pAmIe, jema sat citmayo AtmA eTale sarva jIva tathA sarva pradeza ane sarva guNa te jIvanAM lakSaNa che te anugama saMgraha naya kahIe. jenA nA kahevAthI tenAthI Itarano sarva saMgrahapaNe jJAna thAya te jema ajIva che tevAre je jIva nahI te, ajIva kahIe eTale koika jIca che ema vyatireka vacane ThayoM tathA upayoge jIvano saMgraha thAya che, te vyatireka saM. graha kahIe. eka nAma lIdhAthI sarva guNa paryAya parivAra sahIta Ave te saMgraha naya jANavo. draSTAMta-jema koIka manyuSye prabhAte dA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) SaD dravya vicAra. taNa karavAne arthe potAno gharanA vAraNe vezIne cAkarane kaha ke dAtaNa lei Avo, te vAre cAkara puruSa pANIno loTo rumAla dA. taNa ema sarva cIja lai Avyo. have. zeThe to eka dAtaNa nAma laine maMgAvyuM hatuM paNa sarvano saMyaha karI cAkara lai Avyo te rIte saMgraha naya jANavo. (3) vyavahAra naya __ saMgraha grahIta vastu bhedAMtareNa vibhajanaM vyavaharaNaM, pravartanaM vA vyavahAraH sadvi vidhaH zuddho'zuddhazvaH saMgrahanaye grahIta je vastu tene bhedAMtare veheca. tane vyavahAra naya kahe che. oma dravya enu sAmAnya nAma kardA. temAM valI veheMcaNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (81 ) karIe je dravyanA ve bheda che, eka jIva dravya, tathA bIjuM ajIva dravya, vaLI temAM paNa vahecaNa karIe je jIvanA ve bheda che eka saMsArI, bIjA siddha, vaLI temAM paNa saMsArInA be bheda eka sthAvara vIjo trasa temAM sthAvara nA pAMca bheda, pRthvIkAya, apkAya, te ukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, vaLI trasanA cAra bheda che vereMdrI, tereMdrI, caureMdrI, paMceMdrI, vaLI paMceMdrInA cAra bheda. devatA, manuSya, tIryaca ane nArakI ema utarotara jIvanA 563 bhedanI vehecaNa ityAdika sarva vyavahAra nayano svabhAva jANavo. athavA vyavaharaNaM kahetAM pravartana tenA be bheda che 1 zuddha vyavahAra 2 azuddha vyavahAra. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 ) SaD dravya vicAra. sarva dravyanI svarupa zuddha pravRtti-jema dharmAstikAyanI calaNa sahAyatA tathA adha. mAstikAyanI sthiti sahAyatA tathA jIvanI jJAyakatA ityAdikane vastugata zuddha vyavahAra kahIe. dravyano utsarga nIpajavA mATe je ratna trayInI zuddhatA guNasthAne zreNI ArohaNarupa te sAdhana zuddha vyavahAra kahIe. __azuddha vyavahAranA be bheda cha 1 sadbhUta vyavahAra 2 asadabhUta vyavahAra temAM je kSetre avasthAne abheda saMbaMdha rahyA je jJAnAdiguNa tene paraspara bhede kahevA te sadbhUta vyavahAra. tathA hu~ krodhI chu. mAnIrcha athavA devatArcha manuSyachu. ityAdi devatApaNe te hetupaNe pari Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 83 ) matAM grahmA je devagati vipAkI karma tene udayarUpa parabhAva che te paNa yathArtha jJAna vinA bheda jJAna zUnya jIba le eka karI mAne che te asad azuddha vyavahAra kahIe tenA vaLI ve bheda che. 1 A zarIra mAru che huM zarIrI chu ityAdi kehevaM tene saMzleSita asad bhUta vyavahAra kahIe. 2 A putra mAro A strI kuTuMba dhanadhAnyAdika navavidha parigraha mAro che ema je kahevaM te asaMzleSita asadbhUta vyavahAra naya kahIe. te asaMzleSita asadbhUta azuddha vyabahAranA ve bheda che. eka upacarIta ane bIjo anupacarIta ema ve bheda jANavA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) SaD dravya vicAra. vizeSAvazyaka mahAbhASyamAM vyavahAra na yanA mula be bheda che. 1 vahecaNarupa vyavahAra. 2 pravRtirUpa vyavahAra. pravRti vyavahAranA traNa bheda che, vastu pravRtti, sAdhanapravRtti, laukIka pravRtti temAM vaLI sAdhana pravRtinA traNa bheda che, je arihaMtanI AjJAye zuddha sAdhana mArge iha loka saMsAra pudgala bhoga A saMsAdi doSa rahIta je ratna trayInI pariNati parabhava tyAga sahIta te lokottara sAdhana pra vRtti nAme pehelo bheda jANavo. 14 2 syAdvAda vinA mithyAbhi niveSa sahIta sAdhana pravRti te dumAvacanika- sAdhana Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 85 ) pravRtti. 3 lokanA sva svadeza kulanI cAle pravRti te loka vyavahAra pravRti etraNa pravRtti kahIe. vAhya svarUpa dekhIne bhedanI veheMcaNa kare ane je bAhIra dekhAtA guNaneja mAne paNa aMtaraMga sattAna mAne tene vyavahAra kahe che, A nayamAM AcAra kriyA mukhya che. vyavahAra naye karI jIvanI avasthA aneka prakAre che. vaLI vyavahAra nayanA cha bheda che. 1 zuddha vyavahAra. te AgalA guNa ThANAno choDako ane uparanA guNa ThANAnuM gra haNa karakuM. tene zuddha vyavahAra naya kahe che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) SaD dravya vicAra. athavA jJAna darzana cAritra guNa te nizcaya naya eka rupa che paNa te ziSyane samajAvavAne judA judA bheda kahevA te zuddha vyavahAra naya jANavo. 2 jIvamAM ajJAna rAgadveSa lAgyA che te azuddha paNoche mATe azuddha vyavahAra jANavo. - 3 puNyanI kriyA karavI te zubha vyavahAra 4 pApanI kriyA karavI te azubha vyavahAra. 5 dhana kuTuMba pratyakSapaNe ApaNAthI jud| che paNa jIva ApaNA karI jANyA che te upa carita vyavahAra. 6 zarIra lezyA yoga iMdri ityAdi va___ stu AtmA thakI judI che tene ApaNI karI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 87) jIva mAne che te anupa carita vyavahAra naya jANavo. ityAdi vyavahAra nayanuM svarupa jANavuM. (4) have cothe ruju sUtra bhaya kahe che. 4 rujusUtranaya. ruju kahetAM sarala che zruta kahetAM bodha te jeno te ruju sUtra naya kahevAya che ruju zabde - avakra eTale samo che zruta te jene te ruju sUtra naya kahIe athavA ruju - avatrapaNe vastu ne jANe, kahe, tene rujU sUtra naya kahe che. je atItakAla ane anAgata kAlanI apekSA na kare paNa vartamAna kAla je vastu jevAguNe pariName varte te vastune tevAja parINAme mAne tene RjusUtra naya kahe che. e naya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Annar ( 88) SaD dravya vicAra. parINAma grAhI che. jema koi jIva brahastha che. paNa aMtaraMga sAdhusamAna parINAma che. to te jIvane sAdhu kahe. athavA koika jIva sAdhune veSe che. paNa mananA parINAma viSayAbhilASA sahIta che. to te jIva avratI che. ema RjusUtra nayano mAnavo che. te RjusUtra nayanA be bheda che. eka sUkSma RjusUtra naya, ane bIjo sthUla RjusUtra naya ema be bheda che.. sadAkAla sarva vastumA eka vartamAna samaya varte che. eTale je jIva atItakAlane viSe ajJAnI hato. ane anAgata kAle ajJAtI thaze ema be kAlanI apekSA rAkhyA vinA vartamAna samaye je jaivA hoya. tene tevo kahe. tene sUkSma RjumUtra naya kahe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mHmd mshtt SaD dravya vicAra. (89) mATo bAhya parINAmane je Ahe. tene sthUla RjumUtra naya kahe che. e Rju mUtranA be bheda digaMbara kahe che. __RjumUtraM vartamAna grAhakaM tad vartamAnaM nAmAdi catuSpakAraM grAhya-naya cakra kartA RjusUtra nayamAM nAma, sthApanA, dravya, ane bhAva e cAra nikSepA grahaNa kare che. 5 zabdanaya svarupaM. je varatu guNavaMta. tathA nirguNavaMta hoya. tene nAma kahI bolAvIe je bhASA vargaNAthI zabdapaNe gocara thAya. te zabda naya. je kA. raNathI arupI dravya vacanathI grahyA jAya nahIM. paNa vacanathI kahevA te zabdanaya kahIe. ahIM je zabdano artha te paNo je vastumA vastupaNe Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) SaD dravya vicAra. pAbhIe. tevAre te vastu zabda naye kahIe. jema ghaTanI ceSTAne karato hoya te ghaTa kahevAya. e zabda nayamAMvyAkaraNathI nIpanyA. ane bIjA paNa sarva zabda lIdhA. AgamasAra graMtha kartA zabdanayamAM cAra nikSepA grahaNa kare che. 1 pahelo nAma nikSe pote AkAra tathA guNarahIta vastune nAma kahI bolAve. tene nAma nikSepo kahe che. jema eka lAkaDIne leine koie tene jIva evaM nAma kA. te nAma jIva jANavo. evI rIte nAma tapa, athavA nAma siddha. jema vaDa pramukhane siddhavaDa ema kahI bolAve che. te nAma nikSepo kahIe. jema koi vastumAM koi vastuno AkAra dekhIne tehane te vastu kahe. jema. citrAmaNa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra ( 91 ) athavA kASTha pASANa pramukhanI mUrti tene ghoDA hAthI kehevAya te sthApanA nikSepo jANavo. e sthApanA nikSepo nAma nikSepAsa hota hoya. jema sthApanA siddha jinapratimA pramukha te sasadbhAva sthApanA paNa hoya, ane a sadbhAva sthApanA paNa hoya akRtrima jIna pratimA te naMdIzvara dvIpa pramukhane viSe ane ane je ihAMnI pratimA te kRtrima te sarva sthApanA jANavI. jema citrAmaNanI strI jahAM hoya tIhAM sAdhu rahe nahI. kAraNa ke sthApanA strI che te strI tulya jANavI temaja jina pratimA jina sarIkhI jANavI. kAlI dorIne sApanI buddhithI haNatAM sApanI hiMsA lAge che: tema jIna pratimAne jInanI buddhie karI pujatAM mAnatAM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 92 ) SaD dravya vicAra. Atmahita jANavu. ... citrAmanI murtine hiMsAnA parINAma tha. kI phADe tene hiMsA lAge che temaja jInavara dhyAna jina pratimA pUjatAM lAbha thAya che. ____ jenuM nAma paNa hoya tathA AkAra sthApanA guNa paNa hoya ane lakSaNa paNa hoya paNa AtmAno upayoga maLe nahIM tene dravya nikSepo jANavo, ajJAnI jIva te jIva svarUpanA upayoga vInA dravya jIva che. aNuvaU godavvaM iti anuyoga dvAra vacanAt vaLI. sayuM che je siddhAMta vAMcatAM puchatAM pada akSara mAtrA zuddha artha kare che. ane guru mukhe sadahe che te paNa zuddha nizcaya naye potAnI sattA olakhyA vinA sarva dravya nikSepAmAM che. je bhAva Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 93 ) vinA dravyapaNuM che, te puNya baMdhanu kAraNa che paNa mokSanuM kAraNa nathI eTale je dharma karaNIrUpa kaTa tapasyA kare cha, ane jIva ajIva padArthanI sattA oLakhI nathI. tene bhagavati sUtramAM abatI tathA apaccakhANI kayA che. A kathana je bAhya bhAvamAM rAce che ane AtmasvarUpa jANavA khapa karatA nathI tene phaTakA tarIke che. ekAMta jinavacana nathI. dAna. pUjA. tapa. kriyA, sApekSa buddhithI mokSanuM kA raNa che. kAraNe kArya nIpaje iti. AtmAnuM svarUpa oLakhavAne bahu udyama karavo. munipaNuM AtmAnA svarupa jANavA vaDe karI thAya che jema jema AtmAnu svarupa jANe che, tema tema parabhAvano tyAga thAya che Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) SaD dravya vicAra. zrI uttarAdhyayana sUtramA kahyu cha ke namuNI. ranavAseNaM jaMgalamAM vasavAthI kaMi muniparyu prApta thatuM nathI paNa nANeNaya muNI hoi-AtmA svaruparnu je jJAna te thakI muni kahevAya che. ityAdi dravya nikSepArnu svarupa jANavU. vizeSa guru gamathakI tatva jIjJAsuoe jANavU. A vAta ekAMta samajavI nahiM. guru gamatAe vizeSa adhikAra jANavo. nAma. sthApanA, dravya, e traNa nikSepA bhAva vinA azuddha che. nAma tathA AkAra lakSaNa guNa sahIta vastu te bhAva nikSepo jANavo upaogobhAvaitivacanAt pUjAdAna zI. latapa, kriyA, jJAna, e sarva bhAva nikSepA sahIta lAbhanu kAraNa che. ihAM koi kaheze je Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (95) mananA parINAma draDha karIne je karIe tene bhAva kahIe. paNa ema kahevU te yogya nathI e pramANe to sukhanI vAMchAe mithyAnvI paNa gha. NA kare che, paNa sUtranI sAkhe vItarAganI AjJAe heya, tathA upAdeyanI parIkSA karavI, ajIvatatva, tathA Azravatatva tathA baMdhatatva upara tyAga bhAva, ane jIvanA svaguNa je saMvara nirjarA mokSa tatva upare upAdeya parI. NAma, tene bhAva kahIe, e cAra nIkSepA kahyA. zabda nayamAM bhAvanI mukhyatA cha ema paNa che. 6 samabhiruDhanaya. (6) samabhiruDha naya-je vastunA keTalAka guNa pragaTayA che ane keTalAka guNa pra. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) SaD dravya vicAra. gaTayA nathI praNa avazya pagaTaze ehavI vastune vastu kahe, te vastunA nAmAMtaraH eka karI jANe jema jIva cetana AtmA eno eka artha karI saIhe, tene samabhiruDha naya kahe che e naya eka naya ochI vastune purepurI kahe. jema terame guNaThANe vartatA kevaLIne siddha kahe. (7) evaM bhUtanaya-je vastu potAne guNe saMpurNa che ane potAnI kriyA kare che tene te vastu karI bolAve. jema mokSa sthAnakamAM je jIva pahocyA tene siddha kahe. jema pANIthI bharelo strInA mAthA upara Avato jala dharaNa kriyA karato tene ghaTa kahe. te evaM bhUta naya jANavo. have pramANa batAve che.-pramANanA be bheda Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vidhAra ( 97 ) che ( 1 ) pratyakSa pramANa (2) parokSa pramANa. je jIva potAnA upayogathI dravyane jANe, tene pratyakSa pramANa kahe che jema kevaLI cha dravya pratyakSapaNe jANe che. tathA dekhe che. te mA kevala jJAna sarvathI pratyakSa jJAna che. manaH paryava jJAna te mano vargaNA pratyakSa jANe. tathA avadhijJAna te pudgala dravyane pratyakSa jANe. mATe e ve jJAna deza pratyakSa ke. 2 yati jJAna ane zruta jJAnano upayoga te parokSa pramANa che. parokSa pramANanA traNa bheda che. 1 anumAna pramANa 2 Agama pramANa 3 upamAna pramANa. 1 koika sahIjANa dekhIne je jJAna thA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 98 ) paDU dravya vicAra. ya. jema yatra yatra dhUmaH tatra tatra agniH jeje ThekANe dhUma hoya te te ThekANe agni hoya eTale ghUmane dekhIne je anuiM anumAna thayuM te anumAna pramANa. 2 zAstrI sAkSIthI je vAta jANIe. jema devaloka, naraka, nigoda vigereno vicAra AgamathI jANIe choe te Agama pramANa che. 3 koika bastuno dRSTAMta ApIne vastune oLakhAvavI te upamAna pramANa jANavuM. saptabhaMgInuM svarupa. 1 syAt kahetAM ane kAMtapaNe sarva apekSA leine jIva dravyamAM ApaNo dravya, ApaNo kSetra, ApaNo kAla, tathA ApaNo bhAva, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 99 ) ema svaguNa paryAye jIva che tema sarva dravya ApaNe guNa paryAya che te syAt asti nAmano pahelo bhAMgo jANavo. 2 je jIva dravyamAM bIjA pAMca dravyanA dravya, kSetra, kAla, bhAva, te para dravyanA guNa paryAya jIva dravyamAM nathI, eTale para dravyanA guno nAstipaNo jIva dravyamAM che e syAt nAsti nAme bIjo bhAMgo thayo. 3 dravya svaguNe asti ane paraguNe nAsti e ve bhAMgA eka samaye dravyamAM che. je samayamAM zuddha svaguNanI asti che teja samayamAM paraguNanI nAsti paNa che yasmin samaye zuddha svaguNa sya astitA Atmani tasmin samaye eva paraguNasya nAstitA Atmani bodhyA. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAA" mkhSS (10.) pada dravya vicAra. mATe asti nAstI e be bhAMgA eka samayamA bhelA che te syAt asti nAsti trIz2o bhAMgo thayo. 4 asti ane nAsti e beDa mAMgAeka samayamA cha, to vacane karI asti eTalaM bolatAM asaMkhyAmA samaya lAne, tethI nAsti bhAMgo teca varana te kaDevAya nahIM, bhane jonAsti mAMgo ko lo aklipamA nAcyo, mATe hl kaadir jny any kintu 2maye andayAM che, te kahevANo nahIM, pATe nRpA bAda lAge. lemaja nAsti kahetAM astilo mUpAvAda lAge, pATe bacane karI agocara che. eka samayamAM be bhAMgA vacane karI kahA jAya nahI. kemake eka akSara bolatAM asaMkhyAtA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dravya vicAra. (...) - samaya lAge che. mATe vacanathI agocara che te syAt avatavya cotho bhAMgo jANavo. 5 ava tavya paNo vastumAM astitvano paNa che: mATe syAta asti avaktavya e pAMcamo bhAgo jANavo. 6 nAstitvano avakatavya paNo vastu madhye che mATe syAt nAsti avaktavya e chaTho bhAMgo jANavo. 7 astitva tathA nAstitva eTale astipaNu tathA nAstipaNuM ema be dharma eka saMmaye vastumA che. paNa vacana thakI kahyA jA ya nahI, mATe asti nAsti avaktavya e sa__tamo bhAMgo jANavo. e sAta bhAMgA nitya tathA anityapaNA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) SaD dravya vicAra. mjtm`HHHHHHHHHHHHHHmmmmmmmmmmmmmmmm mAM paNa lAge che. 1 syAt nityam 2 syAt anityam 3 syAta nityAnityaM 4 syAt avaktavyaM 5 syA va nityaM avaktavyaM 6 syAt anityaM avaktavyaM 7 syAt nityAnityaM yugapat avaktavyaM e sAta bhAMgA jANavA. temaja eka anekanA sAta bhAMgA jANavA tathA guNa paryAyamAM paNa kahevA kemake siddha madhye nayanathI topaNa saptabhaMgI toche. e saptabhaMgImAM Adya traNa bhAMga sakalA dezI che ane bAkInA cAra bhAMgA vikalA dezI che. traNa dazA batAve che 1 bAdhaka 2 sAdhaka 3 siddha. 1 mithyAtva dazA te bAdhaka dazA jA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 103) NavI. 2 samakita guNaThANAthI mAMDIne ayogI kevaLI guNaThANA sudhI sAdhaka dazA jANavI. 3 sarva karmabhI rahIta dazA te siddha dazA jANavI. (1) jJAnano jANapaNo te jIvano guNa jANavo (2) teno jJAtA jIva (3) jJeya te sarva dravya. (1) dhyAna te jIvanA svarupanu (2) dhyA nano dhyAtA jIva (3) dhyeya te AtmAnuM svarupa AtmAnA traNa bheda che 1 bahirAtmA 2 aMtarAtmA 3 paramAtmA. 1 zarIra mana lazyA iMdri Adi vastune ajJAnI jIva Atma buddhie karI mAne te pahelo bahirAtmA jANavo. duhA. pudgala me rA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1104) SaD agdha vicAra. cI rahe. pudgala sukhanidhAna, tasa lAbhe lobhyo rahe. bahirAtama abhidhAna // 1 // pudgala se nyAro nahI Atama evI buddhi, bahirAtama sukha kyuM lahe, pragaTe nahIM sva zuddhi // 2 // 2 je deha sahIta jIva che paNa nizcaya sattA guNa siddha samAna che eTala potAnAjI bane siddha karI dhyAce te aMtarAtmA jAgayo. eTale pudgala vastu AtmAnI nathI, AtmA. thI zarIra iMdriya lezyA vigere bhinna cha, A smA arupI che, pudagala (karmarupa) rupI che, AtmA cetanA sahIta che, karma jaDa che, AtmAne cAra gatimAM bhaTakavA kAraNa karma che. te mArI vastu nathI. paNa para vastu cha are hu~ e para vastune potAnI mAnI beTho chu. ane te Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra ( 105 ) thI huM duHkhI thAu . he cetana tu arupI a naMta guNano bhokatA che. ATha karmanA nAzathI tuM paramAtmA ( eTale) karma rahIta zuddha AtmA svarUpe thaiza. karma rahIta jevA siddhanA jIvo che, tevotuM paNache. karmanA AvaraNathI tArA guNa dabAi gayA che. ityAdI potAnA AtmAne si ddha samAna karI dhyAvavo se aMtarAtmA kahIe. 3 sarva karma khapAvI kevaLa jJAna pAmyA te arihaMta tathA siddha sarva paramAtmA jANavA eSe dravya madhye cha sAmAnya guNa kahe che 1 astitva te cha dravya ApaNA guNa payIya pradeza karI asti ke temAM dharma adharma AkAza ane jIva e cAra dravyanA asaMkhyA tA pradeza maLe khaMdha dhAya che ane pudgalamAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106) SaD dravya vicAra. khaMdha thavAnI zakti che mATe e pAMca dravya a. stikAya che ane chaTho kALa dravyano samaya che te koi koithI maLato nathI kemake eka samaya viNazyA pachI vIjo samaya Ave che mATe kAla astikAya nathI e dravyamAM astitva paNo kayo. 2 vastutva eTale cha dravyamA vastu paNo kaI cha. te dravya ekaThA eka kSetra madhye rahA che eka AkAza pradezamA dharmAstikAyano eka pradeza rahyo che. tathA adharmAstikAyano paNa eka pradeza rahyo che, AgamasAramAMjIva anaMtAnA anaMta pradeza rahyAce ema lakhyu che.pudgala paramANuA anaMtA rayA che. te sarva potAnI sattA lI. dhAthakA rahyA che. paNa koi dravya koi dravya Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 107) sAthe maLI jatA nathI. te vastupaNuM jANavuM. 3 dravyatva - kahetAM dravyapaNo te sarva dravya pota potAnI kriyA kare che. dharmAstikAyamAM calana sahAya guNa te sarva pradeza madhye che. sadA pudgala tathA jIvane calaNa svabhAva rupa kriyA kare che. prazna - lokAMtasiddha kSetramAM dharmAstikAya che. te siddhanA jIvone calAvacApaNo karatA nathI tenuM kema. uttara - siddhanA jIvo akriya che. mATe cAlatA nathI. paNa te kSetramAM sUkSma nigoda nA jIva tathA pudgala che. tene dharmAstikAya. calana sahAya guNa Ape che. paNa siddhanA jIvo akriya che. tethI temane calaNa sahAya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) SaD dravya vicAra. guNa dharmAstikAya Apato nathI. pudgala sakriya che. paNa pudgala saMga tyAgI je siddha thayA te to akriya che ane akriya evA siddhanA jIvo cAlI zakatA nathI. je vastu sakriya hoya che. gati karI zakele. tene dharmAstikAya cAlavAmAM sahAya Ape che. paNa akriya evA siddhanA jInoM gati karatA nathI. tathA temane cAlavAmAM sahAya guNa dharmAstikAya ApI zakato nathI. siddhAtmAo akriya che. mATe dharmAstikAya calaNa sahAya guNa Apato nathI. tethI siddhanA jIvo ni. thala svasvarupI che. _adharmAstikAya jIva tathA pudgalane sthIra rAkhavAnI kriyA kare le. tathA AkA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ss ttshtshnjtjd SaD madhya vicAra. (1.9,' za dravya te sarva dravyane avagAhanA guNa rupa dAna Ape che. prazna-hokAkAzamAM bIjaM koI dravya nathI to alokAkAza koNa dravyane avagAhanA dAna ANe che. uttara-alokAkAsamAM avagAhanA dAna devAnI zakti lA lokAkAza jebIja che. paNa tyAM avagAhanA dAna lenAra koi dravya nathI, nATe avagAhanA dAna karatuM nathI. pudgala gavya milavA bikharabArupa triyA karyA kare che. tethI kAladravya vartanArupa kriyA karyA kara che. ane jIva dravya jJAnalakSaNa upayoga rupa kiyA kare che. e. dravya pa. jo kahyo. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (...) SaD dravya vicAra. 4 prameyatva-eTale prameyapaNo cha dravyamA che. teno pramANa kevalI potAnA jJAnathI kare che. dharmAstikAya. adharmAstikAya. ane AkAza e ekeka dravya che. ane jIva dravya anaMtA che. tehanI gaNatarI batAve che. saMjI manuSya saMkhyAtA che. asaMhI manuSya asaMkhyAtA che. nArakI asaMkhyAtA che. devatA a sakhyAtA che. tiryaMca paMceMdrI asaMkhyAtA ke. bereMdrI asaMkhyAtA . tereMdrI asaMkhyAtA che. caureMdrI asaMkhyAtA che. te thakI pRthvIkAya asaMkhyAtA che. apakAya asaMkhyAtA. te ukAya asaMkhyAtA. vAyukAya asaMkhyAtA. pratyeka vanaspati jIva asaMkhyAtA. te thakI siddhanA jIva anaMtA. te thakI bAdara nigo Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAD00000 . SaD dravya vicAra. (111) danA jIva anaMtaguNA bAdara nigoda te. kaMda mULa. Adu. sUraNa zakarIyAM muLA. pramukha. ehanA muinA aprabhAga jeTalA bhAgamAM anaMtA jIva rahyA che. te siddhanA jIvathI anaMta guNA che. ane sUkSma nigoda jIva sarvathI anaMta guNA che. e sUkSma nigodano vicAra kahe che. lokAkAzanA jeTalA pradeza che. teTalA golA che. te ekeka golAmAM asaMkhyAtI nigodache. anaMtA jIvonuM piMDabhUta eka zarIra tene nigoda kaheche ane temAMthI ekanigodamAManaMtA jIva rahyA che atIta kALanA sarva samaya tathA vartamAnakALanA eka samaya tathA anAgatakAlanA sarva samaya. te sarvaneM bhelA karIe.ane Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2) SaD dravya vicAra. Commanmadarmanorammacaraccommoomy tene anaMta guNA karIe tedalA eka nigoda mAM jIva rahyA ke eTale eka nigodamAM anaMtA jIva rahyA che. temAMthI eka jIva grahaNa karIe. tenA pradeza asaMkhyAtA cha ane eka__ kA pradeze anaMti karmanI vargaNA lAgI che. te ekeka vargaNA madhye anaMtA pudgala paramANu A che. ema anaMtA paramANu jIva sArtha lAgyA che. te thakI anaMtaguNA hudgala paramANu jIvI rahIta chUTA chai. gAthA golAya asaMkhinA asaMkha nigoe ha. vai golo, ikikaminigoe aNaMtA jIvA guyacA. // 1 // artha-lokamAMhe asaMkhyAtA goLA che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD manya vicAra. ( 3) ekekA goLA madhye asaMkhyAtI nigoda che. ane ekeka nigohamA anaMtA jIva che. . gAthA . sattarasa samahiA, kiraigANu pANAmi huti khuDDabhavA, sagatisasayati huttara, pANuM puisa muhuttaMmi. artha-nigodIyA jIva manuSyanA eka zvAsozvAsamAM sattara bhava jhAjherA kare che. eka muhUrtamA 3773 traNa hajAra sAtaso to tera zvAso zvAsa thAya che. teTalAmA nigodI yA jIva keTalA bhava kare te batAve che. paNasahisahassapaNasaya chattissA iga muhutta khuDDabhavA, zrAvaliyANaM dosaya, chappannA egakhuDDabhave. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114) SaD dravya vicAra. artha-eka muhUrtamA nigodanA jIva 65536 bhavakare. ane nigodano eka mAtra 256 AvalIno che. kSullaka bhavano e pra. mANa che. gAthA-adhyi aNaMtAjIvA jehiMnayatto. tasAi pariNAmo uvavajjati cayaMtiya, puNovi tathyataththeva-nigodamAM anaMtAjIva ehavA chake je jIva sapaNo koi vakhate pAmyA nathI. anaMtokAla pUrve gayo. ane anaMtokAla jAze paNa te jIva vAraMvAra tIhAMja upaje che. ane cave che. ema ekanigodamAM anaMtAjIva che. te nigodanA be bheda che. 1 eka vyavahAra rAzinigoda, ane bIjo avyavahAra rAzinigoda, temAM je vAdara ekadrIpaNo bhA. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dravya vicAra. ( 115 ) ve sapaNo pAmIne pAchA nigodamAM jAipaDayA che. te nigodiyA jIvane vyavahAra rAziyA kahIe. ane je jIva koipaNa kALe nigodamAMthI nIkaLyA nathI. te jIva avyabahAra rAziyA kahIe. ihAM manuSyapaNAmAMthI jeTalA jIva karma khapAvIne mokSe jAya che. teTalA jIva teja samaye avyavahAra sArI sUkSma nigodamAMthI nIkaLIne ucA Ave che. jo dazajIva mo jAya to dazajIva nIkaLe. koika veLAe bha vyajIva ochA nIkaLe to eka ve abhavya nIkaLe paNa vyavahAra rAzimAM koi jIva va ghaTe nahIM. evA nigodanA asaMkhyAtA golAloka mAMhe che. + Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARMAANARANGanananamannaamaa (2) paD dravya vicAra, . chadizinA AvyA pudgalane AhArapaNe je leche, te saphalagolA kahevAya che. ane lokAMtanA pradeza je nigodanA golA rahyA che, tene traNa dizinA AhAranI sparzanA che mAde te vikala golA kahevAya che. e sUkSma nigo. damAM anaMtu duHkha che. tenu udAharaNa batAve che. sAtamI narakanu Aukhu tetrIsa sAgaropamanuM che. ane te tetrIza sAgaropamanA jeTalA samaya thAya teTalA vakhata sAtamI narakamAM tetrIsa sAgaropamane Aukhe koi jIva upaje teTalA bhavamA tejIvane jeTala chedana bhedana- duHkha thAya te sarva ekaLu karIe tethI anaMtaguNa duHkha nigodIyA jIvane eka samayamAM thAya che. jema koi devatA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (117 ) sADA~traNakroDa loDhAnI soyo tapAvIne eka dama koi manuSyanA zarIre cope tethI tene je vedanA thAMya tethI anaMtaguNI vedanA nigodIyA jIvane eka samayamAM che. bhavya jIvane nigoda prApta thavAnuM kAraNa ajJAna che. mATe tehano tyAga karavo e sarva prameyano pramAtA AtmA te potAnA jJAna guNe karI prameyano pramANa kare che. e prameyatvapaNo kahyo. 5. satva kahetAM satvapaNo te cha e dravya eka samayamA upaje che, vINase che, ane sthirapaNe che. utpAdavyaya, ane dhruvapaNo tehI ja satpaNo che. utpAda, vyaya, dhruva yukta-sat iti tatvArtha vacanAt tene vistArathI vatAve che. dharmAstikAyanA asaMkhyAtA pradeza ke Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118). paD davya vicAra. tIhAM eka pradezamA aguru laghu asaMkhyAto che, ane vIjA pradezamAM aguru laghu anaMtA cha. trIjA pradezamA saMkhyA to aguru laghu che ema asaMkhyAtA pradezamA aguru laya paryAya ghaTato vadhato rahe che, te aguru laghu payAyaca. la che. te je pradezamA asaMkhyAno cha teja pradezamAM anaMto thAya che ane anaMnAne ThekANe asaMkhyAto thAya che. ane asaMkhyAnAne The... kANe saMkhyAto aguru laghu payAya dhAya hai. ema loka pramANa asaMkhyAta pradezamA sarI kho samakAle aguru laghu. paryAya phara che. je pradezamAM asaMkhyAto pharIne anaMto thAya che. te pradezamAM asaMkhyAtApaNAno kinAza che. ane anaMtASaNAno upajavA eTale Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 11 ) utpAda che. ane aguru laghupaNe guNa dhuvache. ema upajavo. viNasavo. ane dhruva e RNa pariNAma che. tene utpAda, vyaya, ane zruva kahe che. adharmAstikAmAM utpAda, vyaya, ane dhruvarupa traNe pariNAma asaMkhyAtA pradeze sadA samaya samayamAM pariNamI rahyA che. temAM paNa upaje vINase ane sthira rahe che. AkAzanA pradezamAM paNa eka samaya traNa parimANa pariNamI rahyA che ane jIvanA asaMkhyAtA pradeza che. temAM paNa utpAda, vyaya, ane dhruva, e traNa pariNAma pariName che tathA pudgala paramANuAmAM paNa sadA samaya samaya, utpAda, vyaya, ane dhruva, e traNa pa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) SaD dravya vicAra. riNAma pariNamI rahyA che kAlano vartamAna samaya maTIne atItakAla thAya che, to te samayamAM bartamAnapaNAno. vinAza che, ane atItapaNAno upajavo cha, tathA kALapaNe dhruva che, e sthUla thakI utpAda vyaya ane dhruvANo kahyo ane vastupaNe mulapaNe jJeyane palaTave jJAnano paNa te bhAsanapaNe pariNamavo thAya. te pUrvaparyAyanA bhAsananovyaya, ane abhinavajJeya paryAyanA bhAsanano utpAda, tathA jJAnapaNAno dhruva, e rIte sarvaguNanA dharmanI pravRttirupa paryAyano utpAda. vyaya zrI siddha bhagavaMtamAM paNa thai rahyo che. emaja dharmAstikAyanA pradeze kSetragata asaMkhyAtA pudgala tathA jIvane pahele sayaye Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (12) wanaanaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaatacancy calaNa sahAyIpaNo pariNamato hato. ane vIje samaya anaMtaparamANu tathA anaMtajIva pradezane calaNasahAyIM thayo. tevAre asaMkhyAtA calaNasahAyano vyaya, ane anaMtA calaNasahAyano upajavo, ane guNapaNe dhruva, ema dharma dravyamadhye utpAda, vyaya, ane dhruvapaNo thai rahyo che. te pramANa adharma AkAzAdi dravyane viSa jANavU tathA valI kArya kAraNapaNe utpAda. vyaya tathA aguru laghunA calananoM utpAda, vyaya, paMcAstikAyane viSe kahevo tathA kAladravyane upacArathI dravya che. tenuM save svarupa upacArathIna kahe. erIte sarva dravyamA satpaNo che. jo aguru laghuno bheda na thAya to pradezono mAhomAMhe bheda kaheko thAya? Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122 ) Sar3a dravya vicAra. te nATe aguru laghunA bheda sarvamAM che. aguru laghupako kahe cha. je dravyano agara lA paryAya che. te cha prakAranI hAni vRddhi kare che. 1 anaMtabhAga vRddhi. 2 asaMkhyAtabhAga vRddhi 3 saMkhyAtabhAga vRddhi. 4 saMkhyAtaguNa vRddhi. 5 asaMkhyAtaguNa vRddhi. 6 anaMtaguNa vRddhi . e cha prakAranI vRddhi kahI have cha prakAranI hAni vatAve che. 1 anaMtabhAga hAni.2 asaMkhyAtabhAga hAni. 3 saMkhyAtabhAga hAni. 4 saMkhyAtagu. Na hAni. 5 asaMkhayAtamuNa hAni. 6 anaM. guNa hAni, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dravya vicAra. (123 ) e cha prakAranI hAni samajavI. e cha prakAranI hAni tathA vRddhi. sarva dravyamAM sadA samaya samaye thai rahI che. vRdi. kahetA upajavo ( utpAda ) ane hAni kahetAM ( vyaya ) kahIra. e aguru laghutva kA. aguru laghu guNane gotrakarma roke che. e a. guru laghu svabhAva sadA samaya samaya sarva dravyamAM che. cha e dravyamA jeTalA sarakhA guNa le. tene sAmAnya guNa kaheM che. je guNa eka dravyamA che. te guNa vIjA dravyamAM nathI. tene vizeSa guNa kahe che. je guNa koika dravyamAM che, ane koika dravyamA nathI. tene sAdhAraNa asAdhAraNa ga Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124 ) par3a dravya vicAra. Na kahe che. ___cha e dravyamAM anaMtaguNa, anaMtaparyAya, ane anaMtasvabhAva sadA zAzvatA che. jevI rIte zrI kevalI mahArAje prarupyA. te sarva je rIte che te rIte zuddha saddahaNApUrvaka yathArtha upayogathI zrutajJAnAdikathI yathArthapaNe jANavA. sadahavA e nizcayajJAna te mokSaprAptinuM kAraNIbhUta che. je jIva jJAna pAmyo. te jIva virati kare che. te cAritra jANavU. jJAnanuM phaLa viratipaNuM che. te mokSanuM kAraNa che, 4 cAradhyAna. 1 ArtadhyAna 2 raudradhyAna 3 dharmadhyAna 4 zukladhyAna. 1 ArtadhyAna ane 2 raudradhyAna e ve 3 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. NAN pada dravya vicAra ( 125 ) durgatihetubhUta che. e ve dhyAna azubha 3. bha. vya prANIyone e ce dhyAna tyAga karavA yogya che. dharmadhyAna ane zukaladhyAna e be zudra upAsya che. manamA AhaTTa dohaTTanA pariNAma te AtadhyAna kahIe AtadhyAnanA cAra pAyA che. ___AtadhyAnanA 4 pAyAH 1 iSTaviyoga 2 aniSTasaMyoga 3 rogaciMtA 4 agrazauca. 1 iSTaviyoga-paudgalika vastu je manane AlhAdakArI teno potAthI viyoga thabAthI jeje AhaTTa dohaTTanA pariNAma te iSTaviyoganAma ArtadhyAna kahIe, bhAi, mitra, sajjana, mAtA, pItA, strI, putra, dhana, pramukha iSTa vastunA viyoga thavAthI vilApa kare. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) paD dravya vicAra. te ina viyoganuM lakSaNa le. 2 ani saMyoga - aniSTa eTale duHkhanAM kAraNabhUta, zatru daridvipaNuM tathA, kubhAryA, kubhojana, kuputra, Adino saMyoga ekale saM vaMva thavo te thakI manamAM je duHkha ciMtA upaje te aniSTaM saMyoga nAma bIjo pAyo A rtadhyAnano jaNavo. * 3 rogaciMtA - zarIramAM aneka prakAranA rogo rahyA che. manuSyanA zarIramAM sADA traNakoDa rAma rAjA ke ekekA romamAM poNA vabe roga rahyA che. temAMthI keTalAka rogo udaye Ave . ciMtA kare. hAya, hAya, have zI rIte jIvI zakaza. are mArAthI AvuM duHkha khamAtuM nathI- are huM marI jAU Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dravya, vicAra ( 127 ) hUM. are jo pahelAMthI me davAo karAvI rAkhI hotato A vakhate khAvAthI mAro roga mI jAta. are huM have duHkha sahana karyA karatAM merI jAUto sAraM. are koi sArAvaidyane bolAvI nArA roganI zAMti thAya. tema karUM. AvA prakAranI roga saMbaMdhayI je ciMtA karavI. te rogaciMtA nAmano kIjo pAyo adhyAnano jANavo. 4 agrazauca - agra eTale Agala bhavi vyakAla saMbaMdhI zauca - eTale vicAra, ciMtavana, zoca karato te agrazauca kahIe. joA varSamAM amuka kAma karazuM to AjatA varSamAM amuka lAbha thaze. dAna, zIyala, tapa vigerenuM phala mAge ke je se tapa, dAna, zI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) bad havya vicAra. yala pAlyu hoya to AvatA bhavamAM devatA thAU, vA amuka thAu, cakravartithAu, rAjAthAu, amukano nAza karanAra thAU, evI AgalA bhavanI je vAMchA. te agrazoca ka hIe. ArtadhyAyanA cAra pAyA thakI jIva tiryacanI gatimAM jAya che. mATe bhavya prANIyoe e dhyAna thakI dUra raheg, ArtadhyAna rupa zatruno manamAM vAsa karavA devAthI AsmAnI anaMtiriddhino nAza thAya le. A AtmA anaMtokALa e ArtadhyAnI rajaLyo ane hajI jo eno saMga nahIM mUke to ghaNA bhava bhaTakaze. je ArtadhthAnane zatrurupa jANe che. te tenAthI dura rahevA aMtaHkaraNI ma Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttttttttttttt ttttttsHt dst par3a dravya vicAra ( 129 ) henata kareche saMsAramA bhaMDanI peThe rAcyA pacyA thakA durthyAna dhyAve che. te pAmaro adhogatine seve che. saMsAramA koi koinunathI. cetana para ne jaDa vastu tene potAnImAnI anaMtA duHkha bhogave che. kharo zatru duAna chaH e durdhyAne prasanna caMdrarAja rupine sAtamI narkanAM da. lIyAM saMcAvyA. ( ekaThAM karAvyAM ) paNa dharmadhyAna rupI yoddhAe AvI durthyAnane haThAvI, mokSarupa strIno meLApa karAvI Apyo Azcarya mane eTaluna thAya che ke jIva jete hita tathA ahitane jANe che. chatAM ahitamAM varne cha, nigraMtha mahAtmAo hRdayarupa mahelamAM caMDAla sarakhA ArtadhyAnane praveza karavA de Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) SaD dravya vicAra. tA nathI. AtmahitaiSIyoe. hu koNachu. kyAMcI Avyo. kyAM jAiza. tAru koNa. tuM koNa. e vAkyano upayoga pUrvaka vicAra karI tyAjya vastuno tyAga karavo. eja hitakAraka che. vAraMvAra A manuSyajanma pAmavo dalaya che. have jo dharma sAmagrI pAmI pramAda karaze to ghagA bhava bhaTakazo. aghora duHkhamAMdhI chUTavAno avasara uttama che. ema jJAnIo dayAthI pustaka dvArA jaNAve che. AtadhyAnanA pariNAma pAMcamA tathA cha. hA gugaThANA sudhI hoya che. kAraNa ke chaThe guNaThANuM pramattacha, mAre tIhAM e dhyAnano pa. riNAma saMbhave che. *000 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dravya vicAra. ( 131 ). 2 raudrAdhyAnanA 4 pAyA. 1 hiMsAnubaMdhI raudradhyAna 2 gRpAnubaMdhIraudradhyAna 3 adattAnubaMdhI raudradhyAna 4 parisahAnuvedharaudradhyAna. . 1 hiMsA karIne harSa pAme. bIjo koi hiMsA karato hoya tene dekhI khuza thAya. a thavA yuddhanI anumodanA ( prazaMsA ) kare. teM hisAnurvIraudravyAna jANavuM. - 2 juTuM bolI manamAM harSa pAme aho meM kaM kapaTa kaI ke mArA juTApaNAnI koine khabara paDI nahIM evo mRpAvAdarUpa pariNAma te mRSAnuvIraudradhyAna kahevAya ke. 3 corI karI. ugAi karI. manamAM rA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAUTANINGAAVav (11) paDa damba vicAra. jI thAya. ane ciMtave je mArA jeno koNa baLavAna che, ke je pArako mAla khAya che. corone corI karavAmAM sAhAya ApavAnA pariNAma ane corI karanAranI prazaMsArupa pariNAma te adattAnubaMdhIraudradhyAna kahIe. 4 ghana, dhAnya, khetra, vastu, Adi nava jAtano parigraha vadhAravAnI ghaNI tRSNA hoya. ne tenI vRddhinA UpAyonu citavana, kuMTuMbanA mATe game tenu pApa kare. yA vaNo parigrahamaLavAthI ahaMkAra kare, ane jagatane tRNavat mAne pariprada rakSaNa karatAnI ciMtA e Adi je pariNAmane parigrahAnubaMdhIrodradhyAna kahIe: e cAra prakAranA dhyAna thakI jIvana Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __Sad dravya vicAra. (53) CADDA rakanI gatimAM jAya che. mATe bhavyAtmAoe cAra prakAraceM raudra dhyAna dhyA nahIM. mahA raurava bhayaMkara duHkhanu kAraNa raudradhyAna che. raudradhyAna pAMcamA guNaThANA sudhI che. chaThe guNaThANe paNa eka hiMsAnubaMdhI raudradhyAnanA pariNAma koika jIvane hoya che. raudradhyAna rUpa sarpa jene karaDe che, tene caturgatirupaH bhava bhramaNa kararbu eDe che. jema sarpano bhaya lAge che, tema bairAgIone raudradhyAnarupa sarpage bhaya lAge che. maMtravaDe maMtravAdIo jema sarparnu mera utAre che tema dharmadhyAnarupa maMtravaDe vairAgIyo pAparupa jhera utAre che. sarpa jema aniSTa - ge che tema jJAnIone raudrabhyAnarUpa sarpaH baniSTa lAge che. janasamuha sarpane pAse AzvA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) SaD dravya vicAra. detoM nathI, tema jJAnI samuha raudradhyAnarUpa sapane pAse AvavA deto nathI, eTalaM vizeSa che ke. sarpaDaMsathI ekavAra mara paDe che paNa raudradhyAnarUpa sapeMDeMsathI anaMtivAra maraNa ka khuM paDe che. raudradhyAna aghora rAtrI samAna che. aghora aMdhArI rAtrImAM jema mANasa aMdha banI jAya che. tema mANasa raudradhyAnarupa aMgarI aghora rAtrImAM ajJAnI banI jAya che. aghora rAtrImAM jema corono pracAra thA - ya che, ane khAtara pADe che. tema raudravyAnarupI aghAra rAtrImAM rAga, dveSa, moha, mAyA aMdekhAi, niMdA, kleza, cADI, asatyarupI coro, AtmAnI anaMtiriddhi luMDhe che. vaLI raudradhyAna madirA samAna bebhAna kartA che. a Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... ......... . ... paDa dravya vicAra. ( 135 ) naMta duHzvano hetu bhUta che. he cetana tuM Apa Apa vicAra ke raudradhyAnarupa zatru tane hitakartA che ke ahita kartA che hitakartA to kadApikAle kahIM zakAya nahIM. ane ahita karanAra to pratyakSa dekhavAmAM Ave che chatAM tuM kama teno saMga cheDato nathI. zuM tane kaMDa paisA bese che nA tema paNa nathI. draDha prahArI jevA hinake paNa e zatruno saMga tyAga kaze tyAre sukha pAyA. baLI vicAra ke e raudra dhyAnarupa zanA vazamAM paDelomammaNa zeTa. tathA saMbhUma cAvarti narakanAM mahA raurava duHkha bhogave cha. tema chatAM kema tuM iNa manamA vicAra karato nathI. mUryane tathA caMdrane jA rAhu ghere che. tema tane raudrabhyAnarupa rAhu gra Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1:6 ) paDU dravya vicAra. haNa kare chai. koyalA jema khAvAthI kALaM mukha thAya che, tema raudradhyAnathI samaja. lAkho zatruone jItanAra paNa raudradhyAnarUpa zatrune jItI zakatA nathI, evaM azubha, AtmabAtI, malIna, raidradhyAna ke. eno saMta pUrvaka tyAga karavo. eja hitakAraka che e be dhyAnano tyAga karavo. tyAre kono svIkAra karavo tevI AkAMkSA thatAM dharma dhyAnano svI karavo ema zAstrakAra jaNAve che. 3 dharmadhyAnanA 4 pAyA. durgatipaDatA prANIyone dhAraNa karI rAkhe arthAt durgatimAM paDavA de nahIM. tene sAmAnya prakAre dharma kahe che.. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 137 ) 1. AjJAvicaya 2 apAyavicaya 3 vipAkavicaya 4 saMkhyAnavicaya e cAra pAyA dharmadhyAnanA che. 1 AjJAvicaya dharmadhyAna kahe che. sItarAga devanI AjJA sAcI karI sadahe bhagarvale cha dravyanuM svarupa naya pramANe nikSepA sahita siddha svarupa tathA nigoda svarupa jevI rIte ka che, tevI rIte hRdayamAMdhAre, yathA tathya karI mAne, sahe vItarAganI AjJA nityAnityapaNe tathA nizcaya vyavahArapaNe mAne. zraddhA kare. tathA utsarga apavAdapaNe mAne, zraddhA kare, te AjJA *mANe yathArtha upayoga bhAsana thayo. tenA harSathI te upayoga madhye, nirAdhAra, bhAsana, ramaNa, anubhavatA, ekatA, temAM tanmayapaNo Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) SaD dravya vicAra. te AjJA vica dharmadhyAna kahIe. 2 apAyavicaya-jIvamAM azuddhapaNAthI karmanAM saMyoge karI saMsArI avasthAmA aneka prakArAM apAya kahetAM dUSaNa ke. te ajJAna, rAga, dveSa, kaSAya, Azraya, sArA nathI. tenA thakI huM anaMtAkAla rajhayo. ane aneka prakAranI AkRtine dhAraNa karI. cAraMgatimAM bhayyA karuM. te ajJAna, rAga,. depa, mAro ghAta kartA che. te mArA thakI bhinna che. huM te thakI judo. anaMtajJAna, anaMta darzana anaMta cAritra anaMta vIryamayI buddha, buddha, avinAzI, aja, anAdi, anaMta, akSaya, akSara, anakSara, acala, akala, amala, agamya, anAmI, abaMdhaka, akarmI, arupI, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 139 ) achedI, abhedI, avedI, alezI, ayogI, abhogI, arogI, akaSAi, AvedI, aza* rIrI, agAhArI, avyAvAdha, anavagAhI, aguru, laghu, pariNAmI, ayonI, aprANI, atIndriya, amara, apara, aparaMpara, avyApI, anAvita, akaMpa, aviruddha, azokI, asaMgI, lokAlokajJAyaka, zuddha cidAnaMdamaya mAro AtmA ke. evo ekAgratArupa je dhyAna, te apAyavicaya dharmadhyAna jANavU.. 3 vizAkavicaya dharmadhyAnasvarupa-pUrvokta vizeSaNa yuktA mAro jIva che. paNa anA. dikAlathI karmanA saMbaMdha AtmAnI sAthe lo lIbhUtapaNe che. tathA A jIva anetAM duHkha bhogave le. karmavaze A jIva duHkhI che. te Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14.) paDa dravya vicAra. karmano vipAka ciMtabe je-jIvano jJAnaguNate zAnAvaraNIya karme dAbyo che, jIvano darzana guNa te dazanA varaNIya karme dAbyo che. jIbano avyAvAdha guNa te vedanI karme rokyo cha. jIvanokSAyaka guNa te mohanI karme rokyo che. jIvano akSayasthitirupa je guNate AyuSya karme dAbyo che. jIvano arUpI gupate nAmakarme dAbyo che. jIvano aguru la. ghu guNate gotra karme dAbyo che. ane jIvano anaMta vIrya guNa te aMtarAya karme rokyo che. ema AtmAnA ATha guNa te ATha karme rokyA che. A saMsAramA bhamatAM thakAM je jIbane sukha duHkha che te karme karIche mAThe sukhapaudgalika utpanna yaye chate khuzI tharbu nahIM, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pad dravya vicAra. (11) AY YMS ane duHkha Ave chateM zoka karavo nahIM. karma svarupanI prakRti, sthiti, rasa, ane pradeza no baMdha, udaya, udIraNA, tathA sattA ciM. tavavAno je ekAgratArupa pariNAma te vipAkavicaya dharmadhyAna kahIe. 4 saMsthAnaviSaya-caudarAnalokano svarupa vicAra A lokane caudarAja pramANa aco che te madhye sAtarAja aboloka che. vaca. mAM aDhAraso jojana manuSya kSetra tIrtho lokache. te upara kaMika uNu sAtarAja Urcalo. kache. temAM sarva vaimAnika devatA vase che. ane te Upara siddha zilA che. ane tenI Upara eka jojananA cocIsa bhAga karIe temAMnA vIsabhAga nAce mkI uparanA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) SaD dravya vicAra. covIsamA bhAge siddha kSetra che. e rIte lokatuM pramANa che. e lokanuM saMsthAna vaizAkha che. anaMtakAla AjIve saMsAramA bhamatAM sarva lo kane janmamaraNe karI spo che. e, je lokanuM svarupa ciMtava. tathA lokamAM rahelA. dharmAstikAya, adharmAstikAya Adi paMcAstikAyarnu avasthAna tathA pariNamana dravya madhye. guNaparyAyarnu avasthAna tathA dravya madhye rahelA utpAda, vyaya, ane dhruvatuM satpaNuM teno je ekAgratAe tanmaya citavana pariNAma e. je dhyAnane saMsthAna vicaya dharmadhyAna kahIe. ___A ArAmAM bhavya prANIyone dharmadhyAnano AdhAra vizeSa che, mATe tene viSe tatpa. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . LA4 paD avya cAra. (143 ) ra tharbu te sukhakArI che dharma yAna cothA gupaThANAthI mAMDIne sAtamA guNaThANA sudhI hoya che. zukladhyAnanA 4 pAyA. zukla kahetAM nirmaLazuddha paraAlaMbana vinA AtmAnA svarupane tanmaya paNe dhyAve tene zukala dhyAna kahe che. tenA pAyA 4 cAra cha. .1 pRthakatva vitaka sapravicAra (2) ekatva vitarka apravicAra (3) sUkSma kriyA apratipAti ( 4 ) Ucchinna kriyAnu dRti e cAra pAyA che. 1 prathakatva vitarka "sapravicAra-pRtha Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) paD dravya vicAra. katva-kahetA jIvathI ajIva judA karavA sva bhAva tathA vibhAvanI judI athaka paNe baheMcaSa karavI svaruene viSepaNa dravya tathA paryAyanopa thakatva eTale judA paNe dhyAna karI paryAyate gu NamA saMkramAve, ane guNa te paryAyamA sakramAva e rIte svadharmane viSe dharmAMtara bheda te prathaktva kahIe ane teno vitarka te je zruta. zAne sthita upayoga ane sapa vicAra te savikalpa upayoga eTale eka ciMtavyA pachI bIjo citavayo tene vicAra kahIe. eTale nirmala vikalpa sahIta potAnI sattAne bhyAve, te prathakatva vitarka sama vicAra pahelo pAyo jANavo e pahalopAyo AThamAthI a-- mIyAramA guNa ThANA sudhI hoya che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (145) 2 ekatva vitarka apa vicAra-je jIva ApaNA AtmAnA guNa payAyanI ekatA karI dhyAve, te AvI rIte ke-jIvanA guNaparyAya ane jIva te ekaja che ane mAro jIva siddha svarupa ekaja che evo ekatva svarupa tanmayapaNe anaMtA Atma dharmano ekatvapaNe dhyAna vitarka kahetAM zrutajJAnanA laMbI paNe ane apravicAra kahetAM vikalpa rahita darzanajJAnano samayAMtare kAraNatA vinA ratnatrayIno eka samayI kAraNa kAryatApaNe je dhyAna vIrya upayoganI ekAgratA te ekatva vitarka apravicAra jANavo e bIjo pAyo bAramA guNaThANe ghyAve. e beu pAyAmAM zrutajJAnAlaMvIpaNo che, paNa avadhi manaHparyava jJAno pa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) SaD dravya vicAra. yoge vartato jIva koi dhyAna karI zake nahI. e ve jJAna parAnuyAyI che mATe e dhyAnathI ghanaghAtIyAM cAra karma khapAve. nirmaLa kevaLajJAna pAme. pachI terame guNaThANe dhyAnaM tarIkApaNe che. teramAne aMte ane caUdame guNaThANe e be pAyA dhyAve. 3 sUkSma kriyA apratipAti-sUkSma mana vacana kAyAnA yogaruMdhe. zailezI karaNa karI ayogI thAya. te je apratipAti nirmaLa vIrya acalatArupa pariNAma te sUkSma kriyA apratipAti dhyAna jANavaM. ihAM sattAe 85 prakRti rahI hatI temAthI 72 khapAve. 4 ucchinna kriyAnuvRtti-je yogaruMdhana kIdhA pachI tera prakRti khapAve. akarmI thAya, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ann. SaD dravya vicAra. (17) sarva kriyAthI rahIta thAya te samuchinna kriyAyAnu vRtti zukala dhyAna kahIe. e dhyAna dhyAvatAM zeSa dalakharaNa rupa kriyA Uchede. avagAhanA dehamAnamAMthI cIjo bhAga ghaTADe, zarIrano tyAga karI ihAMthI sAtarAja Upara lokane aMte jai siddha thAya che. have vaLI vIjA cAra dhyAna kaheche (1) padastha (2) piMDastha ( 3 ) rupastha (4) rupAtIta. 1 arihaMta siddha AcArya upAdhyAya sAdhu e paMca parameSTInA guNane saMbhAre, tenuM hRdayamAM dhyAna kare te padastha dhyAna kahIe.. __2 zarIramA rahyo je ApaNo jIva temAM arihaMta siddha AcArya upAdhyAya sAdhupa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 ) paD dravya vicAra. JAY NAnA sarva guNa che paha, je dhyAna ta piMDastha dhyAna kahIe. athavA guNInA guNamadhye ekatvatA upayoga karavo te piMDastha dhyAna. 3 rupamA rahyo thako paNa mAro AtmA arupI anaMtaguNI che je vastuno svarupa atizayAvalaMbI thayA pachI AtmAnuM svarupa ekatApaNuM ehavaM je dhyAna tene rupastha dhyAna kakahIe. e traNa dhyAna dharma dhyAnamAM gaNavAM. 4 lirAkAraniH saMgIH nirmala, saMkalpa vikalpa rahita, abheda, eka zuddha, sattArupa, cidAnaMda, asaMga, akhaMDa, anaMtaguNa paryAya rUpa Atma svaruparnu dhyAna, te rupAtIta dhyAna jANavU. ahIyAM mArgaNA guNaThANAM naya pramANa mati Adika jJAna kSayopazama Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 149 ) bhAva sarva tyAga karavA yogya thAya che. e rupAtIta dhyAna kartuM vizeSa cAra dhyAnanuM svarupa yoga zAstra AdithI jANaM. trIjuM dharma dhyAna tenI cAra bhAvanA ka he che. ( 1 ) maitrI bhAvanA ( 2 ) pramoda bhAvanA ( 3 ) kAruNya bhAvanA (4) mAdhyastha bhAvanA. 1 maitrI bhAvanA - sarva jIva sAthe mitratA citavatrI koi jIva mAro duzmana nathI. sarve jIvanA AtmA siddha samAna sattAe che, ane karmanAzathI saMsAramAM sukhI duHkhI dekhAya che, te sarva jIva mArA sajAtiya bhAi che. ekeMdrI AdithI paMceMdrI paryaMta sarva jIva Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 ) 'SaD dravya vicAra. sajAtiya che te mArA bAMdhva che. mitra che. to temanA Upara mAre dveSa karavo nahIM temanu bhaluM citava. mAru kharAba karavAne koi samartha nathI. karmanoja e prapaMca che, karma e jaDa vastu che. acetana che, rupI che karma vastu vijAtIya che, e thakI mAre dUra rahe, joie ane enA prapaMcamAM phasAIM mAre yogya nathI, anAdikAlathI e karma jaDa vastu mane cAra gatimAM bhaTakAve che. ane mAru potAnu svarupa oLakhAvavA detI nathI. jema dAru sArA mANasane paNa bebhAna banAvI deche. ane tenA guNano nAza kare che. tema karma vastue mArA guNano iza ko che. jema koi pAMca mitro haLImaLane dararoja Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 151 ) . ekaThA rahe che ane eka bIjA sAthai sArIrIte mitratAi rAkhe che. paraspara bhalu vAMche che. eka dIvase pAMca mitroe dAru pIdho, te dArunI nIzA khuva caDhI, tyAre, te arasparasa gALo devA lAgyA. ane eka bIjAne mAravA lAgyA, temAM e sarva prapaMcanu kAraNa dAru che, have jyAre e dAruno nIzo utarI gayo tyAre te eka bIjA sAthe haLImaLIne bAto ka rakhA lAgyA, ane mitrapaNe vartA lAgyA. tema karmarUpI dAnA jussAthI sarva jIvo e ka bIjAne zatru duzmana bhAi bena vagere prapaMca tarIke mAne che, paNa temAM jIvono kAMivAMka nathI. e sarva kamenuM phaLa che, ane karme karI jIva vIjA jIvane duzmana tarIke dhAre che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152 ) paD dravya vicAra. paNa temAM kAMi jIva koino duzzana nathI. karma thakI rahIta thaelA siddha mahArAjanuM koi kharAba karavA samartha nathI tema huM paNa jyAre karma rahIta thaiza, tyAre koi mAru kharAba karI zakavA samartha nathI, karma teja duHkha kArI che. kUtarAne koi mANasa kAMkaro mAreto te kA karAne karaDavA doDe che. siMhane koi mANasa goLI mAreto te goLI tarapha nahIM jatAM e goLo koNe mArI emalakSI mAranAra sAmo doDe che. tema keTalAka prANI kRtarA ane ke. TalAka siMhanA jevA hoya che. koi mANase ___ kaMi tenuM bagADayuM hoyato te mAgase mAru va. gADayuM. are e mAro zatru che. are Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- paD dravya vicAra. (153 ) e mAro vairI che. ema dhArI tenuM bhU9 karavA tatpara thAya che. ane dveSa kare he. paNa vIcArato nathI ke jo mAre zubhakarmano udaya vartato hotato te mAru bhUIM zIrIte karavAne samartha thAta. paNa hAla mAThAkarmano vipAka udaye Avyo che. tethI te nimitta kAraNabhUta thayo che. paNa temAM kaMi teno doSa nathI. e azubha karma meM karyA che. mATe teno e doSa le. mATe he cetana tu karmabaMdha rahIta thA. ane karmanI jALamA phasAiza nahIM. jeTalAM karma ka je. teTalAM bhogavayAM paDaze to tu vIjA mANasa Upara dveSa zAkAraNa kare che. e tAro mitra che. tAru bagADavA e samarthana__thI, ema bhAvanA bhAve. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144 ) SaD dravya vicAra. namanna siMha jema gobI mAranAra tarapha nahIM doDatAM golI mAranAra koNa cha, ema vicArI mAranAra sAmo doDe che. tema siMha jevA puruSo duHkhanA nimitta kAraNa upara draSTi nahI detAM e duHkha thavArnu mUkhya kAraNa karma cha. ema vicArI karma dUra karavAnA UpAyo zodhe che. jo meM mAThAM vA sArAM karma karyA haze. to te pramANe mAre zubhAzubha vipAka bhogavavA paDaze. temAM bIjo jIva mAru bhUI karavA vA sAraM karavA samartha nathI. e duHkha sarva karmathI thAya che, mATe siMha puruSo karmano nAza thAya tema varte che. paNa koi jIva Upara dveSabhAva karatA nathI. mArA AtmAne jema karma lAgyAM che. te Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 155) ma bIjA jIvone paNa karma lAgyAM che. paNa AtmA to sarvanA sarakhA, arupI, anaMtajJAna, darzana, cAritranA bhokatA cha. ame sarve jIva guNe karI eka sarakhA chIe. sajAtIya chIe. mATe sarve jIva mArA mitra cha. ema bhAvanA bhAve te maitrI bhAvanA kahIe. sarva jIva upara hitabuddhi rAkhavI tene maitrI bhAvanA ka 2vIjI pramoda bhAvanA kahe che. guNa. vaMta ane jJAnAdika Upara rAga tene pramoda bhAvanA kahe che. dharma karatA jIvone dekhI khuzI thAya. jJAnavaMsa vairAgI munIone dekhI harSa dhare. tathA daza draSyate dohIlo manuSya janma pAmIne zrAvaka kula avatAra Adi huM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) paD dravya vicAra. dharmanI jogavAi pAmyo. tethI manamAM harSa dhare. te pramoda bhAvanA. 3 dharmavaMta upara rAga ane mithyAtvI upara dveSa paNa nahIM tene mAdhyastha bhAvanA kahe che. hiMsaka jIva upara paNa uttamajIvane karuNA upaje. upadeza devA thakI jo sArA mArage Ave to tene zuddha mArge ANavo. kadAcit mArge na Ave to paNa dveSa na karavo. kemake te ajANa che. ema jANavuM e mAdhya stha bhAvanA. 4 sarva jIvane potAne tulya jANI dayApAle, koine haNe nahIM. tathA je duHkhI ho ya. varmahIna hoya. tenA upara karuNA lAve. ane tenuM bhalaM karavA cAhe. tathA dharmahIna Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra ( 157 ) AN-202 manuSya dekhIne ema ciMtave je. e jIva kyAre dharma pAmaze. yathArtha Atma sAdhana prApti svarupa dharmane kyAre avalaMbaze. evo je parINAma tene cothI kAruNya bhAvanA kahe che. bArabhAvanA. kuMTuMba, dhana. putra, parIvAra sarva binAzI che A pratyakSa dekhAya che te zarIra paNa eka dIvasa nAza pAmaze. jIvano mUladhameM avinAzI che. je je najare dekhavAmAM Ave che te saraveno nAza thaze. ema vicAra te pahelI anityabhAvanA. __ 2 saMsAramA jIvane maraNa samaye zaraNa rAkhavA koi samartha nathI. mAtA, pItA, bhAi, bena, putrAdi jotAM A zarIra mUkI jI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 158 ) SaD dravya vicAra. va cAlyo jAya che, paNa te koinAthI rakhAto nathI. rAjA hoya vA raMka hoya. kIDo hoya vA iMdra hoya. topaNa mRtyu koine mUkatuM nathI. cAragatinA jIvone maraNa thakI rakSaNa karI zaraNa rAkhavA koi samartha. nathI. ema vicAravaM te bIjI azaraNabhAvanA jANavI. 3 karmanA yoge A AtmA cAragatirupa saMsAramA anAdikAlano janma maraNa kare che. ane asA duHkha bhogave che saMsAra vaLatAni ( dAvAnaLa ) samAna che. Uttama puruSoe cAritra grahaNa karI saMsArano tyAga karyo che. are huM mahA pApI saMsAramAM rAcyo mAcyo huM huM have dukhaHmaya saMsArathI kyAre chuTIza A pramANe vicAraNA te saMsArabhA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD draSya vicAra. (155) vanA jANavI. 4 A jIva ekalo Avyo che, ane ahIMthI ekalo bIjI gatimAM ja. pa. Na dhana dhAnyAdi parigraha, putra, kalatra, vigere mArI sAthai AvavArnu nathI. kuTuMba- peTa bharavA sAru. hiMsA, asatya, corI-kUDa kapaTathI hu~ lakSmI pedA karUM chu. paNa tethI thaelA pApamAMthI. koi bhAga lenAra nathI. e mAre ekalAne bhogavaI paDaze. sagAMvahAlAM, vahAlIstrI, putra, dIkarIone janmanI vakhate sAthe lAvyo nahoto. pUrvabhavanA saMbaMdhI mAre temano meLApa thayo che. paNa aMte sarva mUkI mAre ekalaM aq paDaze je je mamANe a. hI hai dharma vA adharma karachu tete pramANe parama Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160 ) SaD dravya vicAra. vamAM sukha dukha pAmIza. parane mAru mAnI hu~ makalAUchaM. paNa he jIva tAru koi nathI. saMbaMdhe karI sarva bheguM thayuM che. te sarvano eka dIvasa viyoga thaze. corAzIlAkha jIvAyoni bhamatAM daza draSTAMte dohIlo manuSya janma pAmI. have tuM pramAda kare che. Akho dIvasa ghAMcInI ghANInA baLadanI peThaM. pApa kAmamAM lAgI rahyo che. paNa jANato nathI ke, mUDha aMte duHkha anaMtu bhogavU paDaze. A dekhAtA zarIranI paNa aMte khAkha thai javAnI che. mATImAM mATIrupa thai jaze. A vakhate jevI dharmanI sAmagrI maLI che, tevI vAraMvAra malanAra nathI. mATe he cetana, ceta, ceta, mAthe kALa jhapATA deta. tuM kyAthI Avyo. kayAM jA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDavya vicAra. (16) Anani w ritinutriticianmint - iza. tuM koNa che. tAraM koNa che. eno vicA. ra kara. rAga, rAvaNa, pAMDaca, kaurava, lakSma Na jevA vIrapuruSo ekIlA gayA. to tuM kama goharAnAnI ghetamA udhe che. jAga jAga e. katvapaNu dhAra. ityAdi vicAraNA te ekatva bhAvanA jANavI. 5 A saMsAramA koi koinu nathI. sau svArtha saguM che. jyAre ApaNAthI bIjAna svArtha sarato nathI. to ApaNA uparathI heta utarI jAya che. he cetana tArI nagare je je padArtho dekhAya che te tArAthI judA che. ane tuM tenAthI judo che. mAtA, pIlA bhAi, bena, strI. putra, dhana, e sarva he jIva tArAyI juduche A zarIra che tepaNa he cetana tArAthI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) eD dravya vicAra. 4402 juduM che. lezyA, yoga, pAMca saMsthAna, pAMca zarIra, tathA pAMca saMghayaNa, dasa prANa pAMca iMdrI, e sarva he cetana tArAthI juduM che. tenAmAM potApaNuM mAnIza nahIM ema vicAra te anyatva bhAvanA jANavI. 6 A zarIra apavitra maLa mULanI khANa che. asucimaya cha, puruSanAM nava ane strI nAM bAra dvArathI sadA azuci nIkaLe che, hAla A zarIra pavitra lAge che. paNa roga thae chate durgadhi yukta thai jaze. mAMsa rudhira meda hADakAMthI A zarIra banyu che, tene dekhI he cetana tuM zuM rAce che. garbhAvAse tuM kIDAnI peThe navamAsa maLamAM rahyo, mUyeno prakAza A ve nahI, ane UMdhe mastake rahevU, ehavAM garbha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (163 ) nAM duHkha cetana zuM tuM vIsarI gayo ? mATe A azuci maya kAyA dekhI moha pAmI zuM rAce cha ? ema vicAra te chaThI azuci bhAvanA. (7) cetana mithyAtva, iMdriya, kaSAya, ane avrata thakI AzravanuM grahaNa kare cha, zubhAzubha karmanAM daLIyAM AvavAno rasto Azraya che, zubha daLIyAMne puNya kahe che. ane AtmAnI sAthe lAgelA je karmanAM azubha daLIyAM tene pApa kahe che, hiMsA, asatya, corI maithuna parigraha thakI Azravano baMdha thA. ya che tathA rAcI mAcIne pAMca iMdriyonA trevIza viSaya zevavA thakI Azrayano baMdha thA ya che. pramAdanA vaza thakI tema mana vacana Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 164 ) paD dravya vicAra. - - - - 10 nep kAyAnA dupraNidhAnathI temaja krodhamAna mAyA, lobha, tathA hAsya rati, arati, zoka, bhaya dugaMchA strIveda, puruSaveda, napuMzakaveda, e AdithI AtmAnI sAthe Azrava lAgecha, jIva anAdi kALadhI AzravanA grahaNa karavAthI cAra gatimA bhamyA kare che, ane tethI aneka prakAranAM duHkha pAme che. e Azraya mahA duHkhadAi che. AtmAno ahita kartA che, mATe tenAthI he cetana tuM dura rahe ema vicAra te azravabhAvanA. Ayano saMbaMdha ma. bhavi jIvane anAdi anaMta che apane bhapijIbane anAdi sAMta che. 8 Azravano jenAthI rodha zAya lene saMbara kahe che. he jIva iyaryAsamiti, bhAvAsa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa hRvyaM vicAra. ( 169 miti, rupaNAsamiti ityAdi pAMcasamiti. ane gupta zuddhi kyAre pALIsa. ane bAvIsa parIsahane samabhAve tuM kyAre sahIya. he cetana taM vinayAmilApathI mana pAluM bALa. tyAdi dazavidha yatidharma zuddha pALavA uyama karake jaithI Atmahita thAya. e yativarma bhavobhavanAM duHkha TAlaNAhAra che. ane paMcamo gati je mokSa tene ApanAra che. che. dhanya dhanya ke te munirAjane kaje mAna apamAna cittamAM samagaNe che. sonuM ane pASANa cittamAM samagaNe che. ane zatrumitra upara samadraSTi rAkhe che. pAMca prakAranAM cAritra he jIva tane kyAre udaye Avaze. aho huM kyAre ekAkI aprativaddha vihAra karIza. he cetana koipaNa * Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) SaD dravya vicAra. 200- 2 0200.000000 - - THANI jIva sAthe vaira virodha karIza nahIM. kAraNa ke tethI tuM bhavobhava duHkha pAmIza. kapaTa ka. ra nahIM. vizvAsa ghAtI thAiza nahIM. saMsArarupa samudramAM buDADanAra nava prakArano pa. rigraha che. teno tyAga kara. mUrchA mamatA rAkhavAthI paNa janmamaraNa karavAM paDe che. to sAkSAt navavidha parigraha kevAM kevAM duHkha pamADaze. mATe teno tyAga kara. viSayane vipa. ( jhera ) sarIkhA jANa. ekeka iMdriya viSayathI. bhamaro, pataMga, mRgamIna duHkha pAme che. to je pAMce iMdriyone vaza thai gayA che. tenI zI gati thaze. are huM anAdi kALathI saMsAramA UcanIca kuLamAM Utpana thAuchu. puNyanA yoge ucakuLamAM avatarI nIcakuLamAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. ( 167 ) utpanna thae lAnI niMdA karI pAcho nIcakuLamAM utpanna thayo. ema he cetana tuM anaMtivAra ucapaNuM tathA nIcapaNuM pAmyo. baTATA. zakarIyAM, gAjarIyAM, muLA, Adu, lasaNamAM tuM anaMtivAra utpanna thayo. to te vakhate tAru ucapaNuM kyAM gayuM hatuM. evI rIte ATamada he jIva tuM karIza nahIM, e AThamada AtmA. nA guNono nAza karanAra che. sthulIbhadra marIcI. sanatkumAra, Adi ekeka mada karavAthI kaTuka vipAkane pAmyA che. mATe e AThamadano tyAgakara. karmavastu thakI tuM judo cha. te anaMta ratnatrayIno bhottA che. taM arupIche. aja che. avinAzI che. akaSAyI che. arogI che amAyIyI che. avedI che. a Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --suman ( 160) paDU dravya vicAra, chedI che. ityAdi saMgharabhAvanA jANavI . 9 jenAthI karma nirjare (dura thAya ) ne nirjarA kahe che. he cetana tuM nibhAvanAdayane vipe dhAraNa kara. ane vana paccakhANano Adara kara, jJAnasahita kriyA karavI te nirjarAnu kAraNa che. dhArabhede tapazcaryA karavAyI nirjarA thAya che. nizAcita kapaNa tapa thakI dUra thAya che. sukozala muni. daMdaNakumAra gajasujhumAla jebA alI carone dhanya che ke je ugratapazyoM karI che. paNa jyAre tevI rIte tapazcaryA karIla. tyAre dhanya dIvasa mAnIza. ityAdi vicAraNA te nirjarA bhAvanA jANavI. . 10 caUdarAja lokatuM svarupa vicAra, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDa dravya vicAra. ( 169 , na ma U . te loka svarUpa bhAvanA jANavI. ernu svaH rupa pUrva lakhavAmAM AvyuM che tethI- ahIM nathI layaM, 11 saMsAramA bhamatAM jIvane samakitabhI mati banI durlabha che. samAkita pAsyA chato paNa cAritra grahaNa karavU durlabha che. ityAdi vicAraNA te bodhi durlabha bhAvanA jANavI. 12 pa kathana karanAra sadguru tathA jInezvara bhagavAnanI syAdvAdamaya vANI sAMbhaLavI tenI jogavAi durlabha che. te bAramI dharmadurlabha bhAvanA jANavA. e bAra bhAvanAno vistAra graMtha gauravanA bhayathI kayA~ nathI. vizeSa adhikAra bIjA .. PNP Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) SaD dravya vicAra. graMtho thakI jANavo. manuSya janma pAmI A. lasa, viSaya, kaSAya, parabhAvamAM jo Ayuya gALIzato he cetana durgatimAM jAiza. A. tmasvarUpa oLakha ghaNu durlabha che. ciMtAma Ni ratna pAbhavaM te sahela che paNa AtmajJAna syAdvAda rIte thavaM muzkela che. mAro AtmA zAzvato che, paNa karmanA prapaMcathI catugatiru saMsAramA bhaTake che. he cetana tuM jJAna, da. rzana, cArItrarUpa ratnatrayokarI sahIta cha. dhana kuMTuMba, iMdriya, zarIra, lezyA, yoga, e sarva paravastu che. emAM tAru kaMi nathI. A jIva dhana putra strInA mohamA phasAi tene potAnu mAnato anaMta duHkhanI paraMparA pAme che. saMyogI vastu dhana kuMTuMba e sarva tArA thakI a Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (171) tyaMta judI che. huM cetana cha, e pudagala ace tana jaDa che. tenI saMgatIe huM paNa jaDa svarupa thayo chu huM amUrta chu. pudgala mUrti ke huM zuddhi nirmala chu. buddha cha, jJAnAnaMdI chaM. hu~ vikalpa saMkalpa thakI rahIta cha. mAharu svarupa alakSya che. huM karma roga thakI rahIta arogI chu. huM chalezyAthI rahIta alezI cha. huM cAra prakAranA AhAra thakI rahIta aNA. hArI cha. huM avyAbAdha mukhano bhogI(c). huM aguru laghu cha. A sarva prapaMca karma thakI che. ema Atma svarUpa bhAvanA bhAve. ane svaguNa ramaNatA jema jema saMsAra thakI UdAzIna paNu thAya che, tema tema saMvegaraMge karI raMgIta AtmA thAya che, A kALamAM bhavya prANI. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 172 ) SaD dravya vicAra. one jJAnano AdhAra che. jJAne karIne AsmAna svarupa yathAtathya jaNAya che, mATe jJAnano ghaNo abhyAsa karavo eja hilakArI che. samakita sahIta jJAna darzana cAritra te mokSanu kAraNa che, ane tebu jJAna sahIta cAritra na grahaNa thai zake. topaNa zreNIka rAjAnI pere sahahaNA zuddha rAkhavI. jo sama. kita zuddha che to mokSa Asanna che kA che ke dasaNa bhaThAmaho dasaNa bhaThoina cchi nivyA NaM sijhaMti caraNa rahiyA desaNa rahiyA na sijhaMti // 1 // vaLI AgamamAM kayuM che ke jaMsake tIkarai ahavA nasakeI tahaya sadahai sadahamANo jIvo pAvai ayarA maraMTANaM / / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dravya vicAra ( 173 ) artha-re jIva tu karI zake to kara ane jo na karI zake topaNa jevo vItarAga bhagavaMte dharma syAdvAdarUpa upadezyo che. te pramANe hRdayamAMsahA zuddha rAkhanAra prANI anukrame mokSa sthAnaka pAmaze. jIvA jIvA puNyaM pAvA savasevarAya nijjharaNA baMdho mukhakhoyata hA nava tattA huti nAyavtrA - jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, ane mokSa, eM navataca che. yA baMdhA sava puNa pAvA, jIvAjIvAya huMti vineyA saMvara nijjhara mukho tinivie javAdeyA || 1 || baMdha Azrava puNya ane pApa e cAra tatva tyAga karavA yogya che jIva ane ajIva tatva jANavA yogya che, Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174 ) SaD dravya vicAra.. saMvara nirjarA ane mokSa e traNa tatva Ada. ravA yogya che. jIvo saMvara nijjara mukho cattAri hu~. ti aruvI ruvI baMdhA sava puNa pAvA missa hRtiajIbo-jIva saMvara nirjarA ane mokSa e cAra tatva arupI cha, baMdha Azrava puNya ane pApa e cAra tatvarupI che, ane ajIva tatvarupI paNa che, ane arupI paNa che. dharma adharma AkAza ane kALa e cAra dravya ajIva bhUta arupI che ane pudgala dravya a. jIva svarupa rupI che. e cha dravyanA agIAra 11 sAmAnya svabhAva he che. 1 astisvabhAva 2 nAstisvabhAva 3 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya vicAra. (175 ) nityasvabhAva 4 anityasvabhAva 5 ekasvabhAva 6 anekasvabhAva 7 bheda svabhAva 8 abhedasvabhAva 1 bhavyasvabhAva 10 abhavya svabhAva 11 paramasvabhAva e agIAra sAmAnya svabhAva che. cha dravyanA dasa vizeSa svabhAva kahe che. . 1 cetana 2 acetana 3 mUrti 4 apa. ti 5 eka pradeza 6 aneka pradeza 7 zuddha 8 azuddha 9 vibhAga 10 Upacarita svabhAva e dasa vizeSa svabhAva che te zrI kevaLI bhagavAna kevaLajJAnathI jANe, ane dekhe e daza vizeSa svabhAva te koika dravyamAM che, ane koi dravyamA nathI. e sarve svabhAva siddha bha. gavAna jJAnekarI jAgI rahyA che. evA anaMta Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) pahU dravya vivara. guNI siddha bhagavAna samAna potAnA AtmAne jANI upAdeya karI dhyAve, teja samakita jANavu. caurA lokano saMgha lokAkAza sAdisAMta che. te AvI rIte je - lokanA madhya bhAge ATha rucaka pradezathI mAMDIne sAdi ke. ane caUrAja lokAno aMta Ave tIhAM sAMta. tathA caurAja lokanau bello pradeza mukIne parcha A lokanI Adi levI. paNa alokane aMte nathI. mATe sAdi anaMta ka hyuM che. cha dravyanA yathArtha jJAnapUrvaka heya pAMca dravya tyAga kare. ane jIva dravya AdaravAno pariNAma tene samakita jJAna kahI. te sama Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paD dramya vicAra. ( 160 ) kita jJAnathI bhaluMja thAya che. kAM che ke-nAyammi ginhiyaddayanve agihi yavvea icchaacchami javamevahajo souparaso naonAma. bhAvArtha- zAnathI cha dravya jANIne AdaravA yogya hoya te Adare- ane tyAgavA yogya tyAga kare. eSo je te naya upadeza jANavo. ive samakitanI dazaruci kahe che. 1 nisargaruci-te nizraya naye karI jIvAdi navatatva jANe, Azrava tyAge, saMvara seve. vItarAmanA kahelA cha dravya te dravya, kSetra, kALa, bhAvadhI jANe. nAmAdi cAra nikSepA jImAjhA pUrvaka potAnI buddhithI jA Ne. saha. vItarAge kahelA bhAva satya che, ema cANa te, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178 1 SaD dravya vicAra. 2 upadezaruci - navatatva tathA cha dravyane guru upadezayI jANIne saGghahe te. 3 Ai ruci - vItarAga bhagavaMte kahelI AjJAnuM mAnyapaNuM tene AjJA ruci kache. Tho 4 sUtrAce - vartamAnaka vidyamAna pIstAlIza AgamAdi, mUlasUtra, tathA niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA. e paMcAMgInAM vacana mAne te jIva sUtrarucivaMta kahevAya che. A - gama bhaNavAnI tathA sAMbhaLavAnI ghaNI cAhanA hoya te sUtraruAce jANavI. 5 guru mukhathI ekapadanoM artha sAMbhalIne aneka pada sadahe. te bIjaruciM. 6 sUtra - siddhAMta artha sahIta jANe. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaD dravya cAra. 0) ane artha vicAra sAMbhaLavAnI ghaNI cAhanA hoya te abhigamaruciH 7 paT dravyanA guNaparyAyane cAra pramA. Na tathA sAta naye karI jANe te vistAra* ruci. 8 jJAna, darzana, cAritra, tapa, vinaya, vaiyAvasya, samiti. gupti. caraNa sittarI ane karaNa sittarI sahIta. Atma dharma sAthe jene ghaNI ruci hoya. te kriyA ruci. 9 arthajJAna thoDu kahe chate ghaj jANIne kumatimAM paDe nahIM. te saMkSeparuci. 10 pAMca astikAyanuM svarupa jANe. zrutajJAnano svabhAva aMtaraMga sattA saddahe. te dhamaruciM samakitanA saDazaTha bola jANI. A Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) SaD draSya vivAra. SSSSHSHSd dare. te jIva samakitI kahevAya che. he bhavya pANIyo pUrva puNyayoge karI manuSya janma pAmyA cho. mATe zuddhadeva, zuddhaguru, ane zuddhadharma oLakhI Adara karo sAmAyaka pujA, prabhAvanA, paDikkamaNa, posaha, zrAvakanAM bAravrata sAdhunAM paMcamahAvrata, tIrthayAtrA, sadguruvANI, jIrNoddhAra zuddhakriyAno khapa ityAdi dharmakaraNI hRdayamAM dhAraNa karo. ke jethI anukrame zIvasukha pAmo. ___ A Sadravya vicAra nAmano graMtha AgamasAra. nayacakra Adi graMthonI sahAyatAthI te graMthonA anusAre bhavyajIvonA upagAra bhaNI banAvyo che. temAM kaMi vItarAganI AjJA viruddha bhASaNa thayuM hoya. lakhyu hoya. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada dravya vicAra Rs14) Lancetamacaran00000000 te trividhe karI miradvami kukarDa daUrcha, A graMthamAM koi kaMi doSa, vibhrama cittathI thayo hoya to te sudhAravA paMDIta puruSoe kRpA karavI. zubhe yathAzakti yatanIyaM. e nyAyane anusarI meM udyama karyo che. tethI hu~ mArI mahenata paropakAra thaye chate. saphala mAnIza. A graMtha paMDIta puruSone yogya che. AgraMtha vAMcI vyavahAra mArgamAM sneha dharI hRdayamA nizcaya dRSTi rAkhaze te Atmasukha pAmaze. duhA adhyAtamarasajhIlavA, e SaD dravya vicAra; je bhavI prANI dhAraze, te laheze sukhasAra. 1 janma maraNa karI AtamA, rabyo kALa anaMta Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) SaD dravya vicAra. 4 jInavANI pad dravyanI, suNatAM hove saMta. 2 sAta naye karI AtamA, saptabhaMgI e dhAra; Atma svarupa vicAraze, te laheze bhavapAra, 3 ogaNIza aThThAvananI, vikrama sAla rasAla: phAguNa mAsanI paMcamI, ruDo zukaravArapAdarA nagare zobhatA, zAMtinAtha bhagavaMta; teha taNA caraNe namI, graMtha kIyo guNavaMta. 5 vinayavaMta vivekavaMta, zrAvaka mohanabhAi; hImacaMda taNA suta kAraNe, graMtha kIyo sukhadAi 6 tapagaccha gayaNa divA karU~, hIravijaya surirAya; sahejasAgara tAsaziSya, padavI upAdhyAya 7 pATa paraMpara tehanI, ravisAgara gururAya; sukhasAgara ziSya tehanA, vinayavaMta kahAya. 8 tAsa caraNane sevato, buddhi kache ema; Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3a dhya vicAra. (a) bhaNegaNe je dhArase, Rddhi siddhi lahe kSema. 9 jyAM lage zazI suraja rahe, jagamAM kare prakAza bhavIjana manamAM bhAnusama, thaine karajo vAsa.10 e SaD dravya vicAra graMtha, jInavANIthI rasAla, bhaNaze gaNaze te bhavI, laheze maMgalamAla // 1 // saMpuNam zrIH zAMti zAMtiH zAMtiH zAMtiH zAMti zAMtiH 00k Page #195 -------------------------------------------------------------------------- Page #196 -------------------------------------------------------------------------- _