Book Title: Palipathavali
Author(s): Jinvijay
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003407/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarAta purAtattvamandira pranthAvalI pAlipAThAvalI saMpAdaka -muni jinavijaya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rAta purAtattva mandira granthAvalI phra namra sUcana isa grantha ke abhyAsa kA kArya pUrNa hote hI niyata samayAvadhi meM zIghra vApasa karane kI kRpA kareM. jisase anya vAcakagaNa isakA upayoga kara sakeM. granthAGa 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta purAtattvamandira pranthAvalI pAlipAThAvalI (prathama bhAga-mULa pATha) saMpAda ka muni jinavijaya ( AcArya, gujarAta purAtattva mandira) gujarAta purAtattva mandira amadAbAda vikrama saMvat 1978 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prakAzakarasikalAla choTAlAla parIkha maMtrI, gu0 purAtattva mandira, amadAbAda. kezava rAvajI goMdhaLekara, 'jagaddhitecchu' presa, 507, zanavAra peTha, puNe. - - - - - Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika noMdha .. pAlIbhASA e bauddhasAhityanI pradhAna bhASA che. samyaksaMbuddha arhat bhagavAn siddhArtha gautamanA jagatkalyANakara upadezo ane Adezo muLa pAlIbhASAmAM grathita thaelA che. bauddha dharma bhAratavarSamAthI ghaNA saikAo pUrva lagabhaga sarvathA adRzya thaI garalo hovAthI, tenAM sAhitya ane bhASAthI joke bhAratavAsiyo to Aje prAyaH bilakula aparicita che, to paNa silona, siyAma ane barmA jevA bhAratanA upanivezomAM e dharmanAM sAhitya ane bhASAno adyApi ghaNo sAro pracAra rahelo che. thoDAM varSa thayAM muMbaI ane kalakattA yunivarsiTie potAnA abhyAsakramamAM pAlIsAhityane paNa aicchika viSayamA sthAna Apyu che, tethI ApaNA dezamA paNa dara varSe 5-25 vidyArthI e sAhityanA abhyAsI nikaLavA lAgyA che. ___Arya vidyA ane dharmanA abhyAsIne jema saMskRta bhASAnA adhyayananI paramAvazyakatA che, tema prAkRta ane pAlI bhASAnA adhyayananI paNa paramA vazyakatA che. jema saMskRtanA adhyayana vinA purAtana AryadharmanI eka zAkhA ke jene ApaNe brAhmaNadharmanA nAmathI saMbodhie chIe, tenA svarUpay yathArtha jJAna thaI zakatuM nathI, tema prAkRta ane pAlI bhASAnA adhyayana vinA e ja ciraMtana Arya dharmanI bIjI be zAkhAo, jene ApaNe jaina ane bauddhanA nAme saMbodhie chaei, tenA svarUparnu paNa yathArtha jJAna thaI zakatuM nathI; ane e traNe dharmanA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pAlipAThAvalI svarUpanuM jJAna prApta thayA sivAya AryadharmanuM samagra ane saMpUrNa darzana thaI zake tema nathI; tethI gujarAtanA rASTrIya vidyApIThe potAnA AryavidyAmandiranA vidyArthio mATe saMskRta sAthai prAkRta ane pAlI bhASAnA adhyayanane paNa AvazyakIya sthAna ApyuM che. tadanusAra e vidyAmandiranA vidyArthionA prathama varSanA pAlIbhASAnA abhyAsa mATe prastuta 'pAli pAThAvalI ' nI yojanA karavAmAM AvI che. A ' pAThAvalI 'nI yojanA khAsa karIne kopanahegana yUnivarsiTinA pro0 Dinesa enDarsana, pIec. DI. e pAlIbhASAnA abhyAsa mATe ja taiyAra karelA Pali Reader nAmanA pustakanA AdhAre karavAmAM AvI che. tethI A ThekANe majakura prophesara mahAzayano khAsa AbhAra mAnavAmAM Ave che. temaja presakaoNpi ane pruphapatra tapAsavA vigerenA kAmamAM madadagAra tarIke purAtattvamandiranA - rAjacaMdra- jJAnabhaNDAra nAmanA - pustakAlayanA vyavasthApaka bhAI zrI nAnAlAla nAthAbhAI zAhe je bhAga bhajanyo che, te baddala temano paNa mAre ahiM AbhAra mAnavo joIe. -- --muni jinavijaya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA * * * * * * . . 1. suMsumArajAtaka 2. vAnarindajAtaka 3. bakajAtaka 4. sIhacammajAtaka 5. rAdhajAtaka 6. naccajAtaka 7. ulUkajAtaka 8. kuruGgamigajAtaka 9. javasakuNajAtaka 10. sasajAtaka 11. matakabhattajAtaka 12. bAverujAtaka 13. balAhassajAtaka 14. suppArakajAtaka 15. sIlAnisaMsajAtaka .... 16. cammasATakajAtaka .... 17. ucchaGgajAtaka 18. vedabbhajAtaka 19. rAjovAdajAtaka 20. makhAdevajAtaka 21. mahosadhassa AvAho.... 22. mahosadhassa vinicchayo 23. sakAsurayuddhaM 24. mahAmAyAya supinaM .... 25. buddhassa uppatti 26. cattAri pubbanimittAni 27. mahAbhinikkhamanaM .... * * * * * * * * * * * * * * * Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mw .. pAlipAThAvalI 28. paTiccasamuppAdo .... 29. dhammacakapavattanasutta ..... 30. yasapabbajjA 31. AdittapariyA 32. mArakassaka 33. suMdarimAraNaM 34. devadattasla buddhopari dveso 35. buddhassa cundagihe gamanaM 36. buddhanibbANaM 37. dasasIlAni .... 38. sarIrassa 32 vibhAgA 39. sAmaNerapa hAni 40. sekkhadhammA 41. sUkarapetakathA .... 42. pesakAradhItAkathA .... 43. uttiyapahA .... 44. mAlukyAputtassa buddhodeso 45. buddhassa vacchagottena saMvAdo 46. sammAdihi 47. padhAnasutta 48. dhAnayasutta 49.dhammapada 50. mAlukyAputtagAthA .... 51. mahApajApatIgotamIgAthA 52. kapirAjacariyaM 53. mahAkassapassa saMgIti 54. siMhalavijaya 55. buddhaghosa ... . . . . Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo tassa bhagavato arahato sammAsaMbuddhassa // pA li pAThA va lI 1. suMsumAra-jAtaka atIte bArANasiyaM brahmadatte rajja kArente himavantapadese bodhisatto kapiyoniyaM nibbattitvA nAgabalo thAmasampanno mahAsarIro sobhaggappatto hutvA gaGgAnivattane araJAyatane vAsaM kapposa / tadA gaGgAya eko suMsumAro vasi / atthassa bhariyA bodhisattassa sarIraM 5 disvA tassa hadayamaMse dohaLaM uppAdatvA suMsumAraM Aha 'ahaM sAmi, etamsa kapirAjamsa hadayamaMsaM khAditukAmA' ti / 'bhadde, mayaM jalagocarA, esa thalagocaro, ti kiM taM gAhituM sakkhissAmA' ti / 'yena tena upAyena gaNha, sace na labhissAmi marissAmI'ti / tena hi mA bhAyi, attheko upAyo ti khAdApessAmi taM tassa hadayamaMsaM ti 10 susumAri samassAsetvA bodhisattassa gaGgAya pAnIyaM pivitvA gaGgAtIre nisinnakAle santikaM gatvA evamAha-vAnAranda, imasmi padese kasaTaphalAni khAdanto kiM tvaM ciNNaTThAne yeva carasi, pAragagAya ambalabunAdInaM madhuraphalAnaM anto natthi, kiM te tattha gantvA phalAphalaM khAdituM na vaTTatIti / kumbhIlarAja,gaGgA mahodikA 15 vittiNNA, kathaM tattha gmissaamii'ti| 'sace gacchasi ahaM taM mama piTTi AropetvA nessAmI' ti / so taM saddahitvA 'sAdhU ' ti sampaTicchitvA tena hi ehi, piThiM me abhirUhA' ti ca butte taM abhirUhi / suMsumAro thokaM netvA udake osIdApesi / bodhisatto samma, udake maM osIdApesi, kiM nu kho etaM' ti Aha / 'nAhaM taM dhamme sudhamma tIramAra samassAsetvA pAyo ti khAdApesAma mArassAmIpatimA ti Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI tAya gahetvA gacchAmi, bhariyAya pana me tava hadayamaMse dohaLo uppanno, taM ahaM tava hadayaM khAdApetukAmo' ti / 'samma, kathentena te sundara kataM, sace hi amhAkaM udare hadayaM bhaveyya sAkhaggasu carantAnaM cuNNavicuNNaM bhaveyyA' ti / 'kahaM pana tumhe ThapethA ' 5 ti bodhisatto avidUre ekaM udumbaraM pakkaphalapiNDisampanna dassento 'passetAni amhAkaM hadayAni ekasmiM udumbare olambantI' ti / 'sace me hadayaM dassasi ahaM taM na mAressAmI'ti / tena hi ettha nehi maM, aMha te rukkhe olambantaM dassAmI'ti / so taM AdAya tattha agamAsi / bodhisatto tassa piTTito uppatitvA 10 udumbararukkhe nisIditvA 'samma bAlasuMsumAra, imesaM sattAnaM hadayaM nAma rukkhagge hotIti saJjI ahosi, bAlosi, ahaM taM vazcesi, tava phalAphalaM tameva hotu, sarIrameva pana te mahantaM, paJjA pana natthI'ti vatvA imamatthaM pakAsento imA gAthA avoca--- alaM etehi ambohi jambUhi panasahi c|| 15 yAni pAraM samudassa varaM mayaha udumbro|| mahatI bata te bondi na ca paJa tadapikA / suMsumAra, vAcato si gaccha dAni yathAsukhaM ti // suMsumAro sahassaM parAjito viya dukkhI dummano pajjhAyanto attano nivesanaTThAnameva gto| 2. vAnarinda-jAtaka 20 atIte bArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArente bodhisatto kapiyoniyaM nibvattitvA vuddhiM anvAya assapotappamANo thAmasampanno ekacaro hutvA nadItIre viharati / tassA pana nadiyA vemajjhe eko dIpako nAnappakArehi ambapanasAdIhi phalarukkhehi smpnno| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TY vAnarinda-jAtaka bodhisatto nAgabalo thAmasampanno nadiyA orimatIrato uppatitvA dIpakassa orato nadImajjhe eko piTTipAsANo atthi tasmi nipatati, tato uppatitvA tasmi dIpake patati / tattha nAnappakArAni phalAni khAditvA sAyaM teneva upAyena paJcAgantvA attano 5 vasanaTTAne vasitvA punadivase pi tathaiva karoti / iminA niyAmena tattha vAsaM kappeti / tasmi pana kAle eko kumbhIlo sapanApatiko tassA nadiyA vasati / tassa sA bhariyA bodhisattaM aparAparaM gacchantaM disvA bodhisattamsa hadayamaMse dohaLaM uppAdetvA kumbhIlaM Aha 'bhayhaM kho ayya, imassa vAnarindamsa hadayamase dohaLo uppanno' ti| 10 kumbhIlo sAdhu hoti, lacchasIti vatvA 'ajja taM sAyaM dIpakato Agacchantameva gahissAmI'ti gantvA pidvipAsANe nipajji / bodhisatto divasaM caritvA sAyaNhasamaye dIpake Thito va pAsANaM oloketvA 'ayaM pAsANo idAni uccataro khAyati, kinnu kAraNaM' ti cintasi / tassa kira udakappamANaM ca pAsANappamANaM ca suvavatthA15 pitameva, tenassa etadahosi---'ajja imissA nadiyA udakaM neva hAyati na vaDDhati, atha ca panAyaM pAsANo mahA hutvA paJayati, kacci nu kho ettha mayhaM gahaNatthAya kumbhIlo nipanno ti, so vImaMsAmi tAva naM'ti tattheva ThatvA pAsANena saddhi kathento viya bho pAsANa' ti vatvA paTivacanaM alabhanto yAvatatiyaM pAsANA' ti 20 Aha / 'pAsANo kiM paTivacanaM na dassatI ti puna pinaM vAnaro kiM bho pAsANa, ajja mayhaM paTivacanaM na desI' ti aah| kumbhIlo addhA aJjasu divasesu ayaM pAsANo vAnarindassa paTivacanaM adAsi, dassAmi dAni ssa paTivacanaM 'ti cintetvA kiM bho vAnarindA 'ti Aha / ko si tvaM' ti / ahaM kumbhIlo' ti| kimatthaM ettha nipanno 25 sIti / tava hadayamasaM patthayamAno 'ti|vodhistto cintesi 'aJjo me gamanamaggo natthi, ajja mayA esa kumbhIlo vaJcetabbo'ti / atha naM evamAha---'samma kumbhIla, ahaM attAnaM tumhaM pariccanissAmi, tvaM mukhaM vivaritvA maM tava santikaM AgatakAle gaNhAhI'ti / kumbhIlAnaM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 pAlipAThAvalI hi mukhavivaTe akkhIni nimIlanti / so taM kAraNaM asallakkhetvA mukhaM vivari / atthassa akkhIni pithIyisu / so mukhaM vivaritvA avani nimIletvA nipjji| bodhisatto tathAbhAvaM atvA dIpakA uppatito gantA kumbhIlassa matthakaM akkamitvA tato uppatito 5 vijjullatA viya vijjotamAno paratIre aTTAsi / kumbhIlo taM acchariyaM disvA iminA vAnarindena atiaccherakaM kataM' ti cintetvA 'bho vAnarinda, imasmiM loke catahi dhammehi samannAgato puggalo paJcAmitte abhibhAti, te sabbe pi tumhaM abbhantare atthi, maje ti vatvA imaM gAthamAha10 yassete caturo dhammA vAnarinda yathA tava / saccaM dhammo dhiti cAgo didaM so ativatI ti // evaM kumbhIlo bodhisattaM pasaMsitvA attano vasanaTTAnaM gato / 3. baka-jAtaka atIte ekasmi araAyatena bodhisatto aJjataraM padumasaraM 15 nissAya Thite rukkhe rukkhadevatA hutvA nibbtti| tadA aJjata rasmi nAtimahante sare nidAghasamaye udakaM mandaM ahosi, bahU cettha macchA honti / attheko bako te macche disvA eka upAyena ime macche vaJcetvA khAdissAmI' ti gantvA udakapariyante cintento nisIdi / atha taM macchA disvA kiM ayya, cintento nisinno sI' ti pucchim / 20 'tumhAkaM cintantonisinno mhI ti / amhAkaM kiM cintesi ayyA'ti / 'imammi sare udakaM parittaM gocaroca mando nidAghoca mahatto, idAni me macchA kiM nAma karissantI,ti tumhAkaM cintento nisinno ghI'ti / * atha kiM karoma ayyA ' ti / ' tumhe sace mayhaM vacanaM kareyyAtha ahaM vo ekekaM mukhatuNDakena gahetvA ekaM paJcavapNapadumasaJchannaM mahA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baka-jAtaka saraM netvA vissajjeyaM ti|ayy paThamakappikato paTTAya macchAna cintanakabako nAma natthi, tvaM amhesu ekekaM khAditukAmo sI'ti / ' nAhaM tumhe mayha saddahante khAdissAmi, sace pana sarassa asthibhAvaM mayha na saddahatha ekaM macchaM mayA saddhiM saraM parisatuM pesethA 'ti| macchA tassa 5 saddahitvA * ayaM jale pi thale pi samattho' ti ekaM kANamahAmacchaM adaMsu-'imaM mahetvA gacchathA 'ti / so taM gahetvA netvA sare vissajjetvA sabaM saraM dassetvA puna AnetvA tesaM macchAna santike visajjasi / so tesaM macchAnaM sarassa sampattiM vaNNesi / te tamsa kathaM sutvA gantukAmA hutvA 'sAdhu ayya, ajhe gaNhitvA gacchAhI ti 10 AhaMsu / bako paThamaM taM kANamahAmacchameva gahetvA saratIraM netvA saraM dassetvA saratIre jAte varaNarukkhe nilAyitvA taM viTapantare pakkhipitvA tuNDena vijjhanto jIvitakkhayaM pApetvA maMsaM khAditvA kaSTake rukkhamUle pAtetvA puna gantvA vissaTTo me so maccho, aJjo AgacchatU' ti / etenupAyena ekekaM gahetvA sabbamacchake khAditvA 15 puna Agato ekamacchampi nAhasa / eko panettha kakkaTako avasiho / bako taM pi khAditukAmo hutvA bho kakkaTaka, mayA sabbe te macchA netvA padumasaJchanne mahAsare vissajjitA, ehitaM pi nessAmI'ti / maMgahetvA gacchanto kathaM gahissasI' ti 'DasitvA gahissAmI' ti| 'tvaM evaM gahetvA gacchanto meM pAtessasi, nAhaM tayA saddhiM gami20 ssAmI' ti / ' mA bhAyi ahaM taM sugahitaM gahetvA gamissAmI' ti| kakkaTako cintasi-~~-'imassa macche netvA sare vissajjanaM nAma natthi, sace pana meM sare vissajessati iccetaM kusalaM, no ce vissajjemsati gIvaM assa chinditvA jIvitaM harissAmI ' ti / atha naM evaM Aha-- samma baka, na kho tvaM sugahitaM gahetuM sakkhimsasi, amhAkaM pana 25 gahaNaM sugahaNaM, sacAhaM aLena tava gIvaM gahetuM lanissAmi, tava gIvaM sugahita katvA tayA saddhiM gamimsAmI' ti / so taM vaJcetukAmo esa maM' ti ajAnanto * sAdhU ' ti sampaTicchi / kakkaTako attano aLehi kammArasaNDAsena viya tamsa gIvaM sugahitaM katvA / idAni Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI gacchA 'ti aah| so taM netvA saraM dassetvA varaNarukkhAbhimukho paayaasi| kakkaTako Aha-mAtula, ayaM saro etto, tvaM pana ito nesI'ti / bako : piyamAtulako atibhAginiputto si me tvaM' ti vatvA tvaM esa maM ukkhipitvA vicaranto maryahaM dAso' ti sanaM karosi, majhe, 5 passetaM varaNarukkhamUle kaNTakarAsiM, yathA me te sabbamacchA khAditA taM pi tatheva khAdissAmI 'ti Aha / kakkaTako ete macchA attano bAlatAya tayA khAditA, ahaM pana te maM khAdituM na damsAmi, taM va pana vinAsaM pApessAmi,tvaM hi bAlatAya mayA vaJcitabhAvaM na jAnAsi,marantA ubhopi marissAma,esa te sasiM chinditvA bhUmiyaM khipimsAmI' tivatvA 10 saNDAsena viya aLehi tassa gIvaM nippILesi / so vattakatena mukhena akkhIhi assunA paggharantena maraNabhayatajjito * sAmi, ahaM taM na khAdissAmi, jIvitaM me dehI 'ti Aha / ' yadi evaM otaritvA sarami meM vissajjehI'ti / so nivattitvA sarameva otaritvA kakkaTakaM sarapariyante paGkapiDhe upasi / kakkaTako kattarikAya kumu15 danaLaM kappento viya tassa gIvaM kappetvA udakaM pAvisi / taM acchariyaM disvA varaNarukkhe adhivatthA devatA sAdhukAraM dadamAnA vanaM unnAdayamAnA madhurassarena imaM gAthamAhanAcanta nikatippao nikatyA sukhamedhati / ArAdhe nikatippao bako kakkaTakAmiyA ti // 4. sIhacamma-jAtaka ------ ----- 20 atIte bArANasiyaM brahmadatte rajja kArente bodhisatto kassaka kule nibbattitvA vayappatto kasikammena jIvitaM kappe se / tasmi kAle eko vANijo gadrabhabhArakena vohAraM karonto vicarati / so gatagatahAne gadrabhassa piDito bhANDakaM otAretvA gadrabhaM sahicammena Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radhi-jAtaka pArupitvA sAliyavakhettesu vissajmeti / khettarakkhakA naM disvA * sIho ' ti saAya upasaMkamituM na sakkonti / athekadivasaM so vANijo ekasmiM gAmadvAre nivAsaM gahetvA pAtarAsaM pacApento tato gadroM sahicamma pArupitvA yavakhettaM vissajjesi / khettarakkhakA 5 sIho' ti saJjaya taM upagantuM asakontA gehaM gantvA aarocesuN| sakalagAmavAsino AvudhAni gahetvA saMkhe dhamentA bheriyo vAdentA khettasamIpaM gantvA unnadisu / gadrabho maraNabhayabhIto gadrabharavaM ravi / atha'msa gadrabhabhAvaM atvA bodhisatto paThama gAthamAha netaM sIhassa naditaM na vyagghassa na dIpino / 10 pAruto sIhacammena jammo nadati gadrabho ti // gAmavAsino pi tassa gadrabhabhAvaM atvA aTThIni bhaJjantA pothatvA sahicammaM AdAya agmNsu| atha so vANijo AgantvA te vyasanappattaM gbhaM disvA dutiyaM gAthamAha ciraM pi kho na khAdeyya gadrabho haritaM yavaM / 13 pAruto sIhacammena khamAno ca dUsayI ti|| tasmiM evaM vadante yeva gadrabho tattheva mari, vANijo pitaM pahAya pkaami| 5. rAdha-jAtaka atIte bArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArente bodhisatto sukayoniyaM nibbati, 'rAdho' ti ssa nAmaM, kaniTThabhAtA panassa poTThapAdo 20 nAma / te ubho pi taruNakAle yeva eko luddako gAhetvA bArANasiya anatarassa brAhmaNassa adAsi / brAhmaNo te puttahAne upetvA paTijaggi / brAhmaNasma pana brAhmaNI arakkhitA dussIlA / so vohAra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI karaNatthAya gacchanto te sukapotake AmantetvA 'tAta, ahaM vohAratthAya gacchAmi, kAle vikAle vA tumhAkaM mAtu karaNakamma olokeyyAthA ' ti, aJjassa purisassa gamanabhAvaM vA AgamanabhAvaM vA jAneyyAthA ' ti brAhmaNiM sukapotake paTicchApetvA AgamAsi / 5 sA tamsa nikkhantakAlato paTThAya anAcAraM cari, rattiM pi divaapi| AgacchantAnaM ca gacchantAnaM ca pamANaM natthi / taM disvA poTTapAdo rAdhaM pucchi...-'brAhmaNo imaM brAhmaNiM amhAkaM niyyAdetvA gato, ayaM ca pApakammaM karoti, vadAmi naM' ti| rAdho mA vAdI'ti Aha / so tassa vacanaM agahetvA 'amma, kiM kAraNA pApakammaM karo10 sI'ti Aha / sA taM mAretukAmA hutvA 'tAta, tvaM nAma mahaM putto, ito paTThAya na karissAmI ti, ehi tAta tAvA ' ti piyAyamAnA viya naM pakkositvA 'AgataM gahetvA tvaM maM ovadasi attano pamANaM na jAnAsI' ti gIvaM gahetvA mAretvA uddhanantaresu pakkhipi / brAhmaNo AgantvA vissamitvA bodhisattaM kiM tAta rAdha, mAtA vo anAcAraM 15 karoti na karotI'ti pucchanto paThamaM gArtha Aha na kho panetha subhaNaM giraM saccUpasaMhitaM / sayetha poTTapAdo va mummure upakUlito // evaM bodhisatto brAhmaNassa dhamma desetvA * mayApi imasmi ThAne vasituM na sakkA' ti brAhmaNaM ApucchitvA araja eva pAvisi / 6. nacca-jAtaka 20 atIte paThamakappe catuppadA sahiM rAjAnaM akaMsu, macchA Ana ndamacchaM, sakuNA suvaNNahaMsaM / tassa pana suvaNNarAjahasassa dhotA haMsapotikA AmarUpA ahosI ti so tassA varaM adAsi / - sA attano cittacitaM sAmikaM vAresi / haMsarAjA tassA varaM datva Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulUka-jAtaka himavante sabbasakuNe sannipAtApesi / nAnappakArA haMsamorAdayo sakuNagaNA samAgantvA ekasmiM mahante pAsANatale sannipatiMsu / haMsarAjA 'attano cittarucitaM sAmikaM AgantvA gaNhatU' ti dhItaraM pakotApesi / sA sakuNasaMghaM olokentI mANavaNNagIva 5 citrapakkhuNaM moraM disvA ayaM me sAmiko hotU' ti rocasi / sakuNasaMghA moraM upasaMkamitvA Ahesu-samma mora, ayaM rAjAdhItA ettakAnaM sakuNAna majjhe sAmika rocentI tayi ruciM uppAdesIti' / moro 'ajApi tAva me balaM na passasIti' atitur3hiyAhirottappaM bhinditvA tAva mahato sakuNasaMghassa majjhe pakkhe pasA10 retvA naccitu Arabhi, naccanto appaTicchanno ahosi / suvaNNahaMsarAnA lAjato 'imassa neva ajjhattasamuhAnA hiri atthi na bahiddhAsamaTThAnaM ottappaM, nAssa bhinnahirottappassa mama dhatiraM dassAmiti' sakuNasaMghamajjhe iMma gAthaM AhaH rudaM manuna rucirA ca pihi veLuriyavaNNUpanimA ca gIvA / 15 vyAmamattAni ca pekkhuNAni, nancena te dhItaraM no ddaamiiti|| haMsarAjA tasmiM yeva parisamajjhe attano bhAgineyyahaMsapotakassa dhItaraM adAsi / moro haMsapotikaM alabhitvA lajjitvA tato va uhitvA palAyi / haMsarAnApi attano vasanaTThAnaM eva gato / 7. ulUka-jAtaka atIte paThamakappikA sannipatitvA eka abhirUpaM sobhaggappattaM ANAsampannaM sabbAkAraparipuNNaM purisaM gahetvA rAjAnaM karisa; catuppadApi sannipatitvA ekaM sIhaM rAjAnaM karisu; mahAsamudde macchA AnandaM nAma macchaM rAjAnaM akaMsu / tato saku pA. pA. 2 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI NagaNA himavantapadese ekasmi piDipAsANe sannipatitvA * manussasu rAjA paJaAyati, tathA catuppadesu ceva macchesu ca; amhAkaM panantare rAjA nAma natthi / appatimsavAso nAma na vaTTati; amhAkampi rAjAnaM lar3e vaTTati; ekaM rAjahAne ThapetabbayuttakaM jAnAthA ' 5 ti te tAdisaM sakuNaM olokayamAnA ekaM ulakaM rocetvA * ayaM no rucatIti AhasuM / atheko sakuNo sabbesaM ajjhAsayagahaNatthaM tiktattuM sAvasi / tassa sAventassa dve sAvanA adhivAsetvA tatiyasAvanAya eko kAko uddAya 'tiTTha tAva, etassa imasmiM rAjAbhisekakAle evarUpaM mukhaM, kuddhassa 10 kIdisaM bhavissatIti; iminA hi kuddhena olokitA mayaM tattakapAle :pakkhittatilA viya tattha tattheva bhijjissAma / ima rAjAnaM kAtuM mavhaM na rucatIti imaM atyaM pakAsetuM paThamaM gAthamAhaH-- sabbehi kira AtIhi kosiyo issaro kto| 15 sace AtIhanumto bhaNeyyAhaM ekavAciyaM ti / / atha naM anujJAtattA sakuNA dutiyaM gAthamAhaMsuH--- bhaNa samma anujJAto atthaM dhamaJca kevalaM / santi hi daharA pakkhI pAvanto jutindharA ti // so evaM anujAto tatiyaM gAthamAhaH-- 20 na me ruccati bhaI vo ulUkassAbhisecanaM / ___ akuddhassa mukhaM passaH kathaM kuddho karissatI ti // so evaM vatvA * mayhaM na rucati ' mavhaM na rucatIti vivaranto AkAse uppati / ulUko pi naM uTThAya anubandhi / sato paTThAya te acamanaM varaM bandhiMsu / sakuNA suvaNNahaMsaM rAjAnaM katvA 25 pkkmiNsu| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuruGgAmiga-jAtaka 8. kuruGgamiga-jAtaka ROMO0000 atIte bAraNasiyaM brahmadatte rajja kArente bodhisatto kuruGgamigo hutvA arajJa ekassa sarassa avidUre ekasmiM gumbe vAsaM kppesi| tasseva sarassa avidure ekasmiM rukkhage satapatto nisiidi| sarami pana kacchapo vAsaM kappasi / evaM te tayo pi sahAyA aJjamazra 5 piyasaMvAsaM vsiNsu| atheko migaluddako arao caranto pAnIyatitthe bodhisattassa padavalalaM disvA lohanigaLasadisaM vaddhamayaM pAsaM oDhetvA agamAsi / bodhisatto pAnIyaM pAtuM Agato paThamayAme yeva pAse bajjhitvA baddharAvaM rvi| tassa tena saddena rukkhaggato satapatto udakato ca kacchapo AgantvA / kiM nu kho kAtabba ' ti 10 mantayiMsu / atha satapatto kacchapaM AmantetvA * samma tava dantA asthi, tvaM imaM pAsaM chinda, ahaM gantvA yathA so nAgacchati tathA karissAmi / evaM amhehi dvIhi pi kataparakkamena sahAyo no jIvitaM lamissatIti imamatthaM pakAsento paThamaM gAthamAha 'iGgha vadamayaM pAsaM chinda dantehi kacchapa / 15 ahaM tathA karissAmi yathA nehiti luiko ti // kacchapo cammavarattaM khAdituM Arabhi / satapatto luddakassa vasanagAmaM gato / luddo paccUsakAle yeva sattiM gahetvA nikkhami / sakuNo tassa nikkhamanabhAvaM atvA vassitvA pakkhe pappoThetvA taM puredvArena nikkhamanta mukhe pahari / luddako 'kAlakaNNisakuNenamhi pahaTo' 20 ti nivattitvA thokaM sayitvA puna sattiM gahetvA uhaasi| sakuNo ' ayaM paThanaM puredvArena nikkhanto, idAni pAcchamadvArena nikkhanto, idAni pacchimadvArena nikkhamissatIti natvA gantvA pacchimagehe nisIdi / luddo pi 'puredvArena me nikkhamantena kAlakaNNisakuNo diTTo, idAni pacchimadvArena nikkhamissAmIti' pacchimadvArena 25 nikkhami / sakuNo puna vassitvA gantvA mukhe pahari / luddo puna Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI pi kAlakaNNisakuNena pahaTo na me esa nikkhamituM detIti nivattitvA yAva aruNuggamanA sayitvA aruNavelAya sattiM gahetvA nikkhami / sakuNo vegena gantvA 'luddo AgacchatIti' bodhisattassa kthesi| tasmi khaNe kacchapena eka eva vaddhaM upatvA sasavarattA khAditA 5 hont| dantA panassa patanAkArappattA jAtA, mukhaM lohitamakkhitaM / bodhisatto luddaputtaM sattiM gahetvA asanivagena AgacchantaM disvA taM vaddhaM chinditvA vanaM pAvisi / sakuNo rukkhagge nisiidi| kacchapo pana dubalattA tattheva nipaji / luddo kacchapaM pasibbake pakkhipitvA ekAmaM khAnuke laggasi / bodhisatto nivattitvA olokento 10 kacchapassa gahitabhAvaM jatvA : sahAyassa jIvitadAnaM dassAmI ' ti dubbalo viya hutvA luddassa attAnaM dassesi / so ' dubbalo esa bhavissati, mAressAmi naM ' ti sattiM AdAya anubandhi / bodhisatto nAtidUre nAccAsane gacchanto taM AdAya aranaM pAvisi; dUraM gatabhAvaM matvA padaM vaJcatvA aJjana maggena vAtavegena 15 gantvA siGgena pasibvakaM ukkhipitvA bhUmiyaM pAtetvA phAlelvA kacchapaM nIhari / satapatto pi rukkhA otari / bodhisatto dvinnaM pi ovAdaM dadamAno / ahaM tumhe nissAya jIvitaM labhiM, tumhehi pi sahAyassa kattabbaM mayhaM kataM, idAniluddo AgantvA tumhe gaNheyya; tasmA samma satapatta tvaM attano puttake gahetvA aJjattha yAhi, 20 tvaM hi samma kacchapa udakaM pavisA ' ti Aha / te tathA akaMsu / kacchapo pAvisI vAri, kuruGgo pAvisI vanaM / satapatto dumaggamhA dUre putte apAnayIti // laddo taM ThAnaM AgantvA kacci apAmsatvA chinnapasibbakaM gahetyA domanassappatto attano gehaM agamAsi / te pi tayo sahAyA yAva25 jIvaM vissAsaM achinditvA yathAkammaM gtaa| - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 javasakuNa-jAtaka 9. javasakuNa- jAtaka 0:0:0 atIte vArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArente bodhisatto himavantapadese rukkhako kasakuNo hutvA nibbatti / athekssa sahissa maMsaM khAdantassa aTTi gale lAgi / galo uddhamAthi, gocaraM gahituM na sakkoti, kharA vedanA vattanti / atha naM so sakuNo gocarapasuto 5 disvA sAkhAya nilIno ' kiM te samma dukkhaM 'ti pucchi / so taM atthaM Acikkhi / ahaM te samma etaM aThThi apaneyyaM, bhayena pana te mukhaM pavisituM na visahAmi, khAdeyyAsi pi maM' ti / ' mA bhAyi samma, nAhaM taM khAdAmi jIvitaM me dehI 'ti / so' sAdhU ' ti taM parasena nipajjApetvA' ko jAnAti kiM pesa karissatI 'ti cintetvA, 10 yathA mukhaM pidahituM na sakkoti tathA tassa adharoTThe ca uttaroTThe ca daNDakaM upetvA mukhaM pavisitvA, advikoTiM tuNDena pahari / aTThi patitvA gataM / so ahiM pAtetvA sIhassa mukhato nikkhamanto daNDakaM tuNDena paharitvA pAtento nikkhamitvA sAkhamge nilIyi / sIho nIrogo hutvA ekadivasaM vanamahisaM vadhitvA khAdati / sakuNo 'vImaM15 sissAmi naM ' ti tassa uparibhAge sAkhAya nilIyitvA tena saddhi salapanto paThamaM gAthamAha akaramhase te kiccaM yaM balaM ahuvamhase / migarAja namo tyatthu api kiJci labhAmase || taM tvA so dutiyaM gAthamAha mama lohitabhakkhassa niccaM laddAni kubbato / dantantaragata santo taM bahu yaM hi jIvasIti // taM sutvA sakuNI itarA dve gAthA abhAsi akata akattAraM katassa appatikArakaM / yasmi katajJatA natthi, niratthA tassa sevanA // 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI yasa sammukhaciNena mittadhammo na labbhati / anusuyyaM anakosaM saNikaM tamhA apakame ti // evaM vatvA so sakuNo pakkAmi / 10. sasa - jAtaka 14 : atIte bArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArete bodhisatto sarAyoniyaM nibbattitvA arajJe vasati / tassa pana arajJassa ekato pabbatapAdo, ekato nadI, ekato paccantagAmako / apare pa ssa tayo sahAyA ahe makaTo, sigAlo, uddo ti / te 5 cattAro pi paNDitA ekato vasantA attano attano gocaraTThAne gocaraM gatvA, sAyaNhasamaye ekato sannipatanti / sasapaNDito 'dAnaM dAtabbaM sIlaM rakkhitabbaM, uposathakammaM kAtabbaM ' ti tiSNaM janAnaM ovAdavasena dhammaM deseti / te tassa ovAdaM sampaTicchitvA attano attano nivAsagumbaM pavisitvA vasanti / evaM kAle gacchante 10 ekadivasa bodhisatto AkAsaM oloketvA candaM divA ' sve uposathadivaso 'ti natvA itare tayo Aha 'sve uposatho / tumhe tayopi janA sIlaM samAdiyitvA uposathikA hotha / sIle patiTThAya dinnadAnaM mahamphalaM hoti, tasmA yAcake sampatte tumhehi khAditabbAhArato datvA khAdeyyAthA ' ti / te ' sAdhU ' ti sampaTicchitvA 15 attano vasanadvAnesu vasitvA punadivase tesu uddo pAto va ' gocaraM pariyesissAmI ' ti nikkhamitvA gaGgAtIraM gato / atheko bAlisiko satta rohitamacche uddharitvA valliyA AvuNitvA netvA gaGgAtIre vAlikAya paricchAdetvA macche gaNhanto adho garna massi / uddo macchAndhaM ghAyitvA vAlikaM vihitvA macche disvA nIhAritvA 20 'atthi nu kho imesaM sAmiko' ti tikkhattuM ghosetvA sAmikaM apassanto Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasa-jAtaka valliyaM DasitvA :attano vasanagumbe ThapetvA / velAyaM eva khAdissAmIti' attano sIlaM Avajjanto nipanji / sigAlo pi nikkhamitvA gocaraM pariyesanto ekassa khettagopikassa kuTiyaM dve maMsasUlAni ekaM godhaM ekaJca dadhivArakaM dikhA ' atthi nu kho eta. 5 ssa sAmiko ' ti tiktattuM ghosetvA sAmikaM adisvA dadhivArakassa uggahaNarajjukaM gIvAya pavesetvA maMsasUle ca godhaJca mukhena DasitvA netvA attano sayanagumbe upetvA veloyameva khAdissAmIti' attano sIlaM Avajanto nipajji / makaTo pi vanasaNDaM pavisitvA ambapiNDiM AharitvA vasanagumbe ThapetvA * velAyameva khAdi10 ssAmI'ti attano sIlaM Avajanto nipaji / bodhisatto pana velAyameva nikkhamitvA dabbatiNAni khAdissAmI'ti attano gumbe yeva nipanno cintesi / mama sAntakaM AgatAnaM yAcakAnaM tiNAni dAtuM na sakkA, tilataNDulAdayo pi mayhaM natthi / sace me santikaM yAcako Agacchissati, attano sarIramaMsaM dassAmI'ti / tassa sIla15 tejena sakassa paNDukambalAsalAsanaM uNhakAraM dassesi / so Ava jamAno imaM kAraNaM disvA * sasarAja vImaMsissAmI'ti paThamaM uddassa vasanaThAnaM gantvA brAhmaNavesena aThThAsi / 'brAhmaNa, kimatthaM ThitosIti ca vutte ' paNDita, sace kiJca AhAraM labheyyaM uposathiko hutvA samaNadhammaM kareyyaM ' ti / so ' sAdhu, dassAmi te AhAraM ' ti 20 tena saddhiM sallapanto paThamaM gAthamAha satta me rohitA macchA udakA thalamubhatA / idaM brAhmaNa me asthi, etaM bhutvA vane vasA ti // brAhmaNo ' pAto va tAva hotu, pacchA jAnissAmI'ti sigAlamsa santikaM gato / tenApi kimatyaM Thito sIti vutte tathevAha / 25 sigAlo : sAdhu dassAmI'ti tena saddhiM sallapanto dutiyaM gAthamAha dussaM me khettapAlassa rattibhattaM apAbhataM / maMsasUlA ca dve godhA ekaM ca dadhivArakaM / idaM brAhmaNa me atthi, etaM bhutvA vane vasA ti // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI brAhmaNo ' pAto va tAva hotu, pacchA jAnissAmI'ti makkaTassa santikaM gato / tenApi - kimatthaM Thito sI'ti vutte tathavAha / makkaTo * sAdhu dammI'ti tena saddhiM sallapanto tatiyaM gAthamAha ___ ambapakkodakaM sItaM sItacchAyaM manoramaM / 5 idaM brAhmaNa me atthi, etaM bhutvA vane vasA ti // brAhmaNo 'pAto va tAva hotu' pacchA jAnimsAmIti sasapaNDitamsa santikaM gato / tenApi kimatthaM Thito sI'ti vutte tathevAha / taM sutvA bodhisatto somanassappatto ' brAhmaNa, suTTa te kataM AhAratthAya mama santikaM Agacchantena, ajjAhaM mayA adinnapubbaM dAnaM dassAmi / 10 tvaM pana sIlavA pANAtipAtaM na karissasi / gaccha tAta dArUni saMkar3itvA aGgAre katvA mayhaM Arocehi / ahaM attAnaM pariccajitvA aGgAragambhe patissAmi / mama sarIre pakke tvaM maMsaM khAditvA samaNadhammaM kareyyAsIti tena saddhiM sallapanto catutthaM gAthamAha na sasassa tilA atthi na muggA nApi tnnddulaa| 15 iminA agginA pakaM mamaM bhutvA vane vasA ti // sakko tassa kathaM sutvA attano AnubhAvena ekaM agararAsiM mApetvA bodhisattassa Arocesi / so dabbatiNasayanato uTThAya tattha gantvA 'sace me lokamantaresu pANakA atthi te mA marisUti vatvA tikkhattuM sarIraM vidhUnitvA sakalasarIraMdAnamukhe datvAlacitvA padumapuJje 20 rAjahaMso viya pamuditacitto aGgararAsimhi pati / so pana aggi bodhisattassa sarIre lomakUpamattaMpi uNhaM kAtuM nAsakkhi,himaganbhaM paviTTho viya ahosi / atha sakaM AmantetvA 'brAhmaNa, tayA kato aggi atisItalo, mama sarIre lomakUpamattaMpi uNhaM kAtuM na sakkoti / kiM nAme'ti Aha / ' paNDita, nAhaM brAhmaNo, sakko ahamasmi, tava 25 vImaMsanatthAya Agato'ti / 'sakka, tvaM tAva tiTTha, sakalo pi ce lokasannivAso maM dAnena vImaseyya neva me adAtukAmataM passeyyA' ti bodhisatto sahinAdaM nadi / atha naM sakko 'sasapaNDita, tava guNo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matakabhatta-jAtaka sakalakappaM pAkaTo hotU ' ti pabbataM pIchetvA pabbatarasaM AdAya candamaNDale sasalakkhaNaM AlikhitvA bodhisattaM AmantetvA tasmi vanasaNDe tasmiM yeva vanagumbe taruNadabbatiNapiDhe nipajjApetvA attano devaTThAnameva gato / te pi cattAro paNDitA sammodamAnA sIlaM pUretvA 5 uposathakamma katvA yathAkammaM gtaa| 11. matakabhatta-jAtaka aTIte bArANasiMyaM brahmadatte rajaM kArente eko tiNNaM vedAnaM pAragU disApAmokkho Acariyo brAhmaNo matakabhattaM dassAmI ' ti ekaM eLakaM gAhApetvA antavAsike Aha * tAtA, imaM eLakaM nadi netvA nahApetvA kaNThe mAlaM parikkhipitvA paJcaGgalikaM datvA maNDetvA 5 AnethA' ti / te * sAdhu' ti paTisuNitvA taM AdAya nadi gantvA nahApetvA maNDetvA nadItIre Thapesu / so eLako attano pubbakammaM disvA ' evarUpA nAma dukkhA anja maccissAmI' ti somanassajAto ghaTaM bhindanto viya mahAhasitaM hAsatvA, puna / ayaM brAhmaNo maM ghAtetvA mayA laddhaM dukkhaM lAbhamsatI ' ti brAhmaNe 10 kAruna uppAdetvA mahantena saddena parodi / atha naM te mANavakA pucchiMsu * samma eLaka, tvaM mahAsadena hasi ceva rodi ca, kena nu kAraNena hasi kena kAraNena rodI ti' / 'tumhe ma imaM kAraNaM attano Acaricassa santike puccheyyAthA' ti / te taM AdAya gantvA idaM kAraNaM Acariyassa ArocesuM / Acariyo tesaM vacanaM 15 sutvA eLakaM pucchi / kasmA tvaM eLaka hasi, kasmA rodI'ti / eLako attanA katakammaM jAtissarajANena anussaritvA brAhmaNassa kathasi // ahaM brAhmaNa pubbe tAdiso va mantajjhAyakabrAhmaNo pA. pA. 3 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI hutvA * matakabhattaM dassAmI'ti eLakaM mAretvA adAsi / svAha ekassa eLakassa ghAtitattA ekenUnesu paJcasu attabhAvasatesu sIsacchedaM pApuNiM / ayaM me koTiyaM Thito paJcasatimo attabhAvo / svAha ' aja evarUpA dukkhA muccissAmIti somanassajAto iminA 5 kAraNena hasiM / rodanto pana * ahaM tAva ekaM eLakaM mAretvApaJcajAtisatAni sIsacchedadukkhaM patvA ajja tasmA dukkhA muccissami, ayaM pana brAhmaNo meM mAretvA ahaM viya paJcajAtisatAni sIsacchedadukkhaM labhissatIti tayi kArujhena rodiM" ti / eLaka, mA bhAyi, nAhaM taM mAressAmIti' / 'brAhmaNa,kiM vadasi, tayi mArente 10 pi amArente pi na sakkA ajja mayA maraNA mucituM 'ti / 'eLaka, mA mAyi,ahaM te ArakkhaM gahetvA tayA saddhiM yeva vicarissAmI'ti / 'brAhmaNa, appamattako tava Arakkho, mayA katapApaM pana mahantaM balavaM'ti / brAhmaNo eLaka muJcitvA 'imaM eLakaM kassaci pi mAretuM na dassAmA ti antevAsike AdAya eLakeneva saddhiM vicri| eLako 15 visaTmatto va ekaM pAsANapiTaM nissAya jAtagumbe gIvaM ukkhipitvA paNNAni khAdituM Araddho / taM khaNaM yeva tasmiM pAsANapiTTe asani patitA / ekA pAsANasakalikA chijjitvA eLakassa pasAritagIvAya patitvA sIsaM chindi / mahAjano sannipati / tadA bodhisatto tasmi ThAne rukkhadevatA hutvA nibbatto / so passantasseva tassa mahA20 janassa devatAnubhAvena AkAse pallaMkena nisIditvA / ime sattA evaM pApassa phalaM jAnamAnA appeva nAma pANAtipAtaM na karegyu' ti madhurena sarena dhammaM desento imaM gAthamAha evaM ce sattA jAneyyu 'dukkhAyaM jaatismbhvo'| na pANo pANinaM haje, pANaghAtI hi socatI ti|| 25 evaM mahAsatto nirayabhayena tejatvA dhamma desesi / manussA taM dhamma desanaM sutvA nirayabhayabhItA pANAtipAtA virAmiMsu / bodhisatto pi dhammaM desetvA mahAnanaM sIle patiTrApetvA yathAkammaM gato / mahA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAveru-jAtaka mano pi bodhisattassa ovAde ThatvA dAnAdIni pujAni katvA devanagaraM pUresi / - 12. bAveru-jAtaka atIte bArANasiyaM brahmadatte rajaM kArente bodhisatto morayoniyaM nibbattitvA buddhiM anvAya somaggappatto araJje vicari / tadA ekacce vANijA disAkAkaM gahetvA nAvAya bAveraThaM agamaMsu / tasmiM kira kAle bAveruraDhe sakuNA nAma natthi / AgatAgatA 5 rahavAsino taM kUpagge nisinnaM dikhA 'passathyimassa chavivaNaM, gala pariyosAnaM mukhatuNDakaM maNiguLasadisAni akkhInIti kAkameva pasaMsitvA te vANijake AhaMsu 'imaM ayyo sakuNaM amhAkaM detha / amhAkaM hi iminA attho, tumhe attano rahe anaM labhissathA' ti / - tena hi mUlena gaNhayA ' ti / ' kahApaNena no dethA ' ti| 10 'na demA 'ti / anupubbena bar3etvA satena dethA ' ti vutte / amhAkaM esa bahUpakAro, tumhehi pana saddhiM mettI hotU ' ti kahApaNasataM gahetvA adaMsu / te taM gahetvA suvaNNapaJjare pakkhipitvA nAnappakArena macchamasena ceva phalAphalena ca paTinaggisu / asaM sakuNAnaM avijjamAnahAne dasahi asaddhammehi samannAgato kAko 15 lAbhaggayasaggappatto ahosi / punavAre te vANijA ekaM mayUrarAjAnaM gahetvA yathA accharAsaddena vassati pANippahArasaddena naccati evaM sikkhApetvA, bAveruraLaM agamaMsu / so mahAnane sannipatite nAvAya dhure ThatvA pakkhe vidhUnitvA madhurassaraM nicchAretvA nacci / manussA taM disvA somanassa-jAtA 'etaM ayyA somaggappattaM susikkhita20 sakuNarAjAnaM amhAkaM dethA ' ti AhaMsu / 'amhehi paThamaM kAko Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 pAlipAThAvalI AnIto, taM gaNhitya, idAni etaM morarAjAnaM AnAyimha, etaM pi yAcatha, tumhAkaM raDhe sakuNaM nAma gahetvA AgantuM na sakkA 'ti| 'hotu ayyo, attano rahe ajhaM lamissatha, imaM no detho' ti mUlaM vaDetvA sahassena gahisu / atha naM satta ratanavicitte paJjare 5 upetvA macchamaMsaphalAphalehi ceva madhulAjasakkharApAnakAdIhi cA paTijaggiMsu / mayUrarAmA lAbhaggayasaggappatto jAto / tassAgatakAlatepaTThAya kAkassa lAbhasakkAro pariyAhi, koci naM oloketuM pi na icchi / kAko khAdaniya-bhojaniyaM alabhamAno kAkA' ti vassanto gantvA ukkArabhUmiyaM otari / 10 adassanena morassa sikhino mnyjmaannino| kAkaM tatya apUjesu maMsena ca phalena ca // yadA ca sarasampanno mAro baaverumaagmaa| atha lAbho ca sakAro vAyasassa ahAya ya yAva nuppajjati buddho dhammarAjA pbhngkro| tAva amne apUjesuM puthU samaNabrAhmaNe // yadA ca sarasampanno buddho dhamma adesAya / atha lAbho ca sakAro titthiyAnaM ahAyathA ' ti|| 15 13. valAhassa-jAtaka atIte tambapaNNidIpe sirIsavatyunnAma yakkhanagaraM ahosi / tatya yakkhiniyo vasiMsu / tA bhinnanAvAnaM AgatakAle alaMkatapaTiyattA khAdaniyaM bhojAniya gAhApetvA dAsigaNaparivutA dArake aMkenAdAya vANije upasaMkamAnta / tesaM ' manussavAsaM Agata mhA' ti saJjA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valAhassa-jAtaka 21 nanatthaM tattha tattha kasigorakkhAdIni karonte manusse gogaNe sunakhe ti evamAdIni dassenti / vANijAnaM santikaM gantvA ' imaM yAguM pitha, bhattaM bhuJja, khAdaniyaM khAdathA ' ti vadanti / vANijA ajAnantA tAhi dinnaM paribhuJjanti / atha tesaM khAditvA bhuJjitvA 5 vissAmitakAle paTisanthAraM karonti / ' tumhe katthavAsikA, kuto AgatA, kahaM gacchassatha, kena kammena idhAgatatthA ' ti pucchanti / ' bhinnanAvA hutvA idhAgatamhA ' ti vRtte ca 66 sAdhu ayyA, amhAkaM mi sAmikAnaM nAvaM abhirUhitvA gatAnaM tINi saMvaccharAni atikkantAni te matA bhavissati, tumhe mi vANijA yeva, mayaM 10 tumhAkaM pAdaparicArikA bhavissAmA ' ti vatvA te vANije itthi - kuttahAvabhAvavilAsehi palobhetvA yakkhanagaraM netvA, sace paThamagahitA manussA asthi te devasaMkhalikAya bandhitvA kAraNaghare pakkhipanti / ato vasanaTThAne bhinnanAvamanusse alabhantiyo pana, parato kalyANi orato nAgadIpanti evaM samuddatIraM anuvicaranti / ayaM tAsaM dhammatA / 15 athekadivasa paJcasatA bhinnanAvA vANijA tAsaM nagarasamIpe uttariMsu / tA te santikaM gantvA pralobhetvA yakkhanagaraM AnetvA paThamagahitamanusse devasaMkhalikAya bandhitvA kAraNaghare pakkhipitvA, jeTThayakkhinI vANijaM sesA seseti tA paJcasatA yakkhiniyo te paJcasate vANije ata sAmike akaM / atha sA jeTTayakkhinI rattibhAge vANije 20 attano sAmike akaM / atha sA jeThThayakkhinI rattibhAge vANije 1 nihaM gate uTThAya gatvA kAraNaghare manusse mAretvA maMsaM khAditvA Agacchati / seApi tatheva karonti / jeThThayAkkhiniyA manussamaMsaM khAditvA AgatakAle sarIraM sItalaM hoti / jeThThavANijo parigaNhanto tassA yakkhinibhAvaM tvA 'imA paJcasatApi yakkhiniyo bhavi - 25 saMsanti, amhehi palAyituM vaTTatIti' punadivase pAto va mukhadhovanatthAya gantvA sesavANijAnaM Arocesi' imA yakkhiniyo na mAnusiyo / asaM bhinnanAvAnaM AgatakAle te sAmike katvA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pAlipAThAbalI I amhe khAdissanti; etha, amhe palAyAmA ' ti / tesu aDDhateyyasatA * mayaM etA vijahituM na sakkhissAma, tumhe gacchatha, mayaM na palAyissAmA ' ti AhaMsu / jeTThavANijo attano vacanakare aDateyyasate gahetvA tAsaM bhIto palAyi / tasmiM pana kAle bodhisatto valAhassa 5 yoniyaM nibbatti, sabbesato kAkasIso muJjakeso iddhimA vehAsagamo ahosa / so himavantato AkAse uppatitvA tambapariNadIpaM gantvA tattha tambapANNisare pallale sayaMjAtasAliM khAditvA gacchati / evaM gacchanto va ' janapadaM gantukAmA atthi, janapadaM gantukAmA atthIti ' tikkhattuM karuNAya paribhAvitaM mAnusivAcaM bhAsati / te 10 tassa vacanaM sutvA upasaGkamitvA aJjaliM pamgayha 'sAmi, mayaM janapadaM gamissAmA ' ti AhaMsu / ' tena ti : mayhaM piTThi abhirUthA ti / athekacce abhirUhiMsu, ekacce vAladhiM gAhisu, ekacce aJjaliM paggahetvA adva'su yeva / bodhisatto antamaso aJjaliM pAhetvA Thite sabvepi te aDateyyasate vANije attano AnubhAvena janapadaM netva15 sakasakaTThAnesa patiTThApetvA attanoM vasanaTThAnaM agamAsi / tApi kho yakkhiniyo aJJesaM AgatakAle te tattha ohInake aDateyyasate manusse vadhitvA khAdiMsu / I 1 14. suppAraka - jAtaka atIte maruraTThe bharurAjA nAma rajjaM kAresi / bharukacchaM nAma paTTanagAmo ahosi / tadA bodhisatto bharukacche niyyAmakajeTThassa putto hutvA nibbatti, pAsAdiko suvaNNavaNNo / suppAraka kumAro ti ssa nAmaM kariMsu / so mahantena parivArena DUnto soLasavassa 1 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suppAraka- jAtaka 23 " kAle yeva niyyAmakasippe nippattiM pattvA aparabhAge pitu accayena niyyAmakajeko hutvA niyyAmakakammaM akAsi, paNDito ANasampanno ahosi, tena ArULahanAvAya vyApatti nAma natthi / tassa aparabhAge loNajalapahaTAni dve pi cakkhani nasisu / so tato paTThAya 5 niyyAmakajeko hutvApi niyyAmakakammaM akatvA ' rAjAnaM nissAya jIvistAmiti ' rAjAnaM upasaMkami / atha naM rAjA agvApaniyakamme upesi / tato paTThAya rajJo hatthiratanaM assaratanaM muttasAra - maNisArAdIni agghApeti / athekadivasa 'rajJo maGgalahatthI bhaviI ssatIti ' kALapAsANakUTavaNNaM ekaM vAraNaM AnesuM / taM divA rAjA 10 paNDitassa dassethA ' ti Aha / atha naM tassa santikaM nayiMsu / so hatthena tassa sarIraM parimadditvA ' nAyaM maGgalahatthI bhavituM anucchaviko, pacchAvAmanakadhAtuko esa, etaM hi mAtA vijAya - mAnA aMsena paTicchituM nAsakkhi, tasmA bhUmiyaM patitvA pacchimapAdehi vAmanakadhAtuko jAto' ti Aha / itthi gahetvA Agate 15 pucchi / te ' saccaM paNDito kathetIti ' vardisu / taM kAraNaM rAjA sutvA tuTTho tassa aTTha kahApaNe dApesi / punekadivasa 'rajJo maGgalasso bhavisatIti ' ekaM assaM AnayiMsu / tampi rAjA paNDi - tassa tantikaM pesesi / so hatthena parAmasitvA ' ayaM maGgalasso bhavituM na yutto, etassa hi jAtadivase yeva mAtA mari, tasmA mAtu20 khIraM alabhanto na sammA vADhato' ti Aha / sApi ssa kathA / / ' saccA va ahosi tampi sutvA rAjA tussitvA aTTheva kahApaNe dApesi / athekadivasa maGgalaratho bhavissatIti ' rathaM AhariMsu, tampi rAjA tassa santikaM pesesi| so taM hatthena parAmasitvA ayaM ratho susirarukkhena kato, tasmA rajJo nAnuccha25 viko ' ti Aha / sApi ssa kathA saccA va ahosi / rAjA tampi sutvA aTTheva kahApaNe dApesi / atha sa kambalaratanaM mahagghaM AnayiMsu / tampi tasseva pesesi / so hatthena parAmasitvA ' imassa 1 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 pAlipAThAvalI mUsikacchinnaM ekaM ThAnaM atthIti' Aha / sodhentA taM disvA ro aaroseN| rAjA tussitvA advaiva kahApaNe dApesi / so cintasi ' ayaM rAjA evarUpAni pi acchariyAni disvA aDheva kahApaNe dApesi, imassa dAyo nahApitadAyo, nahApitassa jAtako bhavi5 ssati, kiM me evarUpena rAjupaTTAnena, attano vasanaTThAnameva gamissAmIti' so bharukacchapaTTanameva paJcAgami tasmiM tattha vasante vANijA nAva sajetvA * kaM niyyAmakaM karissAmA ' ti mantentA ' suppArakapaNDitena ArUvhanAvA na vyApajjati, esa paNDito upAyakusalo andho samAno pi suppArakapaNDito va uttamo' ti taM upasaMkamitvA 10 * niyyAmako no hohIti ' vatvA * tAtA, ahaM andho, kathaM niyyAmakakammaM karissAmIti' vutte 'sAmi, andhApi tumhe yeva amhAkaM uttamo ' ti punappuna yAciyamAmo ' sAdhu tAtA' tumhehi ArocitasAya niyyAmako bhavissAmIti / tesaM nAva abhirUhi / te nAvAya mahAsamudaM pakkhandisu / nAvA satta diva15 sAni nirupaddavA agamAsi, tato akAlavAtaM uppaji, nAvA cattAro mAse pakatisamuddapiDhe vicaritvA khuramAlasamudaM nAma pattA, tattha macchA manussamamAnasarIrA khuranAsA udake ummujjanimujaM karonti / vANijA te disvA mahAsattaM tassa samudassa nAmaM pucchantA paThamaM gAthamAiMsu 20 ummujjanti nimujjanti manussA khurnaasikaa| suppArakantaM pucchAma, samuddo katamo ayaM ti / evaM tehi puTTho mahAsatto attano niyyAmakasuttena saMsandetvA durtiya gAthamAhaH bharakacchA payAtAnaM vANijAnaM dhanesinaM / / 25 nAvAya vippanahAya khuramAlIti vuccatIti // tasmiM pana samudde vajiraM uppajjati / mahAsatto " sacAhaM 'ayaM vanirasamuddo' ti evaM etesaM kathessAmi lobhena bahuM vajiraM gaNhitvA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suppAraka-jAtaka nAvaM osIdApessantIti " tesaM anAcikkhitvA va nAvaM laggApetvA upAyenekaM yottaM gahetvA macchagahaNaniyAmena jAlaM khipApetvA vAjarasAraM uddharitvA nAvAya pakkhipitvA anaM appagghabhaNDaM chddddaapesi| nAvA taM samudaM atikkamitvA parato aggimAlaM nAma gatA / so 5 pajjalitaaggikkhandho viya, majjhantikasuriyo viya ca obhAsaM muJcanto aTTAsi / vANijA yathA aggIva suriyo va samuddo patidissati / suppAkarantaM pucchAma, samuddo katamo ayaM ti // gAthAya taM pucchim / mahAsatto pi tesaM anantaragAthAya kathesi 10 'bharukacchA payAtAnaM ....pe....aggimAlIti vuccatIti' tasmiM pana samudde suvaNNaM ussannaM ahosi / mahAsatto purimanayeneva tato pi suvaNNaM gAhApetvA nAvAya pakkhipi / nAvA tampi samudaM ati. kvamitvA khIraM viya dadhiM viya ca obhAsantaM dadhimAlaM nAma samudaM pApaNi / vANijA 15 'yathA dadhiM va khIraM vasamuddo patidissA..............' gAthAya tassa nAmaM pucchisu / mahAsatto anantaragAthAya Aciksi 'bharukacchA payAtAnaM....pe....dadhimAlIti buccatIti' tasmiM pana samudde rajataM ussannaM so tampi upAyena gahA petvA nAvAya paMkkhipApasi / nAvA tampi samudaM atikka mitvA nIlakusatiNaM 20 viya sampannasassamiva ca obhAsamAnaM nIlavaNaM kusamAlaM nAma samudaM pApuNi / vANijA 'yathA kussova sasso va samuddo patidissati pe....gAthAya tassa pi nAmaM pucchisu / so anantaragAthAya Acikkhi 'bharukacchA payAtAnaM....pe.... kusamAlIti vucctiiti|' tasmiM pana samudde nIlamaNiratanaM ussannaM ahosi / so tampi 25 upAyena gAhApetvA nAvAya pakvipApesi / nAvA tampi samuI pA. pA. 4 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI atikkamitvA nalavanaM viya ca veLuvanaM viya ca khAyamAnaM nalamAlaM nIma samudaM pANi / vANijA 'yathA nalo va veLu va samuddo patidissati....pe....' gAthAya tassa pi nAmaM pucchisu / mahAsatto anantaragAthAya kathesi3 ' bharukacchA payAtAnaM....pe.... nalamAlIti buccatIti' tasmiM pana samudde vaMsarAgaveLuriyaM ussannaM / so tampi gAhApetvA nAvAya pakkhipApasi / vANijA nalamAliM atikramantA vaLabhAmukhasamudaM nAma passisu, tattha. udakaM kar3itvA kar3itvA sabbatobhAgena uggacchati ' tasmiM sabbatobhAgena 10 uggatodakaM, sabbatomAgena chinnataTamahAsobbho viya paJcAyati. UmiyA uggatAya ekato papAtasadisaM hoti, bhayajanano saddo uppajjati / sotAni bhindanto viya hadayaM phAlento viya, taM disvA vANijA bhItatAsatA 'mahAbhayo bhiMsanako saddo suyyatamAnuso / 15 yathA sobho papAto ca samuddo patidissati....pe....' // gAthAya tassa nAmaM pucchim / * bharukacchA payAtAnaM....pe....paLabhAmukhIti vucctiiti| bodhisattoH anantaragAthAya tassa nAmaM AcikkhitvA * tAtA, imaM vaLabhAmukhaM samudaM pattA nivattituM samatyA 20 nAvA nAma natthi, ayaM sampattanAvaM nimujjopatvA vinAsaM pApetIti ' . Aha / taJca nAvaM satta manussasatAni abhi. rUhiMsu, te sabbe maraNabhayabhItA ekappahAreneva avIcimhi paJcamAnA sattA viya atikaruNasaraM muliMcasu / mahAsatto 'ThapetvA maM aphao etesaM sotthibhAvaM kAtuM samattho nAma natthi, saccakiriyAya 25 tesaM sotthiM karissAmIti' cintetvA * tAtA, maM khippaM gandhoda kena nahApetvA ahatavatthAni nivAsApetvA puNNapAtiM sanjetvA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sIlAnisaMsa-jAtaka nAvAya dhure ThapethA ' ti / te vegena tathA kariMsu / mahAsatto ubhohi hatthohi puNNapAtiM gahetvA nAvAya dhure Thito saJcakiriyaM karonto osAnagAthamAha---- 'yato sarAmi attAnaM yato patto smi vitaM / 5 nAbhijAnAti saMcicca ekapANampi hisitaM / etena saccavajjena sotthiM nAvA nivattatU'ti // cattAro mAse videsaM pakkhantA nAvA nivattitvA iddhimAviya iddhAnubhAvena ekadivaseneva bharukacchapaTTanaM agamAsi, gantvA ca pana thale pi aTThasabhamattaM ThAnaM pakkhanditvA nAvikassa gharadvAre 10 aTThAsi / mahAsatto tesaM vANinAnaM suvaNNarajatamANippavALavajirAni bhAjetvA adAsi, etta kehi vo ratanehi alaM, mA puna samuI pavisitthA ' ti ca tesaM ovAdaM datvA yAvanIvaM dAnAdIni pujAni katvA devapuraM puuresi| 15. sIlAnisaMsa-jAtaka atIte kassapasammAsambuddhakAle sotApanno ariyasAvako ekena nahApitakuTumbikena saddhiM nAvaM abhirUhi / tassa nahApitassa bhariyA ' ayya, imassa sukhadukkhaM tava bhAro 'ti nahApitaM tassa upAsakassa hatthe nikkhipi| atha sA nAvA sattame divase samuddamajhe bhinnaa| 5 te pi dve janA ekasmiM phalake nipannA eka dIpakaM pApuNiMsu / tattha so nahApito sakuNe mAretvA pacitvA khAdanto upAsakassApi deti| UpAsako * alaM mayhaM ' ti na khAdati / so cintasi / imasmi ThAne amhAkaM, upatvA tINi saraNAni, aJA patidvA natthI' ti so tiNNaM ratanAnaM guNe anussari / atha ssa anussarantassa anu Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pAlipAThAvalI msarantassa, tasmi dIpake nibbatto nAgarAjA attano sarIraM mahAnAvaM katvA mApesi / samuddadevatA niyyAmako ahosi / nAvA sattAhi ratanehi pUrayittha / tayo kUpakA indanIlamaNimayA ahesuM, sovaNNamayo laGkAro, rajatamayAni yottAni, suvaNNamayAni padarAni / samu5 hRdevatA nAvAya ThatvA * atthi jambudIpagAmikA ' ti ghososi / upAsako * mayaM gamissAmA ' ti Aha / ' tena hi ehi, nAvaM abhirUhA' ti / so nAvaM abhirUhitvA nahApitaM pakkosi / samuddadevatA * tumhaM yeva labbhati na etassA' ti Aha / 'kiM kAraNA' ti / etassa sIlaguNAcAro natthi, taM kAraNaM, ahaM hi tumhaM 10 nAvaM AhariM na etassA ' ti / ' hotu, ahaM attanA dinnadAne rakkhitasIle bhAvitabhAvanAya etassa pattiM dammIti ' / nahApito ' anumodAmi sAmIti ' Aha / devatA ' idAni gahissAmIti' tampi AropetvA ubho pi jane samuddA nikkhametvA nadiyA vArA NasiM gantvA attano AnubhAvena dvinnaM pi tesaM gehe dhanaM patidvApetvA 15 paNDiteneva nAma saddhiM saMsamgo nAma kAtabbo ti, sace hi imassa nahApitasma iminA upAsakena saddhiM saMsaggo na bhavissa samuhamajjhe yeva nassissA ' ti paNDitasaMsaggassa guNaM kathayamAnA imA gAthA avocaH passa saddhAya sIlassa cAgassa ca ayaM phalaM / 20 nAgo nAvAya vaNNena saddhaM vahati upAsakaM // sabbhireva samAsetha, sabbhi kubbetha santhavaM / sataM hi sanivAsena sotthi gacchati nahApito' ti // evaM samuddadevatA AkAse ThatvA dhamma desetvA ovaditvA nAgarAjAnaM gahitvA attano vimAnameva agamAsi / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cammasATaka-jAtaka 29 16. cammasATaka-jAtaka atIte vArANamityA vANijaM karoti to elakAnaM yAsaAya atIte vArANamiyaM brahmadatte rajaM kArente bodhisatto ekasmiM vANijakule nibbattitvA vANajaM karoti / tadA eko cammasATako paribbAjako vArANasiyaM bhikkhAya caranto eLakAnaM yujjhanaTThAnaM patvA eLakaM osakkantaM divA * apacitiM me karotIti' saJjaya 5 apaTikkamitvA -- imesaM ettakAnaM manussAnaM antare ayaM eko eLako amhAkaM guNaM jAnatIti tassa aJjaliM paggAhitvA Thito paThama gAthamAha 'kalyANarUpo vata yaM catuppado subhaddako ceva supesalo ca / yo brAhmaNaM jAtimantUpapannaM apacAyatI meNDavaro yasassIti / tasmi khaNe ApaNe nisinno paNDitavANijo taM paribbAjakaM nisedhento durtiyaM gAthamAha 'mA brAhmaNA ittaradassanena vissAsamApajji ctuppdss| daLahappahAraM abhikaMkhamAno avasakatI dassati suppahAraM' ti // tassa pana paNDitavANijassa kathentasseva meNDako vegenAgantvA urumhi paharitvA tattheva vedanAmattaM katvA pAtesi / soH parideva. 20 mAno nipAje / satthA taM kAraNaM pakAsento tatiyaM gAthamAha 'satthi bhaggA, vahito khAribhAro' sabbaM bhaNDaM brAhmaNassIdha bhinnaM / vAhA paggayha kandati AbhidhAvatha, hanbate brahmacArIti / / 15 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI catutthaM gAthaM paribbAjako Aha'evaM so nihato seti yo apujaM namassati / yathAhamajja pahato hato meNDena dummatIti' // iti so. paridevanto tattheva jIvitakkhayaM patto ti 17. ucchaDga-jAtaka atIte vArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArente tayo janA aTavimukhe kasantIti sabbaM purimasadisameva / tadA pana rajA ' tIsu janesu ke icchasIti ' vutte sA Aha / tayo pi dAtuM na sakotha devA' ti / ' Ama na sakkomIti' / sace tayo dAtuM na 5 sakkotha mAtaramme devA / ti / ' puttakaM vA sAmikaM vA gaNha, kinte bhAtarA' ti ca vuttA / ete nAma deva sulabhA, bhAtA pana dullabho ' ti vatvA imaM gAthamAha- . 'ucchaGge deva me putto, pathe dhAvantiyA pti| taJja deyaM na passAmi yato sodariyamAnaye' ti|| 10 rAjA 'saccaM esA vadatIti ' tuTThacitto tayo pi jane bandhanAgarato AnetvA adAsi / sA tayo pi te gahetvA gtaa| 18. vedabma-jAtaka atIte bArANasiyaM brahmadatte rajaMkArente ekasmiM gAmake aJjataro brAhmaNo vedabmaM nAma mantaM jAnAti / so kira manto ananto mahAraho / nakkhattayoge laddhe taM mantaM parivattetvA AkAse ullokidhe Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedavbha-jAtaka AkAsato sattaratanavassaM vassati / tadA bodhisatto tassa brAhmaNassa santike sippaM uggahAti / athekadivasa brAhmaNo bodhisattaM AdAya kenacideva karaNIyena attano gAmA nikkhamitvA cetiyaraThThe agamAsi / antarAmagge ekasmi arajJAne paJcasatA pesanakacorA nAma pantha5 ghAtaM karonti / te bodhisattaJca vedambhabrAhmaNaJca gahiMsa / kasmA panete pesanakacorA ti vuccanti te kira dve jane gahetvA ekaM dhanAharaNatthAya pesenti, tasmA pesanakacorA teva vuccanti, tepica pitAputte gatvA pitaraM tvaM amhAkaM dhanaM AharitvA puttaM gahetvA yAhIti' vadanti, etenupAyena mAtudhItaro gahetvA mAtaraM vissa10 jenti' jeTukakaniTThe gahetvA jekabhAtikaM vissajjenti Acariyante vAsike gahetvA antevAsikaM vissanti / tasmipi kAle veda brAhmaNaM gatvA bodhisattaM vissajesuM / bodhisatto AcariyaM vanditvA 'ahaM ekAhavahiccayena AgamissAmi, tumhe mA bhAtthi, api ca kho pana mama vacanaM karotha, ajja dhana15 vassApanakanakkhattayogo bhavissati, mA kho tumhe dukkhaM asahanto mantaM parivattetvA dhanaM vassApayittha, sace vassA pessatha tumhe vinAsaM pApuNistatha ime ca paJcasatA corA ' ti / evaM AcariyaM ovaditvA dhanatthAya AgamAsi / corApi sariye atthaM gate brAhmaNaM bandhitvA nipajjApesuM / taM khaNaM yeva pAcIna lokadhAtuto paripuNNaM 20 candamaNDalaM uTThahi / brAhmaNo nakkhattaM olokento " dhanavassApa - kanaktta yogo ddho, kimme dukkhena anubhUtena mantaM parivattetvA ratanavassaM vassApetvA corAnaM dhanaM datvA yathAsukhaM gamissAmIti cintetvA core Amantesi 'bho corA, tumhe maM kimatthAya gaNhitthA ' ti / ' dhanatthAya ayyA ' ti / sace vo dhanena attho khippaM maM 25 bandhanA mocetvA sIsaM nahApetvA ahatavatthAni acchAdetvA gandhehi vilimpApetvA pupphAni pilandhApetvA ThapethA ' ti / corA tassa kathaM sutvA tathA akaMsu / brAhmaNo nakkhattayogaM natvA mantaM parivatetvA AkAsaM ullokesi / tAvadeva AkAsA ratanAni patiMsu / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI corA taM dhanaM saMkar3itvA uttarAsaGgesu bhaNDikaM katvA pAyiMsu / brAhmaNo pi tesaM pacchato va agamAsi / atha te core ajhe paJcasatA corA gahisu / kimatthaM amhe gaNhathA 'ti ca vuttA 'dhanatthAyA ' ti AhaMsu / ' yadi vo dhanena atyo etaM brAhmaNaM gaNhatha, 5 eso AkAsaM ulloketvA dhanaM vassApesi, amhAkaM petaM eteneva dinna' ti / corA core vissajjetvA * amhAkampi dhanaM dehIti' brAhmaNaM gahisu / brAhmaNo 'ahaM tumhAkaM dhanaM dadeyyaM, dhanavassApanakanakkhattayogo pana ito saMvaccharamatthake bhavissati, yadi vo dhanena attho adhivAsetha, tadA dhanavassaM vassApessAmIti' Aha / corA kujjhi10 tvA * ambho duhabrAhmaNa, asaM idAneva dhanaM vassApetvA amhe anaM saMvaccharaM adhivAsApesIti ' tiNheNa asinA brAhmaNaM dvidhA chinditvA magge chaDDatvA vegena anubandhitvA tehi corehi saddhiM yujjhitvA te sabbe pi mAretvA dhanaM AdAya puna dve kohAsA hutvA acamanaM yujjhitvA aDatiyAnI purisasatAni ghAtetvA etena 15 upAyena yAva dve janA AvasihA ahesuM tAva acamanaM ghaatyiNsu| evaM taM purisasahassaM vinAsaM pattaM / te pana dve janA upAyena taM dhanaM AharitvA ekasmi gAmasamIpe gahanaTThAne dhanaM paTicchAdetvA eko khaggaM gahetvA rakkhanto nisIdi, eko taNDule gahetvA bhattaM pacApetuM gAma pAvisi / - lobho ca nAmesa vinAsamUlamevA ' ti so 20 dhanasantike nisinno cintesi / tasmiM Agate imaM dhanaM dve koTThAsA bhavissanti, yannUnAhaM taM Agatagattameva khaggena paharitvA ghAteyyaM ' ti so khaggaM sannahitvA tassa AgamanaM olokento nisIdi / itaro pi cintesi / taM dhanaM dve koDAsA bhavissanti, yannunAha bhatte visaM pakkhipitvA taM purisaM bhojetvA jIvitakkhayaM pApetvA 25 ekako va dhanaM gaNheyyaM' ti so nihite bhatte sayaM bhujitvA sesake visaM pakkhipitvA taM AdAya tattha agamAsi / taM bhattaM otAretvA Thitamattameva itaro khaggena dvidhA chetvA taM paTicchanne ThAne chaDDatvA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedabbha-jAtaka taJca bhattaM bhujitvA sayampi tattheva jIvitakkhayaM pApuNi / evaM taM dhanaM nissAya sabbe pi vinAsaM pApuNiMsu / bodhisatto pi kho ekAhadvIhaccayena dhanaM AdAya Agato / tasmiM ThAne AcariyaM adisvA vippakiNNaM pana dhanaM disvA 'Acariyena mama vacanaM akatvA 5 dhanaM vassApitaM bhavissati, sabbehi vinAsaM pattehi bhavitabbaM ' ti mahAmaggena pAyAsi / gacchanto AcariyaM mahAmagge dvidhA chinnaM disvA * mama vacanaM akatvA mato' ti dArUni uddharitvA citakaM katvA AcariyaM jhApetvA vanapupphehi pUjetvA parato gacchanto jIvi takkhayaM patte paJcasate parato aDatiyasate ti anukkamena avasAne 10 dve jane jIvitakkhayaM patte disvA cintesi / imaM dvIhi UnaM purisasahassaM vinAsaM pattaM, a hi dvIhi corehi bhavitabbaM, te pi santhambhituM na sakkhissanti, kahannu kho te gatA' ti gacchanto tesaM dhanaM AdAya gahanaTThAnapAviTThamaggaM disvA gacchanto bhaNDikaba ddhassa dhanassa rAsiM disvA ekaM bhattapAtiM avattharitvA mataM ahss| 15 tato ' idaM nAma tehi kataM bhavissatIti ' sambaM atvA ' kahannu kho so puriso' ti vicinanto tampi paTicchanne ThAne apaviddhaM disvA * amhAkaM Acariyo mama vacanaM akatvA attano dumbacabhAvena attanApi vinAsaM patto, aparampa tena purisasahassaM vinAsitaM, anupAyena bata akAraNena attano vaDiM patthayamAnA amhAkaM Aca20 riyo viya mahAnAsameva pApuNissantIti' cintetvA imaM gAthamAha - anupAyena yo atthaM icchati so vihaati / cetA haniMsu vedabbha, sebba vyasanamajjhagU' ti|| ___ evaM bodhisatto ' yathA amhAkaM Acariyo anupAyena aTThAne parakkamaM karonto dhanaM vassApetvA attanA jIvitakkhayaM patto an - 25 saJca vinAsappaJcayo jAto evameva yo aJjo pi anupAyena attano atthaM icchitvA vAyAma karissati sabbaso attanA ca vinasissati paresacca vinAsappaccayo bhavissatIti' vanaM unnAdetvA devatAsu pA. pA. 5 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI sAdhukAraM dadamAnAsu imAya gAthAya dhammaM desetvA taM dhanaM upAyena attano gehaM AharitvA dAnAdIni puJAni karonto yAvatAyukaM ThatvA jIvitapariyosAne saggapathaM pUrayamAno agamAsi / 19. rAjovAda-jAtaka atIte bArANasiyaM brahmadatte rajjaM kArente bodhisatto tassa aggamahisiyA kucchismiM paTisandhiM gahetvA laddhagabmaparihAro sotthinA mAtukucchimhA nikkhami / nAmagahaNadivase pana ssa brahmadattakumAro tveva nAmaM akaMsu / so anupubbena vayappatto soLa5 savassakAle takkasilaM gantvA sabbasippesu nipphattiM patvA pitu accayena raje patiTThAya dhammena samena rajaM kAresi / chandAdivasena agantvA vinacchayaM anusAsi / tasmiM evaM dhammena rajaM kArente amaccApi dhammeneva vohAraM vinicchiniMsu / vohAresu dhammena vinicchi yamAnesu kUTaTTakArakA nAma nAhesuM / tesaM abhAvA aTTatthAya rAjaGgaNe 10 uparavo pacchijji / amacA divasampi vinicchayaTThAne nisIditvA kaJci vinicchayatthAya AgacchantaM adisvA pakkamAnta / vinicchayaTTAnaM chaDDetabbabhAvaM pApaNi / bodhisatto cintesi " mayi dhammena rajja korente vinicchayatthAya AgacchantA nAma natthi, uparavo pacchinji, vinicchayaTThAnaM chaDDetabbabhAvaM pattaM / idAni mayA attano aguNaM 15 pariyosituM vaddati / * ayaM nAma me aguNo' ti atvA taM pahAya guNesu yeva vattisAmIti " / tato paTTAya * atthi nu kho me koci aguNavAdIti ' parigaNhanto antovalaJjakAnaM antare kaJci aguNavAdiM adisvA, attano guNakathameva sutvA, ' ete mayhaM bhayenApi aguNaM avatvA guNameva vedavyu' ti bahivalaJjanake parigaNhanto Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjovAda-jAtaka 35 tatrApi adisvA antonagaraM parigaNhi, bahinagare catUsu dvAresu dvAragAmake parigaNhi / tatrApi kacci aguNavAdi adisvA attano guNakathameva sutvA * janapadaM parigahissAmIti ' amacce rajjaM paTi cchApetvA rathaM Aruyha sArathimeva gahetvA annAtakavesena nagarA 5 nikkhamitvA janapadaM parigaNhamAno yAva paJcantabhUmi gantvA kazci aguNavAdiM adisvA attano guNakathameva sutvA paJcantasImato mahAmamgena nagarAbhimukho yeva nivatti / tasmi pana kAle mAlliko nAma kosalarAjApi dhammena rajjaM kArento aguNagavesako hutvA antovalaJjakAdisu aguNabAdi adisvA attano guNakathameva sutvA janapadaM pariga10 Nhanto taM padesaM agamAsi / te ubho pi ekasmi ninne sakaTamagge abhimukhA ahesuM / rathassa ukkamanaTThAnaM ntthi|| ___ atha mallikarajho sArathi bArANasiraJjo sArathiM tava rathaM ukkamApehIti ' Aha / sopi * ambho sArathi, tava rathaM ukkamApehi, imamiM rathe bArANasirajjasAmiko brahmadattamahArAjA nisinno' ti 15 Aha / itaro pi * ambho sArathi, imasmiM rathe kosalarajasAmiko mallikamahArAjA nisinno, tava rathaM ukkamApetvA amhAkaM rajo rathassa okAsaM dehIti ' Aha / bArANasiraJjo sArathi 'ayAmpi kira rAjA yeva, kinnu kho kAtaLa ' ti cintento * atthesa upAyo / vayaM pucchitvA daharatarassa rathaM ukkamApetvA mahallakassa 20 okAsaM dApessAmIti' saniTThAnaM katvA taM sArathi kosalaro vayaM pucchitvA parigaNhanto ubhinnampi samAnavayabhAvaM JatvA, rajjaparimANaM balaM dhanaM yasaM jAtigottakulapadesanti sabbaM pucchitvA, 'ubho pi tiyojanasatikassa rajassa sAmino samAnabaladhanayasajAti gottakulapadesA' ti atvA, ' sIlavantatarassa okAsa dassAmI' 25 so sArathi * tumhAkaM ro sIlAcAro kIdiso ' ti pucchiti| so * ayaJca ayaJca amhAkaM rao sIlAcAro' ti attano rao aguNameva guNato pakAsento paThamaM gAthamAha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI daLhaM daLhassa khipati malliko, mudunA muhU~ / sAdhumpi sAdhunA jati, asAdhumpi asAdhunA / etAdiso ayaM rAjA, maggA uyyAhi sArathIti' // atha taM vArANasiramo sArathi * ambho, kiM pana tayA attano 5 rajo guNA kathitA ' ti vatvA, ' AmA ' ti vutte, ' yadi ete guNA aguNA pana kIdisA ' ti vatvA, * ete tAva aguNA hontu, tumhAkaM pana rajao kIdasA guNA' ti vutte, ' tena hi suNAhIti' dutiyaM gAthamAha akodhena jine kocaM, asAdhu sAdhunA jine / 10 jina kadariyaM dAnena, saccenAlikavAdinaM / etAdiso ayaM rAjA, maggA uyyAhi sArathIti' // evaM vutte mAlakarAjA ca ubho pi rathA otaritvA asse mocetvA rathaM apanetvA bArANasiraJjo mamgaM adaMsu bArANasirAjA mallikarao nAma / idaMJcidaJca kAtuM vaTTatIti ' ovAda 15 datvA bArANasiM gantvA dAnAdIni puJAni katvA jIvitapariyosAne saggapadaM pariggahetvA attano aguNavAdiM adisvA va sakanagaraM gantvA dAnAdIni puJAni katvA jIvitapariyosAne saggapadameva pUresi / 20. makhAdeva-jAtaka atIte videharaDhe mithilAyaM makhAdevo nAma rAjA ahosi dhammiko dhammarAjA / so caturAsItivassasahassAni kumArakILaM tathA oparajaM tathA mahArajaM katvA dIrgha addhAnaM khepetvA ekadivasaM kappakaM Amantesi 'yadA me samma kappaka sirasmi phalitAni passe Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 mAkhadeva-jAtaka cyAsi atha me AroceyyAsIti' / kappako pi dIghaM addhAnaM khepetvA ekadivasaM racao aJjanavaNNAnaM kesAnaM antare ekameva phalitaM disvA * deva, ekante phalitaM dissatIti ' Aro cesi; ' tena hi me samma taM phalitaM uddharitvA pANimhi ThapehIti' 5 ca vutto suvaNNasaNDAsena uddharitvA ro pANimhi ptihaasi| tadA rao caturAsIti vassasahassAni Ayu avasiMha hoti / evaM sante pi phalitaM disvA va maccurAjAna AgantvA samIpe ThitaM viya, attAnaM AdittapaNNasAlaM paviDhaM viya ca maJjamAno saMvegaM ApajitvA 'bAla makhAdeva , yAva phalitassuppAdA va ime kilese jahituM nAsa10 kkhIti ' cintesi / tassevaM phalitapAtubhAvaM Avajantassa anto DAho uppajji, sarIrA sedA mucciMsu, sATakA pILetvA apanetabbAkArapattA ahesuM / so * ajjeva mayA nikkhamitvA pabbajituM vadRtIti' kappakassa satasahamsuTTAna gAmavaraM datvA jeTTaputtaM pakkosApetvA * tAta, mama sAMse 15 phalitaM pAtubhUta, mahalako mhi jAto, bhuttA kho pana me mAnusakA kAmA, idAni dibbakAme pariyesissAmi, nekvammakAlo mayhaM, tvaM ima rajaM paTipajja, ahaM pana pabbajitvA makhAdevambavanuyyAne vasanto samaNadhammaM karissAmIti' Aha / taM evaM pabbajitukAmaM amaccA upasaMkamitvA * deva, kiM tumhAkaM 20 pabbajjAkAraNaM ' ti pucchim / rAjA phalitaM hatthena gahetvA amaccAnaM imaM gAthamAha uttamaGgaruhA marahaM ime jAtA vyohraa| pAtubhUtA devadUtA, pabbajasamayo mamA'ti / / so evaM vatvA taM divasameva rajjaM pahAya isipabbajja 25 pabajitvA tasmin va makhAdevambavane viharanto caturAsItivassasa hassAni cattAro brahmavihAre bhAvetvA aparihInajjhAne Thito kAlaM katvA brahmaloke nibbattitvA puna tato cuto mithilAyaM yeva nimi Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 pAlipAThAvalI rAjA hutvA osakamAnaM attano vaMsaM ghaTatvA tattheva ambavane pabbajitvA brahmavihAre bhAvetvA puna brahmalokUpago va ahosi / 21. mahosadhassa AvAho tato paTThAya bodhisattassa yaso mahA ahosi, taM sabbaM udumbarAdevI yeva vicAreti, sA tassa soLasavassakAle cintesi * mama kaniTTho mahallako jAto, yaso pi ssa mahA, AvAhamassa kAtuM vaTTatIti ' sA ro tamatthaM Arocesi / rAjA taM sutvA somana5 ssappatto hutvA * sAdhu, jAnApehi naM' ti Aha / sA taM jAnApetvA tena sampaTicchite 'tena hi tAta kumArikaM AnemA' ti Aha / mahosadho / kadAci imehi AnItA mama na rucceyya, sayameva tAva upadhAremIti ' cintetvA evamAha 'devi, katipAhaM mA kiJci rao vadetha, ahaM ekaM dArikaM sayaM pariyasitvA mama cittarucitaM tumhAkaM 10 AcikkhissAmIti ' / ' evaM karohi tAtA' ti so deviM vanditvA attano gharaM gantvA sahAyakAnaM saje adatvA anataravesena tunnavAyaupakaraNAni gahetvA ekako va uttaradvArena nikkhamitvA uttaradvArayavamajjhakaM pAyAsa / tadA pana tattha purANase DhikulaM parijiNNaM ahosi, tassa kulassa dhItA amarAdevI nAma 15 abhirUpA sabbalakkhaNasampannA pujavatI, sA taM divasaM pAto va yAguM pacitvA AdAya * pitu kasanahAnaM gamissAmIti' nikkhamitvA tameva maggaM pATapaji / mahAsatto taM AgacchantiM disvA * lakkhaNasampannA itthI, sace apariggahA imAya me pAdaparicArikAya bhavituM vaTTatIti' cintesi / sApi taM disvA va 'sace evarUpassa purisassa 20 gehe bhaveyyaM sakA siyA kuTumbaM saNThapetuM' ti cintesi / atha mahA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahosadhassa AvAho satto / imissA sapariggahaapariggahabhAvaM na jAnAmi, hatthamuddAya naM pucchissAmi, sace paNDitA bhAvissati jAnissatIti' cintetvA dUre Thito va muhi~ akAsi / sA * ayaM me sassAmikabhAvaM pucchatIti' atvA hatthaM vikAsesi / so atvA samIpaM gatvA * bhadde, kA nAma 5 tvaM ' ti pucchi / ' sAmi, ahaM atItAnAgate vA etarahi vA yaM natthi taM naamikaati'| * bhadde, loke amarannAma natthi, tvaM amarA nAma bhavissasIti / ' evaM sAmIti ' / ' bhade, kassa yAgu harasIti' / ' sAmi, pubbadevatAyA ' ti / ' pubbadevatA nAma mAtA pitaro, tava pitu harissasi ma ' ti / evaM bhavissati sAmIti' / 10 * tava pitA kiM karotIti ' / ' ekaM dve karotIti' / 'ekassa dvidhAkaraNaM nAma kasanaM, kasati bhadde ' ti / ' evaM sAmIti' / ' kasmiM pana ThAne te pitA kasatIti' / yattha sakiM gatA na entIti' / ' sakiM gatAnaM na paJcAgamanaTThAnaM nAma susAnaM, susAnasantike kasati bhadde ' ti / evaM sAmIti' / 'bhadde, ajjeva essa15 sIti ' / ' sace essati na essAmi, noce essati essAmIti' pitA te maje nadIpAre kasati, udake ente na essasi / anente essasIti / / / evaM sAmIti' / ettakaM / bhadde allApasallApaM katvA amarAdevI 'yAgu pivissAsi sAmIti ' nimintasi / mahAsatto ' paTivikhapannAma amaGgalaM' ti cintetvA / Ama 20 pivissAmIti ' Aha / sA yAgughaTaM otAresi / mahAsatto / sace pAtiM adhovitvA hatthadhovanaM adatvA va dassati ettheva naM pahAya gamissAmIti' cintesi / sA pana pAtiyA udakaM AharitvA hatthadhovanaM datvA tucchapAti hatthe aThapetvA bhUmiyaM katvA ghaTaM Alo letvA yAguyA purosi / tattha pana sitthAni mandAni / atha naM mahA25 satto Aha kiM bhadde, atibahalA yAgU'ti / ' udakaM na laddhaM sA mIti' / kedArehi udakaM na laddhaM bhavissati majhe' ti / sA evaM sAmIti ' pitu yAgu upetvA bodhisattassa adAsi / so pivitvA mukhaM vikkhAletvA * bhadde, mayaM tumhAkaM gehaM gamissAma, maggaM no Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI AcikkhA ' ti Aha / sA * sAdhu ' ti vatvA tassa maggaM AcikkhitvA pitu yAgu gahetvA agamAsi / so tAya kathitamaggena taM gehaM gto| atha naM amarAdeviyA mAtA disvA va AsanaM datvA * yAgu vaDemi sAmIti' Aha / 'amma, 5 kanidvabhaginiyA me amarAdeviyA thokA yAgu dinnA ' ti / sAdhItu me atthAya Agatena bhavitabba' ti ajhAsi / mahAsatto tesaM duggatabhAvaM jAnanto pi * amma, ahaM tunnavAyo, atthi kiJci sibbitabbati / ' sAmi atthi, mUlaM pana natthIti' * amma, mUlena kamma natthi, Anetha sibbissAmIti' / sA ji10 NNakAni pilotikAni AharitvA adAsi / bodhisatto AhaTAhaTaM niTThapesi yeva, paJjavantAnaM kiriyA nAma ijjhati, atha naM ' amma, vIthisabhAgAnaM ArocehIti' Aha / sA sakalagAme Arocesi / mahAsatto tunnakammaM katvA ekAheneva sahassaM uppA desi / mahallikApi ssa pAtarAsabhattaM pacitvA datvA sAyaM / tAta 15 kittakaM pacAmIti ' Aha / * amma, yattakA imasmiM gehe bhuJjanti tesaM pamANenA ' ti / sA anekasUpavyaJjanaM bahubhattaM paci / amarAdevI pi sAyaM sIsena dArukalApaM ucchaGgena paNNaM AdAya arajato AgantvA pure dvAre dArUni nikkhipitvA pacchimadvArena gehaM paavisi| pitA panassA sAyataraM Agami / mahAsatto nAnaggarase pi bhuJji, 20 itarA mAtApitaro bhojatvA pacchA bhuJjitvA mAtApitunnaM pAde dhovitvA mahAsattassa pAde dhovi / so taM parigaNhanto katipAhaM tattheva vasi / atha naM vamiMsanto ekadivasaM Aha * bhadde amarAdevi, aGanALikamattaM taNDulaM gahetvA tato mayyaM yAguM ca pUrva ca bhattaM ca pacAhIti' / sA ' sAdhU' ti sampaTicchitvA te tuNDale koThUtvA 25 mUlataNDulehi yAgu majjhimataNDulehi bhattaM kaNikAhi pUrva pacitvA tadanurUpaM vyaJjanaM sampAdetvA mahAsattassa savyaJjanaM yAguM adAsi / yAgu mukhe ThapitamattA va rasaharaNiyo pharitvA aTTAsi / so tassA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahosadhassa AvAho vImaMsanatthameva * bhadde, pacituM anAnantI kimatthaM mama taNDule nAsesIti ' yAgu saha kheLena nidvAmitvA bhUmiyaM pAtesi / sA akujjhitvA va * sace yAgu na sundarA pUrva khAda sAmIti ' pUrva adAsi / tampi tathaiva akAsi / bhatte piM tathaiva paTipajjitvA / tvaM 5 pacitaM anAnantI mama santakaM kimatthaM nAsesIti ' kuddho viya tINi pi ekato mahitvA tamsA sIsato paTThAya sakalasarIraM vilimpitvA * dvAre nisIdA ' ti Aha / sA akujjhitvA va * sAdhu sAmIti ' tathA akAsi / so tassA nihatamAnabhAvaM atvA * madde ehIti ' Aha / sA egavacaneneva aagtaa| 10 mahAsatto pana Agacchanto kahApaNasahassena saddhiM ekaM sATakaM tambUlapasibbake ThapetvA Agato / atha so taM sATakaM nIharItvA tassA hatthe ThapetvA 'bhadde, tava sahAyikAhi sAddhaM nahAyitvA imaM sATakaM nIvAsetvA ehIti ' Aha / sA tathA akAsi / paNDito uppAditadhanaM ca AhaTadhanaM ca sabbaM tassA mAtApitunaM datvA 15 te samassAsetvA taM AdAya nagarameva gantvA vImaMsanatthAya taM dovArikassa gehe nisIdApetvA dovArikabhariyAya AcikkhitvA attano nivesanaM gantvA purise AmantetvA * asukagehe itthi ThapetvA Agato mhi, imaM sahassaM AdAya gantvA taM vImaMsathA'ti sahassaM datvA pesesi / te tathA kariMsu / sA ' imaM mama sAmikassa pAdarajaM 40 na agghatIti ' na icchi| te gantvA paNDitassa ArocesuM / puna pi yAvatatiyaM pesetvA catutthe vAre / tena hi saM hatthe gahetyA kar3antA AnetthA 'ti Aha / te tathA krisu| sA mahAsattaM mahAsampattiya ThitaM na sajAni, oloketvA ca pana hasi ceva rodi ca / so umi nampi kAraNaM pucchi / atha na sA evamAha ' sAmi, ahaM hasamAnA 25 tava sampattiM oloketvA / ayaM sampatti na akAraNena laddhA, purimabhave. pana kusala katvA laddhA bhavissati, aho pammAna phalaM nAmA ' ti hasi, rodamAnA pana * ivAmi parassa raksitamopitakapA. pA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 pAlipAgavalI tthumhi aparajjhitvA nirayaM gamissatIti ' tayi kAruAna rodiM' ti / so taM vImaMsitvA suddhabhAvaM atvA -- gacchatha, naM tattheva nethA' ti vatvA pesetvA puna (nnavAyavesaM gahetvA gantvA tAya saddhiM taM rattiM sayitvA puna divase pAto va rAjakulaM pavisitvA udumbarAdeviyA 5 Arocesi / sA ro ArocetvA amarAdeviM sabbAlaMkArehi alaMkaritvA mahAyogge nisIdApetvA mahantena sakkArena mahAsattassa gehaM AnetvA maGgalaM kAsi / rAjA bodhisattassa sahassamUlaM paNNAkAraM pesesi / dovArike Adi katvA sakalanagaravAsino paNNA kAre pahiNisu / amarAdevi raJA pahitaM papNAkAraM dvidhA 10 minditvA eka koTAsaM ro pesesi / etenupAyena sakalanagara vAsInampi paNNAkAra pesetvA nagaraM saMgahi / tato paTThAya mahAsatto tAya saddhiM samaggavAsaM vasanto ro atthaM ca dhammaM ca anusAsi / 22. mahosadhassa vinicchayo -REekA itthI puttaM AdAya mukhadhovanatthAya paNDitassa pokkharaNiM gantvA puttaM nahApetvA attano sATake nisIdApetvA mukha dhopitvA 15 nahAyituM otari / tasmiM khaNe ekA yakkhinI naM dArakaM disvA khAditukAmA hutvA itthivesaM gahetvA / sahAyike sobhati vatAyaM dArako, taveso putto' ti pucchitvA / Ama ammA ti vutte / pAyemi naM ' ti vatvA pAyehIti ' vuttA taM gahetvA __ thokaM kILApetvA taM AdAya palAyituM Arabhi / itarA' taM disvA 20 dhAvitvA * kuhiM me puttaM nesIti ' gANha / yakkhinI * kuto tayA putto laddho, mameso putto' ti Aha / tA kalahaM karontiyo sAladvArena gacchanti / paDito kalahasabai mutvA tA pakkosisvA kimetaM' Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahosadhassa vinicchayo ti pucchitvA aha~ sutvA akkhInaM animisatAya ceva rattatAya ca yakkhini yakkhinIti JatvApi mama vinicchaye ThassathA' ti vatvA 'AmaThassAmA ti vutte lekha kar3itvA,lekhAmajhe dArakaM nipajjApetvA,yakkhiIna yA hatthesu mAtarA pAdesu gAhApatvA dve pi Akar3itvA gaNhatha, kar3ituM 5 sakkontiyA eva putto ' ti Aha / tA ubho pi kar3isu / dArako kar3iyamAno dukkhappatto hutvA viravi / mAtA hadayena phalitena viya puttaM mocetvA rodamAnA ahAsi / paNDito mahAnanaM pucchi : dArake mAtuhadayaM mudukaM hoti udAhu amAtuhadayaM ' ti / mAtuha dayaM paNDitA ' ti / / idAni kimetaM dArakaM gahetvA ThitA 10 mAtA hoti vissajjetvA ThitA / ti / / vissajjetvA ThitA paNDitA' ti / / imaM pana dArakacoriM tumme jAnAthA ti / na jAnAma paNDitA 'ti / ' yakkhinI esA dArakaM khAditu gaNhIti' / 'kathaM jAnA si paNDitA ' ti / akkhInaM animisatAya ceva rattatAya ca chAyAya abhAvena ca nirAsaMkatAya 15 ca nikaruNata ya cA' ti / atha naM pucchi 'kAsi tvaM' ti * yakhi ni mhi sAmIti' | ' kasmA imaM dArakaM gaNhIti' / ' khAdituM sAmIti ' / 'andhabAle, puvve pi pApakaM katvA yakkhinI jAtAsi; idAni puna pi pApaM karosi, aho andhabAlAsIti / ovaditvA paJcasu sAsu patiThApetvA uyyojesi| dArakamAtA : ciraM jIva 20 sAmIti' paNDitaM thometvA putta AdAya pakkAmi / 23. sakAsurayuddhaM .. tasmi kAle tAvatisabhavane asurA paTivasanti / sakko devarAnA - kiM no sAdhAraNena rajenA' ti asure dibbapAnaM pAyetvA matte Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI samAne pAdesu gahetvA sinerupapAte khipApesi / te asurabhavanameva sampApuNiMsu / asurabhavanaM nAma sinerussa hechimatale tAvatiMsadevalokappamANameva, tattha devAnaM pAricchattako viya cittapATalI nAma kapaTTiyarukkho hoti / te cittapATaliyA puphitAya jAnanti / nAyaM 5 amhAkaM devaloko, devalokasmi hi pAricchattako pupphIti' / atha te * narasako amhe matte kAvA mahAsamuddapiDhe khipitvA amhAkaM devanagaraM gaNhi, mayaM tena saddhiM yujjhitvA amhAka devanagarameva gahissAmA' ni kipillikA viya thambhaM sineruM anusaJcaramAnA udyahiMsu / sakko : asurA kira udvitA ' ti sutvA samuddapiDhe yeva 10 abbhuggantvA yujjhamAno tehi parAjito diyar3ayojanasatikena vejaya ntarathena dakkhiNasamudassa matthakamatthakena palAyituM aarddho| athassa ratho samuddapiDhena vegena gacchanto simbalivanaM pakkhanto / tassa gamanamagge simbalivanaM tAlavanaM viya chijitvA chijitvA samuddapiDhe patati / supaNNapotakA samuddapiDhe parivattentA mahAravaM raviMsu / sakko 15 mAtaliM pucchi ' samma mAtali, kiM saddo nAmesa, atikaruNo rakho vattatIti' / ' deva, tumhAnaM rathavegavicuNitte simbalivane patante supaNNapotakA maraNabhayatajjitA ekaviravaM viravantIti ' / mahAsatto 'samma mAtali, mA amhe nissAya ete kilamantu, na mayaM issariyaM nissAya pANavadhakammaM karoma, etesaM pana atthAya mayaM jIvitaM 20 pariccanitvA asurAnaM dassAma, nivattaye taM rathaM ' ti vatvA imaM gAthamAha 'kulAvakA mAtali simbalismi, IsAmukhena privjjyssu| kAmaM cajAma asuresu pANaM, mA yime dijA vikulAvA ahesuM' ti / / mAtali saMgAhako tassa vacanaM sutvA rathaM nivattetvA aJjana maMggena devalokAbhimukhaM akAsi / asurA pana taM nivattayamAnameva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 pAlipAThAvalI , bodhisatto setavaravAraNa hutvA tato avidUre eko suvaNNapabbato tattha caritvA tato oruyya rajatapabbataM abhirUhitvA uttaradisato Agamma rajatadAmavaNNAya soNDAya setapadmaM gatvA koJcanAdaM naditvA kanakavimAnaM pavisitvA mAtu sayanaM tikkhattuM padakkhiNaM 5 katvA dakkhiNapakkhaM tALetvA kucchi paviTThasadiso ahomi / evaM uttarAsALhanakkhattena paTisandhi gahi / punadivase buddhA devI taM supinaM rajJo Arocesi / rAjA catusaTThimatte brAhmaNapAmokkhe pakkosAtvA haritupatthAya lAjAdIhi katamaGgalasakkArAya bhUmiyA mahArahAni AsanAni paJJAtvA tattha nisinnAnaM brAhmaNAnaM sappi10 madhukkarAbhisaMkhatassa varapAyAsassa suvaNNarajatapAtiyo pUretvA suvaNNarajatapAtIhi yeva paTikujjetvA adAsi, amehi ca ahatavatthakapilagAvidAnAdIhi te santappesi / atha tesa sabbakAmehi santappitAnaM supinaM ArocetvA kiM bhavissatIti' pucchi / brAhmaNA AhaMsu ' mA cintayi mahArAja, deviyA te kucchimha 15 gabbho patiTTito, so ca kho purisagabbho na itthigabmo, putto te bhavissati, so sace agAraM ajjhAvasissati rAjA bhavissati cakka - vattI, sace agArA nikkhamma pabbajissati buddho bhavissati loke vivattacchaddo 'ti / ( 25. buddhassa upatti pArasaka mahAmAyA devI, pattena telaM viya, dasamAse kucchiyA bodhisattaM 20 pariharitvA paripuNNagavbhA jAtigharaM gantukAmA suddhodanamaharAjassa Arocesi / 'icchAma haM deva kulasantakaM devadahanagaraM gantuM' ti / rAjA 'sAdhU' ti sampaTicchitvA kapilavatyuto yAva devadahanagarA magaM samaM kAre Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 buddhassa uppatti tvA kadalipuNNaghaTadhajapatAkAdIhi alaMkArApetvA deviM sovaNNasivikAya nisIdApetvA amaccasahassena ukkhipApetvA mahantena parivArena pesesi / dvinnaM pana nagarAnaM antareubhayanagaravAsInaM pi lumbinivanaM nAma maGgalasAlavanaM atthi / 5 tasmiM samaye mUlato paTThAya yAva aggasAkhA sabbaM eka phAliphullaM ahosi, sAkhantarehi ceva pupphantarehi ca paJcavaNNabhamaragaNA nAnappakArA ca sakuNasaMghA madhurassarena vikUjantA vicaranti / sakalaM lumbinivanaM cittalatAvanasadisaM mahAnubhAvassa ro susajitaApAnamaNDalaM viya ahosi / deviyA taM disvA sAlavanakILaM 10 kILitukAmatA udaNAdi / amaccA deviM gahetvA sAlavanaM pavisiMsu / sA maGgalasAlamUlaM gantvA sAlasAkhAyaM gaNhitukAmA ahosi / sAlasAkhA suseditavettaggaM viya oNamitvA deviyA hatthapathaM upagaMcchi / sA hatthaM pasAretvA sAkhaM aggahesi / tAvadeva cassA kammajavAtA caliMsu / athassA sANi parikkhipitvA mahAjano paTikkami / sAla15 sAkhaM gahetvA tidvamAnAya eva cassA gambhavuDhAnaM ahosi / taM khaNaM yeva cattAro pi suddhacittA mahAbrahmAno suvaNNajAlaM AdAya sampattA tena suvaNNajAlena bodhisattaM sampaTicchitvA mAtu purato ThapetvA * attamanA devi hohi, mahesakkho te putto uppanno' ti Ahesu / yathA pana ane sattA mAtukucchito nikkhamantA paTikkalena 20 asucinA makkhitA nikkhamanti, na evaM bodhistto| bodhisatto pana dhammAsanato otaranto dhammakathiko viya nisseNito otaranto puriso viya ca dve ca hatthe dve ca pAde pasAretvA Thitako mAtukacchisambhavena kenaci asucinA amAkkhito suddho visado kAsikavatthe nikkhittamaNiratanaM viya jotanto mAtukucchito nikkhami / evaM 25 sante pi bodhisattassa ca bodhisattamAtuyA ca sakAratthaM AkAsato dve udakadhArA nikkhamitvA bodhisattassa ca mAtu cassa sarIre utuM gaahaapemuN| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI 26. cattAri pubbanimittAni ayeka divasaM bodhisatto uyyAnabhUmiM gantukAmo sArathiM AmantetvA * rathaM yojehIti ' Aha / so * sAdhU' ti paTisuNitvA mahArahaM uttamarathaM sabbAlaMkArena alaMkaritvA kumudapattavaNNe cattAro maMgalasindhave yojatvA bodhisattassa paTivedasi bodhisattA devavimAna5 sadisa rathaM abhirUhitvA uyyAnAbhimukho agamAsi / devatA 'siddhatyakumArassa abhisambu-jjhanakAle Asanne, pubbanimittaM dassessAmA' ti ekaM devaputtaM jarAjajjaraM khaNDadantaM palitakesa vakaM obhaggasarIraM daNDahatthaM pavedhamAnaM katvA dassesuM / taM bodhisatto ceva sArathi ca passanti / tato bodhisatto sArathiM 'samma, ko nAmesa puriso, kesApi 10 ssa na yathA asaM' ti mahApadAne Agatanayena pucchitvA tassa vacanaM savA * dhiratthu vata bho jAtiyA yatra hi nAma jAtassa jarA pAyissatIti' saMviggahdayo tato va paTinivattitvA pAsAdameva abhirUhi / gajA ' kiM kAraNA mama putto khippaM paTinivattIti ' pucchi / 15 : jiNNaM purisaM disvA devA ti / jiNaM purisaM disvA pabbajissatIti ' AhaMsu / ' kammA meM nAsetha sIghaM puttassa nATakAni sajjetha, sampattiM anubhavanto pabbajjAya sati na karissatIti ' vatvA ArakkhaM var3etvA sabbadisAsu jaddhayojane addhayojane upasi / punekadivasaM bodhisatto 20 tathaiva uyyAnaM gacchanto devatAhi nimmitaM vyAdhitaM purisaM disvA purimanayeneva pucchitvA saMviggahadayo nivattitvA pAsAda abhirUhi / rAjApi pucchitvA heDAvuttanayeneva saMvidahitvA puna bar3etvA samantato tigAvutappamANe padese ArakkhaM upasi / aparaM pana ekadiSasaM bodhisatto tathaiva uyyAnaM gacchanto devatAhi nimmitaM kAla Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cattAri pubbanimittAni kataM disvA purimanayeneva pucchitvA saMviggahadayo puna nivattitvA pAsAdaM abhirUhi / rAjApi pucchitvA heTThAvuttanayeneva saMvidahitvA puna var3etvA samantato yojanappamANe padese Arakkha tthpesi| aparaM pana ekadivasa uyyAnaM gacchanto tathaiva devatAhi nimmitaM 5 sunivatthaM supArutaM pabbanitaM disvA ' ko nAmeso sammA' ti sArathiM pucchi / sArathi kiJcApi buddhappAdassa abhAvA pabbajitaM vA pabbajitaguNe . na jAnAti, devAnubhAvena pana ' pabbajito nAmesa devA' ti ktvA pabbajAya guNe vaNNesi / bodhisatto pabbajAya ruciM uppAdelvA taM divasaM uyyAnaM agamAsi / dIvabhANakA panAhu 10 * cattAri nimittAni ekadivaseneva disvA agamAsIti' 27. mahAbhinikkhamanaM tasmi samaye : rAhulamAtA puttaM vijAtA ' ti sutvA suddhodanamahArAjA -- putassa me tuhi~ nivedethA ' ti sAsanaM pahiNi / bodhisatto taM mutvA * rAhulo jAto, bandhanaM jAtaM ' ti Aha / rAjA ' kiM me putto avacA ' ti pucchitvA taM vacanaM sutvA * ito paTThAya 15 me nattu rAhulakumAro tveva nAmaM hotU ' ti| bodhisatto pi kho rathavaraM Aruyha mahantena yasena atimanoramena sirisobhaggena nagaraM pAvisi / tasmiM samaye kisAgotamI nAma khattiyakamA uparipAsAdavaratalagatA nagaraM padakkhiNaM kurumAnassa bodhisattassa rUpasiriM disvA patisomanassa jAtA imaM udAnaM udA. 20 nesi--- nibutA nUna sA mAtA, nibbutA nUna so pitA / nibutA nUna sA nArI, yassAyaM iMdiso patI ti|| pA.pA. 7 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvaLI bodhisatto taM satvA cintasi / ayamevaM Aha, evarUpaM attabhAvaM passantiyA mAtuhadayaM nibbAyati, pituhadayaM nibbAyati pajApatIhadayaM nibbAyati, kasmiM nu kho nibbate hadayaM nibbutaM nAma hotIti / athassa kilesesu virattamAnassa etadahosi * rAgaggimhi nibbute nibbutaM 5 nAma hoti, dosaggimhi mohaggimhi nibbute nibbutaM nAma hoti, mAnadiTThiAdisu sabbakilesadarathesu nibbutesu nibbutaM nAma hoti, ayaM me sussavanaM sAvesi, ahaM hi nibbAnaM gavesanto carAmi, ajeva mayA gharAvAsaM chaDDatvA nikkhamma pabbajitvA nibbAnaM gave. situ vadRti, ayaM imissA AcariyabhAgo hotU ' ti kaNThato o10 muJcitvA kisAgotamiyA satasahassagdhanakaM muttAhAraM pesesi / sA 'siddhatthakumAro mayi paTibaddhacitto hutvA paNNAkAraM pesetIti' somanassanAtA ahosi / bodhisatto pi mahantena sirisobhaggena attano pAsAdaM ami. rUhitvA sirisayane nipajji / tAvadeva naM sabvAlaMkArapaTimaNDitA 15 naccagItAdisu susikkhitA devakaA viya rUpappattA itthiyo nAnA turiyAni gahetvA samparivArayitvA abhiramApentiyo nazcagItavAditAni payojayiMsu / bodhisatto kilasesu virattacittatAya nacAdisu anAbhirato muhuttaM nidaM okami / tApi ithiyo / yassatthAya mayaM naccAdIni payojayAma so nidaM upagato idA20 ni kimatthaM kilamAmA ' ti gahitagahitAni turiyAni ajjho ttharitvA nipajiMsu / gandhatelappadIpA jhAyanti / bodhisatto pabujjhitvA sayanapiDhe pallaMkena nisinno ahasa tA itthiyo turiyamaNDAni avattharitvA nidAyantiyo, ekaccA pagdharitakheLA lAlAkilinnagattA, ekaccA dante khAdantiyo, ekaccA kAkacchantiyo, ekacA 25 vippalapantiyo, ekaccA vivaTamukhA, ekaccA apagatavatyA pAkaTavImaccha. sambAghahAnA / so tAsaMtaM vippakAraM disvA miyyo somattAya kAmesu viratto ahosi / tassa alaMkatapaTiyattaM sakkabhavanasadisampi taM mahAtalaM vippaviddhanAnAkuNapabharitaM AmakasusAnaM viya upahAsi, tayo Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhinikkhamanaM 51 bhavA AdittagehasadisA biya khAryisu, ' upaddataM vata bho, upassaThThe vata bho' ti udAnaM pavatti, ativiya pabvajjAya cittaM nami / so * ajjeva mayA mahAbhinikkhamanaM nikkhamituM vaTTatIti' sayanA buTThAya dvArasamIpaM gatvA ' ko etthA ' ti Aha / 5 " ummAre sIsaM katvA nipanno channo ' ahaM ayyaputta channo ' ti Aha / ' ahaM ajja mahAbhinikkhamanaM nikkhamitukAmo, ekaM me assaM kappehIti ' / so sAdhu devA' ti assabhaNDakaM gahetvA assasAlaM gantvA gandhatelappadIpasu jalantesu sumanapaTTavitAnassa heTThA ramaNIye bhUmibhAge ThitaM kandhakaM assarAjAnaM dikhA 'ajja 10 mayA imameva kappetuM vaTTatIti' kandhakaM kappesi / so kappiya mAno 1 va aJJAsi 'ayaM kappanA atigALhA, aJJesu divasesu uyyAnakILAdigamane kappanA viya na hoti, mayhaM ayyaputto ajja mahAbhinikkhamanaM nikkhamitukAmo bhavissatIti / ' tato tumAnaso mahAhasitaM hasi / so saho sakalanagaraM pattharitvA gaccheyya, devatA 15 pana taM saddaM nirumbhitvA na kassAca sotuM adaMsa / bodhisatto pi kho channaM pesetvA va ' puttaM tAva pastissAmIti ' cintetvA nisi - napalakato vuTThAya rAhulamAtAya vasanaTThAnaM gantvA gabbhadvAraM vivari / tariMma khaNe antoga me gandhatelappadIpo jhAyati / rAhulamAtA sumanamallikAdInaM pupphAnaM ammaNamattena abhippakiNNasayane puttassa matthake 20 hRtthaM ThapetvA niddAyati / bodhisatto ummAre pAdaM upetvA Thitako va oloketvA 'sacAhaM deviyA hatthaM apanetvA mama puttaM gahissAmi devI pabujjhissati, evaM me gamanantarAyo bhavissati, buddho hutvA va AgantvA passissAmIti pAsAdatalato otari // " Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI 28. paTiccasamuppAdo tena samayena buddho bhagavA uruvelAyaM viharati neraJjarAyatIre bodhirukkhamUle : paThamAbhisambuddho / atha kho bhagavA bodhirukkhamUle sattAhaM ekapallaMkena nisIdi vimuttisukhapaTisaMvedI / atha kho bhagavA ratiyA paThamaM yAmaM paTiccasamuppAdaM anulomapaTilomaM manasAkAsi 5 : avijjApaccayA saMkhArA, saMkhArapaJcayA vijANaM, vibhANapa cayA nAmarUpaM, nAmarUpapaJcayA saLAyatanaM, saLAyatanapaccayA phasso, phassapaJcayA vedanA, vedanApaJcayA taNhA, taNhApaccayA upAdAnaM, upAdAnapaccayA bhavo, bhavapaccayA jAti, jAtipaccayA jarAmaraNaM soka paridevadukkhadomanara pAyAsA bhavanti / evametassa kevalassa dukkha10 kkhandhassa samudayo hoti / avijjAya tveva asesavirAganirodhA saMkhAranirodho, saMkhAranirodhA viNanirodho, vijJaANanirodhA nAmarUpanirodho, nAmarUpanirodhA saLAyatananirodho, saLAyatananirodhA phassanirodho, phassanirodhA vedanAnirodho, vedanAnirodhA taNhA nirodho, taNhAnirodhA upAdAnanirodho, upAdAnanirodhA bhavani15 rodho, bhavanirodhA jAtinirodho, jAtinirodhA jarAmaraNaM sokaparidevadukkhadomanassupAyAsA nirujjhanti / evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotI ' ti / atha kho bhagavA etamatthaM viditvA tAyaM velAyaM imaM udAnaM udAnesi-- yadA have pAtubhavanti dhammA 20 ___AtApino jhAyato brAhmaNassa / ayassa kalA vapayanti sabbA yato pajAnAti sahetu dhamma ti // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammacakkapavattanasuca 29. dhammacakkapavattana sutta evaM me sutaM / ekaM samayaM bhagavA bArANAsayaM viharati isi - patane migadAye / tatra kho bhagavA paJcavaggiye bhikkhu Amantasi ' dve me bhikkhave antA pabbajitena na sevitabbA / katame dve / yo cAya kAme kAmasukhallikAnuyogo hIno gammo pothujjAniko anariyo 5 anatthasaMhito, yo cAyaM attakilamathAnuyAgo dukkho anariyo anatyasaMhito, ete kho bhikkhave ubho ante anupagamma mAjjhamA paTipadA tathAgatena abhisambuddhA cakkhakaraNI nANakaraNI upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattati / katamA ca sA bhikkhave majjhimA paTipadA tathAgatena abhisambuddhA cakkhakaraNI 10 jANakaraNI upasamAya abhijJAya sambodhAya nibbAnAya saMvattatti / ayameva ariyo aTThaGgiko maggo, seyyathaIdaM - - sammAdiTThi, sammAsaMkappo, sammAvAcA, sammAkammanto, sammAAjIvo, sammAvAyAmo, sammAsati, sammAsamAdhi / ayaM kho sA bhikkhave majjhimA paTipadA tathAgatena abhisambuddhA cakkaraNI jANakaraNI upasamAya abhinnAya sambo15 dhAya nibbAnAya saMvattati / idaM kho pana bhikkhave dukkhaM ariyasaccaM - jAti pi dukkhA, jarA pi dukkhA, vyAdhipi dukkhA, maraNaM pi duvakhaM / appiyehi sampayogo dukkho / piyehi vippayogo dukkho, yaM picchaM na labhati taM pi dukkhaM saMkhittena paJcapAdAnakkhandhApi dukkhA / idaM kho pana bhikkhave dukkhasamudayaM ariya20 sacca -- yAyaM tavhA ponobbhavikA nandirAgasahagatA tatratatrAbhinandinI, seyyatha Ida -- kAmataNhA, bhavataNhA, vibhavataNhA / idaM kho pana bhikkhave dukkhanirodhaM ariyasaccaM - - yo tassA yeva tavhAya asesavirAganirodho cAgo paTinissaggo mutti anAlayo / idaM kho pana bhikkhave dukkhanirodhagAminI paTipadA ariyasacaM, ayameva ariyo , 53 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAripAThAvalI ahAmako maggo, seyyatha Ida-sammAdihi sammAsaMkappo sambhAvAcA sammAkammanto sammAAjIvo sammAvAyAmo sammAsati sammAsamAdhi / 30. yasapabbajjA tena kho pana samayena bArANasiyaM yaso nAma kulaputto sedviputto sukhumAlo hoti, tassa tayo pAsAdA honti / eko hemantiko, 5 eko ginhiko, eko vassiko / so vassike pAsAde cattaro mAse nippurisehi turiyehi paricAriyamAno na heTThA pAsAdA orohati / atha kho yasassa kulaputtassa paJcahi kAmaguNehi samAppitassa samanibhUtassa paricAriyamAnassa paTigacceva ddIna okami, parijana ssApi pacchA niddA okkami, sabbaratiyo ca telappadIpo jhAyati / 10 atha kho yaso kulaputto paTigacceva paTibujjhitvA addasa sakaM pari janaM supantaM aJissA kacche vaNiM aJissA kaNThe mutiGgaM anissA kacche AlambaraM anaM vikesikaM anaM vikkheLikaM vippalapantiyo, hatthappattaM susAnaM marcha / divAnassa AdInavo pAtu rahosi, nibbidAyacittaM saNThAsi / atha kho yaso kulaputto udAnaM 15 udAnasi * upadutaM vata bho: upassahra vata bho' ti / atha kho yaso kulapatto suvaNNapAdukAyo ArohitvA yena nivesanadvAraM tenupasaMkami, amanussA dvAraM vivariMsu ' mA yasassa kulaputtassa koci bhantarAya akAsi agArasmA anagAriyaM pabbajAyA ' ti / atha kho yaso kulaputto yena nagaradvAraM tenupasaMkami, amanussA dvAraM 20 vivarisu ' mA yasassa kulaputtassa koci antarAyaM akAsi agA rasmA anagAriyaM pabbajAyA ' ti / atha kho yaso kulaputto yena isipatanaM migadAyo tenupasaMkami / tena kho pana samayena bhagavA rattiyoM pacyUsasamayaM paccuTThAya ajhokAse caGkamati / addasa kho Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasa pabbajjA " bhagavA yasaM kulaputtaM dUrato va AgacchantaM divAna caGkamA orohitvA paJJatte Asane nisIdi / atha kho yaso kulaputto bhagavato avidUre udAnaM udAnesi 'upaitaM vata bho, upassaGkaM vata bho' ti / atha kho bhagavA yasaM kulaputtaM etadavoca ' idaM kho yasa anupahata, 5 idaM anupassadvaM, ehi yasa nisIda, dhammaM te desessAmI ' ti / atha kho yaso kulaputto ' idaM kira anupahataM idaM anupassadvaM ' ti haTTho udaggo suvaNNapAdukAhi orohitvA yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisi nasa kho yasassa kulaputtassa bhagavA anupubbikathaM kathesi, sevAbha 10 Ida -- dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM kAmAnaM AdInavaM okAra saMkilesaM nekkhamme AnisaMsaM pkaasesi| yadA bhagavA annAsi yasa kulaputtaM kallAcattaM muducittaM vinIvaraNacittaM udaggacittaM prasannacittaM atha yA buddhAnaM sAmukkaMsikA dhammadesanA taM pakAsaisi dukkha samudayaM nirodhaM maggaM / seyyathA pi nAma suddhaM vatthaM apagatakALakaM 15 sammadevarajanaM paTigaNheyya evameva yasassa kulaputtassa tasmi yeva Asane virajaM vItamalaM dhammacakkhaM udapAdi yaM kiJci samudayadhammaM sabbaM taM nirodhadhammaM 'ti / artha kho yasassa kulaputtassa mAtA pAsAdaM abhirUhitvA yasaM kulaputtaM apassantI yena seTThi gahapati tenupasaMkami, upasaMkamitvA sehiM 20 gahapatiM etadavoca ' putto te gahapati yaso na disatI ' ti / atha kho seTThi gahapati catuddisA assadUte uyyojetvA sAmaM yeva yena isipatanaM migadAyo tenupasaMkami / adasa kho * paNipAdukA nikkhepaM, dikhAna taM yaiva anumamAsi / adasa kho bhagavA sehiM gahapatiM dUrato va AgacchantaM dikhAna bhaga25 vato etadahosi ' yaM nUnAhaM tathArUpaM iddhAbhisakhAraM abhisAregvaM yathA seTThi gRhapati idha nisino idha nisinnaM yamaM passeyyA ' ti / atha kho bhagavA tathArUpaM iddhAbhikhaMkhAraM taM ma abhisaM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 pAlipAThAvalI 6 6 khAresi / atha kho seTThi gahapati yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavantaM etadavoca api bhante bhagavA yasaM kulaputta passeyyA ' ti / tena hi gahapati nisIda, appeva nAma idha nisinnaM yasa kulaputtaM paraseyyAsIti / atha kho seTThi gahapati 'idhe5. va kirAhaM nisino idha nisinnaM yasaM kulaputtaM parisassAmIti ' haTTho udaggo bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinnassa kho seTThissa gahapatissa bhagavA anupubbikathaM kathesi, seyyatha Ida -- dAnakathaM sIlakathaM saggakathaM kAmAnaM AdInavaM okAraM saGkilesa nekkhamme AnisaMsaM akAsesi / atha kho seTThi gahapati diTTha10 dhammo pattadhammo viditadhammo pAriyogALhadhammo tiNNavicikiccho vigatakathaGkatho vesArajjappatto aparappaccayo satthu sAsane bhagavantaM etadavoca ' abhikantaM bhante, abhikkantaM bhante, seyyathA pi bhante nikkujjitaM vA ukkujeyya, paTicchannaM vA maggaM Acikkheya, andhakAre vA telapajjotaM dhAreyya cakkhumanto rUpAni dakkhintIti' eva15 meva bhagavatA anekapariyAyena dhammo pakAsito, 'esAhaM bhante bhagavantaM saraNaM gacchAmi, dhammaM ca bhikkhusaMghaM ca / upAsakaM maM bhagavA dhAretu ajjatamge pANupetaM saraNaM gataM ' ti / so va loka paThamaM upAsako ahosi tevAciko / atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamAne yathAdi yadhAviditaM bhUmiM paJcavekkhantassa anupAdAya Asavehi cittaM vimucci / atha kho bhagavato etadahosa : yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamAne yathAdihaM yathAviditaM bhUmiM paJcavekkhantassa anupAdAya Asavehi cittaM vimuktaM, abhabbo kho yaso kulaputta hInAyAvattitvA kAme paribhujituM seyyathA pi pubbe agArikabhUto, yaM nUnAhaM taM iddhAbhisaGkAraM paTipparasambheyaM' ti / kho bhagavA iddhAbhisaGkAraM paTipparasambhe si / ahasa kho seTThi gahapati yasa kulaputtaM nisinnaM, divAna yasaM kulaputtaM etadavoca mAtA te tAta yasa paridevasokasampannA, dehi mAtu jIvitaM ' ti / atha kho yaso kulaputto bhagavantaM ullokesi / atha kho bhagavA seTThi " Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 Aditta pariyAyaM gahapatiM etadavoca / taM kiM masi gahapati, yasassa sekhena ANena sekhena dassanena dhammo diTTho seyyathA pi tayA tassa yathAdidvaM yathAviditaM bhUmi paJcavekkhantassa anupAdAya Asavehi cittaM vimuttaM, bhabbo nu kho yaso gahapati hInAyAvattitvA 5 kAme paribhuJjituM seyyathA pi pubbe agArikabhUto' ti / 'no ha etaM bhante' / ' yasassa kho gahapati kulaputtassa sekhena ANena sekhena dassanena dhammo divo seyyathA pi tayA, tassa yathAdidvaM yathAviditaM bhUmi paccavekkhantassa anupAdAya Asavehi cittaM vimuttaM, abhabbo kho gahapati yaso kulaputto hInAyAvattitvA kAme paribhuJjituM seyyathA 10 pi pubbe agArikabhUto ' ti / ' lAmA bhante yasassa kulaputtassa, suladdhaM bhante yasassa kulaputtassa, yathA yasassa kulaputtassa anupAdAya Asavehi cittaM vimuttaM; adhivAsetu me bhante bhagavA ajjatanAya bhattaM yasena kulaputtena pacchAsamaNenA ' ti / adhivAsesi bhagavA tuNhIbhAvena / atha kho seTTi gahapati bhagavato adhivAsana 15 viditvA uDAyAsanA bhagavantaM abhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / atha kho yaso kalaputto acirappakante seDimhi gahapatimhi bhagavantaM etadavoca / labheyyAhaM bhante, bhagavato santike pabbajaM, labheyyaM upasaMpadaM ' ti / ' ehi bhikkhU ' ti bhagavA avoca : svAkkhAto dhammo, cara brahmacariyaM, sammA dukkhassa anta20 kiriyAyA' ti / sA va tassa Ayasmato upasampadA ahosi / tena kho pana samayena sattaloke arahanto honti / 31. Aditta pariyAyaM atha kho bhagavA uruvelAyaM yathAbhirantaM viharitvA yena gayAsIsaM tena cArikaM pakkAmi mahatA bhikkhusaGghana sAddhiM bhikkhusahassena sabbeheva purANajaTilehi / tatra sudaM bhagavA gayAyaM viharati 25 gayAsIse saddhiM bhikkhusahassena / tatra kho bhagavA bhikkhU Amantesi pA. pA.. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 pAlipAThAvalI sabba bhikkhave AdittaM / kiM ca bhikkhave sabbaM AdittaM / cakkhaM bhikkhave AdittaM, rUpA AdittA, cakkhuvijJANaM AdittaM cakkhasamphasso Aditto yadidaM cakkhasamphassapaccayA uppajjati vedayitaM sukhaM vA dukkhaM vA adukkhamasukhaM vA taM pi AdittaM / kena 5 AdittaM rAgagginA dosagginA mohamminA AdittaM, jAtiyA jarAya maraNena sokehi paridevehi dukkhahi domanassehi upAyAsehi AdittaM ti vadAmi / sotaM AdittaM sadA AdittA, pa... ghANaM AdittaM gandhA AdittA, jivhA AdittA, rasA AdittA, kAyo Aditto, phoTubbA AdittA, mano Aditto, dhammA AdittA, mano vijJANaM AdittaM, mano10 samphasso Aditto yadidaM mano samphassapaccayA uppajjati vedayisaM .... sukhaM vA dukkhaM vA adukkhamasukhaM vA taM pi AdittaM / kena Adit rAgagginA dosagginA mohagginA AdittaM, jAtiyA jarAya maraNena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upAyAsehi AdittaM ti vadAmi / evaM parasaM bhikkhave sutavA ariyasAvako cakkhurimaM pi nibbindati, 15 rUpesu pi nibbindati, cakkhuvijJANe pi nivvindati, yadidaM cakvasamphassapaccayA upajjati vedayitaM sukhaM vA dukkhaM vA adukkhamasukhaM vA tasmipi nibbindati / sotasmiM pi nibbindati, sattesu pi nibbindati, ghAnasmiM pi nibbindati, gandhe pi nibbindati, jivhAyapi nibbindati, rasesa pi nibbindati, kAyasmiM pi nimbi20 ndati, phoTTabbe pi nibbindati manasmi pi nibbindati, " dhammesu pi nibbindati, manovijJANe pi nibbindanti, manosamphasse pi nibbindati yadidaM manosamphassapaccayA uppajjati vedayitaM sukhaM vA dukkhaM vA adukkhamasukhaM vA tasmiM pi nibbi ndati nibbindaM virajjati, virAgA vimuccati, vimuttAsmaM vimuttamhIti 25 jANaM hoti, khINA jAti, busitaM brahmacariyaM, kataM karaNIyaM, nAparaM itthattAyAti pajAnAtIti / imasmiM ca pana vaiyyAkaraNasmi ma ta bhikkhusahassassa anupAdAya Asavehi cittAni vimuccisu / AdittapariyAyaM niTThitaM / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArakassaka 32, mArakassaka ekaM samayaM bhagavA sAvatthiyaM viharati jetavane anAthapiNDikassa ArAme / tena kho pana samayena bhagavA bhikkhu nibbAnapaTisaMyuttAya dhammiyA kathAya sandasseti samAdapeti samuttejeti sampahaMseti / te bhikkhu aTTikatvA manasikatvA sabbacetaso samannAharitvA ohi - 5 tasotA dhammaM suNanti / atha kho mArassa pApimato etadahosa 'ayaM kho samaNo gotamo bhikkhU nibbAnapaTisaMyuttAya dhammiyA kathAya ..... pa...., yantUnAhaM yena samaNo gotamo tenupasaMkameyyaM vicakkhukamAyA ' ti / atha kho mAro pApimA kassakavaNNaM abhinimminitvA mahantaM naGgalaM khandhe karitvA dIrgha pAcanayahiM gahetvA 10 haTahaTako sANasATInivatyo kadamamakkhitehi pAdehi yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavantaM etadavoca : api samaNa balivade asA ' ti / ' kiM pana pApima te balivadehIti ? ' mameva samaNa cakkhaM mama rUpA mama cakkhasamphassa viJJANAyatanaM, kuhiM me samaNa gantvA mokkhasi / mameva samaNa sotaM mama saddA....pa...,mameva 15 samaNa ghANaM mama gandhA, mameva samaNa jivhA mama rasA, mameva kAyo mama phoTTabbA, mameva samaNa mano mama dhammA mama manosamphassaviJJANAyatanaM, kuhiM me samaNa gantvA mokkhasIti ' / ' taveva pApima cakkhaM tava rUpA tava cakkhasamphassa vijJANAyatanaM, yattha ca kho pApima natthi cakkhuM natthi rUpA natthi cakkhusamphassa vijJANA20 yatanaM agati tava tattha pApima / taveva pApima sotaM tava sadA tava sotasamphassa viJJaNAyatanaM, yattha ca kho pApima natthi sotaM natthi saddA natthi sotasamphassAvijJANAyatanaM agati tava tattha pApima / taveva pApama ghAnaM tava gandhA tava dhAnasamphassAvijJANAyatanaM, yattha ca kho pApima natthi ghAnaM natthaM gandhA natthi ghAnasamphassa 1 samaNa 59 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI viNAyatanaM agati tava tatya pApima / taveva pAmima jivhA tava rasA tava jivhAsamphassavijJANAyatanaM....pa...., taveva pApima kAyo tava phoTThabbA tava kAyasamphassaviANAyatanaM........., taveva pApima mano tava dhammA tava manosamphassaviANAyatanaM, 5 yattha ca kho pApima natthi mano natthi dhammA natthi manosamphassavijJANAyatanaM agati tava tattha pApimA ' ti / 'yaM vadanti mama-yidaM ti ye vadanti mamaM ti ca / ettha ce te mano asthi na me samaNa mokkhasIti / yaM vadanti na taM mahaM ye vadanti na te ahaM / 10 evaM pApima jAnAhi, na me maggaM pi dakkhasIti' // atha kho mAro pApimA * jAnAti maM bhagavA, jAnAti meM sugato ' ti dukkhI dummano tatthevantaradhAyIti / 33. sundari-mAraNaM bhagavato kira bhikkhusaMghassa paJcannaM mahAnadInaM mahoghasadise lAbhasakkAre uppanne hatalAbhasakkArA aJatitthiyA suriyuggamana15 kAle khajjopanakasadisA nippabhA hutvA ekato sannipatitvA mantayiMsu -- mayaM samaNassa gotamassa: uppannakAlato paTThAya hatalAbhasakArA / na no koci asthibhAvampi jAnAti / kena nu kho saddhiM ekato hutvA samaNassa gotamassa avaNNaM uppAdetvA lAbhasakkAra massa antaradhApeyyAmA ' ti / atha nesaM etadahosi -- sundariyA 20 saddhiM ekato hutvA sakkuNissAmA ' ti / te ekadivasaM sundariM tithiArAmaM pavisitvA vanditvA ThitaM nAlapiMsu / sA punappuna sallapantI pi paTivacanaM alabhitvA / api nu ayyA kenaci vihe Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sundari-mAraNaM ThitatthA ' ti pucchi / ' bhagini, samaNaM gotamaM amhe viheThetvA hatalAbhasakAre karitvA vicarantaM na passasIti ' / sA evamAha ' mayA ettha kiM kAtuM vaTTatIti ' / * tvaM kho si bhagini abhirUpA sobhaggappattA, samaNassa gotamassa ayasaM AropetvA mahAjana 5 tava kathaM gAhApetvA hatalAbhasakkAra karohIti ' / sA * sAdhU ' ti sampaTicchitvA vanditvA pakkantA / ___ tato paTThAya mAlAgandhavilepanakappUrakaTukapphalAdIni gahetvA, sAyaM mahAjanassa satthu dhammadesanaM sutvA nagaraM pavisanakAle, jetavanAbhimukhI gacchati / * kahaM gacchasIti ' ca puTThA * samaNassa 10 gotamassa santikaM, ahaM hi tena saddhiM ekagandhakuTiyaM vasAmIti ' ktvA aJjatarAmaM titthiyArAme vasitvA pAto va jetavanamaggaM otaritvA nagarAbhimukhI gacchati / ' kiM sundari, kahaM gatAsIti' ca puTThA * samaNena gotamena saddhiM ekagandhakuTiyaM vasitvA taM kilesaratiyA ramApetvA AgatamhIti ' vadati / atha naM kati15 pAhaccayena dhuttAnaM kahApaNe datvA * gacchadha, sundariM mAretvA sama Nassa gotamassa gandhakuTisamIpe mAlAkacavarantare nikkhipitvA ethA ' ti vadisu / te tathA akaMsu / tato titthiyA * sundariM na passAmA ' ti kolAhalaM katvA raJo ArocetvA ' kahaM vo A saMkA ' ti vuttA -- ime divase jetavanaM gatA ti, tabassa pavattiM na 20 jAnAmA ' ti vatvA / tena hi gacchatha, naM nicinathA ' ti raJA anumAtA attano upaTThAke gahetvA jetavanaM gantvA vicinantA mAlAkacavarantare disvA maJcakaM AropetvA nagaraM pavesetvA " samaNassa gotamassa sAvakA * satthArA katapApakammaM paTicchAdessAmA ' ti sundariM mAretvA mAlAkacavarantare nikkhipiMsU " ti ramjo 25 ArocayiMsu / rAjA - tena hi gacchatha, nagaraM AhiNDathA ' ti Aha / te nagaravIthIsu * passatha samaNAnaM sakyaputtiyAnaM kamma' ti AdIni viravitvA puna rao nivesanadvAraM agarmisu / rAjA sundariyA sarIraM AmakasusAne aTTakaM AropetvA rakkhApesi / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI sAvatthivAsino ThapetvA ariyasAvake sesA yebhuyyena * passatha samaNAnaM sakyaputtiyAnaM kammaM ' ti AdIni vatvA antonagare bahinagare upavanaara su bhikkhU akosantA vicaranti / bhikkhU taM pavattiM tathAgatassa ArocesuM / satthA - tena hi tumhe te manusse 5 evaM paTicodethA 'ti abhUtavAdI nirayaM upeti yo vApi katvA na karomi' cAha / ubho pi te pecca samA bhavanti nihInakammA manujA paratthA ti / / 10 imaM gAthamAha / rAjA ' sundariyA ajhehi mAritabhAvaM jAnAthA' ti purise pyojesi| te pi kho dhuttA tehi kahApaNehi suraM pivantA aJjamazra kalahaM karonti; tattheko evamAha * tvaM sundari ekappahAreneva mAretvA mAlAkacavarantare nikkhipitvA, tato laddhakahApaNehi suraM pivAsa ' / 15 * hotu hotU ' ti rAjapurisA te dhutte gahetvA ro dassesuM / atha ne rAjA * tumhehi sA mAritA' ti pucchi / * Ama devA' ti / kehi mArApitA ' ti / * atitthiyahi devA ' ti / rAjA titthiye pakkosApetvA * sundari ukkhipApetvA gacchatha, tumhe evaM vadantA nagaraM AhiNDatha-ayaM sundarI samaNamsa gotamassa 20 avaNaM AropitukAmehi amhehi mArApitA, neva gotamassa na gotamasAvakAnaM doso asthi, amhAkaM. doso ' ti / te tathA akaMsu / bAlamahAjano tadA saddahi , titthiyA pi purisavadhadaNDena plibuddhaa| tato paTThAya buddhAnaM sakAro mahantataro ahosi / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 devadattassa buddhopari deso 34. devadattassa buddhopari deso .. tena kho pana samayena bhagavA mahatiyA parisAya parivuto dhamma desento nisinno hoti sarAjikAya parisAya / atha kho devadatto uTThAyAsanA ekaMsaM uttarAsaMgaM karitvA yena bhagavA tenaJjaliM paNAmetvA bhagavantaM etadavoca-jiNNo dAni bhante bhagavA vuDo mahallako 5 addhagato vayo anuppatto, appossuko dAni bhante bhagavA diTTha dhammasukhavihAraM anuyutto viharatu, mama bhikkhusaGgha nissajjatu, ahaM bhikkhusaddhaM pariharissAmIti ' / 'alaM devadatta, mA te rucci bhikkhusaGgha pariharituM' ti / dutiyaM pi kho devadatto........tatiyaM pi kho devadatto bhagavantaM etadavoca * jiNNo dAni........pariharissA10 mIti ' / ' sAriputtamoggallAnAnaM pi kho ahaM devadatta bhikkhusaGgha na nissajeyyaM, kiM pana tuhaM cavassa kheLApakassA ' ti / atha kho devadatto * sarAjikAya meM bhagavA parisAya kheLApakavAdena apasAdeti, sAriputtamoggallAneva ukaMsatIti ' kupito anattamano bhaga vantaM AbhivAdetvA padakkhiNaM katvA pakkAmi / ayaJca tarahi devada15 ttassa bhagavati paThamo AghAto ahosi / ___ atha kho devadatto yena ajAtasattukumAro tenupasaMkami, upasaMkamitvA ajAtasattukumAraM etadavoca * purise mahArAja ANApehi ye samaNaM gotamaM jIvitA voropessantIti ' / atha kho ajAtasattuku mAro manusse ANApesi -- yathA bhaNe ayyo devadatto Aha tathA 20 karothA ' ti / atha kho devadatto ekaM purisaM ANApesi -- gacchA vuso, amukasmiM okAse samaNo gotamo viharati, taM jIvitA voropetvA iminA maggena AgacchA' ti, tasmiM magge dve purise Thapesi / yo iminA maggena eko puriso AgacchathA taM jIvitA voropetvA iminA maggena AgacchathA ti / tasmiM magge cattAro purise Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI Thaposi ye iminA maggena dve purisA Agacchanti te jIvitA voropetvA iminA maggena AgacchathA' ti / tasmiM magge aTTha purise upesi / ye iminA maggena cattAro purisA Agacchanti te jIvitA voropetvA iminA maggena AgacchathA , ti / tasmiM magge 5 soLasa purise Thapesi : ye iminA maggena aTThapurisA Aga cchanti te jIvitA voropetvA AgacchathA ' ti / atha kho so eko puriso asicammaM gahetvA dhanukalApaM sannahitvA yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavato avidUre bhIto ubbiggo ussa kI utrasto patthaddhena kAyena aTThAsi / addasA kho bhagavA taM 10 purisaM bhItaM ubbiggaM ussAGka utrastaM patthaddhena kAyena ThitaM, disvAna taM purisaM etadavoca ' ehi Avuso, mA bhAyIti ' / atha kho so puriso asicammaM ekamantaM karitvA dhanukalApaM nikkhipitvA yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavato pAdesu sirasA nipatitvA bhagavantaM etadavoca * accayo maM bhante aJcagamA yathA 15 bAlaM yathA mULhaM yathA akusalaM yohaM ducitto vdhkcittoidhupsNkmnto| tassa me bhante bhagavA accayaM aJcayato paTigaNhAtu AyatiM sNvraayaa'ti| atha kho bhagavA tassa purisassa anupubbikathaM kathesi, seyyatha idaM, dAnakathaM .... pe .... / atha kho so eko puriso yena devadatto tenupasaMkami, upasaMka20 mitvA devadattaM etadavoca -- nAhaM bhante sakkomi taM bhagavantaM jIvitA voropetuM, mahiddhiko so bhagavA mahAnubhAvo ' ti / ' alaM Avuso mA kho tvaM samaNaM gotamaM jIvitA voropesi, ahameva samaNaM gotamaM jIvitA voropessAmIti ' / tena kho pana samayena bhagavA gijjhakUTassa pabbatassa paJcAyAyaM caGkamati / 25 atha kho devadatto gijjhakUTaM pabbataM abhirUhitvA mahantaM silaM pavijjhi -- imAya samaNaM gotamaM jIvitA voropessAmIti ' / dve pabbatakUTA samAgantvA taM silaM sampaTicchisu, tato papaTikA uppatitvA tabhagavato pAde ruhiraM uppAdesi / atha kho bhagavA uddhaM ullokevA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadattassa buddhopari deso devadattaM etadavoca -- bahuM tayA moghapurisa apumbhaM pasUtaM yaM tvaM duTThacitto vadhakacitto : tathAgatassa ruhiraM uppAdesIti' / atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi-'idaM bhikkhave devadattenaM paThamaM Anantarikakamma upacitaM yaM duddacittena vadhakacittena tathAgatassa ruhiraM 5 uppAditaM ' ti| tena kho pana samayena rAjagahe nAlAgirI nAma hatthI caNDo hoti manussaghAtako / atha kho devadatto rAjagahaM pavisitvA hatthisAlaM gantvA hatthibhaNDe etadavoca * mayaM kho bhaNe rAjaJAtakA nAma paTibalA nIcaThAniyaM ucce ThAne upetuM bhattaM pi vetanaM pi var3A10 petuM, tena hi bhaNe yadA samaNo gotamo imaM racchaM paTipanno hoti tadA imaM nAlAgiri hatyi muJcitvA imaM racchaM paTipAdethA ' ti| 'evaM bhante' ti kho te hatthibhaNDA devadattassa paccassosuM / atha kho bhagavA pubaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaraM AdAya sambahulehi bhikkhUhi saddhiM rAjagaha piNDAya pAvisi / atha kho bhagavA taM 15 racchaM paTipaji, ahasAsu kho te hathibhaNDA bhagavantaM taM racchaM paTipannaM, disvAna nAlAgiri hatthiM muzcitvA taM racchaM paTipAdesuM / ahasA kho nAlAgiri hatthI bhagavantaM dUrato va AgacchantaM, disvAna soNDaM ussApetvA pahahukaNNavAlo yena bhagavA tena abhidhAvi / addasAsuM kho te bhikkhU nAlAgiri hatthiM dUrato va AgacchantaM 20 disvAna bhagavantaM etadavocu * ayaM bhante nAlAgiri hatthI caNDo manussaghAtako imaM racchaM paTipanno, paTikkamatu bhante bhagavA, paTikkamatu sugato' ti / ' Agacchata bhikkhave, mA bhAyittha, aTTAnaM etaM bhikkhave anavakAso yo parUpakkamena tathAgataM jIvitA voropeyya, anupakkamena bhikkhave tathAgatA prinibbaayntiiti'| 25. tena kho pana samayena manussA pAsAdesu pi hammiyesu pi chada nesu pi ArULhA acchanti / tattha ye te manussA assaddhA appasannA dubbuddhino te evamAhaMsu : abhirUpo mata bho mahAsamaNo pA. pA. 9 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI nAgena viheThiyissatIti ' / ye pana te manussA saddhA pasannA paNDitA buddhimanto te evamAhaMsu * cirassaM vata bho nAgo nAgena saGgAmessatIti ' / atha kho bhagavA nAlAgiri hatthi mettena cittena phari / atha kho nAlAgiri hatthI bhagavato mettena cittena phuTTho 5 soNDaM oropetvA yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavato purato aTThAsi / atha kho bhagavA dakkhiNena hatthena nAlAgirissa hathissa kumbhaM parAmasanto nAlAgiri hatthiM gAthAhi ajhabhAsi mA kuJjara nAgamAsado, dukkha hi kuJjara nAgamAsado, 10 na hi nAgahatassa kuJjara sugati hoti ito paraM yato / mA ca mado mA capAmado na hi pamattA sugati vijanti te, vaM beba tathA karissAsa yena tvaM sugatiM gamissasIti / atha kho nAlAgiri hatthI soNDAya bhagavato pAdapaMsUni gahetvA upari muddhani AkiritvA paTikuTito paTisAka yAva bhagavantaM 15 addakkhi / atha kho nAlAgiri hatthI hathisAlaM gantvA sake ThAne aTTAsi, tathA danto ca pana nAlAgiri hatthI ahosi / tena kho pana samayena manussA imaM gAthaM gAyanti daNDanake damayanti aGkasahi kasAhi ca / adapDena asatyena nAgo danto mahasinA ti // 35. buddhassa cundagihe gamanaM 20 atha kho bhagavA bhoganagare yathAbhirantaM vihariyA AyaramantaM AnandaM Amantasi * AyAmAnanda yena pAvA tenupakamirasAmA' ti / ' evaM bhante ' ti kho AyasmA Anando bhagavato pnycrsosi| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 buddhassa cundagihe gamanaM atha kho bhagavA mahatA bhikkhusaGghana saddhiM yena pAvA tadavasari / tatra sudaM bhagavA pAvAyaM viharati cundassa kammAraputtassa ambavane / assosi kho cundo kammAraputto ' bhagavA kira pAvaM anu ppatto, pAvAyaM viharati mayhaM ambavane ' ti / atha kho cundo 5 kammAraputto yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavanta abhivAdetvA ekamantaM nisIdi, ekamantaM nisinnaM kho cundaM kammAraputtaM magavA dhammiyA kathAya sandarasesi samAdapasi samuttejesi sampahaMsesi / atha kho cundo kammAraputto bhagavatA dhammiyA kAya sandassito samAdapito samuttejito sampahaMseto bhagavantaM etadavoca 10 * adhivAsetu me bhante bhagavA svAtanAya bhattaM saddhiM bhivakhusaMdhenA' ti / adhivAsesi bhagavA tumhIbhAvena / atha cundo kammAraputto bhagavato adhivAsanaM viditvA uDAyAsanA bhagavantaM abhivAdevA padaviruNaM kadA pakkAmi / atha kho cundo kammAra to tarasA ratiyA accayena sake nivasane eNItaM khAdaniya bhojaniyaM paTiyA15 dApetvA pahRtaJca sUkaramaddavaM bhagavato kAlaM ArocApasi / kAlo bhante, nihitaM bhattaM ' ti / atha kho bhagavA pubbAharUmayaM nivAsetvA pattacIvara AdAya saddhiM bhivakhusaMghena yena cundarasa kammAraputtarasa nivesanaM tenupasaMkami, upasaMkamitvA patte AsanenisIdi, nisaja kho bhagavA cundaM kammAraguttaM Amantesi / yaM te cunda 20 sakaramaddavaM paTiyattaM tena maM parivisa, yaM pananaM khAdaniyaM bhojaniyaM paTiyattaM tena bhikkhusaMgha parIivisA' ti / evaM bhante' ti kho cundo kammAraputto bhagavato paTirasutvA yaM ahosi sUkaramaddavaM paTiyattaM tena bhagavantaM parivisi, yaM pananaM khAdaniyaM bhoja niyaM paTiyattaM tena mikkhusaMgha parivisi / atha kho bhagavA cundaM 25 kammAraputtaM Amantosa 'yaM te cunda sUkaramaddavaM avasihaM taM sobbhe nikkhaNAhi, nAhaM taM cunda parasAmi sadevake loke samArake sabramhake sassamaNabrAhmaNiyA pajAya sadevamanussAya yassa taM paribhuttaM sammApariNAmaM gaccheyya atra tathAgatassA' ti / evaM bhante' ti kho Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI cundo kammAraputto bhagavato paTissutvA yaM ahosi sUkaramaddavaM avasiha taM sobbhe nikhaNitvA yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi, ekamantaM nisinnaM kho cundaM kammAraputtaM bhagavA dhammiyA kathAya sandassetvA samAdapetvA samuttenetvA 5 sampahaMsetvA uTThAyAsanA pakkAmi / atha kho bhagavato. cundassa kammAraputtassa bhattaM bhuttAvisa kharo AbAdho uppaji lohitapakkhandikA, pabAvhA vedanA vattanti mAraNantikA / tA sudaM bhagavA sato sampanAno adhivAsesi avihaJjamAno, atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi * AyAmAnanda, yena kusinArA tenu10 pasaMkamissAmA ' ti / ' evaM bhante ' ti kho AyasmA Anando bhagavato paccassosi cundassa bhattaM bhuJjitvA kammArassA ti me sutaM / AbAdhaM samphusI dhIro pavALhaM mAraNantikaM // bhuttassa ca sUkaramahavena vyAdhippabALahA udapa distthuno| 15 viricamAno bhagavA avoca 'gacchAmahaM kusinAraM nagaraM ti // 36. buddhassa nibbANaM atha kho bhagavA AyasmantaM AnandaM Amantesi 'siyA kho panAnanda, tumhAkaM evamassa " atItasatthukaM pAvacanaM, natthi no satthA ' ti, na kho panetaM Ananda evaM dahabbaM / yo vo Ananda mayA dhammo ca vinayo ca desito patto so vo mamaccayena stthaa| 20 yathA kho panAnanda etarahi bhikkhU ajhamajaM AvusovAdena samu dAcaranti na vo mamaccayena evaM samudAcaritabbaM, theratarena Ananda bhikSunA navakataro bhikkhu nAmena vA gottena vA AvusovAdena vA samudAcaritabbo, navakatarena bhikkhunA therataro bhikkhu bhante ti vA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhassa nibbANaM AyasmA ti vA samudAcaritabbo / AkaMkhamAno Ananda saMgho mamacayena khuddAnukhuddakAni sikkhApadAni samUhantu / channassa Ananda bhikkhuno mamaccayena brahmadaNDo kAtabbo "ti / ' katamo pana bhante brahmadaNDo' ti / ' channo Ananda bhikkhu yaM iccheyya taM 5 vadezya, so bhikkhUhi neva vattabbo na ovaditabbo na anusAsitabbo' ti / atha kho bhagavA bhikkhU Amantesi : siyA kho pana bhikkhave eka bhikkhussa pi kaMkhA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saMghe vA magge vA paTipadAya vA, pucchatha bhikkhave, mA pacchAvippaTi sArino ahuvattha-sammukhIbhUto no satthA ahosi, na mayaM sakkhi10 mha bhagavantaM sammukhA paTipucchituM' ti / evaM vutte te bhikkhU tumhI ahesuM / dutiyaM pi....tatiyaM pi kho bhagavA bhikkhU Amantosa.... tatiyaM pi kho te bhikkhU tuNhI ahesuM / atha bho bhagavA bhikkhU Amantasi / siyA kho pana bhikkhave satyugAravenApi na pucche___yyAtha, sahAyako pi bhivakhave sahAyakassa ArocatU ' ti / evaM 15 vutte te bhikkhU tuNhI ahemuM / atha kho AyasmA Anando bhagavantaM etadavoca * acchariyaM bhante, abbhutaM bhante, evaM pasanno ahaM bhante, imasmi bhikkhusaMghe natthi ekabhikkhumsa pi kaMkhA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saMghe vA magge vA paTipadAya vA ' ti / 'pa sAdA kho tvaM Ananda vadesi, ANameva hettha Ananda tathAgatassa, 20 natthi imasmiM bhikkhusaMghe ekabhikkhussa pi kaMkhA vA vimati vA buddhe vA dhamme vA saMghe vA magge vA paTipadAya vA, imesaM hi Ananda paJcannaM bhikkhusatAnaM yo pacchimako bhikkhu so sotApanno avinipAtadhammo niyato sambodhiparAyano' ti / atha kho bhagavA bhikkhU AmanTesi * handa dAni mikkhave AmantayAmi vo, vayadhammA 25 saMkhArA, appamAdena sampAdethA' ti / ayaM tathAgatassa pacchimA vAcA / atha kho bhagavA paThamajhAnaM samApaji, paThamajjhAnA vuTTahitvA dutiyajjhAnaM....tatiyajjhAnaM....catutthajjhAnaM....samApaji, catutthajhAnA vuDhahitvA AkAsAnaJcAyatanaM samApAje, AkAsAnaJcAya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipATAvalI tanasamApattiyA vudRhitvA viANaJcAyatanaM samApanji, viANAJcAyayatanasamApariyA vuTTahitvA AvicAyatana samApanji, AkiJca cAyatanasamApattiyA vuTTahitvA nevasaJjAnAsacAyatanaM samApanji, nevasAnAsAyatanasamApattiyA vuTTahitvA saJaAvedayitanirodhaM 5 samApaji / atha kho AyaramA Anando AyaramantaM anuruddhaM etadavoca / parinibuto bhante anurudva bhagavA ' ti / * na Avuso Ananda bhagavA parinivvuto, sAvedayitanirodhaM samApanno' ti / atha kho bhagavA rUjAveda yetanirodhasamApattiyA vuTTahitvA . nevara.nAnAsAyatanaM....AkiMcAyatana....vinANa10 JcAyatanaM....AkAsAnaJcAyatanaM.... catutthajjhAnaM.... tatiyajjhAnaM.... dutiyajjhAnaM....paThamajhAnaM samApaji, paThamajhAnA vuTTahitvA dutiyajhAnaM... tatiyajjhAna....catutthajjhAnaM samApaji, catutthajjhAnA vudRhitvA samanantarA bhagavA parinibvAye / parinibbute bhagavati saha parinibbAnA mahAbhUmicAlo ahosi, misanako lomahaMso deva- 15 ndubhiyo ca phaliMsu / parinivvute bhagavati saha parinibbAnA brahmA sahampati imaM gAthaM abhAsi samve va nikivApissanti bhUtA loke samutsayaM / yathA etAdiso satthA loke appaTiegalo // tathAgato balappatto sambuddhA parinibbuto ti // 20 parinibbute bhagavati saha parinibvAnA sakko devAnaM indo imaM gAthaM abhAsi--- anicA vata saMkhArA uppaadvydhmmino| upajitvA nirujjhanti tesaM vUpasamo sukho ti // parinibbute bhagavati saha parinibvAnA AyamA anuruddho imA 25 gAthAyo abhAsi nAhu assAsapassAso Thitacittassa taadino| anejo santi Arambha yaM kAlaM akarI munI // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa sIlAni 71 asallInena cittena vedanaM ajjhavAsayi / pajjotasseva nidhAnaM vimokho cetaso ahU ti // parinibbute bhagavati saha parinibvAnA AyasmA Anando imaM gAthaM abhAsi-- / tadAsi yaM bhignakaM tadAsi lomahaMsanaM / sabbAkAravarUpete sambuddha parinibuta ti // namo tassa bhagavato arahato sammAsambuddhassa / 37. dasasIlAni -DK:atha kho bhagavA kapilavatthurima yathAbhirantaM viharildA yena sAvatthi tena cArikaM pakkAmi / anubbena cArikaM caramA no yena sAvasthi 10 tadavasari / tatra mudaM bhagavA sAvatthiyaM viharati jetavane anAtha piNDikAsa ArAme / tena kho pana samayena Ayasmato sAriputtassa upaTTAkakulaM Ayaramato sAriputtassa santike dArakaM pAhesi / imaM dArakaM thero pabbAgetU ' ti / atha kho Ayasmato sArittassa etadahosi / bhagavatA sivakhApadaM paJcattaM, na ekena dve sAmaNerA 15 upahApetabbA ti, ayaM ca me rAhulo sAmaNero, kathaM nu kho mayA paTipajjitabbaM ' ti / bhagavato etamatthaM Arosi / ' anujANAmi bhikkhave vyattena bhikkhunA paTivalena ekenaH dve sAmaNere upaTTApetuM, yAvatake vA pana utsahati ovadituM anusAsituM tAvatake upaTThApetuM ' ti / atha kho sAmaNerAnaM etadahosi ' kati nu 20 kho amhAkaM sikkhApadAni, kattha ca amhehi sivikhatabbaM ' ti / bhagavato etamatthaM Arocesu / ' anujAnAmi bhivakhaye sAmaNerAnaM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 pAlipAThAvalI dasa sikkhApadAni tesu ca sAmaNerehi sikkhituM - pANAtipAtA veramaNI, adinnAdAnA veramaNI, abrahmacariyA veramaNI, musAvAdA veramaNI, surAmerayamajjapamAdaTTAnA veramaNI, vikAlabhojanA veramaNI, nagItavAditavikadarasanA veramaNI, mAlAgandhavilepanadhAraNamaNDana5 vibhUsanaTThAnA veramaNI, uccAsayanamahAsayanA veramaNI, jAtarUparajatapaTiggahaNA veramaNI, anujAnAmi : bhikkhave sAmaNerAnaM imAni dasa sikkhApadAni, imesu ca sAmaNerehi sikkhituM 'ti / 38, sarIrassa 32 vibhAgA 6 atthi imasmi kAye kesA lomA nakhA dantA taco maMsaM nahAru aTThi aTThamajjA vakkaM hRdayaM yaktaM kilomakaM pihakaM papphAsaM antaM 10 antaguNaM udariyaM karIsaM pittaM semhaM pubbo lohitaM sedo medo siGghANikA lasikA muttaM matthake matlu / astu vasA kheLo dvattisAkAraM / 39. sAmaNerapaJhAni -02:00 ekannAma kiM ? sabbe sattA AhAradvitikA / dve nAma kiM ? nAmaJca, rUpaJca / tINi nAma kiM ? tisso vedanA / cattAri nAma 15 kiM ? cattAri ariyasaccAni / paJca nAma kiM ? paJcapAdAnakkhandhA / cha nAma kiM ? cha ajjhattikAni AyatanAni / satta nAma ki ? satta bojhaGgA / aTTha nAma kiM ? ariyo aTThAGgako maggo / nava nAma kiM ? nava sttaavaasaa| dasa nAma kiM ? dasahaGgehi samannAgato arahA ti vuccati / kumArahaM / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevayamA 40. sekkhadhammA saddhivihArikena bhikkhave upajjhAyAmhi sammAvattitabba, satrAyaM sammAvatanA-kAla seva uThAya upAhanA omuJcitvA ekaMsaM uttarAsaGgaM karitvA dantakahU~ dAtabba, mukhodakaM dAtabbaM, AsanaM pacApetabbaM / sace yAgu hoti bhAnanaM dhovitvA yAgu upanAmetabvA / 5 yAgu pItassa udakaM datvA bhAjanaM paTiggahetvA nIcaM katvA sAdhukaM aparighaMsantena dhovitvA paTisAmetabbaM / upajjhAyamhi vuTTite AsanaM uddharitabbaM / sace so deso uklApo hoti so deso sammajitabbo / sace upajjhAyo gAmaM pavisitukAmo hoti nivAsanaM dAtabbaM, paTi nivAsanaM paTigahetabvaM, kAyavandhanaM dAtabba, saguNaM ka vA saMghATiyo 10 dAtavA, dhovitvA patto saudako dAtabbo / sace upajjhAyo pacchA samaNaM AkaMkhati timaNDalaM paTicchAdentena parimaNDalaM nivAsatdA kAyavandhanaM vandhitvA saguNaM katvA saMghATiyo pArupitvA gASTaka paTimuzcitvA dhovitvA pattaM gahetvA upa jhAyarasa pacchAsamaNena ho tabbaM / nAtidUre gantabvaM, na acca sanne gantabvaM, pattapariyApannaM 15 paTiga,hetabbaM / na upajjhAyAsa bhaNamAnasa antarantarA kathA opAtetabbA, upajjhAyo ApattisAmantA bhaNamAno nivAretabbo / vivattantena paThamantaraM AgantvA AsanaM pApetabvaM, pAdodakaM pAdaH pIThaM pAdakAlika upanivikhapittavyaM, paccuggantvA pattacIvaraM paTi gahetabvaM, paTinivAsanaM dAtabvaM, nivAsanaM paTiggahetavvaM / sace cIvaraM 20 sinnaM hoti muhuttaM uNhe otApetabba, na ca unhe cIvaraM nidahi tabbaM / cIvaraM saharitabba, cIvara saMharentena caturalaGga kaNaM urasAretvA cIvaraM saMharitavvaM, mA madhjhe maGgo ahosIti, obhe ge kAthabandhanaM kAtabbaM / sace piNDapAto hoti upajjhAyo ca bhumikAmo hoti udakaM datvA piNDapAto upanAmetebbA / upajhAyo pAnidhana pA. pA. 10 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 pAlipAThAvalI pucchitabbo / bhuttAvissa udakaM datvA pattaM paTiggahatvA nIce katvA sAdhukaM aparighasantena dhovitvA vodakaM katvA muhattaM uphe otApetabbo, na ca uNhe patto nidahitabbo / pattacIvaraM nikkhipitabbaM, pattaM nikkhipantena ekena hatthena pattaM gahetvA ekena hatthena heTThAmaJca 5 vA heDhApIThaM vA parAmasitvA patto nikkhipitabbo, na ca anantarahitAya bhUmiyA patto nikkhipitabbo / cIvaraM nikkhipantena ekena hatthena cIvaraM gahetvA ekena hatthena cIvaravaMsaM vA cIvararajjuvA pamajjitvA pArato antaM orato bhoga katvA cIvaraM nivikhapitavvaM / upajjhA yamhi buTTite AsanaM uddharitabba, pAdodakaM pAdapIThaM pAdakathalikaM 10 paTisAmetabbaM, sace so deso uklApo hoti so deso sammajji tabbo / sace upajjhAyo nahAyitukAmo hoti nahAnaM paTiyAdetabbaM, sace sItena attho hoti sItaM paTiyAdetabba, sace uNhena atyo hoti uNhaM paTiyAdetavaM / sace upajjhAyo jantAgharaM pavisitukAmo hoti cuNNaM sannetabba,mattikA temetabbA, jantAgharapIThaM AdAya upajjhAyassa 15 pidvito pidvito gantvA jantAgharapIThaM datvA cIvaraM pArTagahetvA eka mantaM nikkhipitabvaM, cuNNaM dAtabvaM, mattikA dAtavvA / sace ussahati jantAgharaM pavisitabbaM, jantAgharaM pavisantena mattikAya mukhaM makkhetvA puratoca pacchato ca paTicchAdetvA jantAgharaM pavisitabbaM / na there bhikkhU anupakhajja nisIditabba, na navA bhikkhU Asanena paTivA20 hetabbA / jantAghare upajjhAyassa parikammaM kAtabbaM, jantAgharA nikkhamantena jantAgharapIThaM AdAya purato ca pacchato ca paTicchAdetvA jantAgharA nikkhamitabbaM / udake pi upajjhAyarasa parikamma kAtabbaM, nahAtena paThamataraM uttaritvA attano gattaM vodakaM katvA nivAsetvA upajjhAyassa gattato udakaM pamajitabba, nivAsanaM 25 dAtabba, saMghATi dAtabbA, jantAgharapIThaM AdAya paThamataraM AgantvA AsanaM pApetabba, pAdodakaM pAdapIThaM pAdakathalikaM upanikkhipitabba, upajjhAyo pAniyena pucchitabbo / sace udisApetukAmo hoti Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skarapetakathA uddisApetabbo, sace paripucchitukAmo hoti paripucchitabbo / yariMga vihAre upajjhAyo viharati sace so vihAro uklApo hoti sace ussahati sodhetabbo, vihAraM sodhentena paThamaM pattacIvaraM nIharitvA ekamantaM nikkhipitabba, nisIdanapaJcattharaNaM nIharitvA ekamantaM 5 nikkhipitabbaM / maJco nIcaM katvA sAdhukaM aparighaMsantena asaMghaTTantena kavATapiTuM nahiritvA ekamantaM nikkhipitabbo / pIThaM nIcaM katvA sAdhukaM aparighaMsantena asaMghaTTantena kavATapiTuM nIharitvA ekamantaM nikkhapitabbaM / maJcapaTipAdakA nIharitvA ekamantaM nikkhipitabbA, kheLamallako nahiritvA ekamantaM nikkhipitabbo, 10 apa-senaphalakaM nIharitvA ekamantaM nikkhipitabba, bhumma ttharaNaM yathApaJattaM sallakhetvA nIharitvA ekamantaM nikkhipitabbaM / sace vihAre santAnakaM hoti ullokA ThamapaM ohAretabba, AlokasandhikaNNabhAgA pamajitabbA / sace gerukaparikammakatA bhitti kaNNakitA hoti coLakaM temetvA pILetvA pamajjitabbA, sace kALa15 vaNNakatA bhUmi kaNNakitA hoti coLakaM temetvA pILetvA pamaji tabbA, sace akatA hoti bhUmi udakena paripphositvA sammajjitabbA, mA vihAro rajena uhabhAti / saMkAraM vicinitvA ekamantaM chaDDetabbaM / 41. sUkarapetakathA 'kAyo te sabbasovaNNo ' ti / idaM satthari rAjagahaM upa20 nissAya veLuvane kalandakAnevApe viharante aJjataraM sUkaramukhapetaM Arabbha vuttaM / atIte kira kassapassa bhagavato sAsane eko bhikkhu kAyena sanato ahosi, vAcAya asaJato bhikkhU akkosati pari Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgAvalI bhAsati / so kAlaM katvA nisye nivvatto / ekaM buddhantaraM tattha pacitvA tato cavitvA imami buddhappAde rAjagahasamIpe gijhakUTe pabbatapAdeH tasseka kammassa vipAkavasena khuppipAsAbhibhUto peto hutvA nibbatti / tassa kAyo suvaNNavapNo ahosi, mukhaM sUkaramukha5. sadisaM / athAyasmA nArado mijjhakUTapabbate vasanto pAto va sarIrapaTijagganaM katvA pattacIvaraM cAdAya rAjagahaM diNDacAratthAya gacchanto antarAmamge taM petaM divA tena katakammaM pucchanto gAthamAha-- kAyo te sabbasovaSNo samdhA obhAsate disaa| 10 mukhaM te sukararaseva ki kammamakAra pure ti // titya kAyo te sabbasovaNNo' ti tava kAyo deho savyo muvANavaSNo uttattakanakasannibho, ' sabbA obhAsate disA' ti tatsa prabhAya sabvApi disA samantato pabhAsati vijjotati, obhA sate ti vA atogadhahetu-atthaM idaM padaM ti te kAyo sabasavaNNo 15 sabbA disA obhAseti vijjotetIti attho daTTabbo / ' mukhaM te sArassevA' ti mukhaM pana te sUkarassa viya sUkaramukhasadisaM tava mukhaM ti attho, kiM kammamakari pure' ti tvaM bbe atItajAtiya kIdisaM kama akAsIti pucchati / ] evaM so therena pana peto ka :kamma puTTho gAthAya virujnento 20 'kAyena mJato AsiM, vAcAyAsiM asmto| tena me tAdiso vaSNo yathA palsasi nAradA' ti // Aha / [ tattha * kAyena saJato AsiM ' ti kAyikana saJjamena sanato kAyikena saMvarena sevuto ahosi * vAcAyAsiM asaJato' ti vAcasikena asaMvarena samannAgato ahosiM, ' tenA' ti tena 25. ubhayena saJjamena ca, 'me' ti mAM, : tAdiso vaNNo / ti etAdiso yathA tvaM nArada pacakkhato parasasi evarUpo kAyena manusAsaNThAno suvaNNavaNNo mukhena sUkarasadiso AsiM ti yojanA, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakarapetakathA vaNNasohi idha capisAThAne va duhabbo / ] evaM peto therena pucirato tamatthaM virasajjatvA tameva kAraNaM karavA theresa ovAda dento gAthamAha taM tAhaM nArada brUmi 'sAmaM dimidaM tyaa| 5 mAkAsi mugvasA pArSa, mA kho] sUkararakho aha' ti // [ tattha * taM' titaramA, ' tAhaM ' ti te ahaM, 'nArada ' ti theraM Alapati, 'mIti ' kathemi, * sAmaM ' ti sayameva, * idaM ' ti attano sarIraM sandhAya vadati, ayaM hetya attho, yasmA bhante nArada idaM sama sarIraM galato paTTAya heTThA manussasapTAnaM upari sUkara10 saNThAnaM tayA paJcakkhato tAva diTuM tasmA te ahaM ovAdavasena vadAmi, kiM idaM ti ceti Aha ' mAkAsi mukhasA pApaM, mA kho sUkaramukho aha' ni, tattha ' mA ' ti paTisadhe nigato ' mukhasA' ti mukhena, 'kho' ti avadhAraNaM, vAcAya pApaka.mnaM mA AkAsi, mA karohi mA kho sUkaramukho ahU' ti, ahaM viya sUkaramukho 15 ahosi yeva, sace pana tvaM mukharo hutvA vAcAya pApaM kareyyAsi ekaMsena sUkaramukho bhaveyyAsi, tasmA mAkAsi mukhasA pApaM ti phalapaTisedhanamukhena ti hetumeva padisedheti / ] athAyaramA nArado rAjagahe piNDAya caritvA panchAbhattaM piNDapAnapaTikvanto catupari samajhe nisinnassa satthuno tamatthaM Arosi / satyA nArada, 20 pubbeva mayA so satto diTTho ' ti ktvA anekAkArokAra vacIduccaritasannitsitaM AdInavaM vanIsucaritapaTisaMyuttaM AnilaMsaM pakAsento dhamma desesi / sA desanA sampattaparisAya sAsthivA ahosi / sUkarapetavatyuvaSNanA / me For Private & Persona Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 78 pAlipAThAvalI 42 pesakAradhItAkathA andhabhUto' ti imaM dhammadesanaM satthA aggALave cetiye biharanto eka pesakAradhItaraM Arabbha kathesi / ekadivasaM hi ALavivAsino satthari ALaviM anuppatte nimantetvA dAnaM adaMsu / satthA bhattakiccAvasAne anumodanaM karonto / aduvaM jIvitaM, dhuvaM maraNaM, 5 avassaM mayA maritabbaM, maraNapariyosAnaM me jIvita, jIvitameva aniyataM, maraNaM niyataM-ti evaM ma NasatiM bhAvetha, yesaM hi maraNasati abhAvitA te pacchime kAle AsIvisaM disvA bhIta riso viya santAsappattA bheravaravaM ravantA kAlaM karonti, yesaM pana maraNasati bhAvitA te dUrato va AvisaM ditvA daNDakena gahetvA haDDatvA 10 Thitapuriso viya pacchime kAle na santasanti, taramA maraNasati bhAvatebbA ' ti Aha / taM dhammadesanaM sutvA avasesA janA sakicappasatA va ahemuM, ekA pana soLasavAmuddesikA pesakAradhItA ' aho buddhAnaM kathA nAma acchariyA, mayA maraNasatiM bhAvetuM vaTTa tIti ' rattindivaM maraNasatimeva bhAvesi / satthA pi tato nikkha15 mitvA jetavanaM agamAsi / sA pi kumArikA tINi vassAni mara NasatiM bhAve.se yeva / atthekadivasa satthA paccasasamaye lokaM olokento taM kumArikaM attano ANajAlarasa anto paviTuM divA 'kinnu kho bhavisatIti ' upadhArento -- imAya kumArikAya mama dhammadesanaM mutadivasato paTTAya tINi vassAni maraNasati bhAvitA, 20 idAnAhaM tattha gantvA imaM kumArikaM cattAro panhe pucchitvA tAya vissajentiyA va catUsu ThAnemu sAdhukAraM datvA imaM gAthaM bhAsissAmi, sA gAthAvasAne sotApattipa.le patihirasati, taM nissAya mahAjanassa pi sAthikA desanA bhavirasatIti ' aravA paJcasatabhikhuparivAro jetavanA nivakhamitvA anupubbena aggALavavihAraM aga Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79. pesakAradhItAkathA mAsi / ALavivAsino * satthA Agato' ti sutvA vihAraM gantvA nimantayiMm / sA pi kumArikA satthu AgamanaM sutvA * Agato kira mayhaM pitA sAmI Acariyo puNNacandamukho mahAgotamabuddho' ti tuimAnasA * ito me tiNNaM saMvaccharAnaM matthake suvaNNavaNNo 5.satthA diTThapubbo, idAni rasa suvaSNavaNaM sarIraM dadvaM madhuraJca vara dhammaM sotuM labhissAmIti' cintasi / pitA panassA sAlaM gacchanto Aha amma, parasantako me sATako Aropito, tassa vidamittaM anihitaM,taM ajja niDApessAmi,sIghameva tasaraM kretvA aahreyyaasiiti'| sA cintesi 'ahaM satthu dhammaM sotukAmA, pitA maM ekmAha, kinnu 10 kho satyu dhamma muNAmi, pitu tasaraM var3etvA harAmIti ' / atthassA etadahosi * pitA maM tasare anAhariyamAne pAtheyyApi pamAreyyApi, tasmA tasaraM valvA tatsa datvA pacchA dhanmaM solsAmIti ' pIThake nisIditvA tasaraM var3esi / ALavivAsino pi satyAraM parivisitvA pataM gahetvA anumodanatthAya aTuMsu, satthA * yamahaM kuladhItara 15 nissAya tisayojanamaggaM Agato sA anja pi okAsaM na labhati, tAya okAse laddhe anumodanaM karisAmIti' tumhIbhUto nisiidi| evaM tumhIbhUtaM pana satyAraM sadaveke loke koci kiJci vattuM na visahati / sA pi kho kumArikA tasaraM var3etvA pacchiyaM ThapetvA pitu santikaM gacchamAnA parisapariyantaM patvA satthAraM olokayamAnA va 20 agamAsi / santhA pi govaM ukkhipitvA taM olokasi / sA olokitAkAreneva ammAsi * satthA evarUpAyaM parisAyaM nisIditvA maM olovento mamAgamanaM paJcAsiMsati, atto santikaM Agamanameva paccAsiMsatIti ' / sA tarUrapacchi TapetvA satthu santikaM agamAsi / karamA pana taM satthA olokesIti / evaM kirarasa a. 25 hosi * esA etto gacchamAnA ethujanakAlakiriyaM katvA aniyata gatikA bhavissati, mama santikaM AgantvA gacchamAnA pana sotApa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAliAgalI tiphalaM patthA niyatagatikA husthA susitAvimA midhytirstiiti| tasmA kira taM divasaM maraNato mutti bhAma nasthi / sA olokita sammANameva satthAraM upasaMkAmitvA chaThavaNNAnaM raMsInaM antaraM pavisitvA panditvA ekamantaM aTThAsi tathArUpAya parisAtha majjhe nisI5 dilvA tuNhIbhUtaM satyAraM vanditvA ThitaSakhaNe yeva taM Aha * kumArika, kuto AgacchasIti' / na jAnAmi bhante ' ti / kattha gamissasIti' / na jAnAmi bhante ' ti / na jAnAti / 'mAnAmi bhante' ti / 'jAnAsIti' | 'na jAnAmi bhante ' ti| iti maM satyA cattAro panhe pucchi, mahAjano ujjhAyi " hammo 10 parasatha, ayaM pesakAradhItA samAsa-buddhena saddhiM icitiSThita kayeti, kiM nAma na imAya ' kuto AgatAmIti ' vutte / pesakAragehato' ti vattavba, ' kahaM gacchasIti' vutte / pesakArasa.laM 'ti vattabvaM siyA " ti / satthA mahAjanaM nissadaM karavA " kumArike tvaM / kuto AgacchasIti ' puTThA kasmA 'na 15 jAnAmIti ' vadasIti" pucchi / " bhante tumhe mama pesakAra gahato AgatabhAvaM jAnAya, * kuto AgatAsIti ' pucchantA pana 'kuto AgantvA idha nibbattAsIti ' pucchatha, ahaM pana na jA. mAmi kuto AgantvA idha nibbattAghI ti" / athassA satthA ' sAdhu sAdhu kumArike mayA pucchitapaJho va tayA vinsajito' ti 20 sAdhukAraM datvA uttarimpa pucchi " kattha gamissasIti ' puTThA karamA ma mAmAmIti ' vadesIti " | " bhante, tumhe maM tasa. rapachi gahevA pesakArasAlaM gacchasIti ' jAnAtha, ' ito pana gansvA kasya nibbattissasIti ' pucchatha, ahaM ca ito cutA na jAmAmi kattha gansvA nivvasissAmIti " / athassA satthA 'mayA 25 pucitapahI yeva tayA vissajito ' ti dutiyaM pi sAdhukAraM datvA uttara puchi " atha kasmA ' na mAmAsIti ' puTThA jAnAmIti' vadezIti" | " bhante, mama maraNabhAvaM AmAmi, tasmA evaM vade. moti' / athassA sAyA pucchitapanho yeva tayA bissajjito' Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pesakArapItA kathA ti sAdhukAraM datvA uttarimpi pucchi " atha kasmA ' jAnAsIti' vute / na jAnAmIti ' vadesIti" / " maraNabhAvameva ahaM jAnAmi bhante, mama rattindivampubbaNhAdisu pana 'amukakAle nAma marissA mIti ' na jAnAmi, tasmA evaM vadesiM" ti / athassA satthA 5 * mayA pucchitapaJho yeva tayA kathito ' ti catutthaM sAdhukAra datvA parisaM Amantesi -- ettakA nAma tumhe imAya kathitaM na jAnAtha, kevalaM ujjhAyatheva; yesaM hi paJAcakkhaM natthi te andhA eva,yesaM paJAcakkhaM asthi te eva cakkhumanto' ti vatvA imaM gAthamAha10 andhabhUto ayaM. loko tanukettha vipassati / sakunto jAlamutto va appo saggAya gacchatIti // [ tatya * ayaM loko' ti ayaM lokamahAjano paJAcakkhuno abhAvena andhabhUto / ' tanuketthA' ti tanuko ettha na bahujano aniccAdivasena vipassati, " sakunto jAlamutto vA ' ti yathA 15 cekena sAkuNikena jAlena ottharitvA gavhamAnakesu vaTTakesu koci deva jAlato muccati sesA antojAlaM eva pavisanti tathA mArajAlena otthaTesu sattesu bahU apAyagAmino honti, ' appo' kocideva satto ' saggAya gacchati ' sugatiM vA nibbAnaM vA pApuNAtIti atyo / ] desanAvasAne sA kumArakA sotApattiphale patidvahi, 20 mahAjanassApi sAtthikA desanA ahosIti / sA pi tasarapacchi gahetvA pitu santikaM agamAsi / so pi nisinnako va nidAyi, tassA asallakkhetvA va tasarapachi upanAmantiyA tasarapacchi vemakoTiyaM paTihaJjitvA sadaM kurumAnA pati / so pabujjhitvA gahitanimitteneva maM kaDi, vemakoTi gantvA taM kumArikaM ure pahari, sA 25 tattheva kAlaM katvA papatA / athassA pitA naM olokento sakalasa rIrena lohitamakkhitena patitvA mataM addasa / athassa mahAsoko uppAne, so na me sokaM ao nibbApetuM sakkhissatIti' pA. pA. 11 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI rodanto satthu santikaM gantvA tamatthaM orocetvA * bhante, sokaM meM nibbApethA ' ti Aha / satthA taM samassAsetvA 'mA soci, anamatamgasi hi saMsAre tava evameva dhItu maraNakAle pagdharitaM assu catunnaM samuddAnaM udakato adhikataraM' ti vatvA anamatamgakathaM 5 kathesi / so tanubhUtasoko satthAraM pabbakaM yAcitvA laddhapabbajjUpa. sampado na cirasseva arahattaM pApuNIti / pesakAradhItAya vatthu / 43. uttiya pamhAni - atha kho uttiyo paribbAjako yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavatA sAddhiM sammodi, sammodanIya kathaM sArANIyaM vIti sAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho uttiyo pari10 bbAjako bhagavantaM etadavoca 'kinnu kho bho gotama sassato loko, idameva saccaM, moghaM ajaM 'ti / ' avyAkataM kho etaM uttiya mayA---sassato loko, idameva saJcaM, moghaM anaM' ti / 'kiM pana bho gotama asassato loko, idameva saccaM, moghaM anaM ti| etaM pi kho uttiya avyAkataM mayA-asassato loko, idameva saJcaM, 15 moghaM aja' ti / ' kinnu kho bho gotama antavA loko....ana ntavAloko....taM jIvaM taM sarIraM....aaMjIvaM ajaM sarIraM....hoti tathAgato parammaraNA na hoti tathAgato parammaraNA....hoti ca na ca hoti ....neva hoti na na hoti tathAgato parammaraNA,idameva saJca,mogha anaM' ti / etaM pi kho uttiya avyAkataM mayA -neva hoti na na 20 hoti tathAyato parammaraNA, idameva saJcaM, moghaM anaM' ti / 'kinnu kha bho gotama sassato loko, idameva saccaM, moghaM aca' ti iti puTa) samAno - avyAkataM kho etaM uttiya mayA ----sassato loko, ida Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttiya pahAni 83 meva saJcaM, moghaM arja , ti vadasi / / kiM pana bho gotama asassato loko, idameva saccaM, moghaM anaM' ti iti puTTho samAno ' etaM pi kho uttiya avyAkataM mayA---asassato loko, idameva saccaM, moghaM anaM' ti vadasi / / kinnu kho bho gotama antavA 5 loko....anantavA loko....taM jIvaM taM sarIraM....anaM jIva ajhaM sarIraM....hoti tathAgato parammaraNA....na hoti tathAgato parammaraNA....hoti ca na ca hoti tathAgato parammaraNA....neva hoti na na hoti tathAgato parammaraNA, idameva sacca, moghaM anaM' ti iti puTTho samAno * etaM pi kho uttiya avyAkataM mayA-neva hoti 10 na na hoti tathA gato parammaraNA, idameva saccaM, moghaM anaM / ti vadasi / atha kiJcarati bhotA gotamena vyAkataM " ti / abhi cAya kho ahaM uttiya sAvakAnaM dhamma desemi sattAnaM visuddhiyA sokaparidevAnaM samatikamAya dukkhadomanassAnaM atthaGgamAya Ayassa adhigamAya nibbAnassa saJcikiriyAyA / ti / 'yaM panetaM bhavaM 15 gotamo AbhinAya dhammaM desesi sattAnaM visuddhiyA sokapari devAnaM samatikamAya dukkhadomanassAnaM atthaGgamAya jAyassa adhigamAya nibbAnassa saJcikiriyAya, sabbo ca tena loko niyyissati upar3o vA tibhAgo vA' ti / evaM vutte bhagavA tuNhI ahosi / atha kho Ayasmato Anandassa etadahosi " mA hevaM kho 20 uttiyo paribbAjako pApakaM didvigataM paTilabhati : sabba sAmukaMsikaM vata me samaNo gotamo panhaM puTTho saMsAdeti no vissajjeti, na nUna visahatIti, ' tadassa uttiyassa paribbAjakassa dIgharattaM ahitAya dukkhAyA " ti / atha kho AyasmA Anando uttayaM paribbAjakaM etadavoca // tena hAvuso uttiya upamaMte karissAmiH 25 upamAyaM idhekacce vijU purisA bhAsitassa atthaM AjAnanti / seyyAthA pi Avuso uttiya rao paccAntima nagaraM dahudApaM daLhapAkAratoraNaM ekadvAraM / tatramsa dovAriko paNDito vyatto Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI medhAvI aJAtAnaM nivAratA AtAnaM pavesetA, so tassa nagara sa samantA anupariyAyapathaM anukkamamAno na passeyya pAkArasandhi vA pAkAravivaraM vA antamaso biLAranissakanamattampi, noca khvAssa evaM ANaM hoti 'ettakA pANA imaM nagaraM pavisanti vA nikkhamanti vA' 5 ti, atha khvAssa evamettha hoti, ye kho keci oLArikA pANA imaM nagaraM pavisAnta vA nikkhamanti vA sabbe te iminA dvArena pavitAnta vA nikkhamAnta vA ' ti| evameva kho Avuso uttiya na tathAgatassa evaM umsukaM hoti 'sabbo vA tena loko niyyitsati upar3o vA tibhAgo vA ' ti, atha kho evamettha tathAgatassa hoti 10 * ye kho keci lokamhA nirSiyasu vA niyyanti vA niyyissanti vA sabbe te paJca nIvaraNe pahAya cetaso upakkilese pAya dubbalIkaraNe catUsu ptatipaTTAnesu supatihitacittA satta bojjhaGge yathAbhUtaM bhAvetvA evamete lokamhA nirSiyasu vA niyyAnta vA niyyissanti ___ vA' ti / yadeva kho tvaM Avuso uttiya bhagavantaM paJhaM acchi 15 tadeva taM panhaM bhagavantaM aJjana pariyAyena apucchi / tatmA te taM bhagavA na vyaakaasiiti"| [ paJcame * tuNhI ahosIti ' satthUpaladdhiyaM ThatvA apucchaM pucchatIti tuNhI ahosi, ' sabbasAmukaMsikaM vata mayA sabbapu cchAnaM uttama pucchaM pucchito samaNo gotamo saMsAdeti no visa20 jeti, nanu na sakA vissajjetuM' ti evaM pApikaM dilui mA paTi labhatIti, ' tadassA' ti taM evaM uppannadiTTigataM bhaveyya, 'paJcantimaM ' ti yasmA majjhimadese nagarassa uddApAdIni thirAni vA honti dubbalAni vA sabbaso vA pana tesaM pAkAro na hoti tasmA taM agahetvA paJcantimaM nagaraM ti Aha, ' daLhuddApaM ' ti thirapA25 kArapAdaM, ' daLhapAkAratoraNaM ' ti thirapAkArazceva thirapiTTasaMghATa kaJca -- ekadvAraM ' ti kasmA Aha, bahudvArasmi hi nagare bahUhi paNDitadovArikehi bhavitabbaM, ekadvAre eko va vati, tathAgatassa Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlukyAputtassa buddhopadeso ca pAya amao sadiso natthi, tasmA suTTha paNDitabhAvassa opammatthaM ekaM yeva dovArika dassetuM ekadvAraM ti Aha, 'paNDito ' ti paNDiccena samannAgato, * vyatto ' ti veyyatti yena : samannAgato, medhAvIti ' ThAnuppattiyA paJjAsaMkhAtAya 5 medhAya samannAgato, 'anupariyAyapathaM ti anupariyAyanAmakaM maggaM, 'pAkArasandhi ' ti dvinnaM iTTakAnaM apagatahAnaM, 'pAkAravivaraM ' ti pAkArassa chinnaTThAnaM, ' tadeva taM panhaM ' ti taM yeva sassato loko ti AdinA nayena puDhe ThapanIya pamhaM puna pi pucchi, * sabbo ca - tena loko' ti sattUpaladdhiyaM yeva ThatvA aonAkArena pucchatIti 10 dasseti / ] .. 44. mAluMkyAputtassa buddhopadeso " yo kho mAlukyAputta evaM vadeyya ' na tAvAhaM bhagavati brahma cariyaM carissAmi yAva me bhagavA na vyAkarissati-sasto loko ..ti vA asassato loko ti vA .... pe .... neva hoti na na hoti tathAgato parammaraNA ti vA ' ti, avyAka15 tameva taM mAlukyAputta tathAgatena assa, atha so puggalo kAlaM kareyya / seyyathA pi mAlukyAputta puriso sallena viddho assa savisena gALhapalepanena, tassa mittAmaccA AtisAlohitA misakaM sallakattaM upaTThapeyyuM, so evaM vadeyya, 'na tAvAhaM ima salaM AharissAmi yAva na taM purisaM jAnAmi yenamhi viddho20 khattiyo vA brAhmaNo vA vesso vA suddo vA ' ti; so evaM vadeyya, .. 'na tAvAhaM imaM sallaM AharissAmi yAva na taM purisaM jAnAmi yenamhi viddho. --evaMnAmo evaMgotto. iti : vA. .... dIgho Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pAlipAgavalI vA. rasso vA majjhimo vA....kALo vA sAmo vA maGguracchavi vA....asukami gAme vA nigame vA nagare vA....,yAva na taM dhanuM jAnAmi yenamhi viddho yadi vA cApo yadi vA kodaNDo...., yAva na taM jiyaM jAnAmi yAyamhi viddho yadi vA akkassa yadi vA OM saNThamsa yadi vA nahArussa yadi vA maruvAya yadi vA khIrapaNNino ....,yAva na taM kaNDaM jAnAmi yenamhi viddho yadi vA kacchaM yadi vA ropimaM....yassa pattehi vAjitaM yadi vA gijhassa yadi vA kaGkassa yadi vA kullamsa yadi vA morassa yadi vA sithilaha nuno....yassa nahArunA parikkhittaM yadi vA gavassa yadi vA mahi10 sassa yadi vA roruvassa yadi vA semhArassa....,yAvaH na taM sAlaM jAnAmi yenamhi viddho yadi vA sallaM yadi vA khurappaM yadi vA vekaNDa yadi vA nArAcaM yadi vA vacchadantaM yadi vA karavIrapattaM' ti, ajJAtameva taM mAlukyAputta tena purisena amsa, atha so puriso kAlaM kreyy"| 15" sassato loko ti mAluMkyAputta dihiyA sati brahmacariya vAso abhAvassA ti evaM no, asassato loko ti mAlukyAputta diTThayA sati brahmacariyavAso abhavissA ' ti evampi no, samsato loko ti mAlukyAputta diTThiyA sati asassato loko ti vA diDiyA sati atyeva jAti asthi jarA atyi maraNaM santi soka20 paridevadukkhadomanassupAyAsA yesA haM diDhe vA dhamme nighAtaM paJa pemi / antavA loko ti....pe..... taM jIvaM taM sarIraM ti.........| hoti tathAgato parammaraNA ti....pe.... / hoti ca na ca hoti tathAgato parammaraNA ti .... pe .... / tasmA ti ha mAlukyAputta avyAkataM ca me anyAkatato dhAretha, vyAkataM ca me vyAkatato 25 dhAretha / kiM ca mAlukyAputta mayA avyAkataM ---sassato loke ti mAlukyAputta mayA anyAkataM, asassato loko ti....pe....neva hoti na na hoti tathAgato parammaraNA ti mayA anyAkataM / kammA caita mAlukyAputta mayA avyAkata ---na hetaM mAlukyAputta atthasaMhitaM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 buddhassa vagchagotena saMvAdo nAdibrahmacariyikaM, na nimbidAya. na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na abhinnAya na sambodhAya na nibbAnAya saMvattatti, tasmA taM mayA avyAkataM / kiJca mAlukyAputta mayA vyAkataM ---idaM dukkhaM ti mAlukyAputta mayA vyAkataM, ayaM dukkhasamudayo ti....ayaM 5 dukkhanirodho ti....ayaM dukkhanirodhagAminI paTipadA ti mayA vyAkataM / kasmA cetaM mAluMkyAputta mayA vyAkataM--- etaM hi mAlukyAputta atthasaMhitaM etaM Adibrahmacariyika, etaM nibbAnAya virAgAya nirAdhAya upasamAya abhinAya sambo dhAya nibbAnAya saMvattati, tasmA taM mayA vyAkataM / 10 tasmA ti ha mAlukyAputta avyAkataJca me avyAkatato dhAretha, vyAkataJca me vyAkatato dhArethA" ti / idamavoca bhagavA / attamano AyasmA mAlukyAputto bhagavato bhAsitaM abhinandIti / 45. buddhassa vacchagottena saMvAdo evamme sutaM ---eka samayaM bhagakA sAvatthiyaM viharati jetavane 15 anAthapiNDikassa ArAme / atha kho vacchagoso paribbAjako yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavatA saddhiM sammodi, sammodanIyaM kathaM sArANIyaM vItisAretvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM . nisinno kho vacchagotto paribAjako bhagavantaM etadavoca " kinnu kho bho gotamo, : sassato - loko, idameva saccaM, movaM 20 anaM' ti evaMdiTTi bhavaM gotamo " ti / " na kho Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAgavalI ahaM vaccha evaMdidvi-sassato loko, idameva saccaM, moghaM ajaM" ti / kiM pana....asassato loko" ....pe .... "kinnu kho bho gotamo : sassato loko....ti evaMdiDhi samaNo gotamo ti ' iti puTTho samAno -na kho ahaM vaccha evaMdihi.... 5 ti vadosi" / .....pe.... kiM pana bhavaM gotamo AdInavaM sampassamAno evaM imAni sabbaso diTThigatAni anupagato' ti / 'sassato loko ti kho vaccha divigatametaM dihigahanaM diDikantAraM diDivisUkaM diTThivi. pphadintaM diDisaMyojanaM, saDhukkhaM savighAtaM saupAyAsaM sapariLAhaM na nimbidAya na virAgAya na nirodhAya na upasamAya na amiJAya 10 na sambodhAya na nibbAnAya saMvattati / asassato loko ti ....pe.... / imaM kho ahaM vaccha AdInavaM sampassamAno evaM imAni sambaso didvigatAni anupagato' ti / ' asthi pana bhoto gotamassa kizci didvigataM ' ti / ' dihigataM ti kho vaccha, apa nItametaM tthaagtss| didaM hetaM vaccha tathAgatena ---iti rUpaM, iti 15 rUpassa samudayo, iti rUpassa atthagamo, iti vedanA, iti vedanAya sadamuyo....atthagamo, iti saJjA....iti saMkhArA....iti vijhaNaM ....tasmA tathAgato sabbamajitAnaM sabbamathitAnaM sabba-ahiMkAramamiMkAra-mAnAnusayAnaM khayA virAgA nirodhA cAgA paTinissaggA anupAdA vimutto ti vadAmIti' / ' evaM vimuttacittA pana bho 20 gotama bhikkhu kuhi upapajjatIti' / upapajjatIti kho vaccha na upeti / tena hi bho gotama na upapajjatIti ' / 'na upapajjatIti kho vaccha na upeti| tena hi bho gotama upapajjati ca na ca upapajjatIti' / upapajjati ca na ca upapajjatIti kho vaccha na upeti' | tena hi bho gotama neva upapajjati nana 25 upapajjatIti ' / * neva upapajjati na na upapajjatIti kho vaccha na upeti' / ' evaM vimuttacitto pana bho gotama bhikkhu kuhiM upapajjatIti iti puTTho samAno-upapajjatIti kho vaccha na upetIti vdsi....| etyAhaM bho gotama aJaANaM ApAdi, ettha sammoha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhassa vacchagottena saMvAdo mApAdi, yA pi me esA bhoto gotamassa purimena kathAsallApena ahu pasAdamattA sA pi me etarahi antarahitA' ti / * alaM hi te vaccha aNAya, alaM sammohAya / gambhIro hayaM vaccha dhammo duddaso duranubodho santo paNIto atakkAvacaro nipuNo paNDitaveda5 niyo, so tayA dujAno adihikena aJjakhantikena arucikena anatrayogena athAcariyakena / tena hi vaccha taM yevattha paTipucchissAmi, yathA te khameyya tathA naM vyAkareyyAsi / taM kiM manasi vaccha, sace te purato aggi jaleyya jAneyyAsi tvaM-ayaM me purato aggi jalatIti' / 'sace me bho gotama purato aggi 10 jaleyya jAneyyAha-ayaM me purato aggi jalatIti' / 'sace pana taM vaccha evaM puccheyya : yo te ayaM purato aggi jalati ayaM aggi kiM paTicca jalatIti, evaM puTTho tvaM vaccha ki ti vyAkareyyAsIti' / 'sace maM bho gotama evaM puccheyya....evaM puTTho ahaM bho gotama evaM vyAkareyyaM--yo me ayaM purato aggi jalati 15 ayaM aggi tiNakaTTapAdAnaM paTicca jalatIti ' / ' sace te vaccha purato so aggi nibbAyeyya jAneyyAsi tvaM--ayaM me purato aggi nibbuto' ti / -- sace me bho gotama purato so aggi nibbAyeyya jAneyyAhaM--ayaM me purato aggi nibbuto' ti / sace pana taM vaccha evaM puccheyya-yo te ayaM purato aggi nibbato so amgi 20 ito katamaM disaM gato, puratthimaM vA pacchimaM vA uttaraM vA dakkhiNaM vA ti, evaM puTTho tvaM vaccha kiM ti vyAkareyyAsIti' / na upeti bho gotama, yaM hi so bho gotama aggi tinakaTTapAdAnaM paTicca ajali, tassa ca pariyAdAnA ajhassa ca anupahArA anAhAro nibbuto teva saMkhaM gacchatIti' / evaM eva kho vaccha 25 yena rUpena tathAgataM pApayamAno paJaApeyya taM rUpaM tathAgatassa pahInaM ucchinnamUlaM tAlAvatthukataM anabhAvakataM Ayarti anuppAdadhamma rUpasaMkhAvimutto kho vaccha tathAgato gambhIro appameyyo duppariyo pA. pA. 12 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 pAlipAThAvalI gAho seyyathA pi mahAsamuddo, upapajjatIti na upeti, na upapajja tIti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjatIti na upeti, neva upapajjati na na upapajjatIti na upeti / yAya vedanAya tathAgataM paJJApayamAno paJJApeyya sA vedanA tathAgatassa 5 pahInA .... vedanAsaMkhArAvimatto kho vaccha tathAgato gambhIro.... seyyathA pi mahAsamuddo, upapajjatIti na upeti .... / yA ca sajJAya .... / yehi saMkhArehi.... / yena vijJAna....na upetIti / evaM vRtte vacchagotto paribbAjako bhagavantaM etadavoca ' seyyathA pi bho gotama gAmarasa vA nigamassa vA avidUre mahA sAlaskkho, tarasa ani10 catA sAkhApalAsaM palujeyya, tacapapaTikA pahujjeyyuM, phengu pahujeyya, so aparena samayena apagatasA pilAso apagatatacapapaTiko apagataphemguko suddho assasAre patiTTito, evameva idaM bhoto gotamarasa pAvacanaM apagata sAkhApalAsaM .... suddhaM sAre pratiSTitaM / abhikantaM bho gotama, abhikkantaM bho gotama, seyyathA pi bho gotama nikkujjitaM vA 15 ukkujjeyya, paricchannaM vA vivareyya, mUvharasa vA magaM Acivakheyya, andhakAre vA telapajjataM dhAreyya 'cavamanto rUpAni dakkhintIti' evameva bhotA gotamena aneka pariyAyena dhammo pakA sito / esAhaM bhavantaM gotamaM saraNaM gacchAmi dhammaJca bhivakhasaMghaJca, upAsakaM maM bhavaM gotamo dhAretu ajjatagge pANupetaM saraNagataM " ti / aggi-vaccha20 gotta- suttantaM / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammA dihi 46. sammA dihi sAvatthiyaM viharati / atha kho AyasmA kaccAyanagotto yena bhagavA tenupasaMkami, upasaMkamitvA bhagavantaM abhivAdetvA ekamantaM nisIdi / ekamantaM nisinno kho AyasmA kaccAyanagotto bhagavantaM etadavoca : sammAdihi sammAdiTTIti bhante vuccati, kittAvatA nu 5 kho bhante samAdihi hotIti / / " dvayaM nissito kho yaM kaccAyana loko yebhuyyena-atthitaJceva natthitaJca / lokasamudayaM kho kaccAyana yathAbhUtaM sammappaJjAya passato ya loke natthitA sA na hoti, lokanirodhaM kho kaccAyana yathAbhUtaM sammappAya passato yA le ke atthitA sA na hoti / upAyu10 pAdAnAbhinivesanibandho kho yaM kaccAyana loko yebhuyyenataJcAyaM - upAyupAdAnaM cetaso adhiTTAnAbhinivesAnusayaM na upeti na upAdiyati nAdhiTThAti 'attA me' ti, dukkhameva uppajjamAnaM uppajati, dukkhaM nirujjhamAnaM nirujjhatIti' na kaMkhati na vicikicchati, aparappaccayA ANamevassa etya hoti, ettAvatA kho kaccAyana 15 sammAdidi hoti / -- sabbaM athIti 'kho kaccAyana ayameko anto, sabbaM natthIti' ayaM dutiyo anto, ete te kaccAyana ubho ante anupagamma majjhena tathAgato dhammaM deseti----avijjApaccayA saMkhArA saMkhArappaccayA vijANaM ....pe.... evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti, avijAya tveva asesavirAganizarodhA saMkhAranirodho, saMkhAranirodhA vijJANa nirodho....pe... evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nigedho hotIti " / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI 47. padhAnasutta taM [ maM] padhAna pahitattaM nadiM neraJjaraM pati / viparakkama jhAyantaM yogakkhamassa pattiyA // 1 // namucI karuNaM vAcaM bhAsamAno upAgama / kiso tvamasi dubvaNNo santike maraNantava // 2 // sahasabhAge maraNaM ekaMse tava jIvitaM / jIva bho jIvitaM seyyo jIvaM puJJAni kAhAMse // 3 // carato ca te brahmacariyaM aggihuttaJca jUhato / pahUtaM cIyate pu N kiM padhAnena kAhasi // 4 // duggo maggo padhAnAya dukkaro durabhisambhavo / imA gAthA bhaNaM mAro aTThA buddhassa santike // 9 // taM tathA vAdinaM mAraM bhagavA etadavi / pattabandhu pApima senatthena idhAgato // 6 // aNumatto pi pujana attho mayhaM na vijjati / yesaM ca atyo punnAnaM te mAro vattumarahati // 7 // asthi saddhA tato viriyaM paJca ca mama vijjati / evaM maM pahitattApa ki jIvamanupucchasi // 8 // nadInamapi sotAni ayaM vAto visosaye / kiJca me pahitattassa lohitaM nUpasussaye // 9 // lohite sussamAnamhi pittaM semhaJca sussati / maMsesa khIyamAnesu bhiyyocittaM pasIdati / bhayyo sati ca paJJA ca samAdhi mama tiThThati // 10 tassa mevaM viharato pattassuttamavedanaM / kAme nApekkhate cittaM parasa satata suddhataM // 11 // kAmA te paThamA senA dutiyA arati vaccati / taMtiyA khuppipAsA te catutthI tahA pacati // 12 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhAnasutta paJcamI thInamiddhante chaTThA bharUi pavuJcati / sattamI vicikicchA te makkho thambho te aThamo // 13 // lAbho siloko sakkAro micchAladdho ca yo yaso / yo cattAnaM samukkase pare ca avajAnati // 14 // esA namuci te senA knnhssaabhipphaarinnii|| na naM asUro jinAti netvA ca labhate sukha // 15 // esa muja parihare dhiratyu idha jIvitaM / saGgAme me mataM seyyo yacce jIve parAjito // 16 // pagALhA ettha [ na ] dissaMti eke samaNabrAhmaNA / taJca maggaM na jAnanti yena gacchanti subbatA // 17 // samantA dhajinaM disvA yuttaM mAraM savAhanaM / yuddhAya paccuggacchAmi mA meM ThAnA acAvayi // 18 // yaM te taM na-ppasahati senaM loko sadevako / taM te paJaAya bhaJjAmi AmaM pattaM va amhanA // 19 // vasiM karitvA saMkappaM satiJca suppatihitaM / rahA rahu~ vicarissaM sAvake vinayaM puthu // 20 // te appamattA pahitattA mama sAsanakArakA / akAmassa te gamissanti yattha gantvA na socare // 21 // satta vassAni bhagavantaM anubandhi padA padaM / otAraM nAdhigacchissaM sambuddhassa satImato // 22 // medavaNNaM va pAsANaM vAyaso anupriygaa| apettha mu9 vindema api assAdanA siyA // 23 // aladdhA tattha assAdaM vAyasetto apakkami / kAko va selaM Asaja nibijjApema gotamaM // 24 // tassa sokaparetassa vINA kacchA abhassatha / tato so dummano yakkho tatthevantaradhAyathA ti // 25 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI 48. dhaniyasutta dhaniyo gopo pakkodano duddhakhIro hamasmi, anutIre mahiyA samAnavAso / channA kuTi Ahito gini, atha ce patthayasI pavassa deva // 1 // bhagavA akkodhano vigatavilo hamasmi, anutIre mahiyekarattivAso / vivaTA kuTi nibbuto gini, atha ce patthayasI pavassa devaa||2|| dhaniyo gopo andhakamakasA na vijare, kacche rULhatiNe caranti gAvo / vuTTimpi sahe yuM AgataM, atha ce patthayasI pavassa deva // 3 // bhagavA vaddhA hi bhisI susaMkhatA, tiNNo pAragato vineyya ogha / atyo bhasiyA na vijjati, atha ce patthayasI pavassa deva // 4 // dhaniyo gopo gopI mama assavA alolA dIgharattaM saMvAsiyA manApA / tassA na suNAmi kiJci pApaM, atha ce patyayasI pavassa dev||5|| bhagavA--- cittaM mama assavaM vimuttaM, dIgharattaM paribhAvitaM sudantaM / pApampana me na vijati, atha ce patyayasI pavassa deva // 6 // dhaniyo gopo attavetanabhato hamasmi, putta ca me samAniyA arogaa| tesaM me suNAmi kiJci pApaM, atha ce patthayasI pavassa deva // 7 // bhagavA--- nAhaM bhatakosmi kassaci, nibbiTena carAmi sabbaloke / atyo bhatiyA na vijati, atha ce patthayasI pavassa deva // 8 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaniyo gopo- bhagavA atthi vasA atthi dhenupA godharaNiyo paveniyo pi asthi / ubho pigavampatI ca atthi, atha ce patthayasI pavassa deva // 9 // dhaniyasuta bhagavA natthi vasA natthi dhenupA godharaNiyo paveniyo pi natthi / usabhopi gavampatI natthi, atha ce patthayasI pavassa deva // 10 // dhaniyo gopo khIlA nikhAtA asampavedhI, dAmA mujamayA navA susaNThAnA / na hi sakkhinti dhenupApi chettuM atha ce patthayasI pavasma deva [ // 11 // " 95 usoriva chetva bandhanAni, nAgo pUtilataM va dAlayitvA / nAhaM puna upessaM gavbhaseyyaM, atha ce patthayasI pavarasa deva // 12 // ninnaJca thaJca parayaMto, mahAmegho pAvassi tAvadeva / sutvA devassa vassato imamatthaM dhaniyo abhAsatha // 13 // ' lAbhA vata no anappakA ye mayaM bhagavantaM addasAma / saraNaM taM upema cakkhuma satthA no ho he tuvaM mahAmuni // 14 // gopI ca ahaJca assavA brahmacariyaM sugate carAmase / jAtimaraNassa pAragA, duvakhassantakarA bhavAmase ' // 15 // mAro pApimA--- nandati putte hi puttimA, gomiko gohi tattheva nandati / upadhI hi narassa nandanA, na hi so nandati yo niruupdhi||16|| bhagavA socati puttehi puttimA, gomiko gohi tatheva socati / upadhI hi narassa socanA, na hi so socati yo nirUpadhIti 17 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI 49, dhammapada yathApi bhamaro puppha vaNNagandhaM aheThayaM / paleti rasamAdAya evaM gAme munI care // ( 49 ) na tena bhikkhu bhavati yAvatA bhikkhate pare / visaM dhammaM samAdAya bhikkhu hoti na tAvatA // (266). yo dha pujaJca pApaJca bAhetvA brahmacariyavA / saMkhAya loke carati sa ve bhikkhU ti vuccati // (267 ) na jaTAhi na gottena na jaccA hoti braahmnno| yamhi saJcaJca dhammo ca so sucI so ca brAhmaNo // (393) kinte jaTAhi dummedha kinte ajinasATiyA / abbhantarante gahanaM bAhiraM parimajjasi // (394) paMsukUladharaM jantuM kisaM dhamanisanthataM / ekaM vanasmiM jhAyantaM tamahaM brUmi brAhmaNaM / / ( 395 ) ekaM dhammaM atItassa musAvAdissa jantuno / vitiNNaparalokassa natyiM pApaM akAriyaM // (176) sudassaM vajama saM attano pana duddasaM / paresaM hi so vajjAni opunAti yathA bhusaM / attano pana chAdeti kaliM va kitavA saTho // (252) ayasA va malaM samuTTitaM taduTThAya tameva khAdati / evaM atidhonacArinaM sakakammAni nayanti duggatiM // (240) na hi pApaM kataM kammaM sajju khIraM va muJcati / dahantaM bAlaM anveti bhasmAchanno va pAvako // (71) na hi verena verAni sammantidha kudAcanaM / averena ca sammanti, esa dhammo sanantano // (5) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapada mA piyehi samAgAJcha appiyehi kudAcana / piyAnadassanaM dukkhaM appiyAnaJca dassanaM / / (210) udakaM hi nayanti nettikA, usukArA namayanti tejanaM / dAruM namayanti tacchakA, attAnaM damayanti paNDitA / / (80) selo yathA ekaghano vAtena na samIrati / evaM nindApasaMsAsu na samiJjanti paNDitA // ( 81) yathA agAraM succhannaM vuTTi na samativijjhati / evaM subhAvitaM cittaM rAgo na samativijjhati // (14) yo ve uppatitaM kodhaM rathaM bhantaM va dhaarye| tamahaM sArathiM brUmi rasmingAhotaro jano // (222) seyyo ayoguLo bhutto tatto aggisikhUpamo / yaJce bhuJjayya dussIlo raTTApiNDaM asaJjato // ( 308) yo sahassaM sahassena saGgAme mAnuse jine / ekaJca jeyyamattAnaM sa ve saGgAmajuttamo // (103) aciraM vatayaM kAyo paThaviM adhisessati / chuddo apetaviNo niratyaM va kaliGgaraM // (41) parijiNNaM idaM rUpaM roganidaM pabhaGgaNaM / bhijjati pUtisandeho maraNantaM hi jIvitaM // (148) dIghA jAgarato rattI dIrgha santassa yojanaM / dIgho bAlAnaM saMsAro saddhammaM avijAnataM // (60) sabbe saMkhArA aniccA ti yadA pAya passati / atha nibbindatI dukkhe esa maggo visuddhiyA // (277) sabbe saMkhArA dukkhA ti yadA pAya passati / atha nibindatI dukkhe esa maggo visuddhiyA // (278) sabbe dhammA anattA ti yadA pAya passati / atha nimbindatI dukkhe esa mamgo visuddhiyA // (279) pA. pA. 13 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIlipAThApalI yo ca buddhazca dhammaJca saMghaJca saraNaM gto| cattAri ariyasaccAni sammappAya passati // (12 / dukkhaM dukkhasamuppAdaM dukkhassa ca atikama / AreyazcaTThaGgikaM maggaM dukkhUpasamagAminaM // (191) etaM kho saraNaM khemaM etaM saraNamuttamaM / etaM saraNamAgamma sabbadukkhA paguccati // (192) divA tapati Adicco ratiM AbhAti candimA / sannaddho khattiyo tapati jhAyI tapati brAhmaNo / atha sabbamahorattiM buddho tapati tejasA // (387) idha nandati pecca nandati kato ubhayattha nandati / 'punaM me kataM ' ti nandati bhiyyo nandati muggatiM gte| 50. mAlukyAputta gAthA manujassa pamattacArino taNhA vaDati mAluvA viya / so palavatI hurAhuraM phalamicchaM va vanasmi vAnaro // 1 yaM esA sahati jammI taNhA loke visattikA / sokA tassa pavaDanti abhivaDuM va bIraNaM // 2 // yo cetaM sahatI jammiM taNha loke duraccayaM / sokA taNhA papatanti udavindu va pokkharA // 3 // taM vo vadAmi bhadaM vo yAvantattha smaagtaa| taNhAya mUlaM khaNatha usIratyo va bIraNaM / mA vo naLaM va soto va mAro bhaJji punapnaM // 4 // karotha buddhavacanaM khaNo ve mA upaJcagA / khaNAtItA hi socAnta nirayamhi samAppatA // 5 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApajApatIgotamIgAyA pamAdo rajo sabbadA pamAdAnupatito rjo| appamAdena vijjAya abbaha sallamattano ti // 6 // 51. mahApajApatIgotamAMgAthA buddhavIra namotyatthu sabbasattAnamuttama / yo meM dukkhA pamocesi amaJca bahukaM janaM // 1 // sabbadukkha parijAtaM hetutaNhA visositaa| ariyaTThagiko maggo nirodho phusito mayA // 2 // mAtA putto pitA bhAtA ayyikA ca pure ahuM / yathAbhuccaM anAnantI saMsarI haM anibbisaM // 3 // divo hi me so bhagavA AntamoyaM samussayo / vikkhINo jAti saMsAro natthi dAni punabbhavo // 4 // Araddhaviriye pahitate niJca daLahaparakkame / samagge sAvake passa esA buddhAna vandanA // 5 // bahUnaM vata atthAya mAyA jayi gotamaM / vyAdhimaraNatunnAna dukkhakkhandhaM vyapAnudi // 6 // - - - 52. kapirAjacariyaM yadA ahaM kapi AsiM nadIkUle driisye| pILito suMsumArena gamanaM na labhAmi haM // 1 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI yamhokAse ahaM ThatvA orapAraM patAmahaM / tatthacchi satyuvadhako kumbhIlo ruddadassano // 2 // so maM asasi / ehIti ' ahaM / emIti ' taM vadi / tassa matthakamakkamma parakUle patihiM // 3 // na tassa AlakaM bhANataM yathA vAcA akAsahaM / saccana me samo nAttha esA me saccapAramIti // 4 // 53. mahAkassapassa saMgIti satteva satasahassAni bhikkhusaMghA samAgatA / arahA khINAsavA suddhA sabbe guNaggataM gatA // 1 // te sabbe vicinitvAna uciAnatvA varaM varaM / paJcasatAnaM therAnaM akaMsu saMghasammataM // 2 // dhutavAdAnaM aggo so kassapo jinasAsane / bahussutAnaM Anando vinaye upAlipaNDito // 3 // dibbacakkhumhi anuruddho vaGgIso paTibhAnavA / [ puNNo ca dhammakathikAnaM vicitrakathI kumArakassapo ] // 4 // vibhajanamhi kaccAno koTTito paTisAmbhadA / ache patthi mahAtherA agganikkhittakA bahU // 5 // tehi cohi therehi katakiccehi sAdhuhi / paJcasatehi therehi dhammavinayasaMgaho / therehi katasaMgaho theravAdo ti vuccati // 6 // upAliM vinayaM pucchitvA dhammamAnandasavhayaM / akaMsu dhammasaMgahaM vinayaJcApi bhikkhavo // 7 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkassapassa saMgIta mahAkassapathero ca anuruddho mahAgaNI / upAlithero satimA. Anando ca bahussuto // 8 // abJa bahu-abhijJAtA sAvakA satyuvASNatA / pattapaTisammidA dhIrA chaLAmila mahiddhikA / . samAdhijjhAnamanuciNNA saddhamme pAramIgatA // 9 // sabbe paJcasatA therA navaGgaM jinasAsanaM / . umgahetvAna dhAresu buddhaseTThassa sAntake // 10 // bhagavato sammukhA sutvA paTimgahetvA ca sammukhA / dhammazca vinayaJcApi kevalaM buddhadesitaM // 11 // dhammadharA vinayadharA sabne pi AgatAgamA / asaMhIrA asaMkuppA satyukappA sadA garU // 12 // [ amgasantike gahetvA-agadhammA tathAgatA--] AganikkhittakA therA amgaM akaMsu saMgahaM / sabbo pi so theravAdo amgavAdo ti vuccati // 13 // sattapaNNaguhe ramme therA paJcasatA gaNI / nisinnA pavibhAjiMsu navamaM satthusAsanaM // 14 // [ suttaM geyyaM vayyAkaraNaM gAthudAnitivuttakaM / jAtakabbhutavedallaM navaGgaM satthusAsanaM ] // 15 // pavibhajja imaM therA saddhammaM avinAsanaM / vaggapacAsakannAma saMyuttaM ca nipAtakaM / AgamApaTakaM nAma akaMsu suttasammataM // 16 // yAva tiTThanti saddhammA saMgahaM na vinassati / tAvatA sAsanaddhAnaM ciraM tiTThati satyuno // 17 // [ katvA dhammazca vinayaM saMgahaM sAsanArahaM / saMkAmpa acalA bhUmi dahA appaTivattiyA ] // 18 // yo koci samaNo cApi brAhmaNo ca bhussuto| .. parappavAdakusalo vAlavedhI smaagto| na sakkA paTivattetuM sineru va suppatidvito // 19 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI devo mAro vA brahmA ca ye kedhi ptthvitthitaa| na passanti aNumat kiJci dubbhAsitaM padaM // 20 // evaM sabbaGgasampanna dhammavinayasaMgahaM / / suvibhattaM supaTicchannaM satthu sabaJjatAya ca // 21 // mahAkassapapAmokkhA therA paJcasatA ca te / matvA janassa sandehaM akaMsu dhammasaMgahaM // 22 // 54. siMhalavijayo sabbalokahitaM karavA patvA santiM khaNaM paraM / parinibbAna-maJcamhi nipanno lokanAyako // 1 // devatAsannipAtamhi mahantamhi mahAmuni / sakaM tatra samIpahuM avoca vadanaM varaM // 2 // " vijayo lALavisayo sIhabAhunarindajo / eko laGkamanuppatto sattAmaccasatAnugo // 3 // patihissati devinda laGkAyaM mama sAsanaM / tasmA saparivArantaM rakkha laGkaJca sAdhukaM " // 4 // tathAgatassa devindo vaco sutvA visaardo| devassuppalavaNassa laGkAravakhaM samappAye // 5 // sakena vuttamatto so laGkamAgamma sajjukaM / paribbAjakavesena rukkhamUlamupAvisi // 6 // vijayappamukhA sabbe taM upeca apucchisuN| ' ayaM bho ko nu dIpo' ti; 'laGkAdIpo' ti abruvi // 7 // * na santi manujA ettha na ca hessati vo bhayaM / iti vatvA kuNDikAyaM te jalena nisiJciya // 8 // suttaJca tesaM hatyesu laggetvA nabhasAgamA / dassesi soNirUpena paricArika-yakkhinI // 9 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhalavijayo eko taM vAriyanto pi rAjaputtena anvgaa| 'gAmamhi vijamAnamhi bhavanti sunakhA' iti // 10 // tassA ca sAminI tattha kuveNI nAma ykkhinii| nisIdi rukkhamUlamhi kantantI tApasI viya // 11 // visvAna so pokkharaNiM nisinnaM tazca tApasiM / tattha nahAtvA pivitvA cAdAya ca muLAlayo // 12 // vArizca pokvare heva sA vuDhAsi tamabruvi / / bhakkho si mama, tihA' ti AvhAbaddho vaso naro // 13 // parittamuttatejena bhakkhetuM sA na sakkuNi / yAciyanto pi taM suttaM nAdA yakkhiniyA naro // 14 // taM gahetvA suruGgAyaM rudantaM yakkhinI khipi / evaM ekekaso tattha khipi sattasatAni pi // 15 // anAyantesu sabbesu vijayo bhysngkito|| naddhapaJcAyudho gantvA disvA pokkharaNiM subhaM // 16 // apassi muttiNNapadaM hasantiJceva tApasiM / ' imAya khalu bhaccA me gahItA nU' ti cintiya // 17 // ' kiM na passasi bhacce me bhAti tvaM ' iti Aha taM / - kiM rAjaputta bhaccehi, piva nahAyA ' tyAha sA // 18 // * yakkhinI tAva jAnAti mama jAtaM ' ti nicchito| sIghaM sanAmaM sAvetvA dhanuM sandhAyupAgato // 19 // yakkhi AdAya gIvAya nArAca-valayena so / vAmahatthena kesesu gahitvA dakkhiNena tu // 20 // ukkhipitvA asiM Aha / bhacce me dehi dAsi, taM / mAremIti ' bhayaTThA sA jIvitaM yAci yakkhinI // 21 // 'jIvitaM dehi sAmi rajjaM dassAmi te ahaM / .. karissAmitthikiccaJca anaM kiJca yathicchitaM ' // 22 // abhatthAya sapathaM so taM yakkhiM akaary| / Anehi bhacce sIghaM ' ti vuttamattA va sA nayi // 23 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlipAThAvalI ' ime chAtA ' ti vuttA sA taNDulAdi vinidisi / bhakkhitAnaM vANijAnaM nAvaTai vividhaM bahuM // 24 // bhaccA te sAdhayitvAna bhattAni vyaJjanAni ca / rAjaputtaM bhojayitvA sabbe cApi abhuJjisuM // 25 // dApitaM vijayenaggaM yakkhI bhuJjiya pANitA / soLasavastikaM rUpaM mApayitvA manoharaM // 26 // rAjaputtaM upAganchi sbbaamrnnbhuusitaa| mApesi rukkhamUlasmiM sayanaJca mahArahaM // 27 // sANiyA suparikkhittaM vitAnasamalaMkataM / taM disvA rAjatanayo pekkhaM atthamanAgataM // 28 // katvAna tAya saMvAsaM nipaji sayane sukhaM / sANiM parikkhipitvAna sabbe bhaccA nipajisuM // 29 // ttiM turiyasaddaJca sutvA gItaravaJca so / apucchi sahasemAnaM / kiM saddo' iti yakkhini // 30 // 'rajjaJca sAmino deyyaM sabbe yakkhA ca ghAtiyA / manussAvAsakAraNA yakkhA maM ghAtessanti hi' // 31 // iti cintiya yakkhI sA abruvi rAjanandanaM / 'sirIsavatthunAmena sAmi yakkhapuraM idaM // 32 // tatya jeTThassa yakkhassa laGkAnagaravAsinI / kumArikA idhAnItA, tassA mAtA ca AgatA // 33 // AvAhamaGgale tatya idhApi ussavo mahA / vattate tattha sahoyaM mahA hessa samAgamo // 34 // ajeva yakkhe ghAtehi, na hi sakA itoprN'| sA AhA 'dissamAne te ghAtassAmi kathaM ahaM' // 35 // 'tattha sadaM karissAmi tena saddena ghAtaya / AyudhaM mAnubhAvena tesaM kAye patissati ' // 36 // tassA sutvA tathA katvA sabbayakkhe aghAtayi / sayampi vijayo laddhA yakkharAja-pasAdhanaM // 37 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhaghosa 105 pasAdhanehi sesehi taM taM bhaccaM pasAdhayi / kAtipAhaM vasitvettha tambapaNi upAgami // 38 // mApayitvA tambapaNNinagaraM vijayo tahiM / vAsi yakkhiniyA saddhiM amaJcaparivArito / / 39 // nAvAya bhUmimotiNNA vijayappamukhA tadA / kilantA pANinA bhUmimAlambiya nisIdisuM // 40 // tambabhUmirajophuTThA tambapaNNI yato ahU / so deso ceva dIpo ca tambapaNNI tato ahu // 4 1 // sahibAhu narindo so sIhamAdiNNavA iti / sIhalo tena sambandhA ete sabbe pi sIhalA // 42 // 55. buddhaghAsa bodhimaNDasamIpamhi jAto brAhmaNamANavo / vijjAsippakalAvedI tIsu vedesu pArago // 1 // sammAviJAtasamayo sabavAdavisArado / vAdatthI sabbadIpamhI AhiNDanto pavAdino / 2 // vihAramekaM Agamma rattiM pAtaJjalI-mataM / parivatteti sampuNNapadaM suparimaNDalaM // 3 // tattheko revato nAma mahAthero vijAniya / mahApao ayaM satto dametuM vaTTatIti so // 4 // ko nu gadrabharAvena viravanto ti abruvi / gadrabhAnaM rave atthaM kiM jAnAsIti Aha taM // 5 // aMhaM jAne ti vutto so otAresi sakaM mataM / vuttaM vuttaM viyAkAsi virodhampi ca dassayi // 6 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 pAlipAThAvalI tena hi tvaM sakaM vAdamotArehi ca codito / pAlimAhAbhidhammassa atthamassa na sodhigA // 7 // Aha kasseso manto ti buddhamanto ti sobruvi / dehi me tanti vutte hi gaNha pabbaja taM iti // 8 // mantatthI pabbajitvA so uggahi piTakattayaM / ekAyano ayaM maggo iti pacchA tamaggahi // 9 // buddhassa viya gambhIraghosattA naM viyAkarUM / buddhaghoso ti so sobhi buddho viya mahItale // 10 // tattha ANodayaM nAma katvA pakaraNaM tadA / dhammasaGgANiyAkAsi kaNDaM so atthasAlini // 11 // paritaTThakathaJceva kAtuM Arabhi buddhimA / taM disvA revato thero idaM vacanamabruvi // 12 / / pAlimattamidhAnItaM natthi aTThakathA idha / tathAcariyavAdA ca bhinnarUpA na vijare // 13 // sIhalaTThakathA suddhA mahindena matImatA / saGgItittayamArULhaM sammAsambuddhadesitaM // 14 // sAriputtAdigItaJca kathAmaggaM samekkhiya / katA sIhalabhAsAya sIhalesu pavattati // 15 // taM tattha gantvA mutvA tvaM mAgadhAnaM niruttiyA / parivattehi sA hoti sabbalokahitAvahA // 16 // evaM vutto pasanno so nikkhamitvA tato imaM / dIpamAgA imasseva rajo kAle mahAmati // 17 // mahAvihAraM sampatto vihAraM sabbasAdhunaM / * mahApadhAnagharaM gantvA saMghapAlassa santikA // 18 // sIhalaTThakathaM sutvA theravAdaJca sbbso| dhammassAmissa eso va adhippAyo ti nicchiya // 19 // tatya saMgha :samAnetvA kAtumaTThakathaM mama / .. potthake detha sabbe ti Aha; vImAsituM sa taM // 20 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhayosa 107 saMgho gAthAdvayaM tassa dAsi sAmatthiyaM tava / ettha dassehi taM disvA sabbe demAti potthake // 21 // piTakattayametyeva saddhimaTThakathAya so / visuddhimaggaM nAmAkA saMgahetvA samAsato // 22 // tato saMgha samUhetvA sambuddhamatakovidaM / mahAbodhisamIpamhi so taM vAcetuM Arabhi // 23 // devatA tassa nepuJja pakAsetuM mahAjane chAdesuM potthakaM so pi dvattikkhatumpi taM akAM // 24 // vAcetuM tatiye vAre potthake samudAhaTe / potthakadvayamampi saNThapesuM tahiM marU // 25 // vAcayiMsu tadA bhikkhU potthkttymekto| ganyato atyato vApi pubbAparavasena vA // 26 // theravAdehi pAlihi pAdehi vyaJjanehi ca / anathattamahu neva potthakesu pi tIsu pi // 27 // atha ugghosayi saMgho tudruhaTTho visesto| nissaMsayaM sa metteyyo iti vatvA punappunaM // 28 // saddhimaTThakathAyAdA potthake piTakattaye / ganthAkare vasanto so vihAre dUrasaGkare // 29 // parivattesi sabbA pi sIhalaTThakathA tadA / sabbesa mUlabhAsAya mAgadhAya niruttiyA // 30 // sattAnaM sababhAsAnaM sA ahosi hitAvahA / theriyAcariyA sabbe pAliM viya tamaggahuM // 31 // atha kattabbAkiccesu gatesu parinidviti / vandituM so mahAbodhiM jambudIpamupAgami // 32 // // siddhirastu zubhamastu // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcanA saMkSipta pAli vyAkaraNa ane zabda koSa judA pustaka rUpe chapAya che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________