Book Title: Jinabhashita 2005 07
Author(s): Ratanchand Jain
Publisher: Sarvoday Jain Vidyapith Agra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/524298/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2531 bhagavAna zAntinAtha zrI digambara jaina tIrtha, bhojapura (HESH) ASAr3ha, vi.saM. 2062 julAI, 2005 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra ko gauNa karanA sAdhanA kA prathama caraNa * AcArya zrI vidyAsAgara jI hamezA-hamezA saMsArI prANI zarIra ke sAtha Atmatattva ko jor3akara bolatA hai| bahuta kama kSaNa Ate haiM jaba apanI AtmA se bola sakatA hai| AtmA se bolanA saMbhava nahIM to AtmasAdhanA prArambha nhiiN| tiryaMca hamezA digambara rahatA hai, nArakI bhI digambara rahatA hai aura SaSThakAla meM sabhI manuSya jAti prajAti digambara rhegii| deva digambara nahIM rhte| Apane karenTa ko kabhI dekhA hai| prakAza ko to dekhA AkhoM se, para karenTa acakSudarzana hai| indriya aura mana kI sahAyatA se anubhava kara sakate haiN| __ zarIra ko gauNa karake AnaMda kA anubhava lenA hai| zarIra ko ukhAr3akara bAloM kI taraha nahIM pheMkA jA sktaa| zarIra ko gauNa karanA sAdhanA kA prathama caraNa mAnA jAtA hai| eka bAra gauNa karake mamatvabhAva ko chor3A jAtA hai| 28 mUlaguNoM meM eka mUlaguNa hai, vaha 6 Avazyaka ke andara hai, jise kAyotsarga kahate haiN| AtmA kA saMvedana karanA utanA hI kaThina hai jitanA kareMTa kA anubhava krnaa|shriir pravRtti ke sAtha zarIra gauNa nahIM ho sktaa| muni mahArAja kAyotsarga mudrA meM sadaiva rahate haiN| pApa kA tyAga alaga vastu hai| ApakA anubhava alaga vastu / lobha ko chor3a dete haiM, saMtoSa ko prApta kara lete haiN| Aja taka jisakA svAda liyA nahIM to vaha yAda nhiiN| jIvana meM muni banane ke artha, bahuta hI sAvadhAnI nikaTatA kI AvazyakatA hai| subaha evaM zAma ke samaya hamArI chAyA (parachAI) lambI hotI hai, jabaki 12 baje hamAre zarIra kI chAyA zarIra ko namo'stu karatI hai| hamArI chAyA hamAre bhItara simaTa jaatii| muni avasthA aisI hI avasthA hai jaba hamArI chAyA hamAre bhItara simaTa jAtI hai| rAga se chUTanA kaThina hai| dveSa se rAga viSailA hotA hai jaise zUla se phUla / kA~Te se saba dUra ho jAte, dveSa se saba dUra ho jAte, kareMTa se saba dUra ho jaate| rAga aisA kareMTa hai, jise chor3akara vItarAga bana jaao| lagAma lagAne ke bAda bhI ghor3A hinahinAtA rahatA hai, usakI hinahinAhaTa haTAnA bhI Avazyaka hai| zraddhAna ke bala para sAre ke sAre kArya ho sakate haiN| dina na kaTe, karma kaTe sAdhanA kA phala yahI hai| ahaM ko kAyotsarga se hI nikAla sakate haiN| kAyotsarga jarUrI hai, anivArya hai| dIkSAtithi ko yAda rakhanA jarUrI nahIM, dIkSA huI, yaha yAda rakhanA jarUrI hai| tana ko bhUla jAnA, maiM ko bhUla jAnA hai 'taje tana ahmev'| yaha mUlaguNa bahuta mahattvapUrNa hai| abhavya ko bhI 7 tattvoM kA jJAna rahatA hai| Atmatattva ko jor3anA bahuta kaThina hotA hai| AtmA ko pradhAnatA dene kA lakSya honA caahiye| pratyeka kAla meM Atmatattva kendra meM rakhanA hogA, anyathA zarIra ke sAtha sAdhanA kA phala nahIM rhtaa| lekhA-jokhA kareM, kyA acche bure kSaNa vyatIta kiye| jugAlI ke rUpa meM kareMge to svAda alaga hI rhegaa| acche kAma karo, bure kAma se bacanA hai, to acche kArya ko yAda kro| AcAryazrI vidyAsAgara jI ke subhASita stutya pratyakSa ho yA na ho stuti karanevAlA to guNoM kA smaraNa kara pavitra ho jAtA hai| prabhu banakara nahIM, kintu laghu banakara hI prabhu kI bhakti kI jA sakatI hai| jisa prakAra sIpI ke yoga se tuccha jala kaNa bhI mahAn muktAphala bana jAte haiM, ThIka usI prakAra bhagavAn ke prati kiyA gayA alpa stavana bhI mahat phala pradAna karatA hai| * nAla se jur3e kamala kA jisa prakAra sUrya kI teja kiraNeM bhI kucha bigAr3a nahIM kara pAtIM, usI prakAra bhagavadbhakti se jur3e rahane para bhakta kA saMsAra meM kucha bhI bigAr3a nahIM hotaa| "sAgara da samAya" se sAbhAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raji. naM. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC DAka paMjIyana kra.-ma.pra./bhopAla/588/2003-05 mAsika julAI 2005 jinabhASita varSa 4, aGka sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva pRSTha pravacana : zarIra ko gauNa karanA sAdhanA kA prathama caraNa A.pra.2 kAryAlaya e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla-462 039 (ma.pra.) phona naM. 0755-2424666 : AcArya zrI vidyAsAgara jI 2 . sampAdakIya : vartamAna meM nitya devadarzana, pUjA-prakSAla meM udAsInatA evaM usake nirAkaraNa ke upAya sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA, (madanagaMja kizanagar3ha) paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura . lekha * muni, AryikA aura zrAvaka ke AcAra mArga : siddhAntAcArya paM. phUlacandra jI zAstrI * zrutapaMcamI parva : zruta devI aura hamAre karttavya : bra. saMdIpa 'sarala' * yaha maMtra-taMtra-vijJAna hameM kahA~ le jA rahA hai? ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla kaMvaralAla pATanI (Ara.ke. mArbala) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura : prA. sau. lIlAvatI jaina * svayaM ko sa~bhAle rakhanA hI buddhimAnI hai? . : prAcArya narendraprakAza jaina bhaktAmara-anuSThAna : kitanA sArthaka ? : bra. jayakumAra nizAnta prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) phona : 0562-2851428, 2852278| *sajjAtitva kA vAstavika vivecana : paM. sunIla kumAra zAstrI . jijJAsA-samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A 23 kavitAe~ sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. parama saMrakSaka 51,000 ru. saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 500 ru. vArSika 100 ru. eka prati 10 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| * he prabhu kaba maiM so muni bana hU~ : munizrI praNamyasAgara jI A.pR. 3 * bodha : dharamacanda bAjhalya samAcAra 4, 8, 18, 22, 25-32 lekhaka ke vicAroM se sampAdaka kA sahamata honA Avazyaka nahIM hai| jinabhASita se sambandhita samasta vivAdoM ke lie nyAya kSetra bhopAla hI mAnya hogaa| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya vartamAna meM nitya devadarzana, pUjA-prakSAla meM udAsInatA evaM usake nirAkaraNa ke upAya devapUjA gurUpAstiH, svAdhyAyaH sNymstpH| dAnaM ceti gRhasthAnAM, SaTkarmANi dine dine| jinendradeva kI pUjA karanA, guru kI upAsanA karanA, zAstra-svAdhyAya karanA/karAnA, indriyoM para niyaMtraNa evaM prANirakSArUpa saMyama rakhanA, tapa karanA evaM dAna denA-ye chaha Avazyaka kArya gRhastha ko pratidina karanA Avazyaka haiN| ukta chaha kAryoM meM devapUjA kA prathama kartavya ke rUpa meM ullekha kiyA gayA hai| jo vyakti devapUjA karatA hai, vaha devadarzana svAbhAvika rUpa se karatA hI hai| devapUjA ke sAtha devadarzanakA avinAbhAva hai| ata: zloka meM devadarzana kA pRthaka se ullekha na kara devapUjA meM devadarzana kA antarbhAva kiyA gayA hai| devadarzana evaM pUjA-prakSAla ina do binduoM para pRthaka-pRthaka vicAra karanA Avazyaka hai, kyoMki vartamAna paristhitiyoM meM Aja zrAvaka devapUjA karanA to bhUla hI rahA hai, usake sAtha devadarzana se bhI dUra haTa rahA hai| isake pramukha kAraNa isa prakAra haiM - 1. dhArmika zikSA evaM saMskAroM kA abhAva isa bhautika vaijJAnika yuga meM jisa prakAra laukika zikSA kI vyavasthA paga-paga para uttama hai, usI prakAra dhArmika zikSA kI vyavasthA usake anupAta meM eka pratizata bhI nahIM hai| sAtha meM Aja ke mAtA-pitA itane vyasta ho gaye haiM ki prAta: bacce ko sotA huA chor3a jAte haiM aura rAtri meM jaba Ate haiM to bacce sote hI milate haiN| yadi kadAcit avakAza kA bhI dina mila gayA, to TIvI aura akhavAra upanyAsoM se phurasata kahA~ hai ki baccoM se bAta kreN| yadi bAta karane kI phurasata bhI milI, taba bhI dhArmika zikSA kI bAta hI nhiiN| ata: baccoM meM dhArmika saMskAra kahA~ se AyeMge? aisI sthiti meM devapUjA to bahuta dUra hai, devadarzana ke prati bhI ruci nahIM aayegii| 2. AcaraNa meM dharma evaM naitikatA kA abhAva prAya: yaha dekhA jAtA hai ki jinake mAtA-pitA pratidina devadarzana/devapUjA karate bhI haiM, to bhI unake AcaraNa meM sadAcAra evaM naitikatA nahIM AtI hai| kitane hI mAtA-pitA devadarzana ke uparAnta choTe-choTe prasaMgoM ko lekara parivAra evaM samAja meM mahAbhArata karate-karAte dekhe jAte haiN| isI prakAra vyApAra meM nambara do kA dhandhA, naukarI meM ghUsakhorI, bhojana meM bhakSyAbhakSya kA vicAra nahIM, dRSTi meM vizuddhatA nhiiN| devadarzana karanevAle bujurga zrAvaka/zrAvikAoM ke dvArA daheja ke nAma para bahuoM ke utpIr3ana kI ghaTanAe~ to devapUjA vagairaha ko pAkhaNDa hI siddha karatI haiN| Aja kA netRtvavarga, cAhe zreSThI ho yA paNDita ho, jaba unakI kathanI aura karanI meM antara rahegA, to Aja kI tArkika pIr3hI para duSprabhAva paDegA aura devadarzana ke prati aruci avazya hogii| Aja kI vidvAn pIr3hI jaba zAstra-gaddI para baiThatI hai, taba devapUjA kA upadeza detI hai, lekha likhatI hai, parantu durbhAgya hai ki ve pravacanakAra svayaM pratidina devadarzana/ devapUjA nahIM karate, to zrotA-zrAvaka para bhI viparIta asara par3atA hai| kitane hI aise vidvAn haiM jo pro./zikSaka Adi vibhinna padoM para haiM, hI aise vidvAna haiM jo pro./zikSaka Adi vibhinna padoM para haiM. ve payarSaNa-parvo para pravacanoM meM jAte haiM. paranta pUjana nahIM krte| yahI kAraNa hai ki vartamAna pIDhI para asara nahIM pdd'taa| isI prakAra maMdiroM ke maMtrI/adhyakSa /TrasTI /netRtvavarga, cunAva meM tikar3ama lagAkara mandiroM ke cunAva jIta lete haiM. paranta na to nitya devadarzana karate haiM aura na hI pajana / svAdhyAya to bahata dara rahatA hai / isase yaha hAni hotI hai ki jo pratidina devadarzana pUjAprakSAla karate haiM, ve vyakti vyavasthA se dUra hote haiM aura maMdiroM meM avyavasthA ho jAtI hai / 3. bhAvAtmaka jainadharma kI vyAkhyA isa samaya kucha vidvAn evaM prabuddha prazikSita zrAvakoM dvArA sAmAnya pravacanoM meM prAya: yaha kahA jAtA hai ki Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pratyeka AtmA hI paramAtmA hai, ataH svayaM kI AtmA ke darzana karanA caahiye| jaba bhAva acche haiM, to saba kucha ThIka hai / " isa prakAra ke vicAra sunakara Aja kI nava-pIr3hI hI nahIM, balki kaI praur3ha vyakti bhI yaha kahate hue sune jAte haiM ki jaba apane meM hI bhagavAna hai, to mandira jAne kI kyA AvazyakatA hai? jaba mandira nahIM jAyegA, to devapUjA kA prazna hI nahIM hai| isa prakAra ke vyAkhyAnoM aura pravacanoM se bhI zrotA devadarzana se vimukha hue haiN| 4. jinAlaya kI dUrI evaM samayAbhAva Aja ke yuga meM zrAvakoM kI AjIvikA ke sAdhanoM meM vyApAra evaM naukarI pramukha haiN| jinakA TrAnsaphara aise sthAnoM para ho jAtA hai, jahA~ jinAlaya hI nahIM hai aura phoTo vagairaha kA darzana prAyaH mithyAtva kaha diyA jAtA hai / ata: aise parivAroM ke bacce kA devadarzana se vimukha honA svAbhAvika hai| isI prakAra jo vyApArI rAtri 10 baje ghara Akara bhojana karate haiM, ve prAtaH jaldI uTha nahIM sakate, ataH ve samayAbhAva se devadarzana se vimukha ho jAte haiM / 5. jala kI vyavasthA devapUjA meM kue~ ke jala kI avyavasthA / abhAva aura azuddhatA bhI bAdhaka hai| Aja ke samaya meM kitane hI mandira aise haiM jinake kue~ ke jala sUkha gaye athavA upalabdha haiM to bahuta dUra haiM yA gandepAnI se bhare haiM / isa prakAra vartamAna meM devadarzana / devapUjA-prakSAla meM aruci ke pramukha jo kAraNa ginAye gaye haiM, unake nirAkaraNa karane ke pramukha upAya isa prakAra haiN| 1. dhArmika zikSA kA prabandha vartamAna vaijJAnikayuga meM laukika zikSA kI vyavasthA vibhinna vaijJAnika upakaraNoM ke dvArA dI jAtI hai aura Aja kA abhibhAvaka uccakoTi kI zikSA dilAnA cAhatA hai aura usa para asIma kharca bhI kara rahA hai| usakA pariNAma bhI sAmane " hai ki jainasamAja ke bacce pratyeka kSetra meM nipuNatA se nikala rahe haiN| ataH jisa prakAra laukika zikSA para hama vyaya karate , usI prakAra dhArmika zikSA para bhI laukika zikSA ke anupAta meM 5 pratizata bhI kharca kareM, to baccoM ko dhArmika zikSA kI uttama-se-uttama vyavasthA ho sakatI hai| ataH samAja kA karttavya hai ki pratyeka mandira meM pUjana- phaNDa kI taraha zikSAphaNDa bananA cAhiye aura usa phaNDa ko itanA samRddha banAyA jAya, jisase dhArmika-zikSA hetu vidvAn ko sarakAra ke niyamoM ke anurUpa Arthika sahayoga/vetana diyA jA ske| jahA~ para ekAdhika mandira haiM, vahA~ para do yA tIna mandira milakara bhI zikSA-phaNDa kI sthApanA kara sakate haiM / artha ke abhAva meM vidvAn bhI taiyAra nahIM hote aura protsAhita bhI nahIM hote / dhArmika zikSA kI vyavasthA nimnalikhita prakAra se kI jA sakatI hai| -- ka. sAyaMkAlIna pAThazAlA sAyaMkAla kA samaya baccoM kI dhArmika-zikSA ke liye vizeSa upayogI hai, kyoMki ukta samaya meM prAtaH evaM dopahara ko skUla jAnevAle bAlaka/bAlikAyeM bhI upasthita rahakara lAbha le sakate haiN| yadi kadAcit prArambha meM 50 bAlaka hoM aura bAda meM eka aisI bhI sthiti A sakatI hai ki 10 chAtra hI ruci leM, to bhI vidvAn ko vetana denA cAhiye, kyoMki hama yaha kyoM bhUla jAte haiM ki gaNita Adi par3hAnevAle zikSaka ko prasannatApUrvaka pratimAha ru. 400 pratidina 45 miniTa par3hAne kA hI de dete haiM aura dhArmika-zikSaka ko eka mAha meM ru. 400.00 dene meM parezAnI mahasUsa karate haiM / ataH saMskRti kI surakSA ke liye saharSa vyavasthA karanI hogii| kha. ravivArIya pAThazAlA kucha mandira / skUla aise bhI ho sakate haiM ki mAtra ravivAra ko prAtaH kAla hI kakSA lagAI jAye, jisase jo bAlaka/bAlikAyeM pratidina nahIM A sakate, unheM saptAha meM mAtra eka dina hI zikSA dI jaay| abhiruci bar3hane para dinoM meM bhI vRddhi sambhava hai| ga. zivira Ayojana dhArmika-saMskAroM ke liye zItakAlIna evaM grISmakAlIna zivira kA Ayojana nitAnta Avazyaka hai| isake liye mandiroM ke prabandhakoM ko pUrva se hI yojanA banAnA caahiye| samprati kaI saMsthAe~ ziviroM kA Ayojana kara rahI haiN| maMdira Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabandhakoM ko utsAhapUrvaka sahayoga karanA cAhiye / gha. vyAkhyAnoM / pravacanoM kA Ayojana vartamAna meM zAstra-svAdhyAya kI paramparA lagabhaga samApta-sI ho cukI hai| jo kucha zeSa hai vaha vRddhoM taka hI sImita hai / aisI sthiti meM Avazyaka hai ki maMdira- prabandhakoM ko sAptAhika / pAkSika/ mAsika jo bhI suvidhA ho, tadanusAra vyAkhyAnoM/pravacanoM kA Ayojana avazya hI karanA caahie| pravacanoM se mAtA-pitA meM dharma kI abhiruci banegI, to baccoM ko dhArmika zikSA ke prati prerita kara skeNge| mAtA-pitA dhArmika abhiruci ke hoMge, to AzA kI jA sakatI hai ki bacce bhI anusaraNa kreN| 3. devadarzana para calacitroM kA nirmANa isa vaijJAnika yuga meM devadarzana ke mahattva ko calacitroM ke mAdhyama se adhika prabhAvI DhaMga se samajhAyA jA sakatA hai| jainapurANoM meM evaM kathAoM meM devadarzana ke mahattva ke kaI kathAnaka Ae hue haiN| unake AdhAra para calacitroM kA nirmANa karanA cAhiye aura dhArmika avasaroM para prasArita karanA cAhiye / 4. paMcAyata/saMsthAoM dvArA protsAhana dhArmika zikSA ke kSetra meM jo mandira yA zikSaNa saMsthAyeM acchA kArya kara rahI haiM/kareM aisI saMsthAoM/ mandiroM ko kama-se-kama 5001 kI dhanarAzi se sArvajanika avasaroM para puraskRta karanA caahie| 5. bAla- maNDaloM kA gaThana yuvA-maNDaloM kA gaThana sarvatra hai, parantu yuvAoM meM dharma ke saMskAra nahIM hone se yuvAmaNDaloM ke sadasya yA padAdhikArI adhikAMzatayA devadarzana hI nahIM karate, to pUjA kahA~ se kareMge? ataH 15 varSa taka ke baccoM kA bAlamaNDala rUpa meM gaThana karanA cAhiye, jisase vAlyAvasthA meM hI abhiruci jAgRta ho| isa prakAra ke saMgaThana kaI jagahoM para haiM / bAlyAvasthA ke saMskAra hI Age calakara yuvA - vRddhAvasthA meM kAryakArI hote haiN| vidvAnoM kA vizeSa dAyitva hai ki yadi ve pravacana karate haiM, to devadarzana ke sAtha pUjana bhI niyamita kareM, anyathA kathanI aura karanI meM antara hone se samAja kA vidvAnoM ke prati AsthAbhAva kama hotA hai| jo pratidina devadarzana / pUjA prakSAla karate haiM, una sabhI kA dAyitva hai ki pratyeka kSetra meM unakA AcaraNa samyak ho va hRdaya meM dayAlutA Adi guNoM kA nirantara vikAsa ho / 6. mandiroM meM jala vyavasthA pUjA - prakSAla hetu mandiroM meM kue~ ke pAnI kI anivAryatA samApta honA cAhie aura anya vaikalpika vyavasthA para vicAra kara vyavasthA dI jAnI cAhiye / isa prakAra devadarzana/pUjA-prakSAla ko dinacaryA kA anivArya aMga mAnakara pratyeka zrAvaka / zrAvikA ko unheM karanA caahiye| thANe ke hariomanagara meM vedIpratiSThA sampanna thA (pUrva) meM digambara jaina samAja ke utsAhI, karmaTha, lagana ke dhanI zrI vIrendrakumAra jI jaina doSI ke prayAsa se prathama bAra zikharabanda nUtana jinAlaya kA nirmANa huA, jisakA vedI pratiSThAmahotsava 18 maI se 20 maI 2005 taka sampanna kiyA gyaa| bhagavAn zAntinAtha jI kI pratimA nUtanavedI para virAjamAna kI gyii| sampUrNa vidhi pratiSThAcArya paM sanatakumAra jI, vinodakumAra jI rajavA~sa (sAgara) dvArA sampanna huii| zrI mAn madanalAla jI bainAr3A ne tana-mana-dhana se sahayoga diyaa| zrI azoka jI pATanI (Ara0 ke0 mArbalsa) se mandira jI ke lie mArbala kA sahayoga prApta huaa| zrImatI ravi evaM zrI vIrendra jI ne atithiyoM kA sammAna kiyaa| zrImatI ravi vIrendra jaina doSI, thANe DaoN. zItalacandra jaina, prAcArya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " muni, AryikA aura zrAvaka ke AcAramArga jaina-dharma nivRttipradhAna dharma hai| isameM mukti aura usake / aTThAIsa mUlaguNa kAraNoM kI mImAMsA sAMgopAMga aura sUkSmatA ke sAtha kI gayI hai / isakA yaha artha nahIM ki isameM pravRtti ke lie yatkiMcit bhI sthAna nahIM hai| vastutaH pravRtti kathaMcit nivRtti kI pUraka hai| azubha aura zubha se nivRtti hokara jIva kI zuddha AtmasvarUpa meM pravRtti ho, yaha isakA antima lakSya hai| yahA~ zubha se hamArA abhiprAya zubha rAga se hai| rAga bhI bandha kA kAraNa hai, isalie vaha bhI heya hai| isakA apanA darzana hai jo AtmA kI svataMtra sattA ko svIkAra karatA hai| AcArya kundakunda 'samayasAra' meM para se bhinna AtmA kI pRthak sattA kA manorama citra upasthita karate hue kahate haiM, "aho Atman! jJAna darzanasvarUpa tU apane ko svataMtra aura ekAkI anubhava kara / vizva meM tere dAyeM-bAyeM, Age-pIche aura Upara-nIce pudgala kI jo ananta rAzi dikhalAI detI hai, usameM aNumAtra bhI terA nahIM hai| vaha jar3a hai aura tU cetana hai| vaha vinAzIka hai aura tU avinAzIka pada kA adhikArI hai| usake pAsa sambandha sthApita kara tUne khoyA hI hai, kucha pAyA nhiiN| saMsAra khone kA mArga hai| prApta * karane kA mArga isase bhinna hai / " jainadharma ekamAtra usI mArga kA nirdeza karatA jo AtmA ke nija svarUpa kI prApti meM sahAyaka hotA hai / yadyapi kahIM-kahIM svargAdirUpa abhyudaya kI prApti dharma kA phala kahA gayA hai, kintu ise aupacArika hI samajhanA caahie| dharma kA sAkSAt phala Atmavizuddhi hai| isakI paramocca avasthA kA nAma hI mokSa hai| yaha na to zUnyarUpa hai aura na isameM AtmA kA abhAva hI hotA hai| saMsAra meM saMkalpavikalpa aura saMyogajanya jo aneka bAdhAe~ upasthita hotI haiM, muktAtmA meM unakA sarvathA abhAva ho jAtA hai, isIlie jainadharma meM mukti - prApti kA udyoga sabake lie hitakArI mAnA gayA hai| 1. munidharma * dUsare zabdoM meM yaha bAta yoM kahI jA sakatI hai ki . jainadharma pratyeka AtmA kI svatantra sattA ko svIkAra karake vyakti-svAtantrya ke AdhAra para usake bandhana se mukta hone ke mArga kA nirdeza karatA hai| tadanusAra isameM mokSamArga ke do bheda kiye gaye haiM, prathama muni-dharma aura dUsarA gRhastha-dharma muni-dharma pUrNa svAvalambana kI dIkSA kA dUsarA nAma hai| siddhAntAcArya paM. phUlacandra jI zAstrI isameM kisI bhI prakAra kI hiMsA, asatya, corI aura abrahma ke lie to sthAna hai hI nhiiN| sAtha hI sAtha, sAdhu antaraMga aura bahiraMga pUrNaparigraha kA tyAgI hotA hai| vaha apanA samasta AcAra-vyavahAra yatnAcArapUrvaka karatA hai / calate samaya jamIna zodhakara calatA hai| bolane kA saMyama rakhatA hai| yadi bolanA bhI hai to hita, mita aura priya vacana hI bolatA hai| zarIra dvArA saMyama kI rakSA ke lie ayAcita aura anuddiSTa nirdoSa bhojana dina meM eka bAra letA hai| pAtra aura Asana ko svIkAra nahIM krtaa| AhAra ke grahaNa kI pUrti aMjalibaddha donoM hAthoM se ho jAtI hai aura khar3e-khar3e hI upakaraNoM meM Asakti kiye binA AhAra liyA jA sakatA hai, isalie pAtra aura Asana kA Azraya nahIM letaa| saMyama kI rakSA aura jJAna kI vRddhi ke lie vaha pIchI, kamaNDalu aura zAstra ko svIkAra karatA hai| kintu unake uThAne dharane meM kisI ko bAdhA na pahu~ce, isa abhiprAya se vaha pUrI sAvadhAnI rakhatA hai| mala-mUtra Adi kA kSepaNa bhI nirjantu aura ekAnta sthAna meM karatA hai| kAya aura mana kI yadvA-tadvA pravRtti se virata rahatA hai| keza sammUrcchana- jIvoM kI utpatti ke sthAna haiM, isa abhiprAya se vaha svayaM apane hAtha se unake utpATana kA vrata svIkAra karatA hai| isake lie kisI se kartarI aura churA Adi kI yAcanA nahIM krtaa| koI svecchA se lAkara dene bhI lage, to bhI vaha unheM svIkAra nahIM karatA / unake svIkAra karane meM yA unase kAma lene meM vaha apane svAvalambana vrata kI hAni mAnatA hai 1 sAdhu kI parigraha Adi ke samAna zarIra meM bhI Asakti nahIM hotI, isalie vaha na to zarIra kA saMskAra karatA hai| aura na snAna hI karatA hai| AvaraNa aura parigraha kA tyAga kara dene se vaha nagna rahatA hai| AhAra utanA hI letA hai jo zarIra ke sandhAraNa ke lie Avazyaka hotA hai| usake mu~ha meM AhArajanya durgandha Adi ke utpanna na hone ke kAraNa use dantadhovana Adi kI bhI AvazyakatA nahIM pdd'tii| vaha apane pA~coM indriyoM ke viSayoM se sadA virakta rahatA hai| yaha pratyeka sAdhu kI jIvana-bhara ke lie svIkRta caryA hai| isakA vaha pratidina zarIra meM Asakti kiye binA uttama rIti se pAlana karatA hai| sAdhu ke mUlaguNa aTThAIsa hote haiM : pA~ca mahAvrata, julAI 2005 jinabhASita 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~ca samiti, pA~ca indriyoM ke viSayoM kA nirodha, sAta vizeSa / hai|| guNa aura chaha aavshyk| inameM se bAIsa mUlaguNoM kA vicAra | 8. saMyama ke yogya kSetra, nirjana vana, giri guphA yA pUrva meM kara Aye haiN| chaha Avazyaka ye haiM : sAmAyika, | caityAlaya Adi meM nivAsa karatA hai| caturviMzatistava, vandanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna aura vyutsrg|| 9. anya sAdhuoM kI AvazyakatAnusAra vaiyAvRtya sAdhu inakA bhI uttama rIti se pAlana karatA hai| jIvana | karatA hai| maraNa, lAbha-alAbha, saMyoga-viyoga, mitra-zatru aura sukha- | 10. gA~va meM eka dina aura zahara meM pA~ca dina se duHkha meM samatA-pariNAma rakhanA aura trikAla deva-vandanA | adhika nivAsa nahIM karatA hai| karanA sAmAyika hai| caubIsa tIrthaMkaroM ko nAma, nirukti aura 11. pahale apanI guru-paramparA se Aye hue Agama gaNAnakIrtana karate hue mana, vacana aura kAya kI zuddhipUrvaka | kA vidhiparvaka adhyayana karake garu kI AjJA se anya ma karanA caturvizati-stava hai| pAMca parameSThI aura jina- | zAstroM kA adhyayana karatA hai| pratimA ko kRti-karma ke sAtha, mana, vacana aura kAya kI | 12. adhyayana karane ke bAda yadi anya dharmAyatana zuddhipUrvaka praNAma karanA vandanA hai| dravya, kSetra, kAla aura | Adi sthAna meM jAne kI icchA ho, to guru se aneka bAra bhAva ke Alambana se vratavizeSa meM yA AhAra Adi ke grahaNa | pRcchApUrvaka anujJA lekara akelA nahIM jAtA hai; kintu anya ke samaya jo doSa lagatA hai, usakI mana, vacana aura kAya | sAdhuoM ke sAtha jAtA hai| akele vihAra karane kI guru aise kI samhAla ke sAtha nindA aura gardA karate hue zuddhi karanA sAdhu ko hI anujJA dete haiM jo sUtrArtha kA jJAtA hai| uttama pratikramaNa hai| tathA ayogya nAma, sthApanA aura dravya Adi prakAra se tapazcaryA meM rata hai, jisane sahanazakti bar3hA lI hai, kA mana, vacana aura kAya se tyAga kara denA pratyAkhyAna hai| jo zAnta aura prazasta pariNAmavAlA hai, uttama saMhanana kA vizeSa niyama dhArI hai, saba tapasviyoM meM purAnA hai, apane AcAra kI rakSA ye sAdhu ke mUla guNa haiN| inakA vaha niyamita rUpa se | karane meM samartha hai aura jo dezakAla kA parNa jAtA hai| jo ina pAlana karatA hai| inake sivA ukta dharma ke pUraka kucha upayogI | guNoM kA dhArI nahIM hai, usake ekala vihArI hone para guru kA niyama aura haiM jinako jIvana meM utArane se sAdhudharma kI rakSA / apavAda hone kA, zruta kA viccheda hone kA aura tIrtha ke mAnI jAtI hai| ve ye haiM malina hone kA bhaya banA rahatA hai tathA svairAcAra kI pravRtti 1. jo apane se baDe purAne dIkSita sAdha haiM. unake sAmane Ane para abhyutthAna aura praNAma Adi dvArA unakI sAdhu ekala vihArI nahIM ho sktaa| jo isa pravRtti ko samucita vinaya karatA hai| protsAhana dete haiM, ve bhI ukta doSoM ke bhAgI hote haiN| prAyaH jo 2. AgamArtha ke sunane aura grahaNa karane meM ruci rakhatA | gAraba doSa se yukta hotA hai, mAyAvI hotA hai, AlasI hotA hai, vratAdi ke pUrNarUpa se pAlana karane meM asamartha hotA hai aura 3. guru Adi se zaMkA kA nivAraNa vinayapUrvaka karatA pApabuddhi hotA hai, vahI guru kI avahelanA karake akelA rahanA cAhatA hai| 4. zruta kA abhyAsa bar3ha jAne para na to ahaMkAra 13. AryikA yA anya strI ke akelI hone para karatA hai aura na use chipAtA hai| unase bAtacIta nahIM karatA aura na vahA~ ThaharatA hI hai| 5. jJAna aura saMyama ke upakaraNoM ke prati Asakti | 14. yadi bAtacIta karane kA vizeSa prayojana ho to nahIM rkhtaa| aneka striyoM ke rahate hue hI dUra se unase bAtacIta karatA 6. jisa pustaka kA svAdhyAya karatA hai, use svAdhyAya | hai| samApta hone taka ke lie hI svIkAra karatA hai, anAvazyaka | 15. AryikAoM yA anya vratI zrAvikAoM ke upAzraya pastakoM ke saMgraha meM ruci nahIM rkhtaa| anusandhAna ke lie | meM nahIM tthhrtaa|| adhika pustakoM kA avalokana karanA varjanIya nahIM hai, | 16. apanI prabhAvavRddhi ke lie mantra, tantra aura jyotiSa parantu unake saMgraha meM ruci nahIM rkhtaa| vidyA kA upayoga nahIM krtaa| 7. apane guru aura gurukula ke anukUla pravRtti karatA 17. taila-mardana Adi dvArA zarIra kA saMskAra nahIM 6 julAI 2005 jinabhASita - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA aura sugandhita dravyoM kA upayoga nahIM karatA / 18. zIta Adi kI bAdhA se rakSA ke upAyoM kA Azraya nahIM letA / 19. vasatikA Adi kA dvAra svayaM banda nahIM karatA * tathA vahA~ AnevAle anya vyakti ko nahIM roktaa| 20. dIpaka yA lAlaTena kI rozanI ko kama-adhika nahIM krtaa| baiTarI bhI pAsa meM nahIM rakhatA / 25. tathA yAtrA ke samaya kisI prakAra kI savArI kA upayoga nahIM karatA / paidala hI vihAra karatA hai| ina niyamoM ke sivA aura bhI bahuta-se niyama haiM, jinakA vaha saMyama kI rakSA ke lie bhalI prakAra pAlana karatA hai| 2. AryikAoM ke vizeSa niyama ukta dharma kA samagra rUpa se AryikAe~ bhI pAlana karatI haiN| isake sivA unake lie jo anya niyama batalAye * gaye haiM, unakA bhI ve AcaraNa karatI haiN| ve anya niyama ye 21. uSNatA kA vAraNa karane ke lie paMkhe Adi kA upayoga nahIM karatA / 22. apane sAtha naukara Adi nahIM rakhatA / 23. kisI ke sAtha visaMvAda nahIM karatA / 12. AcArya se pA~ca hAtha, upAdhyAya se chaha hAtha aura anya sAdhuoM se sAta hAtha dUra rahakara go-Asana meM 24. tIrthAdi kI yAtrA ke lie artha kA saMgraha nahIM baiThakara unakI vandanA karatI haiN| jo sAdhu AryikAe~ isa karatA aura na isakI pUrti ke lie upadeza detA hai| AcAra kA pAlana karate haiM, ve jagat meM pUjA aura kIrti ko prApta karate hue anta meM yathAniyama mokSa-sukha ke bhAgI hote haiN| 1. ve paraspara meM eka-dUsare ke anukUla hokara ekadUsare kI rakSA karatI huI rahatI haiN| 2. roSa, vairabhAva aura mAyAbhAva se rahita hokara lajjA aura maryAdA kA dhyAna rakhatI huI ucita AcAra kA pAlana karatI haiN| 3. sUtra kA adhyayana, sUtrapATha, sUtra kA zravaNa, upadeza denA, bAraha anuprekSAoM kA cintavana, tapa, vinaya aura saMyama meM sadA sAvadhAna rahatI haiN| 4. zarIra kA saMskAra nahIM karatIM / 5. sAdA binA raMgA huA vastra pahanatI haiN| 6. jahA~ gRhastha nivAsa karate haiM, usa makAna Adi meM nahIM ThaharatIM / 7. kabhI akelI nahIM rhtiiN| kama-se-kama do-tIna milakara rahatI haiN| 8. binA prayojana ke kisI ke ghara nahIM jaatiiN| yadi prayojanavaza jAnA hI par3e, to gaNinI se anujJA lekara hI jAtI haiN| 9. ronA, bAlaka Adi ko snAna karAnA, bhojana banAnA, dAI kA kArya aura kRSi Adi chaha prakAra kA Arambha karma nahIM karatIM 1 10. sAdhuoM kA pAda- prakSAlana va unakA parimArjana nahIM krtiiN| 11. vRddhA AryikA ko madhya meM karake tIna, pA~ca yA sAta AryikAe~ milakara eka-dUsare kI rakSA karatI huI AhAra ko jAtI haiN| I 3. gRhastha-dharma mokSa prApti kA sAkSAt mArga munidharma hI hai / kintu jo vyakti munidharma ko svIkAra karane meM asamartha hote hue bhI use jIvanavrata banAne meM anurAga rakhate haiM, ve gRhasthadharma ke adhikArI mAne gaye haiM / munidharma utsargamArga hai aura gRhasthadharma apavAdamArga hai| tAtparya yaha hai ki gRhasthadharma se AMzika Atmazuddhi aura svAvalambana kI zikSA milatI hai, isalie yaha bhI mokSa kA mArga mAnA gayA hai| samIcIna zraddhA aura usakA phala I jo munidharma yA gRhasthadharma ko svIkAra karatA hai, usakI pA~ca parameSThI aura jinadeva dvArA pratipAdita zAstra meM avazya zraddhA hotI hai| vaha anya kisI ko mokSa-prApti meM sAdhaka nahIM mAnatA, isalie Atmazuddhi kI dRSTi se inake sivA anya kisI kI vandanA aura stuti Adi nahIM karatA / tathA una sthAnoM ko Ayatana bhI nahIM mAnatA jahA~ na to mokSamArga kI zikSA milatI hai aura na mokSamArga ke upayukta sAdhana hI upalabdha hote haiN| laukika prayojana kI siddhi ke lie dUsare kA Adara-satkAra karanA anya bAta hai / vaha jAnatA hai ki zarIra merA svarUpa nahIM hai, isalie zarIra, usakI sundaratA aura bala kA ahaMkAra nahIM krtaa| dhana, aizvarya, kula aura jAti ye yA to mAtA-pitA ke nimitta se prApta hote haiM yA prayatna se prApta hote haiN| ye AtmA kA svarUpa nahIM ho sakate, isalie inakA bhI ahaMkAra nahIM krtaa| jJAna aura tapa ye samIcIna bhI hote haiM aura asamIcIna bhI hote julAI 2005 jinabhASita 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haiN| jise AtmadRSTi prApta hai, unake ye asamIcIna ho hI nahIM / hI kruuNgaa| isake bAhara hone vAle vyApAra Adi se yA sakate, isalie inheM mokSamArga prayojaka jAna inakA bhI ahaMkAra nahIM karatA / dharma AtmA kA nija rUpa hai, yaha vaha jAnatA hai, isalie apanI khoyI huI usa nidhi ko prApta karane ke lie vaha sadA prayatnazIla rahatA hai| usake nimitta se hone vAle lAbha se mujhe koI prayojana nahIM hai| samaya-samaya para yathA niyama dUsare vrata ko svIkAra karate samaya vaha apane isa kSetra ko aura bhI sImita karatA hai| aura isa prakAra apanI tRSNA para uttarottara niyantraNa sthApita karatA jAtA hai| itanA hI nahIM, vaha AjIvikA meM aura apane AcAra-vyavahAra meM unhIM sAdhanoM kA upayoga karatA hai jinase dUsare prANiyoM ko kisI prakAra kI bAdhA nahIM hone paatii| jinase dUsaroM kI hAni hone kI sambhAvanA hotI hai, unakA vaha nirmANa bhI nahIM karatA aura aisA karake vaha svayaM ko anarthadaNDa se bacAtA hai| cAra zikSAvrata vaha apane jIvana meM kucha zikSAe~ bhI svIkAra karatA hai / prathama to vaha samatA tattva kA abhyAsa kara apane sAmAyika zikSAvrata ko puSTa karatA hai| dUsare, parva dinoM meM ekAzana aura upavAsa Adi vratoM ko svIkAra kara vaha proSadhopavAsa vrata kI rakSA karatA hai| zarIra sukhazIla na bane aura Atmazuddhi kI ora gRhastha kA citta jAve, isa abhiprAya se vaha isa vrata ko svIkAra karatA hai| vaha apane AhAra Adi meM prayukta honevAlI sAmagrI kA bhI vicAra karatA hai aura mana tathA indriyoM ko matta karanAlI tathA dUsare jIvoM ko bAdhA pahu~cAkara niSpanna kI gayI sAmagrI kA upayoga na kara upabhoga- paribhoga parimANavrata ko svIkAra karatA hai| atithi sabakA AdaraNIya hotA hai aura usase saMyama ke anurUpa zikSA milatI hai, isalie vaha atithisaMvibhAga vrata ko svIkAra kara sabakI yathocita vyavasthA karatA hai / ye gRhastha ke dvArA karane yogya bAraha vrata haiM / inake dhAraNa karane se usakA gArhasthika jIvana saphala mAnA jAtA hai| pA~ca aNuvrata isa prakAra dRr3ha AsthA ke sAtha samyagdarzana ko svIkAra karake vaha apanI zakti ke anusAra gRhasthadharma ke prayojaka bAraha vratoM ko dhAraNa karatA hai / bAraha vrata ye haiM- pA~ca aNuvrata, tIna aura cAra zikSAvrata / hiMsA, asatya, guNavata corI, abrahma aura parigraha kA vaha eka deza tyAga karatA isalie usake pA~ca aNuvrata hote haiM / tAtparya yaha hai ki vaha trasa hiMsA se to virata rahatA hI hai, binA prayojana ke ekendriya jIvoM kA bhI vadha nahIM krtaa| aisA vacana nahIM bolatA jisase dUsaroM ko hAni ho yA bolane se dUsaroM ke sAmane apramANita bananA par3e / anya kI choTI-bar3I kisI vastu ko usakI AjJA ke binA svIkAra nahIM karatA / apanI strI ke sivA anya saba striyoM ko mAtA, bahana yA putrI ke samAna mAnatA hai aura AvazyakatA se adhika dhana kA saMcaya nahIM karatA / tIna guNavata ina pA~ca vratoM kI vRddhi ke lie vaha digvrata, dezavrata aura anarthadaNDavirativrata ina tIna guNavratoM ko bhI dhAraNa karatA hai| digvrata meM jIvana-bhara ke lie aura dezavrata meM kucha kAla ke lie kSetra kI maryAdA kI jAtI hai| gRhastha kA putra, strI aura dhana-sampadA se nirantara samparka rahatA hai / isa kAraNa usakI tRSNA meM vRddhi honA sambhava hai / ye donoM vrata usI tRSNA ko kama karane ke lie yA sImita rakhane ke lie svIkAra kiye jAte haiM / prathama, vrata ko svIkAra karate samaya vaha isa prakAra kI pratijJA karatA hai ki maiM jIvana-bhara apane vyApAra Adi prayojana kI siddhi isa kSetra ke bhItara rahakara kramaza: 'jJAnapITha pUjAJjali' ke 'prAstAvika vaktavya' se sAbhAra giranAra meM gurudattAtreya - praveza dvAra ke nirmANa kA tIvra virodha bhArata ke prasiddha tIrtha giranAra ke praveza sthala para 'gurudattAtreya praveza dvAra' banAne kA nirNaya liyA gayA hai, jisakA bhUmipUjana dinAMka 16 maI 2005 ko jUnAgar3ha ke kalekTara dvArA kiyA gyaa| isa praveza dvAra ke nirmANa kA sampUrNa bhArata kA jaina samAja tIvra virodha karatA hai aura gujarAta pradeza ke zAsana se anurodha karatA hai ki vaha sAmpradAyika pravRttiyoM ko protsAhita na kara dharmanirapekSa nIti se kArya karane kA prayAsa kare / 'giranAra praveza dvAra' ke bajAya 'gurudattAtreya praveza dvAra' banAkara jainoM ke giranAra tIrthakSetra para kabjA karane kI bar3I bhArI sAjiza kI jA rahI hai, jisakA pUrI tAkata se virodha karanA Avazyaka hai| 8 julAI 2005 jinabhASita Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutapaMcamI parva : zrutadevI aura hamAre karttavya bra. saMdIpa 'sarala' bhagavAna RSabhadeva ke tIrthakAla se bhagavAna mahAvIra | 3. krodhAdi kaSAyoM kI maMdatA svAdhyAya se prApta hotI * ke tIrthakAla taka zrutajJAna kI avirala dhArA calatI rhii| | hai| bhagavAna mahAvIra ke mokSagamana pazcAt 683 varSa taka zruta 4. pAMcoM indriyoM ke viSayoM meM jAte hae mana ko ko lipibaddha karane kA kArya prArambha nahIM huA thaa| A. | svAdhyAya se hI rokA jAtA hai| dharasena jI ne isa dizA meM prayatna karake suyogya munidvaya 5. hiMsAdipApoM se nivRtti evaM heyopAdeya kA jJAna munizrI 108 puSpadaMta jI evaM munizrI 108 bhUtabali jI svAdhyAya se hI huA karatA hai| mahArAja ko A. paramparA se prApta jJAna pradAna kiyaa| bhUtabalI 6. svAdhyAya ke mAdhyama se vyakti paramAtmA aura jI ne jyeSTha zuklA paMcamI ko SaTkhaNDAgama kI racanA pUrNakara | paraloka se anAyAsa samparka sthApita kara letA hai| caturvidha saMgha ke samakSa zrutajJAna kI pUjA kI thii| tabase yaha tithi zrutapaMcamI ke rUpa meM jAnI jAtI hai| 7. jaise eka-eka paise ke saMcaya se dhana kI vRddhi hotI hai, usI prakAra eka-eka sadvicAra kA saMgraha karane se zrutadevI aura hamAre karttavya : AtmotthAna meM sahAyaka jJAnakoSa kI vRddhi hone se pANDitya kI prApti hotI hai| deva-zAstra aura guru ke madhya zAstroM kA mahattvapUrNa sthAna huA karatA hai| zruta kI bhakti karane se samyagjJAna kI prApti 8. kevala dhana/aizvarya se koI sukhI nahIM ho sakatA, huA karatI hai aura sadjJAna/bhedavijJAna se jIva apane lakSya apitu dharma va tattvajJAna se vyakti saMtoSaprada jIvana zailI ko prApta kara letA hai| hamAre AcAryoM ne jJAnArAdhanA hetu apanAkara sukhI bana sakatA hai| svAdhyAya kI prabala preraNA dete hue svAdhyAya ko parama tapa 9. svAdhyAya karanevAlA vyakti adhikAdhika jJAna kahA hai| itanA hI nahIM, zrAvaka evaM zramaNoM kI SaTAvazyaka prAptakara AnaMda ko prApta hotA hai| bhAvanAoM meM abhIkSNajJAnopayogI bhAvanA nirantara svAdhyAya 10. Abhyantara cakSuoM ko kholane ke lie svAdhyAya kI preraNA hameM diyA karatI hai| eka aMjanazalAkA hai| svAdhyAya kyA, kaise, kyoM : zAstroM kA paThana- 11. svAdhyAyazIla mAnava ke andara prazama, saMvega, pAThana karanA vyavahAra svAdhyAya kahalAtA hai, to sva-AtmA | anukampA Adi udAraguNoM kI pUMjI nirantara bar3hatI rahatI hai| ke nikaTa vAsa karanA athavA AtmA kA adhyayana karanA | 12. svAdhyAya saMsAra kI nazvara AkulatA se Upara nizcaya svAdhyAya kahalAtA hai| uThane ke lie anupama nasainI ke samAna hai| pratidina niyamita rUpa se vinayapUrvaka kramabaddha tarIke 13. svAdhyAyazIla vyakti ko loka meM yaza-sammAna se svAdhyAya karanA caahie| svAdhyAya kyoM karanA cAhie? | bhI prApta hotA hai| isa prazna kA uttara dete hue A. pUjyapAda svAmI jI sarvArthasiddhi 14. svAdhyAya eka zubhakriyA hai, isake mAdhyama se grantha meM likhate haiM ki svAdhyAya karane se prajJAtizaya, prazasta atizaya puNya kA Asrava-baMdha hotA hai| adhyavasAya, paramasaMvega, tapavRddhi evaM aticAroM meM vizuddhi 15. svAdhyAya karane se jIva paramparA se AtmAnubhavabaDhA karatI hai| zAstrAbhyAsa kI apUrva mahimA hai jaise dazA ko prApta hotA hai| 1. maiM kauna hU~? janma, maraNa kyA hai? saMsAra meM merA svAdhyAya kI mahimA vacanAtIta hai| hameM pramAda kA kyA saMbaMdha hai ityAdi rahasyAtmaka prazna svAdhyAyazIla vyakti tyAgakara nirantara svAdhyAya meM hI adhikAdhika samaya denA ke mana meM uThA karate haiN| caahie| zrutapaMcamI para hameM svAdhyAya karane kA niyama lekara 2. naI dizA, naye vicAra, naye zodha aura vaiduSya ke svAdhyAya kI paramparA ko jIvaMta rakhanA caahiye| avasara nirantara svAdhyAya karane vAloM ko prApta hote haiN| - julAI 2005 jinabhASita 9 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra bhaNDAroM ke prati hamAre karttavya : hamAre jinAlayoM kI apUrva zobhA jinapratimAoM evaM zAstra bhaNDAroM se huA karatI hai| hamAre pUrvaja pUrvAcAryoM dvArA likhita mAM jinavANI ko tADapatra - bhojapatra evaM kAgajoM para likhakaralikhavAkara maMdiroM meM virAjamAna karavAte rahe haiN| ve isa bAta ko acchI taraha jAnate the ki ina granthoM meM jaina saMskRti, itihAsa, siddhAnta, AcAra-vicAra kI pracura sAmagrI samAhita hai| zrutapaMcamI parva ke avasara para zrutabhaNDAroM ke saMrakSaNasaMvarddhana kA kArya bRhada stara para kiyA jAtA hai| zrutapaMcamI parva para itanA to avazya kareM 1. zrutapaMcamI ko jinavANI kI zobhAyAtrA, sAmUhika zrutapUjana kara zrutapaMcamI parva kI mahattA para dharmasabhA kA Ayojana karanA cAhie / 2. zAstra bhaNDAra ke samasta grantha nikAlakara havA meM rakhanA cAhie, granthoM kI, almAriyoM kI saphAI karanA caahie| purAne jIrNa zIrNa veSTana (achAra) evaM kavhara alaga karake naye car3hAnA caahie| 3. kama se kama eka grantha bulavAkara zAstra bhaNDAra meM virAjamAna karanA cAhie / 4. yadi ho sake to sAmUhika zAstrasabhA prArambha karanA cAhie / yadi yaha saMbhava na ho to svataMtrarUpa se svAdhyAya avazya hI karanA cAhie / 5. hastalikhita granthoM kI pUrNa surakSA ke liye granthoM ko sUtI kapar3oM meM kasakara bA~dhanA cAhie, tAki zIta- dhUpa se prabhAvita na hoN| 6. zAstra bhaNDAra ke sthAnoM para khAdya sAmagrI na rakhI jAve, zIta Adi kA prakopa na ho isa bAta kA dhyAna rakhA jAve / 7. kIr3e-makor3e, dImaka Adi se bacAva hetu almAriyoM meM sUkhI nIma kI pattI athavA nIma kI khalI rkheN| 8. ajavAyana kI poTaliyAM athavA lavaMga cUrNa almAriyoM meM rakheM / 9. graMthabhaNDAra kA sUcIkaraNa kara pUrNa jAnakArI rkheN| 10. apane-apane grantha bhaNDAroM ke vyavasthApana meM sahabhAgI avazya bneN| AzA hai hamAre zrutapremI upAsaka avazya hI zrutasevA kA saMkalpa lekara zrutajJAna se kevalajJAna taka kI yAtrA pUrNa kreNge| anekAnta jJAna maMdira zodha saMsthAna, bInA kiMkarttavyavimUr3ha jaina samAja kyA aba bhI jAgegA ? nirmalakumAra pATodI giranAra siddhakSetra para somavAra 19 maI 2005 taka jitanA kucha ghaTita huA hai, usa sabake bAvajUda bhI samAja ke saMgaThana, tIrthakSetra kameTiyA~, santa, vidvAn na saceta dikha rahe haiM aura na gNbhiir| yojanAbaddha aura saMgaThita rUpa se artha sAmarthya ke sAtha pharavarI 2006 ko Ayojita pUjya bhagavAna bAhubalI mastakAbhiSeka ke liye saba kucha kiyA jA rahA hai| giranAra ke DUbate astitva ko bacAne ke liye a~gUThA kaTAkara zahIda hone kI pravRtti dikhAI de rahI hai| kisI ke antarmana meM yaha vicAra nahIM kauMdha rahA hai ki jaba taka giranAra siddhakSetra kI rakSA nahIM ho jAtI taba taka na bAhubalI kA mahAmastakAbhiSeka kareMge, na paMcakalyANaka kareMge, apitu samUce samAja ko jAgRta aura sakriya karake eka sUtra meM ba~dhakara sArI zakti tIrtharAja giranAra ke liye arpaNa kreNge| giranAra digambara jaina samAja kI pahacAna hai, isake binA jaina saMskRti kA eka aMga kama ho jaaegaa| bhaviSya meM hamAre anya siddhakSetra ga~vAne kA patha prazasta hone kA bhaya hai| kyoM nahIM varSAyoga meM santagaNa sirpha giranAra kI carcA kareM? kyoM nahIM rASTrIya stara para tIrtharakSA ke liye sirpha eka kameTI kAma kare? kyA apanI-apanI DhapalI apanA apanA rAga alApanA aba bhI jarUrI hai ? kyA itanA adhika pAnI sira para se nikala jAne ke bAda bhI hamArI A~kheM nahIM khuleMgI? hAthoM se tIrthakSetra phisalatA huA jAnane ke bAda bhI hama caina kI nIMda soe raheMge? kitanoM kA aMtarmana vicalita hai ? tIrtha karAha rahA hai, samAja nahIM / prahAra tIrtha para huA hai| 22, jA~ya bilDarsa kaoNlonI, indaura (ma. pra. ) 10 julAI 2005 jinabhASita Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha maMtra-taMtra-vijJAna hameM kahA~ le jA rahA hai ? prA. sau. lIlAvatI jaina A. guNadharanaMdI jI likhita maMtra-taMtra vijJAna kA | suvidhA cAhatA hai aura camatkAra bhI!...paraMtu pAkhaMDiyoM ne chala (dvitIya bhAga-pRSTha 110) kisI ne par3hane ke lie diyaa| aura prapaMca kA jAla phailAyA aura isa mahAna vidyA ke prati hamane socA jaina maMtrazAstra kI vijJAnaniSTha bhUmikA se mela | ghRNA aura avizvAsa prApta karA diyaa|" ...to kyA mithyA biThAnevAlI bhUmikA ke tahata yaha graMtha likhA gayA hogaa| maMtra-taMtra kA virodha karane vAle A.kaMdakaMda pAkhaMDI chalakapaTa ataH utsukatApUrvaka par3hanA AraMbha kiyA aura pAyA ki yaha karanevAle the? 'laghavidyAnavAda kI choTI bahana' ke rUpa meM hai| ise paDhakara Aie! isa para adhika vicAra na karate hue hama vicAra AyA ki isa prakAra kA maMtravijJAna hameM kahA~ le jA pAThakoM ko una maMtroM kA paricaya karAte haiM jisase ve svayaM rahA hai? jAna leM ki ye maMtra hameM kahA~ le jA rahe haiM? aura maMtravijJAna A. guNadharanaMdajI ne aisI aura kucha (28 taka) ke nAma para hamArI zraddhA meM kauna sA vijJAna jhoMkA jA rahA hai? anya kitAboM kA saMkalana, saMpAdana, lekhana kiyA hai| unameM isa pustaka meM prastuta maMtroM kI bhASA adhika sthAna kucha ye nAma haiM- vidyAnuzAsana, jaina vAstuvijJAna, muhUrta vijJAna, / | para rAjasthAnI-hu~DhArI se milatI julatI hai| aura kaI maMtra yAtrAzakuna, aMkajyotiSa, yaMtra-maMtra-ArAdhana, sarasvatI-kalpa, saMskRta meM haiN| hamane A. kuMthusAgara dvArA prakAzita laghuvidyAnujvAlAmAlinI-kalpa, svara-vijJAna, IMTa kA javAba patthara se IMTa kA javAbapAzA se vAda ke mUla tADapatrIya graMtha kA saMzodhana kiyaa| paraMtu vaha Adi haiN| sabake nAma par3hakara hama jAna gae haiM ki A. graMtha jaina pUrvAcArya (ke nAma se) likhita pramANita nahIM mahAvIrakIrti jI se panapI yaha maMtra-taMtra-vijJAna kI dhArA hotaa| na hi laghuvidyAnuvAda meM samAviSTa hiMsaka maMtrataMtra jaina jAlI vidyAnuvAda ke irda girda hI ghUma rahI hai, jisameM jAraNa, AcAryoM ke likhe lagate haiN| mAraNa, tAraNa, uccATana, staMbhana, vazIkaraNa, AkarSaNa, vidveSaNa 20vIM sadI ke prathamAcArya pU. zAMtisAgarajI mahArAja tathA nimitta, zakuna Adi vidyAoM kA samAveza hai| inameM ne isa prakAra kI maMtra-taMtravAdI pravRttiyoM ko kabhI prazraya nahIM diyaa| unakI ziSyaparaMparA meM bhI vaha dikhAyI nahIM detii| paraMtu roga maMtra, rakSA-maMtra, vidyA-maMtra, preta-maMtra, kAryasiddhi-maMtra pra.A. mahAvIrakIrtijI se yaha maMtrataMtra kI dhArA panapI hai jo Adi anekoM maMtroM kA bhI samAveza hai| unakI ziSyaparaMparA meM dikhAyI detI hai| hama A.kuMthasAgara ___ hamane 1984-85 ke daramiyAna 'laghuvidyAnuvAda ke virodha meM' aura 'pU.A. vimalasAgarajI ko khulA AvAhana' tathA unake sabhI ziSyoM se vinayapUrvaka kahanA cAhate haiM ki yaha vidyAnuzAsana yA vidyAnuvAda jahA~ kahIM se bhI bhojapatrazIrSaka se jo 2 parace deza bhara ba~TavAye the, usameM hamane isa | tAr3apatra meM likhita prApta huA ho, jaina saMzodhaka-abhyAsakoM maMtra-taMtravAdI dhArA kI apravRttiyoM ko khulA kiyA thaa| paraMtu ko upalabdha karAyeM, jisase ki unakI prAmANikatA siddha sacce deva-zAstra-guru-svarUpa ke sahI adhyayana ke abhAva meM, svAdhyAya se vaMcita ajJa samAja, bhautika sukhoM kI kI jA ske| upalabdha maMtra to anya-ajaina nAthapaMthIya, zAktapaMthI, haThavAdI Adi vicAradhArA se Aye pratIta hote abhilASA se, rAga-dveSa ke moha jAla meM pha~satA ina viSayoM haiN| jainatva kA sparza batAne ke lie mAtra bIca meM NamokAra meM apanA samAdhAna DhU~Dha rahA hai| prastAvanA ke do zabda meM A. maMtra kA samAveza galata uddezyapUrNa tathA asthAyI lagatA hai| guNadharanaMdI jI ke anusAra, 'maMtra vijJAna anAdi nidhana hai|' hama unase pUchanA cAhate haiM ki kauna sA maMtra-vijJAna anAdi kucha namUne 'jaina maMtra vijJAna' se uddhRta kara rahI hU~nidhana hai? upAdeya yA heya? zubha yA azubha? Apane jo maMtra (1) rakSA maMtra - 6 (pRSTha 14) Age narasiMha, pIche narasiMha, ....maramaraThA meM phirU~, maNiyA mAMsa khAU~.....maiM hanumaMta vijJAna prakAzita kiyA hai vaha heya hai yA upAdeya? kyA vaha kA baalk.....aadi| isa maMtra kI bhASA rAjasthAnI se milatI vItarAgatA ko bar3hAvA detA hai? yA saMsArasukhoM kI abhilASAe~ hai| isameM narasiMha, haNamaMta, nAharasiMha, bhairUjI, gorakhanAtha pUrNa karatA hai? Adi nAma Aye haiN| DAkinI, zAkinI, DaMkanI, zaMkhanI, ___ Apa likhate haiM "maMtrasAdhana dvArA devI devatA apane vaza meM ho jAte haiM...maMtra-siddhi-prApta sAdhaka ko saMsAra kA samasta sAlinI, bIjAsanI, kAlakA Adi ke bhI nAma Aye haiN| vaibhava sulabha ho jAtA hai|...is bhautikatApradhAna yuga meM mAnava prazna - kyA ina DAkinI, zAkinI Adi se honevAle - julAI 2005 jinabhASita 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAta se rakSA karane ko ye maMtra diye gaye haiM? kyA yaha rakSA / AkarSiNI, ghaMTAkaraNI pizAcinI vizallA mama svapna darzaya hanumaMta, gorakhanAtha, narasiMha Adi kareMge? mAMsa khAne kI bAta | | svaahaa| kahane vAle maMtra kyA jaina maMtra ho sakate haiM? prazna-yaha pizAcinI kA maMtra japane se bacana siddhi (2) rakSAmaMtra 7 (pR. 14-15)- 'lakamAna hakIma hogI? kyA vaha pizAcinI hamAre mukha se bolegI? aura vaha hikamata ke bAdazAha damesyAM martajahAlI caDhe khvAjA itavArI, nahIM nikalI to? kyA bhUta-preta, pizAca bhagAne ke maMtra aura car3hI sarvA pUrA kI asavArI... ina pIroM kI aisI hAMka je mAre | par3hane hoMge? kyA ye jaina maMtra haiM? pizAcinI kI ArAdhanA sAta samudra pAra, Aya lagAU~ khuvAjA ke pAya, guru cora harAma | karanA jaina dharma meM mAnya hai? agara yaha pizAcinI jJAna va khora... na karoge to duhAI khvAjA muInuddIna kI hAjarI so haajrii|' vidyA de sakatI hai to jJAna ke kSayopazama kA, jJAnAvaraNAdikarma prazna-ye lukamAna hakIma, khvAjA muInuddIna kyA jaina | phala kA kyA matalaba raha jAtA hai? isa maMtra ke Age pUrvAcArya haiM? kyA yaha bhASA anAdi-anidhana maMtra kI bhASA | karmasiddhAMta kA vicAra karane kI kyA AvazyakatA raha jAtI lagatI hai? hai? koI bhI pApa karo aura maMtra se jhaDavA do, mukti ho (3) kSetrapAla mUla maMtra 4 - isa maMtra ke japane se | jAegI? baMdhana chaTe, baMdIkhAne se chaTe... (7) maMtra 7-yaha maMtra 1 lAkha bAra jape to sarva prazna-kyA coroM, khUnI, DAkuoM ke lie kAma AsAna | vidyA aave| saba jhagaDoM se vijaya hove| nahIM ho jAegA? koI bhI duSkRtya karo, maMtra japane se jela se prazna - zikharajI, giranArajI Adi vivAdoM meM ulajhe mukti mila jAyegI? kyA bhagavAna aMtarikSa pArzvanAtha tIrthakSetroM ko yaha maMtra baDA hI lAbhakArI hai. agara yaha maMtra (zirapura) jo kaI varSoM se tAle meM baMda haiM, mukta ho sakate haiM? | pratipakSa ke hAtha meM calA gayA to kyA hama hAra jAyeMge? becAre kAryakartAoM ke korTa kacaharI ke cakkara se to jAna (8) dhana va kraya-vikraya lAbha-1-isa maMtra meM chUTe? Aja taka kisI AcArya ko yaha kyoM nahI sUjhA? cAvaloM para 500 jApa kareM aura galle meM DAle to kraya (4) kSetrapAla mUla maMtra 13 - yaha maMtra japane se | vikraya meM lAbha ho| kSetrapAla pratyakSa Ave tathA gur3a pAnI meM ghole... prasanna bhvti| prazna - samAja meM 80% berojagAra jaina garIba yuvakoM prazna-kyA kSetrapAlajI ko bulAkara kAphI kAma | ko choTe-choTe kArobAra dilA diye jAyeM aura isa maMtra kA / nikalavAye jA sakate haiM? giranAra kSetra para anadhikRta kabjA pATha par3hAyA jAya to kyA unakI daridratA dUra ho sakatI hai? jamAne vAloM ko ye kSetrapAlajI ThIka kara deMge? saba samAja ke saMpanna hone meM isamaMtra se bahuta lAbha hogA? (5) kSetrapAla mUla maMtra 15 - jApa 27000 kiijai| (9) vacana cAturya maMtra 3-OM ajIjI bhavAnI koDiyA lobhANa kheve|jaap pUrA huyAM pakSI naivedya saMpUrNa kiijai| svAhA... pAche lApasI, ghUgharI, bar3A ko bhakSa diijai| jo kahe so kre| prazna-yaha ajIjI bhavAnI kauna hai? kyA vacana cAturya rAjA prajA, vaza kare, strI-AkarSaNa kare, ...paradvIpa denevAlI sarasvatI hai? yA zivAjI mahArAja kI kuladevatA bairIne naakheN| paradesa thI vastu ANI chai| paradesa mevA ANI bhavAnI devI hai? kyA vacana cArya kisI ke dene se milatA de| bhI hai? kyA pazu kI bhASA samajhane se unake dukha darda, prazna - lobhANa (dhUpa) khenA, lApasI, ghUdharI, bar3A Akroza ko bhI maMtra japane vAle samajha sakeMge? kyA yaha maMtra kA naivedya dekara agara kSetrapAla mahArAja prasanna hote haiM, to kyA roja yaha naivedya dekara hama jo kaheMge so ve kareMge? ye par3hakara pazu bhASA samajhakara kasAiyoM, bUcar3akhAne vAloM kA hRdaya parivartana hogA? kSetrapAla prabho! maha~gAI kama kara do! tsunAmI laharoM se pIr3ita ke makAna banavA do? rAjA, prajA ko vaza meM kara deMge? strI (10) karNa pizAcanI maMtra-(karNa pizAcanI devI kI ArAdhanA, karNa pUjA kahI hai, jaMgalI bera ke kAMTe aura AkarSaNa bhI karavA deMge? taba to hara koI ...khaira ! kyA Apa jaMgalI barAha kA dAMta pAsa meM rakhane ko kahA hai|) vizeSa yaha / alAuddIna ke cirAga haiM? agara haiM to kama se kama hameM hai ki yaha maMtra A. guNadharanaMdI jI kA svayaM AjamAyA huA, paradesa se bAdAma kAjU to ma~gavA dIjie, tAki bhUkha se marane siddha hai| caileMja ke sAtha likhA hai ki koI bhI sAdhaka Akara vAloM ko de skeN| ise parakha sakatA hai| hamArA A. guNadharanaMdIjI ko vinayapUrvaka (6) jJAna va vidyA prApti matra 5 - yakSiNI | nivedana hai ki agara yaha karNapizAcinI maMtra unako siddha hai. 12 julAI 2005 jinabhASita Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to ve usake sAmarthya se sammeda zikharajI, giranArajI, aMtarikSa pArzvanAthajI (zirapura ) ke vivAda ko suljhaayeN| jaina samAja unake pA~va dhokara piyegI / A. padmaprabhamaladhArI deva ne niyamasAra ke ajIva adhikAra ke zloka 50 kI TIkA meM likhA hai - iti viracita muccairdravyaSaTkasya bhAsvad, vivaraNamatiramyaM bhavyakarNAmRtaM yat / tadiha jinamunInAM dattacittapramodaM, bhavatu bhavavimuktyai sarvadA bhavyajantoH // 50 // artha - bhavyoM ke karNoM meM amRta sadRza chaha dravyoM kA ati ramya jinamuniyoM ke citta ko pramoda dene vAlA, vistArapUrvaka kiyA gayA SaTdravya vivaraNa bhavya jIvoM ko sadA mukti kA kAraNa ho / aura Apa to kAnoM meM amRta gholanevAlI jinavANI ko chor3a karNapizAcinI ko siddha kara baiThe haiN| aba hama kyA kaheM? - (11) bhUta-preta bhagAne vAle maMtra (pR.33 ) - isa maMtra kyA kAlI mA~ pratyakSa darzana detI hai? kyA hamArI ujjvala + (12) (pR.34) isa maMtra kA savA lAkha japa karane se mA~ tArAdevI nitya sirahAne do tolA sonA rakha detI hai ... taba to hara kisI ko isa maMtra se roja do tolA sonA (yAnI karIbana 12 hajAra ru. ) prApta ho to koI vyApAra, mehanata, naukarI kyoM kareM? (13) cakSuroga nivAraNa maMtra (pR. 34) - haNamaMta ko bhajane se ve hamAre A~khoM Adi ke roga ThIka karate haiN| taba to sAre A~khoM ke DaoNkTaroM ko aspatAla baMda kara ina haNamaMtajI ko hI bhajanA cAhie ? ... vizeSa yaha hai ki jaba inhIM AcArya yA munizrI kI A~kheM kharAba hotI haiM, taba inheM cazme kA naMbara nikAlane ke lie DaoNkTara ko pAsa kyoM bulAnA par3atA hai? kyA ye maMtra ina para kAma nahIM karate? (14) kAryasiddha maMtra - (pR. 43) dattAtraya namaH ... isa pustaka meM diyA yaha ( kalpavRkSa ke barAbara, camatkArapUrNa ?) maMtra par3hakara giranAra vAle paMDe kaheMge ki hamAre tumhAre dattAtreya eka hI to haiN| ... jainadharma hiMdUdharma kI hI to zAkhA hai / ... taba hamAre tIrtha kA kyA hogA? isa maMtra vijJAna ko kyA kaheM? isaprakAra anekoM maMtra isa pustaka meM diye haiM / jaiseber3I tor3anevAle maMtra, prabala buddhi karAnevAle maMtra, anAja ko kIr3oM se bacAnevAle maMtra, bhaya dUra karAnevAle maMtra, ariSTa nivAraNa, svapna phala, megha Agamana, pIliyA maMtra, sarpa jinavANI mAtA ko chor3a isa kAlI mA~ ke darzana karane ko bicchU kA viSa utArane ke maMtra, zarIra ke eka-eka aMga ke hamAre AcAryoM ne kahA hai? darda ke maMtra, garbhadhAraNa, garbharakSA, putraprApti, lar3akA hogA yA lar3akI, sukhaprasava Adi sabhI samasyAoM ke hala ina maMtroM se nikalate haiN| kucha maMtroM se cIMTiyA~ Adi bhagAyI jAtI haiM, miragI jAtI hai| kucha se ghar3A calatA hai| maMtrita cAvala cora ko khilAne se cora ke mukha se khUna giratA hai| aura bhI vighnanivAraNaM, bukhAra Adi roga nivAraNa, agninivAraNa, (isameM agri kA staMbhana batAyA hai), lakSmIprApti, putrasaMpadAprApti, mahAmRtyuMjaya maMtra, ( isase Ayu bar3hatI hai ? ) jahA~ mUTha mArane ke maMtra haiM vahA~ mUTha utArane ke bhI maMtra haiN| ye kAma vIra vetAla Adi karate haiN|..... hara maMtra saMsAra kA, iMdriya bhogoM kA viSaya hai| jisase vItarAgatA kosoM dUra hai / kahA~ taka carcA kareM ? par3hakara hama soca sakate haiM ki isa vItarAgadharma kA kyA hogA ? (15) vastu bar3hottarI kA maMtra (pR. 51 ) - isa maMtra ke par3hane se aTUTa bhaMDAra hotA hai / ...isa maMtra ke par3hane se sau | AdamI kI rasoI meM do sau loga khAnA khAyeM to bhI anna khatma nahIM hotaa| prazna- kyA hara zAdI-vivAha meM thor3A sA khAnA banAkara yaha maMtra phU~keM to sAre gA~va ko prItibhoja meM bulAyA jA sakatA hai? (16) SadgAyatrI maMtra (pR. 54 ) - jainagAyatrI, brahma gAyatrI, vaizyagAyatrI, sUryagAyatrI, rudragAyatrI, zUdragAyatrI Adi maMtroM meM vaizya, sUrya, vAsudeva, rUdra, viSNu Adi ke maMtra haiN| sabhI gAyatrI maMtroM ne anAdi anidhana NamokAramaMtra ko bhI phIkA kara diyaa| ismAIla jogI, gorakhanAtha Adi kA ullekha hai| (17) dAr3ha kA maMtra - isa maMtra meM kAmAkhyA devI, paise ur3Ane kA maMtra - (pR. 58) yaha maMtra paise ur3A lAtA hai| to kyA hamAre AcArya yaha karma bhI sikhAyeM ? kyA di. jaina sAdhu yaha saba kareM? jina muniyoM para dharmarakSA, zikSA, poSaNa evaM vRddhi kI pUrNa jimmedArI hai, kyA ve hI dharma ke zAzvata siddhAtoM ke mu~ha para kAlikha nahIM pota rahe haiM? siddhAtoM ke viparIta vicAradhArAoM kA samarthana nahIM kara rahe haiM? kyA zAzvata siddhAtoM ko gaDDhe meM nahIM DAla rahe haiM? kyA isa graMtha meM samAviSTa kucha maMtra-taMtroM kA prayoga ve tathA unase dIkSita kaI munigaNa khulakara nahIM kara rahe haiM? inameM kaI abhakSya padArthoM ko auSadhi ke rUpa meM julAI 2005 jinabhASita 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / sevana kI salAha kyoM dI gayI hai? ina maMtroM ko par3hane para prazna uThatA hai ki pIra-phakIroM ko bhajanevAle jainasamAja ko jainadharma kI ora mor3ane ke lie maMtra-taMtroM kA prayoga kahA~ taka ucita hai? kyA muniyoM ko itane ghinaune, hiMsAtmaka maMtra-taMtra maMjUra haiM? isakA pariNAma kyA hogA? isa eka graMtha ke panne panne para AkSepArha vacana, maMtra - taMtra bhare haiM, to saba pustakoM meM agaNita AkSepArha maMtra mila sakate haiN| sacce deva-zAstra-guru ke adhyayana-svAdhyAya se vaMcita 90% jaina isa prakAra ke graMthoM ko prAmANika Agamavacana samajhakara zraddhA se svIkAra karate dekhe gaye haiM, kyoMki AcArya padastha muniyoM dvArA saMkalita, likhita haiN| yaha sthiti bar3I gaMbhIra hai| kaI anabhyAsI isakA galata upayoga kara mUr3ha logoM ko pha~sA rahe haiN| mithyAtva kI tejI se bar3hatI isa A~dhI ko isaprakAra ke maMtra-taMtra-vijJAna ne aura bhar3akAyA hai| agara ise soca-samajhakara nahIM rokA gayA to 90% svAdhyAya se vaMcita jainasamAja dvArA svIkRta maMtra-taMtravAda jainadharma ko, sacce deva-zAstra-guru ke AtmavAda kI pAvanatA ko le DUbegA / yaha vicAradhArA AyI kahA~ se ? bha. mahAvIra ke bAda 683 varSoM taka jinavANI kI pavitra gaMgA kevala maukhika rUpa se bahatI rhii| dhIre-dhIre AcAryaparaMparA se bahate - bahate usakI dhArA kSINa ho gyii| anya jainapaMthiyoM ne jaisA bhI milA usakA saMkalana kara liyA / 12 aMgoM meM dRSTivAda aMga meM 14 pUrvoM meM vidyAnuvAdapUrva kA nAma AtA hai| paraMtu koI pAThI na bacane ke kAraNa anupalabdha hai| kevala usameM samAviSTa viSaya aura zlokoM kI saMkhyA Adi kI jAnakArI mAtra upalabdha hai| isalie anya paMthiyoM dvArA saMkalita aise kisI graMtha ko jinAgama ke Thosa AdhAra ke abhAva meM digambara jaina pUrvAcAryoM ne kabhI mAnyatA nahIM dii| aba koI tattvamarma anabhijJa, svArtha ke lie yA ajJAnatAvaza ise saMkalita prakAzita kare aura binA saMzodhana kiye binA siddhAMtazAstroM se usakA mUlyAMkana/tulanA kiye prakAzana kare, to jinavANI kI zuddha, sAtvika, pavitra dhArA ko kalaMkita honA pdd'egaa| kyoMki itane ghinaune vacana jaina siddhAMtoM ke kabhI nahIM ho skte| agara A. kuMdakuMda paMcaparamAgama nahIM likhate to mithyAtva kA niraMkuza zAsana aura bhI calatA rhtaa| para Apa to kuMdakuMda ke graMtha nikAlakara pheMkane ko kahate haiM / 1 isa dizA meM samAja ke sAmane prastuta kucha prazna 1. kyA sAdhu ke 28 mUlaguNoM meM yaha kArya baiThatA hai? 14 julAI 2005 jinabhASita muniyoM ko aise zAstraniSiddha graMthoM kA saMkalana, racanA, prakAzana Adi kArya tathA maMtra-taMtra ke prayoga karane cAhie? 2. kyA subuddha zrAvakoM ko maMtra-taMtra, prazna, bhaviSya Adi pUchane ke lie muniyoM ke pAsa jAnA cAhie? 3. kyA aise maMtra-taMtra vAda ko phailAne vAle muniyoM se carcA kara unheM sahI mArga meM mor3ane kA kAma zAstrI paMDita, vidvAnoM ko nahIM karanA cAhie? jisase munidharma kI rakSA ho? agara muni na mAneM to unakA khulakara virodha nahIM karanA cAhie? dharma bar3A hai yA vyakti ? 4. kyA jaina samAja meM panapatI yaha aMdhazraddhA hameM ThIka dizA meM le jA rahI hai ? isa dizA meM hameM kisa taraha kAma lenA cAhie? 5. kyA maMtra - taMtra se sacce deva - zAstra - guru kA tathA jaina siddhAntoM kA zraddhAna, adhyayana kA bhAva hotA hai? kyA yaha nAthapaMthI, haThavAdI sAdhuoM kI asat pravRtiyoM kA samarthana nahIM hai ? 6. kyA ina maMtroM dvArA AtmakalyANa hotA hai ? maMtrataMtroM kA Azraya lenA kyA karmavAda ke zAzvata mUlyoM ko jhuThalAnA mAtra nahIM hai? 7. kyA ye maMtra taMtra ahiMsA, kSamA, samatA, dayA tathA AtmalInatA ityAdi sat - zubha bhAvoM ke anukUla evaM vItarAgatA ke poSaka haiM? 8. kyA subuddha zrAvakoM ko, muniyoM ko aise graMtha ghara se, maMdira se nikAlakara pAnI meM Dubokara naSTa nahIM kara dene cAhie? jisase Age AnevAlI pIr3hI ko asat pravRttiyoM se rokA jA sake, bhaviSya meM aisI kRti janma na le, na ye pramANa zeSa raheM tathA pavitra jinavANI ke pavitra pravAha meM ghusa Aye gaMde nAloM kA nAmonizAna miTa sake / 9. kyA tathAkathita muniniMdA, zAstraniMdA ke mithyA bhaya se hama vikRti yA mithyAtva phailAne / panapAne kA doSa uThAyeM ? 10. kyA itane ghinaune vacana siddhAntazAstroM ke ho sakate haiM ? 11. gaNadharAcArya kuMthUsAgara jI mahArAja, AcArya zrI guNadharanaMdI jI mahArAja tathA unake saMgha ke sabhI AcArya, munigaNoM ke caraNoM meM zata zata vaMdana kara merA eka vinamra prArthanAprazna sAdara nivedita hai ki ve isa taraha kaba taka A. kuMdakuMda kI vANI ko maMdira se nikAlate raheMge aura vItarAgatA ko gaDDhe meM DAlanevAle ina graMthoM kA lekhana, saMkalana, prakAzana Adi kArya kara aise maMtra-taMtroM ko ghara-ghara meM aura Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira meM sthApita karate raheMge? atha sati paramANorekavarNAdibhAsvan, hamAre Agama zAstra kyA kahate haiM? nijaguNanicaye'smin nAsti me kaarysiddhiH| hamAre paramAgama meM jahA~ tahA~ isaprakAra ke mithyA maMtra iti nijahadi mattvA zuddhamAtmAnamekam, evaM unake prayoga Adi kupravRttiyoM kI ghora niMdA kI gayI paramasukhapadArthI bhaavyedbhvylokH|| * hai| zrIpadmaprabhamaladhArI deva niyamasAra kI TIkA meM kahate haiM artha- yadi eka paramANu ekavarNAdirUpa prakAzamAna iti vividhavikalpe pudagale dRzyamAne, jJAta-hote nija guNa samUha meM hai, to usameM merI koI kAryasiddhi na ca kuru ratibhAvaM bhavyazArdUla tsmin| nahIM hai| arthAt paramANu to eka varNa,rasa,gaMdha Adi apane kuru ratimatulAM tvaM cimatkAramAtre, guNoM meM hI hai| to phira usameM merA koI kArya siddha kaise ho bhavati hi paramazrI kaaminiikaamruupH||38|| sakatA hai? isaprakAra nija hRdaya meM mAnakara paramasukhapada ke artha- vividha bhedoMvAlA yaha pudagala dikhAyI dene | icchuka bhavya jIva AtmA kI ekatA ko bhaayeN| se he bhavya zArdUla!(bhavyottama!) tU usameM ratibhAva na kr| yaha upadeza sabhI bhavya jIvoM ke lie hai| arthAt caitanyacamatkAramAtra AtmA meM atula rati kr| jisase tU | kevala muniyoM ke lie hI nahIM gRhasthoM ke lie bhI haiM / paramazrI rUpI kAminI (mokSa lakSmI)kA vallabha hogaa| aise anekoM saMdarbha diye jA sakate haiN| hamArA namra ___ spaSTa hai ki strIvazIkaraNa ke maMtra se (agara prApta bhI | nivedana hai ki subuddha muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikAoM ho to bhI) parastrIsevana hamAre lie baMdha kA kAraNa hai| koI | ko cAhie ki aise jo graMtha kharIde gaye haiM, unheM naSTa kareM aura di. jaina sAdhu aise maMtra-sevana kA upadeza de, to kyA vaha jaina | sacce deva-zAstra-guru ke parama pAvana vItarAga dharma kI rakSA sAdhukahalAne ke yogya rahegA? kreN| zubhopayoga meM zubhabhAvoM ke hetusvarUpa bhAva kisI munipada ___Age niyamasAra meM usI adhyAya meM 41 veM zloka meM | ke avinaya kA nahIM hai| kahA hai saMpAdikA dharmamaMgala' 1,salIla arpATa.57 sAnevADI, A~dha-puNe 411007 phona : 020-25887793 sampAdakIya TippaNI ___ 'dharmamaMgala' kI sampAdikA, viduSI lekhikA ne jinazAsana ke prati bhakti se prerita hokara nirbhIkatApUrvaka eka mahattvapUrNa prazna uThAyA hai| Aja katipaya digambara jaina muni svayaM meM samyagdarzana-jJAna-cAritra kI alaukika AbhA na jagA pAne ke kAraNa zrAvakoM ko prabhAvita aura AkRSTa karane ke lie unheM mantra-tantra ke dvArA laukika kAryoM kI siddhi kA pralobhana dete haiN| yaha munidharma ke sarvathA viruddha hai| AcArya kundakunda ne aise muniyoM ko 'laukika' kahA hai NiggaMtho pavvaido vaTTadi jadi ehigehi kmmehiN| so logigo tti bhaNido saMjamatavasaMjudo caavi|| 1/69 pravacanasAra ise spaSTa karate hue AcArya jayasena tAtparyavRtti meM kahate haiM- "vastrAdiparigraharahitatvena nirgrantho'pi dIkSAgrahaNena pravrajito'pi vartate yadi aihikaiH karmabhiH bhedAbhedaratnatrabhAvanAzakaiH khyAtipUjAlAbhanimittaiyotiSa-mantravAdi-vaidikAdibhiraihikajIvanopAyakarmabhiH sa laukiko vyAvahArika iti bhnnitH|" arthAt vastrAdi-parigraha kA tyAga kara nirgranthadIkSA grahaNa kara lene para bhI jo muni khyAti aura pUjA ke lie bhedAbhedaratnatraya ke vinAzaka jyotiSa, mantratantra, vaidyaka Adi laukika karma karatA hai, use Agama meM 'laukika' (muniyoM kI ratnatrayAtmaka alaukika vRtti se cyuta sAmAnya saMsArI manuSya) nAma diyA gayA hai| - viduSI lekhikA ne mantratantra prayoga para prakAzita hue jisa navIna grantha kI carcA kI hai aura usameM varNita mantroM ke jo udAharaNa prastuta kiye haiM, ve kisI bhI vivekazIla jaina ke hRdaya ko jagapsA se bhara denevAle haiN| ve jainadharma aura khilApha haiN| ukta grantha aura una jaise anya grantha jina mandira aura jaina gRhastha ke ghara meM sthAna pAne yogya nahIM haiN| ratanacandra jaina gayA hai| - julAI 2005 jinabhASita 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarmana kA cintana svayaM ko sa~bhAle rakhanA hI buddhimAnI hai (prAcArya) narendra prakAza jaina 'jinabhASita' meM hamArI vijJapti 'antarmana kI pukAra' samajha cAhie aura jahA~ paristhiti ke bigAr3a meM kisI vyakti chapane ke bAda sudhI pAThakoM, vidvajjanoM evaM samAjapramukhoM ke | kA sIdhA hAtha dikhatA ho vahA~ prasannatA TikAe rakhane ke liye aneka phona aae| adhikAMza ne 21 mArca kI ghaTanA para apanI kSamA karane kI udAratA caahie|" koI kisI se dveSa kyoM / kucha ne sampAdana-dAyitva na chor3ane kA | kare? jo dveSabhAva rakhate haiM, ve svayaM apane se/apane svabhAva se Agraha kiyaa| eka vidvadvara ne kahA ki yaha samaya to suptAvasthA dUra hote jAte haiN| kAmanA to yahI karanI cAhie ki ve sabhI meM par3I UrjA ko prajjvalita karane kA hai| itanI sArI pratikriyAyeM | apane svabhAva meM lauTeM, jo karmodayavaza jAne yA anajAne usase milane se yaha lagA ki loga 'jinabhASita' ko kitane cAva se dUra ho gae haiN| par3hate haiN| isa lokapriya patrikA ke mAdhyama se apane sabhI jo bAda meM chUTanA hI hai, use pahale hI chor3a dene meM hitaiSiyoM ke prati hama apanI kRtajJatA vyakta karate haiN| buddhimAnI hai| rAga-dveSa Adi bhI sadAbahAra to haiM nahIM, eka na 'ajJAnena hi jantUnAM bhavatyeva durIhitam' arthAt ajJAna | eka dina to chuTeMge hii| acchA yahI hai ki hama pahale se hI dazA meM hI koI khoTe karma karane ko pravRtta hotA hai| phirojAbAda unake cakkara meM na pdd'eN| pANDavapurANa kI yaha sUkti kitanI kI ghaTanA bhI aise hI ajJAna kI niSpatti thii| use hama eka | sArthaka hai- 'gRhItvA tyajyate yacca, prAk tasyAgrahaNaM varam' upasarga mAnate haiM, kyoMki usake pIche koI ucita kAraNa hI | arthAt grahaNa karake jo vastu chor3anI par3e, use pahale hI na lenA nahIM thaa| jina baccoM ne isakA tAnA-bAnA bunA, kyA ve yaha | uttama hai| jaba paristhiti aisI ho ki use badalA na jA sake, cAheMge ki isa ghaTanA ke prasaMga meM unakA nAma kabhI sAmane Ae? | taba mana:sthiti ko badalanA caahie| phirojAbAda kI ghaTanA ke upasarga karane vAle prAyaH ajJAnI, kAyara aura Darapoka hote haiN| kriyAnvayana se kisako kaunasA puNya arjita huA, yaha sabhI ve ajJAta ghusapaiThiyoM kI taraha apanI pahacAna chipAkara garillA | sambandhita loga soceM hama vyartha hI isase cintita hokara kyoM zailI meM prahAra kara lupta ho jAte haiN| aise tattvoM ko prerita yA | karma-baMdha kareM? protsAhita karanevAloM kI apanI svayaM kI kamajoriyA~ bhI aise isa ghaTanA se hamArA mana kucha paloM ke lie hilA to avasaroM para sAmane A jAtI haiN| hara upasarga kisI pUrvakRta jarUra hai, para DigA nahIM hai| vaTavRkSa A~dhI Ane para hila jarUra . azubhodaya yA pApa-RNa kA hI pariNAma hotA hai aura use | jAtA hai, para apane mUla sthAna se haTane kA nAma nahIM letaa| hameM TAlane yA cukAne ke lie samatA-bhAva banAe rakhanA aura apane bhI usa vRkSa jaisA hI bananA caahie| vaizAkha ke bhISaNa tApa ko mana ko malina na hone denA hI ekamAtra upAya hai| sahakara vRkSa kabhI kamajora nahIM pdd'taa| vidvajjana bhI isa AghAta jaba hama vicAra karate haiM to isa niSkarSa para pahuMcate haiM | se majabata hI hoMge. isameM hameM kiMcita bhI sandeha nahIM hai| ki isa ghaTanA kI do pratikriyAe~ ho sakatI thIM- eka to yaha jisa taraha pAnI kA pirAmiDa yA reta kA ghar3A nahIM bana ki jina baccoM ne yaha zarArata kI aura jina bar3oM ne unheM isake sakatA, usI taraha kaSAyapUrita citta meM samatA-rasa nahIM Tika lie prerita kiyA, unake prati koI bhI pIr3ita vyakti vitRSNA se | sktaa| hama asaMbhava ko sambhava banAne ke phera meM apane jIvana bhara uThatA aura dUsarI yaha ki vaha mana hI mana unakI usa [ ke amalya kSaNa kyoM naSTa kareM? hama svayaM ko sa~bhAle raheM, kamajorI ko samajhakara svayaM ko kisI azubha pratikriyA se | baddhimAnI isI meM hai| bacAe rkhtaa| sudhIjanoM ke lie dUsarA rAstA hI hitakara thaa| Aie, sabhI vRddhajana milakara eka santa kI ina preraka hamAre eka mitra kI salAha thI -'It is not proper to oppose | evaM amRtamayI paMktiyoM ko nitya duharAyeMthe powerful' vaise eka satya yaha bhI hai ki jo apane nAma 'vaira-virodha? chala-prapaMca? aura kAma se 'paoNvaraphula' samajhe jAte haiM, ve bhI yadA-kadA duzmanI ? durAcAra ? apanI kamajoriyoM kA pradarzana kara baiThate haiN| ko na mahyAt dhokhAdhar3I? vizvAsaghAta ? aura vaha bhI jIvana ke antima paloM meM eka anubhavI santa-pravara kA yaha kathana dIpa-stambha kI nA bAbA, nA! taraha kisI ko bhI a~dhere meM bhaTakane se bacA sakatA hai- "isa kabhI nahIM, kabhI nahIM !! hargija nahIM, hargija nahIM !!!' jIvana meM jo bhI acche yA bure prasaMga AyeM, unameM do vastuyeM 104, naIbastI, phirojAbAda, mahattvapUrNa haiM - eka to samajha aura dUsarI kssmaa| karma ke udaya dUrabhASa : (05612) 246146 se jahA~ paristhiti bigar3e, vahA~ svasthatA banAe rakhane ke lie 16 julAI 2005 jinabhASita bhUtale! Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara-anuSThAna : kitanA sArthaka ? bra. jayakumAra 'nizAnta' bhaktAmarastotra sarvamAnya evaM atyanta lokapriya bhakti / se ArAdhaka usa maMtrazakti ko prApta nahIM karatA jo mUla stotra hai, jisakA kAraNa hai sarala bodhagamya bhASA evaM yaMtra | saMskRta pATha se hotI hai| vartamAna meM to AcArya somasena kI tathA sAdhanA-vidhipUrvaka anuSThAna se Adhi-vyAdhi dUra hone | pUjA aura AcArya mAnatuMga svAmI ke mUlapATha ko bhI alaga kA asIma vishvaas| pratyeka chaMda vizeSa prayojana ko darzAte | karake kevala padyAnuvAda se hI pUjAvidhi karake vidhAna haiN| inakA bhaktibhAvapUrvaka sasvara zuddha pATha karane se | kiyA jAne lagA hai, vicAraNIya yaha hai kyA phala milegA isa asAtovedanIya kA kSaya evaM sAtArUpa saMkramaNa hone se | adhUre anuSThAna se? mAnasika zAMti evaM Arogya prApta hotA hai| yahI kAraNa hai vartamAna meM camatkAroM kA vizeSa AkarSaNa hai yA kaheM ki pratyeka zrAvaka isakA pATha niyamita rUpa se karatA hai| | ki kAmanA ke vazIbhUta hokara dharmAcaraNa kI prakriyA balavatI bhaktAmara stotra ke lagabhaga 150 padyAnuvAda upalabdha ho gayI hai| Aja vratopavAsa, pUjA-pATha, anuSThAna, bhaktAmara hote haiN| yaha ekamAtra stotra hai jisakA prAkRta, hindI, gujarAtI, | pATha, yahA~ taka ki aSTAhnikA parva, paMcakalyANaka jaise anuSThAna marAThI, baMgalA, ur3iyA, rAjasthAnI, avadhI, tamila, telagu, | bhI pradarzana ke mAdhyama bana gaye haiN| pradarzana kI hor3a meM hama kannar3a, malayAlama ke sAtha urdU, phArasI, jarmanI evaM aMgrejI | mUla kriyAvidhi bhI bhUla gaye haiN| bhASAoM meM anuvAda kiyA gayA hai| viziSTa anuSThAna zubha tithi, vAra, nakSatra evaM lagna meM bhaktAmara stotra kI racanA AcArya mAnatuMga ne rAjA japasaMkalpa, pAtrazuddhi, sakalIkaraNa, sthalazuddhi, maNDapa bhoja dvArA 48 tAloM meM baMda kArAgRha meM kI thii| bhakti kI pratiSThA, abhiSeka, zAMtidhArA (prAsuka jala se) pUjana vidhAna zakti se tAle TUTanA evaM AcAryazrI kA bAhara virAjamAna meM prayukta sAmagrI kA zodhana zuddha tAjA ghI, dhule dhotI dupaTTe, milanA bhakti kA camatkAra thA, jisase jinazAsana kI | sAr3I Adi akhaNDa vastra (peMTa zarTa, pAyajAmA, salavAra atyadhika prabhAvanA huI aura rAjAbhoja ne mithyAtva chor3akara | | sUTa Adi nahIM) evaM caTAI kA prayoga hI kiyA jAnA caahie| jainadharma svIkAra kara AtmakalyANa kiyaa| rAtri bhojana kA tyAga, brahmacarya kA niyama, abhakSya padArthoM bhaktAmara vidhAna ke mUla racanAkAra AcArya somasena | | kA tyAga, saMyama sAdhanA, khAna-pAna kI zuddhi ke sAtha hI svAmI haiN| inhIM ke dvArA racita pATha dvArA anuSThAnavidhi evaM | anuSThAnavidhi phalIbhUta hotI hai| utAvalI yA zArTakaTa kriyA bhaktAmaravidhAna kiyA jAtA hai, jo tIna valaya meM 8, 16 evaM | se kucha bhI milanA saMbhava nahIM hai| kriyAvidhi kI anabhijJatA 24 kAvyoM meM varNita hai| pratyeka valaya kA alaga-alaga meM zrAvaka ko jitanA lAbha nahIM hotA. usase adhika hAni mahArghya hai| sthApanA pUjA ke sAtha jayamAlA tathA 48 RddhimaMtra | uThAnA par3atI hai| ke arghya varNita haiN| prAyaH dekhA yaha jAtA hai ki pATha karane vAle bhAIyahA~ dhyAna dene yogya hai ki AcArya somasena ke pATha | bahana manazuddhi, vacanazuddhi evaM kAyazuddhi kI jAnakArI na ke pracalita na hone ke kAraNa unakI pUjAvidhi ko grahaNa | hone ke kAraNa jina vastroM se laghuzaMkAdi, bhojana evaM gRhastha karake unake chaMdoM ke sthAna para bhaktAmara stotra ke chaMda jor3akara | kArya karate haiM, unhIM vastroM ko pahine hue pATha meM sammalita mizrita vidhAna kA nirmANa kiyA gayA hai, jo vizeSa anuSThAna | ho jAte haiN| jabaki dhobI ke yahA~ dhule hue, DrAyaklIniMga evaM sAdhanA kI dRSTi se sarvathA anucita hai| kie hue phaizanebila vastra, lipisTika, naila paoNlisa, spre mUla saMskRta pATha maMtra-rUpa hone ke kAraNa usake | prasAdhana tathA kozA evaM silka ke vastroM kA upayoga anuSThAna vidhivat pATha se mAnasika zAMti, Adhi-vyAdhi kA zamana, / | meM nahIM karanA caahie| rAtri jAgaraNa hetu navayuvaka cAya, paryAvaraNa sRddhi, niyamita rUpa se hotI hai| parantu padyAnuvAda | kaoNphI, dUdha, pAna masAloM kA bhI prayoga karate haiM / TeMTa hAusa julAI 2005 jinabhASita 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke sAmAna kA prayoga bhI adhikAMza dekhA jAtA hai jo ucita | kyA-kyA karate haiM? maMtrita vastaoM kI avamAnanA se isakA nahIM hai| viparIta prabhAva bhI dekhane meM AtA hai| bhaktAmara ke saMskRtapATha kA uccAraNa atyanta zuddha vidvajjana bhI vicAra kareM! bhaktAmara stotra alaga hai honA caahie| hindI pAThoM ko bhI mUlalaya meM na par3hakara | tathA bhaktAmara vidhAna alaga hai| anuSThAna meM ina donoM ko Adhunika philmI toM meM par3hane kA phaizana jora pakar3a rahA | sAtha-sAtha to par3ha sakate haiM, kintu AdhA-AdhA aMza lekara hai, jisase dhArmika prabhAvanA kI jagaha mAnasika vikRti kisI prakAra anuSThAna nahIM kiyA jAnA caahie| yadi kevala utpanna hotI hai| pATha karanA ho to bhaktAmarastotra kA pATha karanA cAhie parantu anuSThAna meM AnevAle ke lie prasAda kI vyavasthA, | anuSThAnakriyA to somasenAcArya ke vidhAna pUrvaka karanA anivArya hai| giphTa AyaTama (phoTo, pena, cAbI challe) kA vitaraNa tathA anuSThAna ke samApana para maMtrita challe, kar3e, aMgUThI, yaMtra akhaNDapATha kI paramparA kisa grantha yA kina AcArya Adi prApta karanA hamArI kisa bhAvanA kA dyotaka haiM? ke anusAra sampAdita kI jA rahI hai? zodha kA viSaya hai| ____ yaha sahI hai ki maMtrAnuSThAna se sabhI vastueM maMtrita ho puSya bhavana, TIkamagar3ha (ma.pra.) jAtI haiM, parantu unako pahinakara kahA~-kahA~ jAte haiM evaM sarvodaya jainavidyA zikSaNazivira sampanna paramapUjya nirgranthAcAryavarya, jinazAsana-yuga-praNetA, adhyAtma sarovara ke rAjahaMsa, AcArya parameSThI, AcArya bhagavan zrI vidyAsAgara jI mahAmunirAja kI parama ziSyA vAtsalyamUrti AryikAratna mRdumati mAtAjI, AryikA zrI nirNayamati mAtAjI, AryikA zrI prasannamati mAtAjI, parama viduSI bA.bra. puSpA dIdI (rahalI) evaM bA.bra. sunItA dIdI (piparaI) kA dharmaprANa nagarI ASTA meM 14 apraila 2005 ko prAta:kAla dharmaprabhAvanA ke sAtha maMgala praveza huaa| zrAvakoM kA utsAha dekhate hI banatA thaa| bhopAla se vihAra ke bAda pratyeka gAMva meM ASTA ke zrAvaka Ate rahe / yahAM taka ki sIhora meM ASTA ke zrAvakoM ne AryikA saMgha kI AgavAnI sIhora praveza para kii| ASTA ke zrAvakoM kI deva-zAstraguru para apAra zraddhA-bhakti hai| vidyAsUtra evaM bhaktiyoM para AryikAsaMgha ke maMgala pravacana prAraMbha huye| sAtha hI mahAvIra jayaMtI se 3 maI 2005 taka zikSaNazivira kA bhavya Ayojana kiyA gayA, jisameM AryikA saMgha ke dvArA vibhinna kakSAoM kA saMcAlana kiyA gyaa| jisameM saikar3oM zivirArthiyoM ne bar3hacar3hakara hissA liyaa| kakSAoM meM zivirArthiyoM ne bahuta ruci lii| zivira kI parIkSA Ayojita kI gaI, jisameM zatapratizata zivirArthI uttIrNa huye aura unhoMne bahuta sarAhanIya aMka prApta kiye| dinAMka 1 maI 2005 ko AryikAsaMgha ke sAnnidhya meM ASTA ke bar3ebAbA zrI AdinAtha bhagavAna kI vedI para kalazArohaNa kA bhavya Ayojana udAsIna-Azrama indaura ke adhiSThAtA bA.bra. anila bhaiyAjI ke pratiSThAcAryatva meM sAnaMda sampanna huaa| dinAMka 10 jUna se 12 jUna 2005 taka kile aMtargata maMdira ke do zikharoM para kalazArohaNa, caubIsI ke zikharoM para kalazArohaNa evaM trimUrti vedI para kalazArohaNa kA bhavya Ayojana AryikAsaMgha ke sAnnidhya meM Ayojita bhgvnhuaa| atizayakSetra ke samAna kile ke digambara jainamaMdira meM abhUtapUrva dharmaprabhAvanA kA vAtAvaraNa nirmita huaa| __ AryikA saMgha kA Agamana pa.pU. AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke AzIrvAda se huA hai| ASTA ke samasta zrAvaka prasanna haiM aura bhAvanA bhAte haiM ki AcAryazrI kI dRSTi isI taraha ASTA para hamezA rhe| bA.bra. anila, bhopAla - 18 julAI 2005 jinabhASita - Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajjAtitva kA vAstavika vivecana paM. sunIla kumAra zAstrI vartamAna meM sajjAtittva para bar3I carcAyeM sunane meM AtI / jAti kahate haiN| gau, manuSya, ghaTa, paTa, staMbha aura vaita ityAdi haiN| kaI patra patrikAoM meM isa viSaya para lekha bhI nirantara jAti nimittaka nAma hai.... ve jAti pAMca prakAra kI hai, ekendriya Ate rahate haiN| pU. AryikA vizuddhamati tathA pU. AryikA jAti, dvIndriya jAti, trIndriya jAti, caturindriya jAti, paMcendriya syAdvAdamati mAtAjI ke TrekTa bhI isa saMbaMdha meM prakAzita jAti / huye haiN| mujhe sajjAtittva ke saMbaMdha meM vizeSa jAnane kI jijJAsA varSoM se thii| maiMne jaba gaura se uparokta lekha aura pustikAoM ko par3hA to pAyA ki sajjAtittva para Agama saMbaMdhI koI carcA usameM nahIM hai / aura kI bAta to jAne deM, sajjAtittva zabda kI Agamika paribhASA taka usameM nahIM hai| isI kAraNa yaha lekha likha rahA hU~ / Ajakala dekhane meM AtA ki yadi koI golApUrva jaina bhAI, yadi paravAra jaina bhAI ke sAtha zAdI saMbaMdha kara le to use jAti saMkara tathA sajjAtittva kA nAza karane vAlA kahA jAtA hai aura use muni saMghoM ko AhAra dene tathA pramukha dhArmika kAryoM se vaMcita bhI rakhA jAtA hai| yaha saba dekhakara maiM yaha lekha samAja ke samakSa isa Azaya se prastuta kara rahA hU~ ki sajjAtittva ke saMbaMdha meM samAja ko vAstavikatA kA paricaya mila ske| 1. zabda vyAkhyA ka- sajjAtittva sat + jAtittva ina do zabdoM se milakara banA hai| AryikA vizuddhamati jI ke anusAra mAtA ke vaMza ko jAti kahate haiM aura jAti kI zuddhatA ko sajjAtittva kahate 1 kha- AcArya pUjyapAda ne sarvArthasiddhi 8 / 11 meM jAti kI paribhASA isaprakAra kahI hai- 'tAsu narakAdi gatisva vyabhicAriNA sAdRzyenaikIkRto'rthAtmA jAtiH tannimittaM jAtinAmA / artha : una narakAdi (Adi pada se yahA~ tiryanca, manuSya tathA devagati bhI lenA cAhie) gatiyoM meM jisa avyabhicArI sAdRzya se ekapane rupa artha kI prApti hotI hai vaha jAti hai aura isakA nimitta jAtinAmakarma hai / | ga- zrI dhavalA pustaka 1, pRSTha 17 - 18 para kahA hai, 'tattha jAI tavbhavasAricchalakkhaNa sAmaNNaM / ..... tattha jAiNimittaM NAma go maNussa ghaDa paDa staMbhavettAdi / artha : tadbhava aura sAmAnya lakSaNa vAle sAmAnya ko gha- sajjAtitva zabda to zAstroM meM sthAna-sthAna para par3hane meM AtA hai parantu kisI bhI AcArya ne isakI paribhASA spaSTa nahIM kI / san 2000 meM AryikA supArzvamati mAtAjI kA cAturmAsa jayupara cala rahA thA aura ve pArzvanAtha bhavana meM virAjamAna thIM / mere sAmane sajjAtittva para unakI eka vidvAna se Der3ha ghaNTe taka carcA calI / ve vidvAna mAtAjI se sajjAtitva kI paribhASA kA Agama pramANa mAMga rahe the / carcA ke anta meM pUjya mAtAjI ne spaSTa kahA ki, sajjAtittva zabda kI paribhASA zAstroM meM kahIM bhI nahIM dI gaI hai| sarvajJa hI jAne / hama to apanI guru paramparA kA nirvAha kara rahe haiN| isase yaha spaSTa ho gayA ki sajjAtittva kI vartamAna meM lagAI jAne vAlI paribhASA Agama sammata nahIM haiM / uparokta saMdarbhoM se sajjAtittva kA yahI artha lenA ucita hogA ki jo sadAcaraNa se yukta (saptavyasanakA tyAgI) tathA nIca vyApAra se rahita hai, usako sajjAtittva guNa vAlA mAnanA yA usa parivAra kI kanyA se utpanna vaMza paramparA ko sajjAtittva guNa se vibhUSita mAnanA caahie| khaNDelavAla - agravAla Adi se yahAM jAti kA koI saMbaMdha nahIM jAti ke nirdhAraNa meM guNa, karma athavA AkAra-prakAra Adi hI kAraNa hai arthAta sabhI manuSya jAti apekSA se to eka manuSya jAti ke haiM jaisA ki A. amitagati mahArAja ne kahA hai, brAhmaNa kSatriyAdInAM caturNAmapi tattvataH / ekaiva mAnuSIjAtirAcAreNa vibhajyate // artha : brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra yaha jAtiyA~ to vAstava meM AcaraNa para hI AdhArita haiN| vAstava meM to eka manuSya jAti hI hai / AcArya guNabhadra mahArAja ne bhI likhA hai, nAsti jAtikRto bhedo manuSyANAM gavAzvavat / artha : jaisA pazuoM meM yA tiryaMcoM meM gAya yA ghor3e Adi kA bheda hotA hai vaisA manuSyoM meM koI jAtikRta bheda nahIM hai / julAI 2005 jinabhASita 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. jAti kyA hai? kAtyAyana aura bhArgava Adi aneka gotra. nAnA jAtiyA~ tathA hamako yaha samajhAyA jAtA hai ki jaisavAla jAti | | mAtA, bahu, sAlA, putra aura strI Adi nAnA sambandha, inake alaga hai aura khaNDelavAla jAti alaga hai| jabaki | alaga-alaga vaivAhika karma aura nAnA varNa prasiddha haiM, parantu vAstavikatA yaha hai ki ye jAtiyA~ nahIM haiN| jo jainI bhAI | unake ve saba vAstava meM eka hI haiM / 5-6 // jesalamera meM rahate the, ve jaisavAla kahalAye / tathA jo khaNDelA vizvakoSa adhikAra 5, pRSTha 718 ke anusAra meM rahate the vo khaNDelavAla khlaaye| khaNDelavAla yA | A. jinasena ke upadeza se 82 gA~va rAjapUtoM ke aura 2 jaisavAla to unake nivAsa sthAna ko sUcita karane vAle sunAroM ke jainadharma meM dIkSita kiye gye| unhIM se khaNDelavAloM zabda haiM, jAtiyAM nhiiN| yadyapi yaha satya hai ki alaga-alaga | ke 84 gotra hue| kSatriya aura sunAra jaina khaNDelavAloM meM sthAna para rahane vAle manuSyoM ke khAna-pAna, or3hAva-pahanAva | roTI-beTI vyavahAra cAlU ho gayA, jo ki abhI bhI hai| Adi meM antara hotA hai parantu jAti to unakI manuSya hI hai|| uparokta sabhI pramANa yaha spaSTa kara rahe haiM ki jAti usameM antara kaise mAnA jAye? AcArya somadeva mahArAja ne | kI apekSA sabhI manuSya eka jAti ke haiN| golApUrva yA kahA hai, | paravAra Adi bhedoM kA jAti bheda se koI saMbaMdha nahIM hai| viprakSatriyavidzUdrAH proktA kriyaavishesstH| 3. vivAha kisase kauna kara sakatA hai? jainadharme parAH zaktAste sarve baandhvopmaaH|| vartamAna meM yadi koI golApUrva, paravAra se zAdI kara artha : kriyAbheda se brAhmaNa,kSatriya,vaizya aura zUdra ye le to hama usa zAdI ko galata mAna lete haiN| jabaki jaina bheda kahe gaye haiM / jaina dharma meM atyanta Asakta hue ve saba | zAstroM meM aisI eka bhI paMkti dekhane ko nahIM miltii| AcArya paraspara bhAI-bhAI ke samAna haiN| jinasena mahArAja ne AdipurANa meM isaprakAra kahA haiAcArya devasena mahArAja ne kahA hai, zUdrA zUdreNa voDhavyA nAnyA svAM tAM ca naigamaH / ehu dhamma jo Ayarai, vaMbhaNu suivi koi| vahetsvAM te ca rAjanyaH dvijanmA kvicicca taaH|| sosAvahu, kiMsAvayahaMaNNu ki sirimaNi hoi|| artha : zUdra ko zUdra kI kanyA se vivAha karanA artha : isa jainadharma kA jo bhI AcaraNa karatA hai vaha | cAhiye, vaizya-vaizya kI tathA zUdra kI kanyA se vivAha kara cAhe brAhmaNa ho, cAhe zUdra yA koI bhI ho, vahI zrAvaka | sakatA hai, kSatriya apane varNa kI tathA vaizya aura zUdra kI (jaina) hai| kyoMki zrAvaka ke sira para koI maNi to lagA | kanyA se vivAha kara sakatA hai aura brAhmaNa apane varNa kI nahIM rhtaa| AcAryoM kA itanA spaSTa ullekha milane para bhI | tathA zeSa tIna varNa kI kanyAyoM se bhI vivAha kara sakatA hai| hama golApUrva aura paravAra meM bhinna jAti kaise mAnate haiM? varAMga | zrI somadeva sUri ne bhI nItivAkyAmRta meM isI tathya caritra meM to AcArya jaTAsiMhanandI ne to spaSTa kahA hai : / | kA pUrNa samarthana kiyA hai| harivaMzapurANakAra AcArya jinasena phalAnyathodumbaravRkSajAteryathAgramadhyAnta bhavAni yaani| ne svayaMvara dvArA vivAha meM apanI pUrNa svIkRti isaprakAra rupAkSatisparzasamAni tAni tathaikato jAtirapi prcintyaa|| 4 // | pradAna kI haiye kauzikAH kAzyapagotamAzca kauDinyamANDavyavaziSTha gotraaH| kanyA vRNIte ruciraM svayaMvaragatA varaM / AtreyakautsAGgirasAHsagAryA modgalyakAtyAyana bhArgavAzca // 5 // kulInamakulInaM vA kramo nAsti svyNvre| gotrANi nAnAvidhajAtayazca mAtRsnuSAmaithunaputrabhAryAH / artha : svayamvaragata kanyA apane pasanda vara ko vaivAhika karma ca varNabhedaH sarvANi caikyAni bhavanti tessaam||6|| | svIkAra karatI hai, cAhe vaha kulIna ho yA akulIna / artha : jisaprakAra sabhI udumbara vRkSoM ke Upara, nIce | kAraNa ki svayamvara meM kulInatA akulInatA kA koI niyama aura madhyabhAga meM lage hue phala,rupa aura sparza Adi kI | nahIM hotaa| apekSA samAna hote haiM usIprakAra eka se utpanna hone ke itanA spaSTa kathana huye bhI jo loga kalpita upajAtiyoM .. kAraNa unakI jAti bhI eka hI jAnanI caahie|| 4 // loka meM gola / lAka | meM (golApUrva, paravAra Adi meM) vivAha karane meM bhI dharma meM yadyapi jo kauzika, kAzyapa,gautama, kauDinya, karma kI hAni samajhate haiM. unako uparokta Agama ke anasAra mANDavya,vaziSTha,Atreya, kautsa, AGgirasa, gArmya, modgalya, | apanI dhAraNA turanta badala denI caahie| 20 julAI 2005 jinabhASita Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. AhAra dene kI yogyatA hai. rAjA madhu ne vaTapara nagara meM apane antargata rAjya karane kucha loga aiSaNA samiti ke antargata piNDa zuddhi vAle rAjA vIrasena kI candrAbhA nAmaka rAnI ko chalapUrvaka adhikAra kA Azraya lekara vibhinna jAtiyoM meM vaivAhika | apane yahA~ bulA liyaa| bAda meM usake sAtha zAdI bhI kara saMbaMdha karane vAloM ko ayogya mAnate haiN| jabaki mulAcAra | lii| bAda meM usane apanI rAnI candrAbhA ke sAtha manirAja ko Adi kisI bhI graMtha meM dAyaka Adi doSoM ke antargata | AhAra dekara paJcAzcarya prApta kiye| antarjAtIya vivAha karane vAloM ko kahIM bhI galata nahIM ga- ArAdhanA kathAkoSa kI 66vIM kathA ke anusAra, batAyA gayA hai| zrImUlAcAra kI anagAra bhAvanA meM to spaSTa | agni nAmaka rAjA ne apanI kRtikA nAmaka putrI para Asakta kahA hai - hokara usase saMbaMdha sthApita kiyA aura usase utpanna kArtikeya aNNAdamaNuNNAdaM bhikkhaM nniccuccmjjhimkulesu| nAmaka putra ne eka munirAja se muni dIkSA grahaNa kii| ye gharapaMtIhiM hiMDati ya moNeNa muNI samAditi // 815 // | kAtikaya nAmaka muni mahAn prAsaddha kArtikeya nAmaka muni mahAn prasiddha AcArya hue haiN| artha : ve sAdhu nIca, ucca yA madhyama kuloM meM gRha gha- sudarzanodaya nAmaka seTha sudarzana kI kathA ke paMkti se mauna parvaka bhramaNa karate haiM aura ajAta tathA anajAta | anusAra, seTha sudarzana ne muni dIkSA dhAraNa kara lI thii| eka bhikSA ko grahaNa karate haiN| vezyA ne unakI sundaratA para rIjhakara unakA apane nivAsa yahI kAraNa hai ki mUlAcAra Adi meM piNDazuddhi Adi | sthAna para apaharaNa karA liyaa| sabhI kAma ceSTA karane ke bAda bhI jaba vaha hAra gaI taba usane virakta hokara unhIM muni prakaraNa ke antargata kisI gRhastha ko jAti yA kula ke | sadarzana se AryikA dIkSA dhAraNa kI / AdhAra para AhAra dene ke lie apAtra nahIM ThaharAkara anya | supara kAraNoM se use apAtra ThaharAyA hai| ina saba Agama pramANoM para uparokta kathAnakoM para yadi pUrvAgraha chor3akara vicAra pakSa choDakara yadi vicAra kiyA jAye to antarjAtIya vivAha kiyA jAye to vartamAna sajjAtittva saMbaMdhI sabhI mAnI jAne karana vAlA kA sAdhu ke lie AhAra dene se kaise vaMcita | vAlI paribhASAeM cUra-cUra ho jAtI haiN| jaina zAstroM meM to kiyA jA sakatA hai| jaina zAstra to anya varNa vAloM ko bhI, dharmAcaraNa ke saMbaMdha meM uparokta kathAnakoM ke anusAra atyaMta yogya AcaraNa hone para 'ucca varNa vAlA' svIkAra karate haiN|| udAratA varNita hai| ata: hameM sajjAtittva kI vartamAna paribhASA jaise sAgAradharmAmRta meM kahA hai 'adhyAya 2/22' para acchI prakAra vicAra karanA caahie| zadropyapaskarAcAravapaH zayAsta taadshH|| 6. kyA antarjAtIya vivAhavAloM ko AhAra dene se jAtyA hIno'pikAlAdilabdhau hyAtmAsti dhrmbhaak|| vaMcita karanA ucita hai artha : koI zUdra bhI, yadi usakA Asana, vastra, isa saMbaMdha meM yadi vicAra kareM to hameM Agama ke AcAra aura zarIra zuddha hai to vaha brAhmaNAdi ke samAna hai| | nimna pramANoM para avazya dhyAna denA hogaa| tathA jAti se hIna (nIca)hokara bhI kAlAdi-labdhi pAkara jAtidehAzritA daSTA deha eva Atmano bhvH| vaha dharmAtmA ho jAtA hai| na mucyante bhavAttasmAtte ye jAtikRtAgrahaH // 88 // 5. kucha zAstrIya udAharaNa jAti-liGgavikalpena yeSAM ca samayAgrahaH / ka- zrI harivaMzapurANa sarga 14-15 meM eka kathA / te'pi na prApnuvantyeva paramaM padamAtmanaH / / 89 // AtI hai,jisake antargata kauzAmbI ke rAjA sumukha ne Asakta artha : jAti deha ke Azraya se dekhI gaI hai aura hokara vIraka nAmaka vaizya kI patnI vanamAlA ko apane | AtmA kA saMsAra zarIra hI hai, isalie jo jAtikRta Agraha mahala meM bulAkara usake sAtha zAdI kara lii| eka dina rAjA | se yukta haiM,ve saMsAra se mukta nahIM hote| 88 // brAhmaNAdi sumukha aura vanamAlA ne taponidhAna varadharma nAmaka munirAja | jAti aura jaTAdhAraNa Adi liMga ke vikalparupa se jinakA ko bhaktibhAva se AhAra karAyA, jisa uttama dAna ke | dharma meM Agraha hai ve bhI AtmA ke parama pada ko nahIM prApta hote phalasvarupa ve marakara vijayArdha parvata para vidyAdhara --vidyAdharI haiM // 8 // hue| uparokta pramANa yaha spaSTa kara rahA hai ki jAti saMbaMdhI kha- zrI harivaMzapurANa sarga 43 meM eka kathA isaprakAra | Agraha ko jainadharma meM koI sthAna nahIM hai| phira bhI yadi koI julAI 2005 jinabhASita 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu kisI antarjAtIya vivAha vAloM se AhAra lene kA / jAnanA cAhiye ki yaha to sarvamAnya satya hai ki yadi koI virodha karate haiM yA kucha samAja ke bar3e loga, golApUrva aura saMgha paraMparA yA guru paraMparA Agama sammata na ho to use Agama paravAra jAti kA Apasa meM saMbaMdha hone para, Agama se koI | ke anusAra sudhAra kara lenA caahie| saMgha paramparA ko mArga bhI virodha dikhAI na dene para bhI, unake dAna Adi meM bAdhA | nahIM kahA jA sakatA, jabaki Agama paramparA hI mArga hai| DAlate haiM,to unako rayaNasAra graMtha kI nimna gAthA avazya | cAritra cakravartI AcArya zAntisAgara mahArAja ne apane dIkSA dekha lenI cAhie: guru devendrakIrti mahArAja se dIkSA avazya lI thI, parantu khayakuddasUlamUlo loybhgNdrjlodrkkhisiro|| | unakI paramparAoM ko svIkAra nahIM kiyaa| anta meM jaba sIduNhavArAI pUjAdANantarAyakammaphalaM // 33 // | devendrakIrti mahArAja ne cAritra cakravartI AcArya se apanI artha : kisI ke pUjana aura dAna-kArya meM antarAya pUrI caryA galata mAnate huye punaH munidIkSA dhAraNa kI taba guru karane se (rokane se )janma janmAntara meM kSaya, kuSTha, zUla, paramparA pIche raha gaI aura Agama paramparA kA jaya-jayakAra huaa| ata: yadi koI saMgha paramparA Agama ke anusAra ucita raktavikAra, bhagaMdara, jalodara, netrapIr3A, zirovedanA Adi roga nahIM baiThatI hai to use svIkAra karane meM ranca mAtra bhI hicaka tathA zIta, uSNa ke AtApa sahane par3ate haiM aura kuyoniyoM meM nahIM karanI caahie| paribhramaNa karanA par3atA hai| ____ maiMne yaha lekha bar3I sadbhAvanA pUrvaka likhA hai| AzA 7. saMgha paramparA aura Agama paramparA meM zreSTha kauna hai ? hai sabhI pAThakagaNa, pUrvAgraha se mukta hokara isa lekha kA - kucha sAdhugaNa, sajjAtittva kI paraMparA kA apanI saMgha paThana aura cintana kareMge aura apane vicAroM ko Agama ke paraMparA ke anusAra pAlana karane meM dharma mAna rahe haiN| unako | anusAra bnaayeNge| 'varNI vicAra' kA lokArpaNa sAgara (m.pr.)| "pUjya gaNeza prasAra varNI saMta the, jinhoMne apane kalyANa ke lie to sAdhanA kI hI, parakalyANa aura sAmAjika kurItiyoM ko dUra karane ke lie bhI apanA jIvana samarpita kara diyaa|" ukta udgAra avadheza pratApa siMha, vizvavidyAlaya, rIvA ke kulapati mAnanIya DaoN. e.DI.ena. bAjapeyI ne 'varNI-vicAra' pustaka kA lokArpaNa karate hue vyakta kiyaa| DaoN. bAjapeyI zrI gaNezaprasAda varNI, saMskRta mahAvidyAlaya, morAjI, sAgara kI sthApanA ke 100 varSa pUre hone para Ayojita tridivasIya samAroha ke samApana samAroha para bola rahe the| pUjya muni zrI ajitasAgarajI mahArAja evaM ailaka nirbhayasAgarajI mahArAja ke sAnnidhya meM zatAbdI-samAroha evaM akhilabhAratavarSIya digaMbara jaina vidvatapariSada kA adhivezana Ayojita kiyA gyaa| lokArpita kRti 'varNI vicAra' kA paricaya dete hue DaoN. kapUracanda jaina khataulI ne kahA ki varNIjI dvArA racita adhikAMza sAhitya kA prakAzana ho cukA hai, kintu unakI DAyariyoM kA prakAzana nahIM huaa| 'varNI vicAra' meM varNIjI kI 1938 kI DAyarI prakAzita kI gaI hai| anya varSoM kI DAyariyoM kA prakAzana bhI zIghra hogA, aisI AzA hai| 'varNI vicAra' kA saMpAdana bra. vinoda jaina aura bra. anila jaina ne kiyA hai| isakA prakAzana siMghaI satIzacandra kezaradevI janakalyANa saMsthAna, nainAgiri ne kiyA hai| jJAtavya hai ki ukta saMsthAna kI sthApanA zrI sureza jaina, AI.e.esa. ne kI hai| isa saMsthAna dvArA ahiMsA, vizvazAMti, zAkAhAra ko bar3hAvA denevAle aneka kAryakrama to saMcAlita haiM hI, sAtha hI nainAgiri meM jaina uccatara mAdhyamika vidyAlaya kA saMcAlana ho rahA hai| yaha pustaka nimna sthAnoM se prApta kI jA sakatI hai- (1) bra. vinoda kumAra jaina, zrI digaMbara jaina atizaya kSetra, papaurA jI jilA TIkamagar3ha, ma.pra. (2) zrI sureza jaina AI.e.esa., 30, nizAta kaoNlonI, bhopAla, ma.pra.-462 003 / DaoN. saMgItA jaina, bhopAla 22 julAI 2005 jinabhASita Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsA-samAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A praznakartA : zrI satIza jaina,piparaI aura ve hI prathama gaNadhara bne|) jijJAsA : zrI AdipurANa 24 /168 ke anusAra | isaprakAra bhagavAn AdinAtha ke samakSa kI carcA jaba binA gaNadhara kI upasthiti ke,bharata jI ke pUchane para | dekhakara aba bhagavAna vardhamAna ke samakSa kI carcA para vicAra divyadhvani khira gaI thI, taba phira bhagavAna mahAvIra ke karate haiM : zrI vIravardhamAna carita (zrI sakalakIrti viracita) samavazaraNa meM binA gaNadhara ke kyoM nahIM khirI? | meM 15/80-82 meM isaprakAra kahA hai, 'taba indra ne, bAra-bAra samAdhAna : tIrthaMkaroM kI divyadhvani gaNadhara kA abhAva | prArthanA karane para bhI divyadhvani na hone para apane avadhijJAna hone se nahIM khiratI hai| zrI dhavalA pustaka 9, pRSTha 120 para se gaNadhara pada kA AcaraNa karane meM asamartha munivRnda ko kahA hai ki, 'gaNadhara kA abhAva hone se divyadhvani kI jAnakara vicAra kiyA ki , aho, ina munizvaroM ke madhya meM pravRtti nahIM hotI hai|' aba prazna hai ki to phira gaNadhara prabhu aisA koI bhI munIndra nahIM hai, jo ki arhat mukha kamala se kauna aura kaise banate haiM? isake samAdhAna meM kaSAyapAhur3a nirgata sarva tattvArtha saMcaya ko eka bAra sunakara dvAdazAMga zruta 1/76 meM isaprakAra kahA hai-'sagapAdamUlammi paDivaNNamahavvayaM kI saMpUrNa racanA ko zIghrakara sake aura gaNadhara ke pada ke mottUNa aNNamuddissiya divvajjhuNI kiNNa pyttttde| yogya ho(vAstavikatA yaha thI jisane bhagavAn ke pAdamUla meM saahaaviyaado| hI mahAvrata svIkAra kiyA hai, usake hI nimitta se usako prazna : jisane apane pAdamUla meM mahAvrata svIkAra sambodhanArtha prathama divyadhvani hotI hai / pUrva dIkSita munirAja kiyA hai, aise puruSa ko chor3akara anya ke nimitta se divyadhvani gaNadhara nahIM bnte|)tb vaha gautama brAhmaNa ke pAsa gayA aura kyoM nahIM khiratI ? unako samavazaraNa meM laayaa| samavazaraNa meM praviSTa hokara vahA~ virAjamAna bhagavAn vardhamAna ko usa dvijottama gautama ne uttara : aisA hI svabhAva hai / ' dekhA aura zrI vIra vardhamAna caritra adhikAra-16, zloka naM0 bhAvArtha : bhagavAna kI divyadhvani sarvaprathama usa vyakti 2 se 25 taka ke anusAra bhagavAna vardhamAna se vibhinna prazna kI samavazaraNa meM upasthiti hone para hotI hai, jo abhI to pUchate huye divyadhvani ke dvArA upadeza dene kI prArthanA kii|(yhaaN avratI avasthA meM hai, parantu bhagavAna kA upadeza sunakara, mahAvrata bhI gaNadhara banane kI yogyatA rakhane vAle vyakti kI avratI svIkAra karake, gaNadhara banane kI yogyatA rakhatA ho| isako avasthA meM upasthita ho jAne para prathama divyadhvani huii| taba aba prathamAnuyoga se dekhate haiN| AdipurANa 24/79 meM kahA hai bhagavAna ne divyadhvani se upadeza denA prArambha kiyaa| ' ki mahArAjA bharata ne prArthanA kI ki he bhagavana, tattvoM kA pazcAta isI grantha ke adhikAra-18, zloka naM0 148-150 vistAra. mArga aura usakA phala, maiM Apase yaha saba sunanA meM kahA hai ki, "divyadhvani sunakara mithyAtva ko chor3akara cAhatA huuN| mahArAjA bharata kA prazna samApta hone para bhagavAna prabodha ko prApta usa gautama ne apane donoM bhAIyoM tathA 500 kI prathama divyadhvani khirii| (yahA~ yaha spaSTa hai ki usa samaya bharata ke choTe bhAI vRSabhasena avratI avasthA meM | chAtroM ke sAtha turanta jinamudrA dhAraNa kara lI aura prathama gaNadhara khlaaye|' upasthita the|) AdipurANa 24/171-172 meM kahA hai, 'usI samaya jo purimatAla nagara kA svAmI thA, bharata kA choTA bhAI uparokta donoM prakaraNoM se yaha spaSTa hotA hai ki bhagavAn thA, puNyavAna,vidvAna.zaravIra.pavitra dhIra. svAbhimAna karane vAloM kI prathama divyadhvani to gaNadhara kI anupasthiti meM,parantu meM zreSTha, zrImAn,buddhi ke pAra ko prApta atizaya buddhimAna aura | gaNadhara banane kI yogyatA rakhane vAle vyakti kI upasthiti jitendriya thA tathA jisakA nAma vRSabhasena thA, usane bhagavAn | | meM hI hotI hai| usake hone para vaha vyakti vahIM dIkSA dhAraNa ke samIpa sambodha pAkara dIkSA dhAraNa kI aura unakA pahalA kara prathama gaNadhara pada ko prApta kara lete haiN| isIlie jaba gaNadhara ho gayA / ' (yahA~ yaha spaSTa hai ki bhagavAna kI prathama taka gaNadhara banane kI yogyatA rakhane vAle gautama brAhmaNa dezanA hone para samavazaraNa meM avratI avasthA meM upasthita | samavazaraNa meM nahIM Ae taba taka divyadhvani nahIM khirii| vRSabhasena ne, bhagavAna ke pAdamUla meM mahAvrata svIkAra kiyA praznakartA : zrI padmakumAra jaina, barahana julAI 2005 jinabhASita 23 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsA : vartamAna meM jambUdIpa ke bharatakSetra meM | samAdhAna : Apake praznoM kA uttara tiloyapaNNatti dvitIyopazama samyagdRSTi jIvoM kI saMkhyA batAyeM? ke anusAra isaprakAra hai, bhavanavAsI zabda hI yaha batA rahA hai samAdhAna : dvitIyopazama samyagdarzana upazama zreNI | ki ye deva bhavanoM meM arthAt mahaloM meM nivAsa karate haiM, car3hane meM pravRtta munirAjoM ke hI utpanna hotA hai| vartamAna vimAnoM meM nhiiN| inake nivAsa sthAna tIna prakAra ke hote haiM / paMcamakAla meM bharatakSetra meM upazama zreNI ArohaNa kI yogyatA 1. bhavana : ratnaprabhA pRthvI ke khara evaM paMka bhAga meM . jo bhavana bane haiM, ve bhavana kahalAte haiN| prathama tIna uttama saMhananoM ke hone para hI saMbhava hai,jabaki 2. bhavanapura : madhyaloka meM dvIpasamudroM ke Upara jo paMcamakAla meM tIna hIna saMhanana hI pAye jAte haiN| ataH jaba | bhavana bane haiM, ve bhavanapura kahalAte haiN| kisI bhI manuSya meM yA munirAja meM upazamazreNI ArohaNa 3. AvAsa : tAlAba, parvata tathA vRkSAdika ke Upara kI yogyatA hI nahIM hai,taba dvitIyopazama samyaktva kisI | jo bhavana boke AvAsa kahalAte haiN| asarakamAra devoM ke bhI jIva ko kaise ho sakatA hai| zrI labdhisAra 2/42 meM | to kevala bhavanarupa hI nivAsa sthAna hote haiM,bhavanapura aura isaprakAra kahA hai, 'upazama zreNI car3hatA kSayopazama samyaktva AvAsa nahIM hote| anya nau bhavanavAsI devoM ke kinhIM ke teM jo upazama samyaktva hoya tAkA nAma dvitIyopazama hai|' | tInoM meM se koI bhI AvAsa hote haiN| ata: upazamazreNI ArohaNa kI yogyatA kisI bhI jIva meM __ ina bhavanoM kI lambAI-caur3AI jaghanya se saMkhyAta saMbhava na hone ke kAraNa, vartamAna paMcama kAla meM jambUdIpa yojana aura utkRSTa se asaMkhyAta yojana hotI hai| ve samasta ke bharatakSetra meM dvitIyopazama samyaktvIyoM kI saMkhyA bhavana caukora hote haiM, unakI U~cAI 300 yojana hotI hai| zUnya mAnanI caahie| pratyeka bhavana meM 100 yojana U~cA eka parvata hotA hai jisa praznakartA : sau. smitA javAharalAla dozI, bArAmatI para eka caityAlaya hotA hai| samasta bhavanoM kI bhUmi aura jijJAsA : udayAvalI, pratyAvalI, acalAvalI tathA | dIvAreM ratnamayI hotI haiN| ye bhavana atyanta ramaNIya, satat bandhAvalI kI paribhASA batAIye ? prakAzamAna rahane vAle tathA indriyoM ko sukha dene vAlI candana samAdhAna : ApakI karaNAnuyoga meM vizeSa ruci Adi bastuoM se sikta hote haiN| bhavanavAsiyoM ke kula bhavanoM prazaMsanIya hai| Apa yadi karaNAnayoga dIpaka bhAga 1.2 va 3 | kI saMkhyA 7 karoDa 72 lAkha hai| isIlie unase saMbaMdhita / (paM0 pannAlAla jI sAhityAcArya dvArA viracita)kA svAdhyAya caityAlayoM kI saMkhyA itanI hI kahI jAtI hai| kara leM to Apake aise sabhI praznoM kA samAdhAna ho jaayegaa| jijJAsA : AbAdhAkAla kise kahate haiM aura kisa sabhI prazna gommaTasAra karmakANDa para AdhArita haiM aura | karma kA kitanA AvAdhAkAla hotA hai ? karaNAnuyoga dIpaka meM inakI paribhASA isaprakAra dI hai : samAdhAna : bandha ko prApta karmavargaNAyeM jaba taka udayAvalI : AbAdhAkAla ke anantara prathama AvalI udaya evaM udIraNA rupa hone ke yogya nahIM hotI haiM taba taka meM sthita niSekoM kI AvalI ko udayAvalI kahate haiN| ke kAla ko AvAdhAkAla kahate haiN| jaise koI karma eka pratyAvalI : uparokta prathama AvalI ke uparAnta kor3Akor3I sAgara kI sthiti kA bAMdhA gayA / vaha karma 100 Age kI AvalI ko dvitIyAvalI yA pratyAvalI kahate haiN| varSa taka udaya evaM udIraNA ke ayogya hotA hai| to yaha acalAvalI : prakRtibaMdha hone ke pazcAt eka 100 varSa kA kAla AvAdhAkAla hogaa| AvalI kAla taka una bAMdhe gaye kamoM kI kisa karma kI kitanI AvAdhA hotI hai isakA vicAra udaya,udIraNA,apakarSaNa,utkarSaNa yA saMkramaNa nahIM hotA | udaya aura udIraNA kI apekSA se do prakAra se kreNge| udaya hai| isa AvalI ko acalAvalI athavA AvAdhAvalI athavA kI apekSA Ayukarma ko chor3akara zeSa sAta karmoM kI AvAdhA, baMdhAvalI bhI kahate haiN| eka kor3Akor3I sAgara kI sthiti para 100 varSa ke anupAta jijJAsA : bhavanavAsI devoM ke kyA vimAna nahIM se lagAnI caahiye| arthAt yadi koI karma 10 kor3Akor3I . hote, ve bhavanoM meM hI rahate haiM, unake bhavana kisaprakAra ke sAgara sthiti kA baMdhA hai to vaha 1000 varSa taka udaya meM hote haiM? nahIM AegA, yaha usakA AvAdhAkAla haa| jina karmoM kI 24 julAI 2005 jinabhASita Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti anta:koDAkoDI sAgara pramANa hotI hai, unakI AvAdhA samAdhAna : kAsanagA~va atizaya kSetra abhI navIna hI antarmuhUrta pramANa jAnanI caahie| Ayukarma kI AvAdhA, | prasiddhi meM AyA hai, yaha jilA-gur3agA~va, hariyANA meM sthita Ayukarma ke baMdha ke pazcAt zeSa bacI huI bhujyamAna Ayu | hai| dillI-jayapura hAive se gur3agAMva pahuMcane para vahA~ se 20 pramANa kahI gaI hai| arthAt yadi kisI eka karor3a pUrva kI | ki.mI. dUrI para sthita hai / kSetra samatala hai, sirpha eka Ayu vAle jIva ne, Ayu kA tribhAga zeSa rahane para Ayukarma | jinAlaya hai| 26 agasta 1997 ko khudAI meM bhagavAn kA bandha kiyA to usa Ayukarma kI AvAdhAkAla zeSa bace pArzvanAtha kI 4 tathA bhagavAn mallinAtha, munisuvratanAtha, hue eka karor3a pUrva ke tribhAga pramANa hogii| yaha Ayukarma abhinandananAtha, anantanAtha tathA AdinAtha bhagavAn kI ekakI utkRSTa AvAdhA kahalAtI hai| Ayukarma kI jaghanya | eka pratimA prApta hone se hI yaha tIrtha prasiddhi meM aayaa| ye AvAdhA, asaMkSepAddhAkAla pramANa kahI gaI hai| sabhI mUrtiyAM 13vIM-14vIM zatAbdI kI aSTadhAtu kI haiN| ___udIraNA kI apekSA samasta karmoM kI AvAdhA eka khudAI meM kucha caraNa aura yantra bhI prApta hue haiN| sabhI AvalI pramANa hotI hai arthAt baMdhI huI karma prakRti kI eka | mUrtiyAM atyanta manohara aura darzanIya haiM / mUrtiyoM kI vidhivat acalAvalI ke bAda udIraNA honA saMbhava hai| vizeSa yaha hai zaddhi evaM pratiSThA karAke virAjamAna karA diyA gayA hai| pratidina ki Ayukarma ke saMbaMdha meM, parabhava saMbaMdhI Ayu kI udIraNA saikar3oM yAtrI darzanArtha Ane se yaha kSetra atyaMta prasiddha ho nahIM hotI,mAtra vartamAna bhujyamAna Ayu kI udIraNA hI saMbhava | gayA hai| 1/205, prophesara kaoNlonI, AgarA - 282 002 jijJAsA : kAsanagA~va kSetra kahA~ hai.paricaya dIjiegA? jaina gurukula, mar3hiyA jI jabalapura ne kIrtimAna racA mAnavIya guNa prema, vAtsalya evaM tyAga kI zikSA se otaprota zrI varNI digaMbara jaina gurukula jahA~ sirpha dhArmikakSetra meM chAtroM ko bhAratIya saMskRti ke pratirUpa naitika evaM saMskAravAn zikSA pradAna kara saMpUrNa jabalapura kA deza bhara meM sira U~cA kara rahA hai, vahIM Aja vigata dinoM gurukula meM padhAre mAnanIya mukhyamaMtrI zrI bAbUlAla jI gaura ke AzIrvAda ko bhI saca meM badala diyaa| Aja jaise hI iMTaraneTa para gurukula vidyAlaya kA mA.zikSa maNDala bhopAla dvArA ghoSita parIkSA pariNAma dekhA, to itihAsa ke nAlaMdA aura takSazilA ke zikSA kendroM kI yAda tAjA ho gaI ki ve chAtroM ko naitika evaM saMskAravAna zikSA hI nahIM pradAna karate the, balki jIvana kI saccAiyoM se bhI paricita karAkara laukika kSetra meM unheM majabUta karate the| tabhI vahA~ se nikalA pratyeka chAtra jIvana kI U~cAiyoM ko avazya chUtA thaa| vahI itihAsa duharAne kI prathama sIr3hI para Aja gurukula kadama rakha rahA hai| vidyAlaya jahA~ vigata 5 varSoM se 100 pratizata parIkSA pariNAma de rahA hai vahIM isa varSa vidyAlaya ke chAtroM ne eka kIrtimAna raca diyA ki hAyara sekeNDrI parIkSA meM vidyAlaya ke samasta chAtroM ne parIkSA ko prathama zreNI meM acche aMkoM se uttIrNa kara gauravapUrNa kArya kiyA hai| isase sirpha vidyAlaya kA hI nahIM balki saMskAravAn zikSA prApta karane ke sapane saMjone vAle pratyeka vyakti kA hausalA bulaMda huA hai| vizvAsa utpanna huA hai ki mAtra AdhunikatA kI daur3a meM pAzcAtya saMskRti para AdhArita vidyAlaya hI nahIM, balki bhAratIya saMskRti ko apane hRdaya meM saMjoe vidyAlaya bhI jIvana kI daur3a meM Age nikala sakate haiN| chAtroM kI isa abhUtapUrva saphalatA se samasta gurukula parivAra evaM chAtroM ke parivArajana harSollasita haiM evaM unhoMne chAtroM ko Dhera sArI badhAiyA~ preSita kI haiM tathA unake svarNima bhaviSya kI kAmanA kI hai| vidyAlayaparivAra ne bhI unheM Age zikSA prApta karane taka apane chAtrAvAsa meM rahane kI evaM utkRSTa adhyApana vyavasthA pradAna karane kI ghoSaNA kI hai tAki Age jAkara ye chAtra bhAratIya prazAsanika sevAoM jaisI deza kI sarvocca sevAoM meM AsAnI se cayanita ho skeN| rAjeza kumAra jaina, zrI varNI digaMbara jaina gurukula, pisanahArI mar3hiyA, jabalapura -julAI 2005 jinabhASita 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcAra jainoM ke hI nahIM, jana-jana ke the bhagavAna mahAvIra | liye gauzAlA samiti ke samasta padAdhikArI, TrasTiyoM ko tridivasIya kAryakrama sampanna unake kuNDalapura pravAsa ke daurAna guruvara AcAryazrI ne maNDalA (ma.pra.), 22.04.2005 / bhagavAna mahAvIra mArgadarzana evaM AzIrvAda pradAna kiyaa| kevala jainoM ke hI nahIM, balki jana-jana ke haiN| unake saMdeza isake pUrva kSullaka zrI pUrNasAgara jI evaM ailaka zrI sampUrNa mAnavatA ke kalyANa ke lie haiN| bhagavAna mahAvIra | 1 nizcayasAgara jI mahArAja ne apane udbodhana meM kahA ki ko pAkara mAnavatA gauravAnvita huI hai| bhAratavarSa ko isa bAta Aja se 2605 varSa pUrva 599 I. pUrva bhAratavarSa ke bihAra rAjya sthita vaizAlI gaNataMtra ke kuNDalapura grAma meM pitA kA garva honA cAhie ki usane tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra siddhArtha evaM mAtA trizalA ke yahA~ caitra zukla trayodazI (terasa) jaisA prajJA-puruSa isa vizva ko pradAna kiyA hai| bhagavAna | | ke dina bhagavAn mahAvIra ne janma lekara AryAvarta bhAratadeza mahAvIra ne isa dharatI ke logoM ko aisA darzana diyA, jisase | ko dhanya kiyA thaa| ahiMsA ke agradUta AdibrahmA tIrthaMkara pratyeka prANI ko paramAtmA banane kA maulika adhikAra prApta RSabhadeva kI paramparA ke aMtima zAsananAyaka ke rUpa meM huA hai| sacce arthoM meM ve aise krAMtidUta the, jinhoMne jIvana ke | bhagavAna mahAvIra aaye| tIrthaMkara mahAvIra ke avatarita hote pratyeka kSetra meM krAMti kA saMdeza dekara janajAgaraNa kA aisA | hI vasundharA para sukha-zAMti/amana-caina kI sthiti nirmita zaMkhanAda kiyA thA ki sArI sRSTi ne eka asAdhAraNapa parivartana | huii| Aja rASTra meM bar3hatI huI hiMsA, AtaMka, yuddha kI vibhISikA kI anubhUti kI thii| uktAzaya ke vicAra AcArya zrI akAla, mahAmArI, bhUkampa, ativRSTi, anAvRSTi ke vAtAvaraNa vidyAsAgara jI mahArAja ke prabhAvaka ziSya pUjya muni zrI meM aNubama nahIM, balki bhagavAna mahAvIra ke aNuvrata hI " sukha-zAMti pradAna kara skeNge| vartamAna ko vardhamAna kI samatAsAgara jI mahArAja ne mahAvIra jayaMtI ke pAvana saMdarbha para vyakta kiye| manizrI ne kahA ki bhagavAna mahAvIra kA | AvazyakatA hai| kAryakrama-sthala para jaina-jainettara samudAya ke hajAroM loga upasthita the, jo munisaMgha kI vANI kA lAbha mAnanA thA ki mAnava krodha ko zAMti se, abhimAna ko namratA | le AnaMdita ho rahe the| se, mAyA ko saralatA se tathA lobha ko saMtoSa se jIta sakatA munizrI 108 samatAsAgara jI, ailaka zrI 105 hai| mAnava apane mana ko sadaiva vAsanAoM se mukta rakhe, vaha | nizcayasAgara jI, kSallaka zrI 105 pUrNasAgara jI mahArAja apane jIvana kA eka lakSya, ekavicAra sunizcita kre|| ke sAnnidhya meM maNDalA ke itihAsa meM pahalI bAra sarvodayI hamArI bhAratIya-saMskRti kA itihAsa atyaMta samRddha aura | jinazAsananAyaka bhagavAna mahAvIra kI janmajayantI jayasampanna hai| bhagavAna mahAvIra ne kahA ki prema aura karuNA se | jayakAroM ke udghoSa ke sAtha prAtaH 7.30 baje zrI 1008 rahita jIvana zmazAna ke samAna hai| munizrI ne aMta meM samyak | zaMtisAgara digambara jaina paMcAyatI maMdira, mahAvIra svAmI mArga, AhAra, vicAra, vyavahAra aura vyApAra zaddhi para jora dete haye | par3Ava se bhavya zobhAyAtrA prAraMbha huI, jisameM AcArya zrI gAMdhI jI ke tIna baMdaroM kI vyAkhyA kI tathA kahA ki - | vidyAsAgara digambara jaina pAThazAlA ke nanheM-munne bAlaka bAlikAoM dvArA manojJa jhAMkI, TIlevAle bAbA evaM jIvana ke bhagavAna mahAvIra dvArA nirUpita yadi 'burA mata soco' kA yathArtha aMtima satya mRtyu kI vairAgyatAprada prastuti kI gii| cauthA baMdara apane pAsa hotA, to phira ina tIna bandaroM kI ___ mahAvIrajayaMtI ke tridivasIya kAryakrama meM pahale AvazyakatA hI na pdd'tii| zuddhatA ke ina siddhAMtoM meM calakara calakara | dina jainasamAja ke yuvAoM dvArA prabhAtapherI evaM ahiMsAAja bhI AdinAtha, zrIrAma aura mahAvIra jaisA banA jA | vAhanarailI nikAlI gii| jo dayodaya paza sevA kendra gauzAlA sakatA hai| AcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja kI preraNA va | hote hue zahara ke cAroM jinAlayoM kI vaMdanA karate huye dhvajArohaNa unake AzIrvAda se nikaTavartI grAma AmAnAlA meM sakala | ke sAtha sampanna huii| agale dina jainasamAja dvArA dayodaya digambara jainasamAja maNDalA dvArA saMcAlita dayodaya pazusevA | sthiti pazuoM ke lie cArA-pAnI evaM samucita AhAradAna sadana dayAdharma kI misAla hai| isa avasara para manizrI karate hue zahara meM ThIka 3 baje bhaNDArA kAryakrama rakhA gyaa| samatAsAgara jI ne logoM se apane nirIha azakta maka pazaoM | sAMyakAlIna AratI, bhakti evaM svAdhyAya-sabhA sampanna hii| khAsakara gAyoM ko, gauzAlA meM pahu~cAne kA AhvAna kiyaa| aMtima dina akhilabhAratIya vizAla kavisammelana kA Ayojana kiyA gayA, jisameM deza ke jAnemAne kavi sammilita pazu-vadha rokane kI dizA meM uThAye gaye sarAhanIya kadama ke | 26 julAI 2005 jinabhASita Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huye| munisaMgha kI dharmaprabhAvanA kA eka bahuta bar3A Adarza upasthita taba huA jaba mahAvIra jayaMtI kI zobhAyAtrA aura munisaMgha kI dharmasabhA ko zahara ke madhya udaya cauka kI bAta aaii| isa bAra muslima samAja kA isa tithi meM Ida kA parva par3a jAne ke kAraNa unhoMne apanI sabhA isI sthala para Ayojita karane kI paramIzana prazAsanika stara para pahale hI le lI thI, kintu jainasamAja dvArA prazAsana ko usa sthAna para apanA kAryakrama diye jAne para sthiti bar3e asamaMjasa kI bana gii| etadartha thAnA prabhArI evaM esa.pI. mahodaya ne apanI sakriya bhUmikA nibhAte huye donoM samudAya ke variSTha nAgarikoM se bAtacIta meM jaise hI munisaMgha kI upasthiti kA saMdarbha AyA to muslima baMdhuoM ne bar3e hI sauhArdapUrvaka apane kAryakrama ke lie sthAna parivartana kA Azaya prakaTa kiyA aura kahA ki mahAvIra ke siddhAMtoM se aura jainamuniyoM kI tapasyA se hama loga paricita haiM unake prati zraddhA yahI hai ki ApakA kAryakrama usI sthAna para sampanna ho / tadAnurUpa prazAsanika stara para vyavasthA banAI gaI aura donoM samudAya ke kAryakrama julUsa eka hI rAste se nikalate hue sampanna huye| azoka kauchala pravacanamAlA kA aitihAsika Ayojana nayI pIr3hI ko virAsata meM kevala dhana hI nahIM, dharma bhI pradAna kareM : muni 108 zrI pramANasAgarajI mahArAja raaNcii| AcArya zrI 108 vidyAsAgara jI mahArAja ke prabhAvaka ziSya evaM ojasvI vaktA munizrI 108 pramANa sAgarajI mahArAja ne tIrtharAja sammedazikhara jI meM alpa pravAsa evaM mahatI dharmaprabhAvanA ke uparAMta hajArIbAga, gomiyA, sAr3hama, rAmagar3ha Adi sthAnoM se vihAra karate hue jhArakhaMDa kI rAjadhAnI rA~cI meM maMgala praveza kiyaa| pUjya munizrI ke sAtha ailaka zrI cetanasAgara jI evaM 105 zrI samyaktva sAgarajI evaM bra. annU bhaiyA, rohita bhaiyA, rAjendra bhaiyA ne bhI maMgala praveza kiyA / munizrI kI agavAnI karane ke lie rAjadhAnI ke hajAroM jaina evaM jainetara loga umar3a pdd'e| munizrI kI agavAnI rAMcI ke lokapriya vidhAyaka sI. pI. siMha ne kii| isa pada - vihAra meM saikar3oM loga munizrI ke sAtha-sAtha sammeda zikhara jI se hI cala rahe the| dhIre-dhIre jaise munizrI ke caraNa rA~cI kI ora bar3ha rahe the, saikar3oM kI bhIr3a hajAroM meM badalatI jA rahI thii| munizrI ke nagara - praveza ke avasara para hajAroM puruSa, mahilAyeM evaM bacce palakapAvar3e bichAkara agavAnI karane ke lie khar3e hue the / AgamaniSTha-caryA ke sAdhaka munizrI pramANasAgarajI mahArAja apanI anUThI pravacanazailI evaM zabda-sauSThava ke lie vikhyAt haiM / digambara jainapaMcAyata rA~cI ke tatvAvadhAna meM eka aitihAsika "divya-satsaMga evaM pravacanamAlA" kA nau divasIya Ayojana dinAMka 19.04.2005 se 27.04.2005 taka kiyA gyaa| munizrI kI maMtramugdha karadenevAlI zailI se prabhAvita hokara hajAroM jaina-ajaina zrotAoM kI bhIr3a umar3a pdd'ii| 'divya satsaMga evaM pravacanamAlA' ke prathama dina dhvajArohaNa samasta pAMDyA parivAra dvArA evaM AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke citra kA anAvaraNa mahAvIra prasAda jI sogAnI dvArA evaM maMgala kalaza sthApanA zrI mANika caMdra jI evaM motIlAla jI kAlA dvArA kiyA gyaa| dIpa prajvalana dharmacaMda jI (adhyakSa jainapaMcAyata, rAMcI), pradIpa vAkalIvAla (maMtrI digambara jainapaMcAyata, rAMcI), mANikacaMda gaMgavAla dvArA sAmUhika rUpa se kiyA gyaa| pravacanamAlA meM nau dinoM taka munizrI ne vibhinna dArzanika, sAmAjika evaM dhArmika viSayoM para maMtramugdha kara denevAlI zailI meM pravacana kiye| munizrI ne bhagavAna mahAvIra ke paMca siddhAMtoM ko jana-jana ke hRdaya meM Aropita kara diyaa| jainasaMta ne jana-saMta banakara jIvana ke gUr3ha rahasyoM ko udghATita kiyA / pravacanamAlA ke daurAna hI bhagavAna mahAvIra svAmI kI janmajayaMtI para eka vizeSa dharmasabhA Ayojita kI gayI, jisameM mukhya atithi jhArakhaMDa rAjya ke mukhyamaMtrI zrI arjuna muMDA rahe / mukhyamaMtrI zrI arjuna muMDA ne pUjya munizrI se maMgala AzIrvAda prApta kiyA evaM gaurava tIrtharAja sammeda zikhara ke vikAsa hetu eka vizeSa yojanA banAne para vicAra karane kA AzvAsana diyaa| unhoMne kahA ki jhArakhaMDA sarakAra jainasamudAya ke lie hara prakAra kA sahayoga dene ke lie pratibaddha hai| isI avasara para rIvA vizvavidyAlaya ke upakulapati zrI e. DI. ena. bAjapeyI jI bhI rIvA (ma. pra. ) se pdhaare| unhoMne apanI vidvattApUrNa abhivyakti karate hue kahA ki merI hArdika bhAvanA hai ki maiM agalA janma kisI jainaparivAra meM lU~ / upakulapati jI ne bhagavAna mahAvIra ke aparigraha ke siddhAMta ko duniyA~ ke 'hara marja kI davA' batAte hue kahA ki jainasamAja ko isa siddhAMta ko kevala Adarza nahIM, AcaraNa banAnA caahie| unhoMne kahA ki maiM jainoM se nahIM, jaina saMtoM se prabhAvita hokara jainadharma se jur3A hU~ / isa pravacanamAlA kI khyAti samasta jhArakhaMDa ke konekone meM phaila gyii| naudivasIya kAryakrama meM pratyeka dina julAI 2005 jinabhASita 27 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhArakhaMDa sarakAra ke vibhinna maMtriyoM ne upasthita hokara munizrI | rakhanevAloM ko DrAivara meM tathA oNphisa vAloM kI sTApha meM se AzIrvAda prApta kiyA evaM pravacana zravaNa kiyaa| inameM | ruci nahIM rhtii| apane zArIrika saundarya ko nikhArane meM jhArakhaMDa sarakAra ke mukhyamaMtrI zrI arjuna muMDA, sudeza mahato | adhikAMza logoM kI ruci byUTIpArlara kI banI rahatI hai, (gRha maMtrI), indarasiMhajI nAmadhArI (vidhAnasabhA adhyakSa), lekina apane zIlarUpI aMgAra hetu tapa, tyAga Adi meM ruci bAbUlAla jI marAMDI (bhUtapUrva mukhyamaMtrI), jalezvara mahato viraloM kI hI hotI hai| jar3a ke mAmale meM jo utsAha va (peyajala evaM svacchatA maMtrI), caMdraprakAza caudharI (bhU-rAjasva umaMga tathA samaya lagAyA jAtA hai, vaisA utsAha va umaMga maMtrI), ramezasiMha muMDA (samAjakalyANa maMtrI), harinArAyaNa Atma-tattva ke liye nahIM rahatA tathA aksara samaya ke abhAva rAva (vana maMtrI) Adi mukhya rUpa se upasthita hue| kendrIya | kA ronA royA jAtA hai| unhoMne batAyA ki jJAnI kI ruci khAdya evaM prasaMskaraNa maMtrI zrI subodhakAMta sahAya bhI pUjya | paramArtha kI ora rahatI hai, jabaki ajJAnI kI saMsAra kI munizrI ke darzanArtha padhAre evaM maMgala AzIrvAda prApta kiyaa|| or| phira bhI yaha kaisI bAta hai, ki donoM saMsAra meM rahate darzanArthiyoM meM jhArakhaMDa jaina nyAsa borDa ke adhyakSa tArAcaMda | nhiiN| jJAnI saMsAra meM rahate hue apane Apa meM lIna rahatA hai, jI devadhara bhI pdhaare| unhoMne jhArakhaMDa rAjya ke samasta jainatIrthoM | jabaki ajJAnI saMsAra meM rahate huye saMsArako apane Apa meM ke vikAsa hetu munizrI se carcA karate hue nirdeza prApta kiye|| rakhatA hai| ajJAnI-vyakti kA dhyAna jahAM rAga kI ora rahatA isa Ayojana ko saphala banAne meM di. jaina paMcAyata rA~cI ke | hai, vahAM jJAnI kI rujhAna vairAgya kI ora rahatI hai| jitanA navayuvakoM ne athaka zrama kiyaa| zrI aruNa gaMgavAla (koSAdhyakSa | samaya mana-vacana-kAya se jar3a kI ora lagAyA jAtA hai, jaina paMcAyata rA~cI) evaM nirmala rArA (sahamaMtrI zrI di. jaina | usakA eka bahuta choTA-sA bhAga apane Atma-tattva kI paMcAyata rAMcI) ke prayAsa vizeSa sarAhanIya rhe| isa bhavya | ora lagAne ko unhoMne zreyaskara batalAte huye kahA ki Ayojana kA maMcasaMcAlana rASTrIya jainakavi zrI caMdrasena jaina | parivartanazIla saMsAra meM rahate huye jinhoMne samaya ko apanI ne kiyaa| maMgalAcaraNa paM. paMkaja jaina 'lalita' rA~cI ne kiyaa| | muTThI meM kara liyA aura apane Atma-kalyANa kI ora ___mahAvIra jayaMtI para Ayojita vizeSa dharmasabhA meM | agrasara huye, unheM muktidhAma kI ora bar3hane se koI nahIM mukhyamaMtrI arjuna muMDA mukhya atithi ke rUpa meM pdhaare| unhoMne | roka sktaa| eka mUrkha ko samajhAnA sahaja hai, pAgala ko bhI munizrI pramANasAgarajI se lambI carcA ke uparAMta maMca se | samajhadAra banAyA jA sakatA hai janasamudAya ko saMbodhita karate hue kahA ki tIrtharAja sammeda | dI jA sakatI hai, lekina eka durjana ko buddhimAna va samajhadAra zikhara meM caupar3A kuMDa sthita di. jainamaMdira kisI bhI hAlata meM | banAnA kaThina hai| durjana kA kAma to sajjanoM kI TAMga kheMcanA nahIM tor3A jaayegaa| ise vidhi prakriyA ke anusAra saMrakSita kiyA | va acche kAryoM meM roDA DAlane kA rahatA hai| billI to iMsAna jaayegaa| kA kabhI hI rAstA kAMTatI hai, lekina durjana-vyakti sajjanoM paMkaja jaina 'lalita',rA~cI kA bAra-bAra rAstA kATate haiN| eka ullU ke kAraNa hI parezAnI kA Alama rahatA hai, phira soco-hara zAkha para ullU mUkamATI AdhArita pravacana baiThA ho to aMjAma galistAM kyA hogA? jinheM deva, zAstra, guru ajamera 1 maI 2005 / paramapUjyA AryikAratna 105 | kA AzIrvAda ho tathA apane guru kA sambala ho, unheM aise zrI pUrNamati mAtAjI ne paramapUjya AcArya 108 zrI vidyAsAgara | durjanoM se ghabarAne kI jarUrata nahIM hai, kyoMki guru ke maMgala jI mahArAja kI mahAna kRti 'mUkamATI' mahAkAvya ke AdhAra | AzIrvAda se unake pavitra mana va saMskAroM ke kAraNa unake para apane maMgala udbodhana meM kahA ki isa saMsAra meM rahanevAle | sabhI kAma nirvighna pUrNa hote dekhe gaye haiN| sabhI prANiyoM kA janma va maraNa hotA hai, lekina janma va kuMDalapura meM virAjamAna AcArya 108 zrI vidyAsAgara mRtyu ke donoM choroM ke bIca jinhoMne apane jIvana ke nirmANa | jI mahArAja, jinakI dIkSA kA saubhAgya ajamera nagara ko kI ora dhyAna diyA, unakA jIvana sArthaka ho jAtA hai| dekhA | milA evaM unake guru AcArya 108 zrI jJAnasAgarajI mahArAja gayA hai ki jaDa kI pasaMdagI meM sabakI mAsTarI hai, lekina | ne eka kuzala jauharI kI ta jIva kI pasaMdagI meM ghoTAlA-hI-ghoTAlA hai| isa duvidhA ke | tarAzA ki apanI mRtyu ke pUrva unhoMne apane isa ziSya ko kAraNa duniyA kA paricaya va samajha sabako hai, lekina apane | hI apanA guru banA liyaa| apane utkRSTha sAhasa va sAdhanA ke svayaM kA paricaya va svayaM kI samajha kucha ko hI hai| moTaragADI | bala para Aja AcArya 108 zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke 28 julAI 2005 jinabhASita - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajAroM ziSya bhArata vasuMdharA meM sthAna-sthAna para dharma kI | sAtha gommaTasAra jIvakANDa ke saMkSiptasvarUpa karaNAnayoga dhvajA phaharA rahe haiM aura lAkhoM logoM ko sanmArga meM calane kA dIpaka bhAga-1 para cAlIsa zivirArthiyoM dvArA acchI taraha mArga prazasta kara rahe haiN| unhIM AcArya zrI ko namana karate haye adhyayana kiyA gyaa| isa kathA ko svayaM adhiSThAtA zrImAna unhoMne batalAyA, ki AcArya vidyAsAgara dIkSA-sthalI para / ratanalAla bainADA hI lete the| zivira meM lagabhaga 250 smRti-stupa kI apekSA apane guru AcArya 108 zrI jJAnasAgara zivirArthiyoM ne bhAga liyaa| yahA~ bhI prAta: 45 miniTa kA dhyAna kendra ke nirmANa kA AzIrvAda pradAna kara AcAryazrI ne | yoga kA prizikSaNa diyA jAtA thA jo bArAmatI-pravAsI DaoN. apane garu ke prati apane zraddhA ke bhAvoM ko prasphaTita kiyaa| sudhIrakumAra zAstrI ne diyaa| dinAMka 1 jana se 10 jana AryikAzrI ne jAta-pAta va paMtha vyAmohoM se dara rahakara sabhI 2005 taka auraMgAbAda (mahArASTra) meM prathamavAra zivira ko isa maMgalamaya punIta kArya meM apanA sahayoga pradAna kara | Ayojita kiyA gayA, jisameM lagabhaga 350 zivirArthiyoM ne apanA jIvana dhanya karane kA AzIrvAda pradAna kiyaa| isa bhAga liyaa| auraMgAbAda meM isa prakAra kA yaha adbhuta saMbaMdha meM pa.pU.munipuMgava 108 zrI sudhAsAgarajI mahArAja kA zikSaNazivira rahA, jisakI sampUrNa samAja ne bahuta sarAhanA maMgala AzIrvAda bhI prApta ho gayA hai| ise hajAroM varSoM taka aura prazaMsA kii| isa zivira meM adhiSThAtA mahodaya ke alAvA akSuNNa banAye rakhane ke liye isa kArya ko akSaya tRtIyA saMsthAna ke anya zAstrI evaM AcArya se zikSA prApta vidvAnoM ne dinAMka 11 maI 2005 kA dina zubha batalAte huye zilAnyAsa prazikSaNa diyaa| inake alAvA 47 anya jilA evaM tahasIla kA AzIrvAda bhI prApta ho gayA hai| stara para zivira lagAye gaye, jinameM Agama-granthoM kA svAdhyAya, pravacana se pUrva kesaragaMja meM kucha dina pUrva sthApita | stotra va pUjAoM ke artha sikhAye gye| vibhinna sthAnoM meM dhArmika pAThazAlA kA nAmakaraNa"AcArya 108 zrI vidyAsAgara | chAtrAvAsa va saMsthAna ko lagabhaga 2 lAkha rupaye sahAyatApAThazAlA" udghoSita kiyA gyaa| bataura bhI prApta huye| aneka sthAnoM meM sAdharmI bhAIyoM ne unase hIrAcanda jaina yahA~ prativarSa isI prakAra zivira lagAne kA anurodha kiyA hai, jise zramaNa-saMskRti saMsthAna meM AyojakoM ne sAnanda svIkAra zramaNa-saMskRti saMsthAna, sAMgAnera dvArA kiyA hai| AzA hai varSa 2006 meM mahArASTra meM lagabhaga 100 - mahArASTra meM 50 sthAnoM para zikSaNazivira sampanna sthAnoM para zikSaNaziviroM kA Ayojana kiyA jaayegaa| zramaNa saMskRti saMsthAna, sAMgAnera dvArA isa varSa cAritra- chAtrAvAsa ke bhUtapUrva chAtra evaM vartamAna meM bArAmatIcakravartI A. zAntisAgarajI mahArAja ke 50veM samAdhi varSa pravAsa kara rahe DaoN. sudhIrakumAra jaina zAstrI ne mahArASTra ke ke upalakSa meM 'jinabhASita' apraila 2005 pichale mAha ke uparokta samasta sthAnoM para atyaMta parizrama karake zikSaNapRSTha para chApe gaye 50 sthAnoM para 'sarvodaya jJAna saMskAra evaM ziviroM kA Ayojana nizcita kiyA thaa| unake athaka AdhyAtmika zikSaNaziviroM kA saphalatApUrvaka Ayojana kiyA | prayAsa kI samasta samAja ne bhUri-bhUri prazaMsA kI hai| shrmnngyaa| sarvaprathama saMsthAna meM adhiSThAtA mahodaya zrImAna paM. | saMskRti saMsthAna ne bhI unakA abhinandana karane kI yojanA ratanalAla jI bainAr3A ne dinAMka 18 apraila 2005 se 28 | banAI hai| apraila 2005 taka bArAmatI meM zivira lgaayaa| jisameM 'bAlabodha, chahaDhAlA, tattvArthasUtra evaM samayasAra kA adhyayana zrI a.bhA.di. jaina vidvatapariSad kA karAyA gyaa| isa varSA kI eka pramukha vizeSatA yaha rahI ki 26vAM adhivezana sampanna chatarapura ke yogAcArya paM. phUlacanda jI jaina dvArA pratidina sAgara (ma.pra.), yahA~ pU. kSallaka zrI gaNezaprasAdajI prAta: 5.45 se 6.45 taka yoga kA prazikSaNa bhI diyA gyaa| vaNA dvArA ra varNI dvArA saMsthApita zrI sattarka taraMgiNI di. jaina pAThazAlA zivira meM sabhI zivirArthiyoM ne atyaMta manoyoga se bhAga (vartamAna nAma zrI gaNezaprasAda di. jaina saMskRta mahAvidyAlaya) liyaa| zivirArthiyoM kI saMkhyA lagabhaga 250 rhii| yahA~ se | ke zatAbdI samAroha ke madhya akSayatRtIyA parva ke zubhAvasara adhiSThAtA mahodaya va sabhI vidatagaNa kAra dvArA koparagA~va / para pU. vIjI kI preraNA se vIrazAsana jayantI san 1944 meM (mahArASTra) cale gaye, jahA~ dinAMka 30 apraila se 11 maI | saMsthApita zrI akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvatapariSad 2005 taka bAlabodha chahaDhAlA evaM tattvArtha satra ke sAtha- | sAdhAraNa sabhA kA 26 vAM adhivezana dinAMka 9 se 11 maI 2005 taka saMtaziromaNi AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja - julAI 2005 jinabhASita 29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke suziSya munizrI 108 ajitasAgara jI mahArAja evaM ailaka | sahayoga kI bhI apIla kI gyii| zrI 105 nirbhayasAgara jI mahArAja ke sAnnidhya meM pro. DaoN. | zatAbdI-samAroha kA udghATana DaoN. DI.pI. siMha phUlacanda jaina 'premI' kI adhyakSatA meM sampanna huaa| (kalapati DaoN. harIsiMha gaura vizvavidyAlaya, sAgara) evaM adhivezana kA saphala saMcAlana DaoN. surendrakumAra jaina (maMtrI, | samApana ke avasara para sammAna samAroha kA mukhyAtithya DaoN. vidvatapariSada) ne kiyaa| adhivezana meM jainAgama ke prakhyAta | DI.bI. siMha (kulapati abadheza pratApa siMha vizvavidyAlaya, vidvAna sarvazrI DaoN. naMdalAla jaina (rIvA), DaoN. bhAgacandra | rIvA) ne grahaNa kiyaa| adhyakSatA zrImAn seTha DAlacanda jaina 'bhAskara' (nAgapura), DaoN. zItalaprasAda jaina (jayapura), DaoN. nAga DaoN zItalaNyAta jaina (jayA) TaoN | (parva sAMsada) ne kii| saMcAlana zrI kAntakumAra sarApha (maMtrI) nemIcandra jaina (khuraI), DaoN. kamalezakumAra jaina (vArANasI). I ne kiyaa| asvasthatA ke kAraNa ma.pra. ke rAjyapAla zrI balarAma paM. amaracanda jaina (satanA), DaoN. kapUracanda jaina (khataulI), | jAkhar3a nahIM A ske| unhoMne apanI likhita zubhakAmanAeM DaoN. narendra kumAra jaina (sanAvada), DaoN. vimalA jaina | preSita kii| maMgalAcAraNa paM. lAlacandra rAkeza ne kiyaa| (phirojAbAda), DaoN. gopAlalAla amara (dillI). paM. | adhivezana ne zrI gaNeza digambara jaina saMskata sakhapAla jaina (dillI). paM. nirmala jaina (satanA), paM. | mahAvidyAlaya (sAgara) zatAbdI samAroha smArikA. DaoN. surendra komalacanda jaina (TIkamagar3ha), paM. vinoda jaina (rajabAMsa), | kumAra jaina 'bhAratI' (burahAnapura) dvArA likhita evaM vidyAratna DaoN. kastaracanda 'samana' (zrI mahAvIra jI), paM. pavana dIvAna | DaoN. narendrakumAra jaina (sanAvada) dvArA sampAdita kavitA(morenA) Adi dvizatAdhika vidvAna/viduSiyA~ sammilita hue| | saMgraha 'atra kuzalaM tathAstu' evaM TaoNpa-Tena (vicAra sUkta), isa avasara para zrI gaNeza digambara jaina saMskRta mahAvidyAlaya | bra. vinoda dvArA saMkalita 'varNI vicAra', pro. hIrAlAla pAMDe (sAgara) ke snAtakoM kA sammelana Ayojita kiyA gyaa| dvArA racita 'jaya sanmati' (mahAkAbya) evaM sampAdita kRti sthAnIya vidvAnoM paM. dayAcandra jaina, paM. motIlAla jaina (prAcArya). | 'varNI vandanAkAvyam' kA vimocana kiyA gyaa| ina pustakoM paM. jJAnacanda jaina, paM. vijaya kamAra jaina, paM. manoja kamArajaina, | ke sAtha vidvAnoM ko vairisTara campatarAya dvArA likhita sarvadharma paM. zatalacandra jaina, paM. zikharacanda jaina. bra. sAdhanA jaina. bra. | samabhAva, 'asahamata saMgama' evaM paM. padmacandra jaina (dillI) puSpA jaina Adi kI mahatI sahabhAgitA rhii| dvArA likhita 'mUla jainasaMskRti aparigraha' vIrasevAmaMdira adhivezana evaM zatAbdI-samAroha ke madhya cale | evaM zakuna prakAzana ke saujanya se bheMTasvarUpa pradAna kI vaicArika-saMgoSThI krama meM vidvAnoM ne pU. kSullaka zrI gaNeza | gyaa| prasAda jI varNI ke vyaktitva-kRtitva evaM jainadharma, samAja samAroha ke samApana para sabhAgata dvizatAdhika vidvAnoM evaM zikSA ke kSetra meM unake avadAna ke prati gahana AsthA kA zAla, zrIphala, sammAnapatra, smRti-cinha evaM sammAnaevaM kRtajJatA vyakta karate hue unake prati hArdika zraddhAMjali rAzi ke sAtha sammAna kiyA gyaa| samAroha ke garimAmaya vyakta kii| adhivezana meM DaoN. narendrakumAra jaina (sanAvada) ne | Ayojana meM sthAnIya zrI pUranacaMda jaina (adhyakSa), pro. maMdiroM meM prApta Aya kI dasapratizata rAzi prativarSa mUlagranthoM | krAntakumAra sarrApha (maMtrI), DaoN. jIvanalAla jaina, zrI ke prakAzana para vyaya karane tathA niyamita pAThazAlA ke | zikharacaMda jaina,cau. RSabha kumAra jaina, zrI gulAbacanda jaina saMcAlana kI purajora apIla kii| jainasamAja ko dhArmika Adi kA mahanIya yogadAna rhaa| zatAbdI-samAroha ke prathama alpasaMkhyaka ghoSita karane, ma.pra. zAsana dvArA pUrva meM ghoSita | caraNa meM zrI samavamaraNa maNDala vidhAna kA dinAMka 7 se 9 saMskRta vidvAnoM kI zreNI meM prativarSa AcArya samantabhadra divasa | maI taka zrI varNI bhavana, morAjI, sAgara meM Ayojana kiyA manAne, nagarIya nikAyoM dvArA mAMsa vikrayakendroM ko mUla- | gyaa| zatAbdI-samAroha ke saphala Ayojana kI sAgara samAja bAjAra se alaga rakhane, giranAra tIrthakSetra para jaina dharmAvalambiyoM | ne prazaMsA kii| ko jainarIti se pUjana-arcana karane kI vyavasthA sunizcita DaoN. surendrakumAra jaina, burahAnapura karane, pharavarI 2006 meM Ayojita honevAle zrI gommaTezvara bAhubalI mahAmastakAbhiSeka ke Ayojana ko saphala banAne atizayakSetra kolhuA pahAr3a jI para vedI zuddhi evaM / jinabimba sthApanA evaM pa.pU. munipuMgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja kI preraNA se zramaNa-saMskRti parIkSA-borDa (sAMgAnera) se jaina pAThazAlAoM/ _ bihAra meM gayA ke nikaTa sthita golhuA pahAr3a atizaya vidyAlayoM se sambaddha karane kI apIla kii| prazAsanika | kSetra para dinAMka 11.5.2005 budhavAra ko akSaya tRtIyA ke 30 julAI 2005 jinabhASita Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvana avasara para pUjya muni zrI 108 pramANasAgarajI mahArAja | bharapura sahayoga merI saphalatA ke svarNima pRSTha haiN| mujhe ke maMgala AzIrvAda se vedI-zuddhi evaM 1008 zrI pArzvanAtha | AI.e.esa. kI taiyArI ke daurAna saMsthAna meM loka-prazAsana bhagavAna kI jinabimba sthApanA kI gyii| viSaya ke prazikSaNa kA do varSoM taka kA avasara milA hai| maiM jJAtavya hai ki kolhuA pahAr3a para aneka prAcIna jaina | saMsthAna kI prabaMdha samiti ke prati va jina prazikSArthiyoM ko - pratimAyeM evaM jaina zilAlekha utkhanana meM evaM caTTAnoM meM prApta | par3hAyA hai unheM maiM kabhI vismRta nahIM kara paauuNgaa|" hue haiN| yaha kSetra purAtAtvika dRSTi se bhI atyaMta mahatvapUrNa sammAna samAroha kA Atithya mAnanIya zrI IzvaradAsa hai| kucha samaya pahale durbhAgyavaza maMdirajI se mUlanAyaka | rohANI (ma.pra. vidhAnasabhA adhyakSa), mAnanIya zrI rAkeza bhagavAna kI pratimA kacha asAmAjika tatvoM dvArA corI kara | siMha jI (sAMsada) evaM mAnanIya zrI zarada eDavokeTa lI gayI thii| (vidhAyaka) dvArA kiyA gyaa| ajita jaina saMsthAna gaurava zrI rAhula jaina evaM zrI aravinda zrIvAstava AI.e.esa. meM cayanita asama borDa kI maiTrika kI parIkSA meM zrI digambara jaina __ sammAna va AzISa vidyAlaya, guvAhATI kI zAnadAra saphalatA satra 2005 meM yUpIesasI dvArA Ayojita cayana- | hara varSa kI bhAMti isa varSa bhI maiTrika kI parIkSA meM sAkSAtkAra meM saMsthAna se saMbaddha zrI rAhula jaina evaM saMsthAna | zrI digambara jaina vidyAlaya, gavAhATI (zrI digambara jaina ke loka-prazAsana viSaya ke prazikSaka zrI aravinda zrIvAstava paMcAyata, guvAhATI dvArA saMcAlita) ne zata-pratizata saphalatA AI.e.esa meM cayanita hae haiM, jo saMsthAna va nagara ke lie | prApta karake eka navIna kIrtimAna sthApita kiyA hai| isa varSa gaurava kA viSaya hai| isa vidyAlaya se kula 76 parIkSArthI parIkSA meM baiThe the, jisameM ukta cayanita dvaya zrI rAhula jaina evaM zrI aravinda | se sabhI ne acche aMkoM se saphalatA prApta kii| zrIvAstava ke sammAna meM saMsthAna-parisara meM dinAMka kapUracanda jaina pATanI 26.05.2005 dina guruvAra ko saMdhyA 7 baje sammAna va AzISa samAroha kA Ayojana kiyA gyaa| Ayojana meM saMsthAna kAMkarolI meM vidyA-sudhA guNAbhivaMdana pustaka kA ke padAdhikArIgaNoM sahita jainapaMcAyatasabhA, zrI pisanahArI vimocana mar3hiyA kSetra kameTI, zrI gurukula kameTI, zrI brahma. vidyA ajamera, 28 maI 2005 / paramapUjya saMtaziromaNi Azrama va samAja evaM nagara ke anekoM gaNamAnya upasthita | | AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke parama ziSya munipuMgava hue| | 108 zrI sudhAsAgara jI mahArAja sasaMgha ke pAvana sAnnidhya meM zrI rAhala jaina ne kahA ki- "pa.pU. 108 AcArya zrI dinAMka 15.05.05 se 20.05.05 taka kAMkarolI meM nUtana vidyAsAgara jI mahArAja kA AzISa evaM saMsthAna kA sadabhAva jinAlaya kI pratiSThA heta Ayojita paMcakalyANaka mahAmahotsava merI saphalatA kA mukhya AdhAra hai| maiM apane sevAkAla meM | ke aMtargata dinAMka 17 maI 2005, janmakalyANaka zubha pajya guruvara dvArA batAye mArgoM para cala sakU~ tathA saMsthAna va | divasa ko zrI digambara jaina jJAnodaya mahilA samiti ajamera samAja ke gaurava bar3hAne kI dizA meM niSThA va lagana se kArya kI adhyakSA zrImatI suzIlA pATanI dharmapatnI zrI azoka karatA rahU~ to apane ko dhanya maanuuNgaa|" Apane apanI saphalatA | pATanI (Ara.ke. mArbalsa madanagaMja) kI preraNA se mahAmaMtrI meM svayaM ke kaThora parizrama kA varNana karate hue apane parivAra zrImatI nirmalA pAMDyA dvArA sampAdita pustaka "vidyAsudhA ko bhI apanI saphalatA kI nIMva btaayaa| guNabhivaMdana' kA vimocana zrImatI munnI devI (dharmapatnI zrI aravinda zrIvAstava, jo ki jilA evaM satra sva. zrI rAjendra gadiyA, mAtuzrI jJAnacaMda gadiyA sUrata-pravAsI nyAyAdhIza zrI e.ena.esa. ke suputra haiM evaM saMsthAna ke loka ajamera) ke karakamaloM se huaa| isa avasara para zrImatI (prazAsana ke prazikSaka haiM, ne kahA ki- "parizrama va puruSArtha premalatA gaMgavAla (tilaka mArbala madanagaMja) kI ora se karane meM maiMne koI kamI-kasara nahIM rakhI thI, lekina merI saphalatA ke pIche mere pitAjI kA kaDA anuzAsana, mAtAjI usa dina sTAloM para ghaTI huI daroM para pustaka vikraya hetu upalabdha karAI gyii| kA vAtsalya evaM bahina kI preraNA ke atirikta saMsthAna kA hIrAcanda jaina - julAI 2005 jinabhASita 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusAra kAryakrama kI adhyakSatA paM. mUlacanda jI luhAr3iyA dharmaniSTha zrAvaka zrI campAlAla jaina kA dehaavsaan| va tArAcandra jI doSI va mukhya atithi jayasiMha jI koThArI 'vyApAra samAcAra' pAkSika ke sampAdaka AdaraNIya | 'naphA-nakasAna' pepara ke sampAdaka ke maMgalAcaraNa, suzIlA bhaiyA zrI campAlAla jaina, kapar3A kamIzana-ejeNTa, mAdhogaMja, jI pATanI, garimA vAkalIvAla, bhajana celanA jAgRti maNDala gvAliyara, paMcaparameSThI kA smaraNa karate hue deha tyAgakara | | dvArA kAryakrama kA zubhArambha huaa| * paraloka prayANa kara gye| Apa yoga-vidyA ke prasAraka, parama anila gaMgavAla svAdhyAyI, karmaThatA ke pratIka, para-duHkha-kAtara, gvAliyara nagara ke sevA-bhAvI vyakti the| 'anekAnta' akAdamI meM mahAvIra ke maulika ciMtana para atisAdhAraNa parivAra meM janma lekara ucca zikSA vicAra-sabhA evaM bhavya kavi-sammelana ke abhAva meM bhI Apane nirantara svAdhyAya aura apanI karmaThatA bhopAla, 25 apraila 2005 / bhagavAna mahAvIra ke ke bala para samAja meM apanA zIrSa sthAna banA liyA thaa| maulika ciMtana para rASTrIya anekAnta akAdamI ke tatvAvadhAna 1920 I. meM zamazAbAda (vidizA, ma.pra.) ke sAdhAraNa kintu | meM vicAramAlA evaM bhavya kavisammelana rAjadhAnI bhopAla ke dharma-saMskArI parivAra meM janma lekara Apa vyavasAya hetu | cAra imalI sthita kamyuniTI haoNla meM aitihAsika saphalatA gvAliyara Aye aura ImAnadAra vyavasAyI ke rUpa meM pratiSThA | ke sAtha sampanna huye| isa avasara para vicAra-sabhA sahita arjita kara lii| prAtaH 2 ghaNTe prANAyAma va yogAsAna karanA | sampUrNa samAroha ke mukhyaatithi nyAyamUrti zrI ena.ke. jaina aura karAnA, nitya abhiSeka pUjana va pratidina 2 bAra sAmUhika | (adhyakSa-rAjya upabhoktA phorama ma.pra.) ne adhyakSatA kii| svAdhyAya karanA, sAdharmI aura sahakarmI bandhuoM kI yathAsaMbhava | suprasiddha kavi zrI kailAza mar3abaiyA 'sAhitya vAridhi' saMyojaka sahAyatA karanA, pratyeka dhArmika Ayojana meM sakriya bhAga | the, aura saMcAlana kiyA vimala bhaMDArI ne| lenA, DAyarI-lekhana unakI jIvanacaryA ke abhinna aMga the| vimala jaina ApakI smRti meM 'jinabhASita' ke lie dAna svarUpa do sau rupaye preSita kiye gye| prA. aruNa kumAra zAstrI, byAvara bhagavAna mahAvIra kA 2603vAM janmajayantI mahotsava manAyA gayA paMcadivasIya mahAvIrajayaMtI parva sampanna vizvavaMdya ahiMsA-dharma ke yugapravartaka evaM jainadharma bhopaal| zrI digambara jaina paMcAyatakameTI TrasTa | ke 24veM tIrthaMkara 1008 zrI bhagavAna mahAvIra kA 2603vA~ (paMjIyata) cauka, bhopAla ke tattvAvadhAna meM mahAvIra jayantI | janmajayaMtI mahotsava zukravAra 22 apraila 2005 ko pa.pU. varSa 2005 parva manAne hetu TrasTa kI eka vizeSa samiti | AryikAratna 105 zrI pUrNamati mAtAjI sasaMgha ke pAvana gaThita kara isa varSa vizeSa utsAha evaM aitihAsika DhaMga se | sAnnidhya meM harSollAsa se vizAla rUpa meM manAyA gyaa| manAne heta pA~ca divasIya kAryakramoM kI yojanA banAI gayI hIrAcanda jaina aura dinAMka 18 apraila se 22 apraila 2005 taka kAryakramoM kA Ayojana kiyA gyaa| jarUra suneM santa-ziromaNi AcAryaratna zrI 108 vidyAsAgara AdhyAtmika evaM sAmAjika vicAragoSThI jI mahArAja ke AdhyAtmika evaM sAragarbhita pravacanoM zrI 1008 bhagavAn mahAvIra vartamAna jinazAsana | kA prasAraNa 'sAdhanA cainala' para pratidina rAtri 9.30 nAyaka ke janmajayantI mahotsava para sakala digambara jaina | se 10.00 baje taka kiyA jA rahA hai, avazya suneN| samAja kizanagar3ha dvArA sAmUhika vAtsalya-bhoja ke sAtha- | noTa : yadi Apake zahara meM 'sAdhanA cainala' na AtA sAtha do divasIya goSThI kA saphala Ayojana huaa| jisameM || ho to kRpayA mobAila naM. 09312214382 para avazya goSThI-saMyojaka anila gaMgavAla va nemIcandra jI bhauca ke ( sUcita kreN| 32 julAI 2005 jinabhASita Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "he prabhu kaba maiM so muni bana hU~" 0 muni zrI praNamyasAgara jI bodha giri, masAna, guha koTara majjhe, bina mAlika bina zodhI sajje / doSa rahita vasatI meM basa kara, nija mastI meM masta hi raha hU~ // he prabhu kaba maiM so muni bana huuN| * dharamacaMda vAjhalya do aneka vA eka akele, saba tIratha saba muni mana mele / zuddha pavana sama vihara vihara kara, viraha rAga se kabahU~ na sanahU~ // he prabhu kaba maiM so muni bana huuN| tumhArA krodha kama ho gayA hai, yaha parivartana aba mujhe sukhada lagatA hai| bAdhAe~ dUra ho rahI haiM, kArya sampanna sahaja ho gayA hai| kaba taka tuma isa taraha dUsaroM ko rahoge A~kate kyoM nahIM apane hI aMtara meM jhA~kate AraMbha to karo - svayaM ke dvArA svayaM ko dekhanA taba tumheM svayaM hI apanI aneka nirarthakatAoM kA sahaja hI bodha ho jaaegaa| jyoM go carane vana meM jAve, tyoM gocara ko vana se Ave / para paricaya meM cita na lagAkara, cita cinmaya se batiyA~ kara huuN|| he prabhu kaba maiM so muni bana huuN| bI/92, zAhapurA, bhopAla cAra mAsa ika ThANa hi ThANe, saha hoM dhUpa megha au jaadd'e| dayA kSamA saba jIvana sau dhari, dhyAna agani se karmana daha hU~ // he prabhu kaba maiM so muni bana huuN| (AcAryazrI vidyAsAgarajI mahArAja ke ziSya) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FF 1. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC 31 4614 Sh.-H.../974161/588/2003-05 Estd. in 1997 Vidyasagar Institute of Management JIM (Recognized by AICTE, New Delhi, Govt. of MP & Affiliated to BVV, Bhopal) Vallabh Nagar, BHEL Bhopal - 462 021. Ph.: 0755-2621718, Telefax : 0755-2621723, Mob.: 94250-21265 Modern Hostel Complex for Boys & Girls I LARA . 111171117 11 11 11 11 11 11 111111111111111111 II I . Shanti Bhawan Boys Hostel Trishla Girls Hostel Special Features The Institute has hostel facilities available for boys & girls studying in Engineering, Management & Professional College. The Boys Hostel has the capacity of 200 students & the Girls Hostel of 100 students. Both the hostels are located in the campus itself. Both hostels have spacious and well furnished rooms with excellent live-in facilities. Each student in the hostel is provided with cot, cupboard, study table and study chair. The hostel mess is operated by a private contractor. It provides delicious & hygienic food. "ONLY VEGETARIAN FOOD IS SERVED IN THE MESS." The hostels are well furnished with all modern facilities like Water Purifier, Colour TV, Phone and Internet facilities with Outdoor and indoor games facilities. There are well furnished common rooms, guest rooms. The hostel provides good learning environment lays greater emphasis on moral and spiritual development of its students. The hostel has the first aid facilities; Senior Doctors are available on demand. The institute provides Bus Facility to the hostel residents. The hostel residents shall be encouraged to make effective use of campus facilities such as the computer centre and the library till late evening. VIDYASAGAR INSTITUTE OF MANAGEMENT The VIM offers moderate hostel facilities to boys & girls at reasonable & moderate rates. The hostel residents should follow hostel rules & regulations. FOR MORE DETAILS, FEEL FREE TO CONTACT THE AUTHORITIES OF THE INSTITUTE svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, jona-1, mahArANA pratApa nagara, 97791C (H.9.) Hisa ya watu wa fani 1/205 1 Sci-i, TRT-282002 (3.9.) ofera i