Book Title: Diparnava Uttarardha
Author(s): Prabhashankar Oghadbhai Sompura
Publisher: Prabhashankar Oghadbhai Sompura Palitana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008416/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAnama" graMtha jIrNodhdhAra - 17 zilpazAstra graMtha dIpArNava uttarArdha : dravya sahAyaka adhyAtmayogI AcArya mahArAjA zrI kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.ne jJAnanI eTalo rasa vihAra game teTalo karIne AvyA hoya chatAM mahAtmAone vAcanA Ape ja, teozrInA hAthamAM pustaka hoya ja, kyAre paNa pustaka vInA beThelA joyA nathI... jeozrIe jJAna mATe athAga mahenata karI hatI evA adhyAtmayogI pa.pU. kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTaprabhAvaka gacchanAyaka pa.pU. kalAprabhasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartInI sarala | svabhAvI pa.pU. nyAyazrIjInA ziSyA mAtRhRdayA pa.pU. vidyutaprabhAzrIjIna ziSyA vikramaindrAzrIjInA ziSyA zrIIndrayazAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI kezavabAga kolonInA bahenonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI da: saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 (rahe.) 27505720 saMvata 2065 I.sa. 2009 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrI vizvakrarya namaH | zrI vizvakarmA praNita te tapAvo uttarArdha saTIka DIPARNAV By: VISHWAKARMA saMpAdaka padmazrI prabhAzaMkara oghaDabhAI semapurA zilpavizArada Edited By : Padmashri Sthapati Prabhashanker O. Sompura Arehitect Shilpvisharad. prakAzaka : zrI balavaMtarAya ka. semapurA ane baMdhuo 3 pathIka sesAyaTI, amadAvAda-13. prathamavRtti prata. 1000 DI vi. saM. 2032 sane 1976 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilpasthApatyanA graMthaprAptisthAna Shilpa Books Will be, Available At Padmashry PRABHASHANKER O. SOMPURA ARCHITECT SHILP-VISHARD 3 Pathik Society. Behind S. P. Colony AHMEDAAAD-13. 1 balavaMtarAya pI. somapurA (1) B_P. Sompura 3 pathopha sosAyaTI, ahamadAbAda--13. 3, Pathik Sccicty, AHMEDABAD-13. 2 ena ema tripAThI bukaselara (2) N. M. TRIPATHI & CO. prInsesa sTrITa, muMbaI-2. Princes Strct. BOMBAY-2. mUlya : ru PRICE . reja pRthaka mudraka : zrI maNilAla chaganalAla zAha navaprabhAta prinTIMga presa, dhokAMTA, ahamadAbAda-1 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vizvakarmA praNIta vAstuvidyAyAM jJAnaprakAza dipArNava rAjasthAna ane gujarAtanI samaviSamatA ekhaash rAjasthAna pratamA 1 AyatatvAdhikAra 2 puruSasyAdhikAra 3 jagatI lakSaNAdhikAra 4 A'thara pIThAdhikAra 5 prAsAdodayamAna maMDovarAdhikAra 6 garbhagRhAdhikAra 5. dvAramAnAdhikAra-dvAra zAkhA 8 devatA digmukhAdhikAra 9 devatA dRSTi-padasthApanAdhikAra 1. zikharAdhikAra 11 meravAdi maMDapAdhikAra (saMyaraNAdhikAra lupta) 12 kUrmazilAdhikAra 13 rAjalikAdhikAra 1. bANaliGgAdhikAra gujarAta saurASTra pratamAM 1 AyatatvAdhikAra 2 puruSasyAdhikAra 3 jagatI lakSaNAdhikAra - toraNAdhikAra 34 4 A'yarAdhikAra 5 maMDovarAdhikAra (garbhagRha samAviSTa che) 6 dvAramAna zAkhAdhikAra 7 devatAdimmukhAdhikAra 8 devatA draSTi padasthApanAdhikAra 22 9 zikharAdhikAra 61. 10 mesvAdi maMDapAdhikAra 51 / 11 saMvaraNAdhikAra (rAjasthAnathI vizeSa che) 15 : 12 kUrmazilAdhikAra 26 ! 13 rAjaliGgAdhikAra 25+40 35 / 14 bANaliGgAdhikAra GGNMc. 105 atha dIpArNava uttarArdha anukramamaNikA pRSTha 15 pUjAdhikAra 16 vAstulakSaNamarmAdhikAra 17 AyatanAdhikAra 18 alAzrayAdhikAra 19 kapililakSaNa 1 | 20 khulyAyatanadhikAra 21 vAruNyadhikAra 22 jirNoddhAra 56 / 23 kIrtistaMbhAdhikAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (garbhagRhAdhikAra a, 6 rAjasthAnI prata) dIpArNava uttarArdha prastAvanA 2trAyugamAM mAnavI vana parvata savara ane nadIone vanarAjImAM tenI sAthe vihAra karatA ane kalpavRkSathI IcchIta bhega padArtho meLavatA jyAre kalpavRkSa apa thayA tyAre anya vRkSa nIce vAsa parNakuTi bAdhI karavA lAgyA. pachI sAmudra yika gAma vasAvI anAja utpanna karavA lAgyA. vAyu-varSA-tApa ane zItatAthI surakSIta rahevA sArU Idra varUNa, vAyu, agnInI, stutI karI vajApAtathI bacavA karatA. bhAratIya zilya rathApanA vAtu vidyAnA talasparzI abhyAsa mATe tenA pUrvAcArya RSimunIoe racelA graMtha sAdhana rUpa che. purANa kALanA graMthe upalabdha thatA nathI. agnI purANamAM tera nI sucI Apela che. I. rA. pachInA graMthamAM uparokta sUcanA avataraNe chuTA chuTA prApta thAya che. vizvakarmA prakAza. uttara bhAratane zilpa graMtha che. kAzyayazi95, ane mAnasAra e graMtha draviDa zilpane lagatA che. purANamAM matsyapurANa-agnipurANa bhaviSyapurANa viSNu dharmotara purANamAM keTalAka adhyAye zi95 viSayanA che tAMtrIkagraMthamAM ane nItizAstrone tiSanA ane vidhividhAna graMthamAM thoDu zilpa sAhitya maLe che. pAMcamI sadInA bahadasaMhitA ane zukanitI ane anya nItizAstromAM saptamI sadInA lakSaNa samuccaya uttara bhAratanA zilpane lagate che te nepALamAM prakAzIta thayela che. vaLI sAtamI sadIne vAstatilaka gratha kezava deva nAme vidvAne pazcima bhAratanA zipane kIyAne laga che. vAstuzAstranA judA judA aMge che. bhavana, rAjamahela, devaprAsAda, nagara, durga jaLAzraye, kuMDe, vA, e sarva sthApatya. A sarvane lagatu suMdara racanA mUrti sta taraNe, gava kSe, durgadvAra, vagere suzobhanane zilpa kahe che. ke utkRSTa zilpane zi95 kahyuM. che. prathama sthApatya ane te aMgenuM suzobhana e zilpa e rIte zilpa ane sthApatyanI vyAkhyA jANavI. - navamI dazamI sadI sudhInA sthApatyanI racanA ane te kALa pachInI racanAomAM aMtara che. prAcina sthApatyane avalaMbIne dazacI agIyAramI sadInA zilpa sthApatyanA graMthanI racanA thaI te pahelAnA sthApatyathI cheDI pRthaka zailI thaI temaja vizeSa alaMkRta thavA lAgI. : prAsAdanuM paThakAma prakAranuM thatu. tenA sthAne gaja, azva-nara pIThavALu mahApITha alaMkRta thayu maMdiranI bAhya divAle je maMDevara kahevAya che te vizeSa ghATa ane deva devAMgane, dIpAle AdinA varUpe thavA lAgyA nava sadI sudhI zIkha vizeSa karIne ekADIka thatAM tenA sthAne paMcAMDI-navADI ane sahastra aMDakavALA zIkhare thavA lAgyA A badhI zIlpIonI buddhi vikAsanI kRtinuM pariNAma che. tene lagatA yama nIyama ghaDAvA lAgyA. agyAramI sadI pachInuM zi5 sAhitya vartamAna kIyAmAM astitva dharAve che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtizAstra saMbaMdhamAM trIjathI chaThThI sadI sunA gupta kALanA je suMdara zilpane mUrtio thatI temAM kamara vizeSatA nathI thaI phera paDele che. prAraMbhamAM ITa kASTanA alapajIvI padArthonA sthApatyo thatAM haze tethI ja tenA avaApaNane upalabdha thatA nathI. prAraMbhamAM pravego thavA lAgyA vedIka, bauddha ane jenI guphAo dezanA pRthaka pRthapha bhAgamAM ketarAvAne prAraMbha thayela che. jyAM pahADe ke tarI zakAyA tyAM guphAo thaI zake zatrujya jevA pavitra parvatamAM guphAo ketI zakAya tevA pAkAra agyAramI sadI sudhI maLe nahi. saurASTramAM taLAjA ane unA pAse sANunA pahADomAM guphAo ketarAI-valabhIpuramAM bauddhonuM prAbalya hatuM tyAM najIka nAnA pahADa guphAo kotarAvavA lAyaka na hovAthI guphAo na ketarAI. gujarAtamAM sthApatyane lAyaka pASaNa dhrAMgadhrA, hImatanagara, pirabaMdara, taLAjA pAse bAbhera kATakaDo gaMDaLa rAjyamAM lAIma sTonanI khANe che saurASTranA samudra kinAre lAIma nathI bhareluM che temAMthI ane junAgaDhathI belAnA nAnA patharo makAnamAM upayogI maLe che jhAlAvADamAM seMDasTonanI khANe che kacchamAM halake sapheda ane pILA mArbalanI khANe che saurASTramAM gopanAtha pAse unA pAse ne kezoda pAse pILe mArbala nIkaLe che. aMbAjI pAse ArAsuranA DuMgaramAM utkRSTha ArasanI khANe che. tyAM madhyama keTInA Arasa paNa nIkaLe che. zahera pAlItANA tarapha grenAITasTe na maLe che paraMtu temAM ghATa kAma thatuM nathI zithI varga-pazcIma bhAratamAM semapurA zIpIo saurASTra kaccha gujarAta mevADa rAjasthAnamAM vase che. temAMnA vidvAna pAse prAcIna hasta lIkhIta baMne saMgraha hoya che teo maMdirAdinI racanA kare che te brAhmaNa kuLanA zilpIo che. pUrva bhAratamAM orisAmAM mahArANA-mahApAtra zIlpIo che. teo pAse zIlpanA hasta lIkhIta graMthe hoya che teo maMdirane mUrti banAve che. teo kSatrIya kuLanA hoya tema lAge che. dakSINa bhAratamAM tAmIlanADumAM vizvakarmA AcArya zIlpIo che karNATaka AMdha mahArASTramAM paMcAnana zIlpIe rahe che. mahIsura tarapha zIlpIo zipa viSayane mUrti viSa. yanuM jANe che. madhya bhAratamAM khajurAhamAM navamIthI teramI sadI sudhI cAra varSa zilpIoe seMkaDe suMdara kaLAmaya maMdiro mUrtio karI te-kuzaLa zIpa varganI hayAti maLatI nathI. sAta AThaso varSathI te zilpI varga lupta thaI gayA vidharmIonA dharma parivartana ke anyavyavasAe teo lAgI gayA hoya. 5 jALa. bihAra-baMgALa sara hadaprAMta, siMdha, AsAma, dIlhI pradeza, AsapAsa Adi pradezamAM zilpanA jJAtA vidharmI enA kAraNe jovAmAM AvatuM nathI. vizvakarmAnA mAnasa putra jaya. maya siddhArtha ane aparAjita nAme hatA ke graMthamAM siddhArthanA sthAne tvaSTAnu nAma Ave che, tvaSTA leha karmamAM yaMtra karmamAM kuzaLa hatA. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya ane aparAjitanA nAme vizvakarmA sAthenA saMvAda rUpa graMthe prApta thAya che. kahevAya che ke ghaNA yuga pahelA draviDane pradeza bhUstara zAstra pramANe pAtALa pradeza= amerIkA joDAyelA hate vacce samudra na hatA tyAre maya zilpIe amerIkAnA mekSIke pradezamAM vaselA, A kuzaLa maya jAtinA zilapIo tyAMnA rIta rIvAjo halamAM paNa keTalAka bhAratIya rItanA che. amerikAmAM mekSIjhana maya jAtinA zilpIe hAlamAM paNa kuzaLa ejhinIyara tarIke oLakhAya che. Aja rIte bhAratanA zilpIo pUrva deza javA sumAtrAmAM jaI vaselA tyAM hAla paNa temaNe mahAna sthApatya bhAratIya zailInA ubhA karelA jovA Ave che. navamI dazamI sadImAM zi95nA mahAgraMthe uttama prakAranA mahAprAsAdanA siddhAMta para saMskRtamAM racAyelA hatA. zipIono keTaleka varga saMskRta bhASAthI ajJAta haze paraMtu teo zilpanA kayAtmaka jJAnamAM kuzaLa rahyA paraMtu graMthastha jJAnanA abhAvanA kAraNa e che ke tevA mahAgraMthamAM ApelA mahAprasAdenA nirmANa karAvanAra paNa ochA rahyA AthI zilpanA mahAgraMthe vRkSArNava, kSIraparNava, jayapRcchA, vAstuzAstra vAstu vidyA, jevA amulya mahAgraMthanI agatyatA ochI jaNAtA te grathanA prakaraNo veravikhera thatA gayA, keI niSNAta zilpa pAse thaMDu rahyuM-keTalAka hasta lIkhIta pustakAlayomAM tenA chuTaka chuTaka prakaraNe vartamAnamAM muzkelIo prApta thAya che. bAramI sadInA aparAjIta satra jevA cheDA graMtha zIpIonA sAmAnya vyavahAramAM upAgI hoya tevA graMthane saMgRha rahyA mahAgraMtha te duSpApa thaI gayA paMdaramI sadImAM je kaI zilpa saMgraha rahyo te paNa avyavasthita sthitimAM hatuM tethI paMdaramI sadImAM aNahIlapura pATaNanA bhAradvAja gotranA semapurA zilpI sUtradhAra maMDanane salaMkI kALanA zilpa sthApatyathI prabhAvita thaI mevADanA kuMbha rANA e maMDananA parivArane mevADa nimaMtrI tyAM vasAvya sUtradhAra maMDana vidvAna hatA teNe te kALanA zi5nA avyavasthIta thenuM saMkalana karI, navIna zi95sAhityanI racanA karI, prAsAda maMDana vAstumaMDana rUpa maMDana rAjavalalabha vAstusAra, devA mUrtiprakaraNa vagere graMthanI racanA karI zilpasAhityane uddhAra karyo, dIpArNava-kSITArNava. jayapRcchAvAstuzAstra vAstuvidyA e graMthamAM adUbhUta dazamI sadIthI sudhInI racanAnA che. keTalAka vidvAno tene paMdaramI sadInI kRti mAne che kAraNa ke te graMthe mAM AvatA prAsAdanA nAmo vagere paMdaramI sadInAmAM sthApatya racAyA che tethI temAM mAnI rahyA che. paraMtu pitA pachI putrane janma heya. graMthanA AdhAre zilpInI racanA zilpIe kare. dIpArNava, vRkSArNava, jayapRccha, ane vAstuvidyAna, astavyastagraMthano prakaraNe jyAM sudhI cAlIza ke varSathI prayAsa karI banI zake teTalA adhyAye prApta karavA prayAsa karavAvAmAM Avyo che. temAM zrI madhusudana DhAMkie mane ghaNIja madada karI che te mATe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane AbhArI chu je ke huM. graMthamAM seMkaDo adhyAye haze, paraMtu je sAhitya maLyuM tene SiSaya krame geDavI prakAzIta karavA prayatna karI rahyo chu. bhaviSyamAM koI vidvAna A graMthanA vadhu prakaraNe prApta thAya te te kamabaddha prakAzIta karaze te mane ghaNe AnaMda thaze. traNaseka varSa pahelAnA mArA prapitAmahe ravahaste lakhela DIpArNavanA cauka adhyAthane lakhela graMtha prApta thayela. gujarAta saurASTranI pratamAM vizeSa karIne cauda ja adhyAye maLe che paraMtu mArA snehI zrI rAjasthAnanA caMpAlAla manarUpajInA graMthamAMthI paMdarathI bAvIza adhyAye prApta thayA. te uparAMta trevIsamA adhyAya kIrtisthaMbhane adhyAya amArA prAstAvaka dhaTaka pAnAmAMthI prApta thaye, Ama maLIne dIpAvanA navA adhyAye prakAzIta karatAM mane ghaNe AnaMda thAya che. AgaLa vArNava graMthanA 14 aA uparAMta anya sAhitya sAthe cheka pRSNane graMtha sane 1960mAM prakAzIta karela che tenA anusaMdhAna rUpe A dIpArNava uttarArdha prakAzIta karI rahyo chuM. rAjasthAna ane gujarAtanI pratimAM thoDA prakaraNanA pheraphAra che. rAjasthAnanI pratamAM garbhagRhane svataMtra adhyAya che, jyAre gujarAtanI pratamAM te prakaraNa maDavarAdhikAramAM samAvela che, je rAjasthAnanI pratamAM Avela nathI, eTale cauda adhyAyanI saMkhyA maLI rahe che vAstuzAstra e arthavaveda upaveda che zukrAcArya kahe che ke vidyA anaMta che ane kaLA asaMkhya che. paraMtu mukhyatve vidyA batrIza ane mukhya kalA esaTha che A vidyA ane kaLAthI vyAkhyA ApatA kahe che ke je kAryavANIthI thaI zake te vidyA ane je muka-muMgo paNa je kArya karI zake tenuM nAma kaLA, zi95 nRtya ItyAdi muka bhAve thaI zake tethI tene kaLA kahI che. masyapurANamAM vAstuzAstranA aDhAra AcAryonA nAma ApelA che bRhada sAhityamAM tethI vizeSa sAta SinA nAme ApelA che. vizvakarmAprakAzanA prAraMbhamAM kahyuM che ke zive prAcIna vAstuzAstranuM jJAna parAzara RSine ApyuM temaNe bRhasthane ane bRhastha. vizvakarmAne Apyu vizvakarmAe jagatanA kalyANa arthe lekamAM pravartAvyu. kaMdhapurANamAM aSTa vAyumAne prabhAsanA putra vizvakarmAne prajApati sarjaka kahyA che, teo bhUgujhaSinA bhANeja thAya. agni purANamAM hajAre zilpakaLAnA sarjaka tarIke vizvakarmAne oLakhavAyA che ane manuSyane AjIvIkA denAra che garUDapurANamAM ane rAmAyaNa mahAbhAratamAM devanA prakhyAta zipi kahyA che. suvarNanI laMkA ane zrI kRSNanI dvArikAnI racanA ane panA rAjamahelanuM nirmANa temaNe kareluM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA manu cAlusanA vaMzamAM vizvakarmA pragaTa thayelA chatAM vizvakarma kayA kayA yugamAM thayA te prazna che. paraMtu pratyeka yugamAM temanA aMzarUpe pragaTa thayelA che. vizvakarmAnA cAra mAnasa putra jaya, maya, siddhArtha, ane aparAjita hatA siddhArthane tvaSTAnA nAme paNa oLakhAve che te lehakarma yaMtrakamamAM praviNa gaNatA skaMdhapurANane prabhAsa khaMDamAM semapurA zipi utpati zilpakamane jJAtA semapurA vizvakarmA svarUpa purANamAM kahyA che. zrI somanAthajInI AjJA vaDe vizvakarmAnA anugAmI pASANa karmanA kartA corAzIkaLAnA jJAtA corAzI brAhmANamAM semapurAne purANomAM varNavyA che judA judA kALamAM ane vartamAna vizvakarmA pragaTa thayA te zilpa sthApatyAdi kaLA kIyAnA jJAtA vizvakarmA rUpa ja jANavA IsvIsananI pAMcamI zatAbdImAM mALavAnA maMdasoranA zilAlekhamAM lATa dezanA semapurA zilpI mALavA ane rAjasthAna pradezomAM AvyAne ullekha che. dakSiNa gujarAta lATa pradezamAM vihAre guphAe teoe nirmANa karelI, AThathI zatAbdImAM rASTaphaTa vaMzanA kRNa rAjAe lATa dezanA zilpIone nimaMtrIne IlorA parvatamAM eka ja AkhA pahADamAMthI kelAsa madiranI addabhuta racanA karAvelI tevuM. tenA tAmrapatra parathI jaNAya che. bhAratanA zilpioe purANanA prasaMgane pASANamAM sajIva rUpa ApyuM che. temanA TAMkaNAnI sarjana zakti parama prasaMzAne pAtra che jaDa pASANane vAcA ApanA kuzaLa zilpio paNa zAzvata kavio ja che. bhAratIya zilpIoe kaLA dvArA svarga vaikuMThane pRthvI para utAryuM che. jaDa pASANamAM prema zaurya hAsyane karUNAnA bhAve mUrti maMtra karavAnuM bahu kaThIna kAryo karyA che. citrakArate pachI vaDe te bhAve darzAvI zake paraMtu raMga vinA pASANamAM bhAvAtmaka sarjana karavatuM kaThIna che, tyAMja tenI apUrva zakatI rahelI che. bhAratIya prAdezIka zika paulI sAmAnya rIte che tene pAzcAta vidvAna saMpradAyika zailIothI oLakhAve che te taddana ayukata che. jagatkartA IzvaranuM manuSyane IzvaramAM dhyAna mATe eganI sIddhine sArU mUrtinI Avazya katA svIkAravI paDe che. bhakatI mArgamAM pratimA avalaMbana rUpa che. prAraMbha nirAkAra liMga pUjyathI thaye haze te pachI sAkAra mUrtinI kalpanA thaI ane tevI pUjaya pratimAnI sthApanAne prArthanA sArU sthApanA maMdiranI AvazyakatA ubhI thaI kALa baLe aneka deva devIonA maMdire bhAratamAM thavA lAgyA. mUrti vidhAnamAM sarva zilpIo sarakhA kartavyazIla hotA nathI. tema kALa baLe paNa kaLA kRtimAM paNa bhinnatA AvI jAya che. I. sa. pUrvenA 727 ane mauryakALanI . sa. pU. 325 te pachInI IMga kAvakAla I.sa. 195 ane kuza kALa I. sa. nA prAraMbha kALa sudhInI mUrtionA avazeSa prApta thayelA che te bhAvavAha che paraMtu skUla rUpa jaNAya che. vaccenA gAMdhAra pradezanI mUrtio ghaNI suMdara maLe che. te pradezanA zIpI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene tenuM tenA kAryanu mAna ApaNe ApavuM joie, pAzcAta viddhane gAMdhAra pradezanI sudara mUrtione yunAnI zIlpIone yaza Ape che. - I. sa. 300 thI 600 sudhInA guptakALa bhArata mATe suvarNa kALa gaNAya che. prajA sukhI samRddhavAna ane kaLAnI draSTie utkRSTa hatI te gupta kALanA zipa sthApatya ane matio ukeTInI thayelI maLe che te pachInA kALanI mUtiomAM kame. kame oTa AvatI gaI bhinnabhinna zilpIonA hAthe nirmANa thayela mUrtiomAM kamI adhika saudarya najare paDe che kaLA kRtimAM kudaratI sAmya zAzvata hovuM joIe evuM saudarya pUjake mAne che A draSTie bhAratIya kaLA kRtione joIe te bhAratIya zilpIo kudarata karatAM bhAvanAne vizeSa prabaLa mAne che. jyAre yunAnI zipIo sAthe bhAratIya zilpIone kRtionI tulanA karatAM kahevuM paDe che ke bhAratIya zilpIonuM lakSa pitAnI kRtiomAM kevaLa bhAvanA lAvavAnuM che. jyAre yuropI zIlpIe tAdrazyanAnu nIrUpaNa anu karaNa kare che tyAre bhAratIya zilpIoe pitAnI kRtiomAM bhAvana reDavAnuM kaThIna kArya kare che. bhAratIya ane pAzcAta zIlpIonI smRti vidhAnanI tulanA karIye te aneka kavioe strIonI prakRti vikRtinA guNenA gAna gAyA che tenA saudaryanuM pAna karAvanAra bhavabhUti ane kALIdAsa jevA mahAna kavioe tenA rUpa guNAnI zAzvata gAthA gAI che tenI prakRtithI jhelA bhAratIya zilapIo strI saudaryane mAtRbhAve pradarzita karela che jyAre yurepItha zipIoe vAsanA phaLa rUpe tene kaMDArI che. amArA kuLa paraMparAno vyavasAya zilpa sthApatyane che. amare. harita lIkhIta ghaNA graMthane saMgraha che, vaDIlee aneka sthaLoe maMdiramAM nirmANa karelA che. mArA prapitA maha zrI rAmajIbhAe aDhAramI sadInA madhya kaLamAM kuzaLa gaNAtA muMbaInA agragaNaya zeTha metizAhane zatrujya parvata be TekarIo vacce vahecAyeluM che tyAM pitAnuM ane pitAnA saMbaMdhIonA maMdira samuhanI me TI Tuka (maMdira ane devakulIkAo) samuhamAM bAMdhavA vaDIla zrI rAmajIbhAne kaheluM, paraMtu te kALamAM evI vizALa TuMka bAMdhavA jeTalI bhUmi na hatI. zeThanA atyAgrahe rAmajIbhAe be TekarI vaccene gALe puravAnI kharcALa yejanA karI vizALa Tuka thaDA samayamAM lAkhanA kharce bAMdhI ApI gALAnA kIkalAnA praveza dvAranuM rAmajImAnI smRti rUpe "rAmapaLa" nAma ApavAmAM Avela. bhAratanA zilpIoe vizvanI zilyakaLAnA itihAsamAM advitiya vizALa bhavanenA maMtra mugdha nirmANa karyA che pahADanI dIrdha kaya zilAo bekI bhUkha ane tarasanI paNa paravA karyA vagara potAnA dharmanI mahattama bhAvanA rASTanA caraNe dharI. dharma saMskRtinuM pratika prasthApana karyuM che. jagate AvA ucca bhAvanA vALA zilpionI ajaba sthApatya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLAne kAraNe bhAratane ajara amara pade sthApela che. AvA puNyavAna zipione keTi dhanyavAda. zilpa sthApatyanA hasta lIkhIta nA anuvAda sAthe prakAzana thAya tema sAmAnya varga IcchatA. eMzI varSa pahelA suprasiddha vijJAnI kalyANarAya gajajaranA pItAzrI vizva karmA pratye paramazraddha hatA temaNe prAsAdamaMDana graMthane ghaNe bhAga prakAzita karele vacce naDIyAdanA keI vidvAne aparAjIta graMthanA eka be adhyAye prakAzIta karelA vaDhavANune zrI jaganAtha aMbArAmanA pItAzrIe prAsAda maMDanane prathama adhyAya ane kezarAja prakAzIta sATheka varSa pahelA kareluM. te pachI zrI jaganAthabhAIe braha6 zilpa zAstra nAme prakIrNaka graMtha traNa vibhAgamAM prakAzIta kareluM mArA sanmatra vaDIla zrI narmadazaMkara muLajI bhAIe pitAnI utarAvasthAmAM "ziparana" nAma mATe maulika sudara graMtha prakAzita karI kIrti meLavelI. vartamAnamAM te graMthanI eka paNa prAdhyApya che. sane 1926 visaM. 1909 thI 85 sudhInA mArI pAMca varSanA mArA ArAsaNanA vasavATa daramIyAna hIrArNava ane dIpArNava jevA agharA graMthanA anuvAda penasIlathI neTamAM karelA te pachI sane 1941 pachInA mArA kadamagIrInA vasavATa daramIyAta dukhApya evA vRkSAvanA keTalAka adhyAye amArA graMtha saMgrahamAM zeDA hatA uparAMta pUjaya vaDIla zrI rAmajIbhAe rAjasthAna pAlImAM lakhAvelahasta prata. ane bIjanA zila manasukhalAle premathI vRkSArNavanI vizaka adhyAyanI hasta lIkhIta prata sasneha bheTa Apela. keTalAya adhyAye pATaNanA bhaMDAramAMthI meLavI tethI vizeSa muMbaInI royala ezIyATIka samRddha lAyabrerImAMthI eka hasta lIkhIta cepaDAmAMthI keTalAka adhyAya meLavyA. kSIrAva dIpArNava ane vRkSArNava e traNe graMthe ghaNA kaDIna mahAprAsAdyanI racanA che. sAmAnya prAsAdanA na hovAthI khUba maMthana karavuM paDatuM paraMtu, vRddha pItAmahanAM keTalAka TreIga(Alekha)ne Azraya levo paData. A traNe thatu prakAzana karavAnI mArI Arthika agavaDanA kAraNe te graMtha pratAkAre zAhItha pAko bukamAM kadamagIrImAM utArI lIdhI. kaDInA kAryamAM manana ane paraspara pATha bhedenA ukela vaDIlenA anubhava siddha lekhananA AdhAre ane temanAthatAraMgA, ghumalI, junAgaDhanA AvA jamayukta prasAdanA bArIka nIrIkSaNethI A mahAgranA anuvAda sahAya rUpa banyA niradhAra prAsAdathI A sAMdhAra prAsAdena yamanIyame taddana bhanna hovAthI buddhInI kasoTI thAya. tevA kAryamAM huM kaIka saphaLa thayo haIza. ane tethI vizeSa zrI somanAtha jI jevA sAMdhAra mahAprAsAdanuM nirmANa karavAnI taka paNa vizeSa pratyakSa anubhava ma. A graMthanI prAptI sAthe sAthe jayapRcchA, vAstuzAstra, ane vAstu vighAnA, keTalAka chuTaka chuTaka adhyA jyAM tyAMthI prApta karate hatA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pachI uttarapradezamAM rakTanA bIralAnuM erisAlInuM rAjarANuM maMdiranI pratikRti rUpa sane 1970nA arasAmAM cAlatuM tyAre avAranavAra banArasa thaIne reNukuTa javAnuM thatuM. banArasamAM zrI madhusudana DhAkI amerIkana ekeDemImAM zilpanA zabdakoSanA kAmamAM rokAyelA. teo mane banArasa uparokata cAre graMthanA saMzodhana mATe banArasa rekatA. kamanasIbe A kArya paDI rahyuM. hamaNA sane 1976mAM A graMthanA prakAzana mATe mArI yathA zakatI zuddhI karI prakAzana mATe taiyArI karI rahyo chuM. sUtradhAra maMDana kRta vAstusAra prakAzIta hamaNuM thayuM che. ane dIpAva graMthane utarAdha graMtha prakAzita karI rahyo chuM. dIpArNava graMthanA cauda adhyAye gujarAta saurASTramAM prApta thayA te anya sAhitya sAthe dIpArNava jevA moTA graMtha sane 196mAM prakAzIta karyo hamaNuM rAjasthAna sAdaDInA sabhapurA caMpAlAla manasukhajI pAsethI dIpArNavanA apUrva apAye 15 thI 23 ema nava adhdhA prApta thayA te dIpArNava utarArthanA nAme prakAzIta karI rahyo chuM. haju paNa mane lAge che ke A graMtha veravikhera hovAthI anya sthaLe jo vizeSa aSA prApta thAya te prakAzIta karavA joIe. rAjasthAnanI pratamAM garbhagRhane adhyAya pATha judo hovAthI te ahIM judA prakAzata karuM chuM. ' vartamAnamAM cAlIzeka varSathI bhavasthApatya meDana ArTanA nAme vIkRtI bhavananA mukha darzanamAM AvI rahI che. kaLAnA jJAtAne te dhUNu upajAve. prathama chajA jALIyA jarUkhA, staMbhe, maLe, (keTa) AdithI bhavananuM mukha darzana zebhatu. ApaNA dezanA ejInIyare paradezanuM anukaraNa karI bhAratIya kaLAne vikRta karI hayA che. kaLAne vaMsa thaI rahyo che. bhavananI aMdaranI sukha sagavada vartamAna kALane anusarIne karavI joIe. jagatamAM vikAsa sAthe ApaNe cAlavuM joIe. yogya vikAsa svI kArIye paraMtu dezanI kaLAnI vikRtI te na ja thavA devI joIe. rAjasthAna mevADamAM rokAe zipIone pAritoSika tarIke gAma, garAsa, ApatA. zipIne suvarNagaja arpaNa karatA. te zipInA kuLanuM bahumAna gaNAtuM. saMvata 1893mAM zeTha motIzAha taraphathI zatruMjaya paranI pratiSThA prasaMge amArA prapitAmahane suvarNane gaja arpaNa karela somanAtha mahAprAsAdanI pratiSThA samaye vi. saM. 2010mAM bhArata sarakAra taraphathI rASTrapati rAjendraprasAde mane suvarNagaja aparNa karela utarapradezanA reNukuMDanA prAsAdanI pratiSThA samaye zrI bIralA chae cI, baLavaMtarAyanA nAma cI. caMdrakAntane suvarNagaja arpaNa karelA. mArA 60 varSanA lAMbA kALanA sakrIya vyavasAya daramiyAna dezanA judA judA pradezamAM prAsAnA lAkhe ane keTalAka kareDanA vyaye nIrmANa karelA chesaurASTra, gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, utarapradeza, baMgALa, AMdhra, karNATaka, kerAlA, baMgALa, bIhAra pradezamAM prAsAdanA nirmANa karelA che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA jyeSTha putra sva. baLavaMtarAya zilpa sthApatyanuM ghaNuM sAruM jJAna dharAvatA zilpane amAre kuLa paraMparAne vyavasAyata jALavI rAkhaze, evI AzA hatI. paraMtu kamabhAgye hamAlayamAM badrInAtha maMdiranA vikAsa mATe zrI bIralAjIe mekalelA. vaLatA tA, 17 8-72nA bhAdrapada zuda 5 nA roja rastAmAM alakanaMdAnA pravAhamAM dehavilaya thaye tenuM mane ghaNuM duHkha che. mArA bIjA putra vinodarAya saparivAra amerIkA vase che bIjA putra harSadarAyagujarAta hAIkeTanA eDavokeTa che. cothA putra dhanavaMtarAya beMka vyavasAyamAM che. AthI amArA kuLa paraMparAnA vidyA kaLAne vAra mArA prapautra cI. caMdrakAnta saMbhALI rahyA che teTale mane saMtoSa che. * kSamA yAcanA viddhAne kahe che ke kavinI chaThThAmAM ane zilpInA hAthamAM sarasvatI vaselA che, zilpInI vANI bhASAmAM vyAvaraNa truTImAM sahaja heya te vastu lakSamAM laI sujJa vAcake zilpa graMthanI prati upekSa sevI graMtha ne mULa artha bhAva ja grahaNa karavA vinaMtI che zilpInI bhASAne A graMtha che vidvAne kahe che ke jyotiSe taMtra zAstre ca vivAde vaidya zilpake atha mAtra tu gahaNIyAnnAnnazabda vicArayet tika taMtra zAstra vivAda graMthe Ayurveda ane zila graMthAM tenI bhASAnA zabdane bahu vicAra na karatA arthane ja grahaNa kare sUjha vidvAnone vAcake haMsavRtithI A graMtha vAMcavA vinaMtI che. navaprabhAta mudraNAlayamAM zrI, maNIlAla, chaganalAle, pitAnA presamAM suMdara rIte samasara chApI ApavA badala AbhAra, - sarveSu sukhinaH santu sarve santu nirAmaya sarva bhadrANi pazyaMta mA kaJcaduHkhamApnuyAt vi. saM. 2032 phAgaNa vada 1 dhULeTI paDhAzrI prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA tA. 17 mArca 1976 zilpavizArada amadAvAda-13. zubha bhavatu zrAstu zrIkalyANamastu Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vizvakarmA praNita // zrI dIpArNava // uttarArdha // pUjAdhikAra a. 15 // zrIvizvakarmA uvAca athAtaH saMpravakSyAmi pUjA ca srvkaamdaa| nAnArUpa dharaM divyaM jJAnapuNyapizobhitam // 1 // caturastrAzvavRttAzva aSTAztavRtakargajA / / caturvidhaM ca mAnaM syAt kartavyA ca sadA budhaiH / / 2 / / haripriyA ca 1 'vasaMtamAlA2 gaurItilaka suMdarI4 / caturvidhA zivapUjA jJAtavyA sarvakAmadA // 3 // haripriyA1 caturasrApi vRttAra vasaMtamAlinI / aSTAMza3 gauritilakAM vRtA ca karNasuMdarI4 // 4 // kSatriyANAM1 caturastra2 vRttAvina sukhAvahA / aSTAMzA3 bhavedvezya4 vRtakarNata zUdrajA // 5 // caturasrAbhavedvatsa nRpakalyANa kArakAH / hemarupyamayA vatsa jJAtavyA ca sadAvudhaiH // 6 // cAle'pyAdhAramAnena acale liMga mAnakA / dvitrizcaturguNAkhyAtA kartavyAzilpibhiH sadA // 7 // rathoparatha karNa ca caturasrA prakIrtitA / karNopakarNa caiva bhadretadrasaMyutam // 8 // etam chaMda samAkhyAtaM turyAtA maaNtrigunnaasbhRtaa| aSTAMzamaSTa karNa ca vRtakaNe ca kaNikA // 9 // kartavyA ca sadA budhaiH / pIThoyaMpITha jaMdhA ca Urdhva jaMdhA chAyameva ca / tilakaM tu tatheGgAni ghaMTAkUTosa karNikA // 10 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita gaNAdhikamA caiva bhAskaraM viSNumeva ca / pIThamadhye pradAtavyA kartavyASTaudizyadhiSaH // 11 // sadAziva yogizaM naSTai surai tathaiva ca / para brahmapradA tavyaM chAdhArdhaprazasyate // 12 // siddhavidyAdharairyakSa gaMdharvagItabAdimiH / gajamakara vizalaizva bhUSaNAzva vibhUSitaM // 13 // ardhacaMdra mRNAlAni padmapatrotpalAni ca / yatra kinnara puSpANI kartavyA pUjamaM'ne // 14 // prazastAniya rupANI aprazastAti yAni ca / pUjArupeNa pApA-kartavyAni ca sarvadA // 15 // maNimuktapravAlAni marakata hIrAsmRtA / padma patra mRpAlAni bhUSaNeSu vibhUSitA // 16 // heraMba tuM'vizAlaizva Umi samalaMkRtA / kIrtitAmukta muktAni bhUpayeta caturdaza // 17 // etataH lakSaNaM saMyuktaM pUjA ca srvkaamdaa| aprazastAni ca sarvANi gRhapUjAvicakSaNe // 18 // kurutyerupya mayA pujyaM sarvalakSANaM saMyutaM / dazalakSasahasrANi zivaloke sagacchati // 11 // sauvarNa kurute yastu pUjAya sarva kAmadaM / / koTi varSa sahasrANi zivaloke sagacchati // 20 // cakSu yathalahastA gati pussyvtsaasthtaa| vicaraMti svargaloke sadrazaMtarastathA // 12 // svargabhUmi bhavairyuktA tato avatare mahI / eka chatraM bhaveda rAjyaM bhUvitaspana saMzayaH // 22 // pUjA vighna vinAzAya pUjA lakSmIpradAyakA / pUtra pradAyinI pUjA kartavyAtu sadA bukaiH // 23 // iti zrIvizvakarmAvatAre jJAna prakAza dIpArNavave pUjAdhikAra paMcadazamo'dhyAya // 15 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva pUjAdhikAra a 15 zrI vizvakarmA sarva kAmanAne denAra evI pUjAvidhi kahe che jJAnapuNyane zele tevI aneka prakAranI divya pUjA kahu chuM. corasa geLa2 aThAMza3 ane vRtakaNuMja evI cAra prakAranI buddhimAne karavI. haripriyA vasaMtacAlAra gauritilaka3 suMdarIja e cAra nAma prakAranI zivapUjA sarva kAmanAne denArI jANavI. gaurItilaka aThAMzavRtara goLa karNasuMdarI, hariprIyana, corasa. ane vRkarNa vasaMtamAlInInI karavI. kSatrIyane cArasa. goLa brAhmaNane zreSTha vaizyane aDAMza ane vRtakarNanI zudrane zreSTha jANavI. he vatsa corasa rAjAone kalyANakArI jANavI. te sonA cAMdInI karavAnI jANavI. caLa dvArA mAnathI ane acaLa lIganA mAnathI bamaNa traNa gaNuM cAra gaNuM zIpie karavI. ratha-uparatha ane karNarekhA cerasa, karNane upakarNa bhadrane upabhadra sAthe karavA e rIte chaMdanA karavA be cAra ke traNa gaNA uMcA karavA aSTakarNa aDAMza karNakAnA vRta karNa buddhImAne karavI paTha, upapITha, jaMghA, upajaMghA, chaju, tilaka, tavaMga, ghaMTA, kUTa, khuNI vALA karavA gaNeza.. sUrya viSa pIThane vize karatA rekhA karNanA upAgamAM ATha dIzA pati dIgdhAla karavA. sadAziva cegI...deve vagere parabrahma e sarva chajA upara karavA siddha vidyAdhare, yakSa, gaMdharna, e sarva gIta vAdItra vagADatA karavA-hAthI maghara virAlikAnA rUpathI zebhatuM karavuM dvAra AgaLa kamaLa, ne patrathI zete ardhacaMdra (zaMkhe ddhAra) kare kInna puSya Adi sAthe pUjAnAM maMDapamAM zete karo e sarva rUpe jANavAaprazastarUpe na karavA te pUjA rUpamAM pApa samAna jANavA. pUjAmAM maNI, metI, pravALa marata hIrA Adi mUkavA kacaLanA patra bhUSaNa rUpe caturdaza mukavA. kIrtinA motIthI cAre dIzAe zobhAvavI. evA lakSaNa sAthe sarva kAmanAne denAra pUjA karavI aprazasta evI vilakSaNe pUjA gRhamAM na karavI. sarva lakSaNa sAthe rUpAthI pUjA karavAthI yajamAnane daza lAkha hajAra varSa ziva lekamAM vAsa kare che suvarNa nAthI sarva kAmanAne ApanAra pUjathI yajamAnanA karoDa varSa hajAra zIvalokamAM vAsa thAya. traNa cakSuvALA ane hAthamAM vizaLa naMdI para beThelA vizva evA ziva sarva lekamAM vicare che. evI bhaktithI pUjA karAvanAra yajamAnane eka chatranuM rAjya bhUmi maLe che. je pUjAmAM vizna Ave te vinAza thAya. paraMtu savidhi pUjAthI lakSamInI prAptI thAya che. iti zrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpAvane pUjAdhikArane pAzrI prabhAzaMkara oghaDabhAi somapurA zi95 vizArade karelA bhASA TIkAne paMdarame adhyAya 15 vAstulakSaNAdhyAya adhyAya 16 zrI vizvakarmA uvAca athAtaH saMpravakSyAmi vAstulakSaNamuttam / caturazrI kRte kSete kSetre aSTa bhAga vibhAjite // 1 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita madhye catuSpado brahmA catupadAcaryamAdaya / bAhya kaNe arthapadA bhaktA keSAM ceka padAsmRtA // 2 // punaraiva pravakSyAmi aSTa bhAga vibhAjite / madhye catuHpado brahmA dvipadA ApavatsAdi // 3 // SoDazArdha padAkaNe bAhyamadhye vivasthitA / aSTausAdvayapadodevA iticatuSaSToDaza dvipdaapre||4|| iti catuSaSTipada vAstu caturazrIkRte kSetre navabhAgaM vibhAjite / madhye navapado brahmA padapardocaryamAdaya // 5 // tRtIye pada madhyasthA dvipadA prikirttitaa| zeSAstu yadikAjJeyA itiekAzitapadezvara // 6 // iti ekAzitiSada vAstu caturastrI kRte kSetre dazabhAgaM vibhAjite / bAhya karpo cASTausArdha padAbhidhyeSTopadikAsurA // 7 // caturvizati padA jJeyA dharmAdyA catuSpadA / brahmA SoDaza bhAgaistu zatapada vivasthitA // 8 // iti zatapada vAstu vAstu caiva pravakSyAmi sahasra padakaM tathA / hAMtriMza bhAjite kSetre karNalopyAstuSaTapadA / / 9 / / dvAdaza vAhya kaNeSu kartavyA daza bhAgakA / tanmadhyeSoDazAdevA caturdazA vibhAgakA // 10 // vizabhAgazcatAkAryA catvAro bhadradevatA / ekatriMza saGghacAni bAhyataH prakIrtitaH // 11 // madhyakarNeSu kartavyA aSTau paJjadazAnvitA / aryamAdi tathA kAryA bhAge vasu zunye tathA // 12 // brahma ca tatra prayoktena zata pdo| evaM kathitaM vatsa ! sahasrapada vAstupa // 13 // meruzca koTi homestu jyezThaliGgena saMzaya / prAkArA nagara caiva pratiSThA tathaiva ca // 14 // iti sahastrapadavAstu Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva vAstu lakSaNa a 16 zrI vizvakarmA kahe che have huM uttama evA vAstu lakSaNa kahu chuM (pUrva kathA-aMdhaka daitya sAthe saMgrAma karatAM zivane parizrama paDe tenA parasevAnA bIMdu bhUmi para paDyA te bIMdumAMthI AkAza ane bhUmine bhaya upajAve te eka prANI utpanna thayuM. tethI te prANIne ekadama sarva devatAoe maLIne tene udha nAkhIne tenA para dee vAsa karyo te uparathI te prANInuM vAstu purUSa nAma kahevAyuM sujJa purUe makAna maMdirAdi kAmanA prAraMbhe ane samAptI samaye vAstu pUjana vidhithI karAvavAthI sukha thAya.) - 6e8 vAra parva vidArakA camI panyA bhaya | satya | ane | prA arthamAyAcitra je [ 3myalsa 3 (rahetI | zitaya have pakSI ghara 'ra je rAdha padgha -rAye TAma ribes pa6 . nAga dadArama [mRArAga zeTha | | am puSyata sugrIva naMti | bhavananA cerasa kSetranA 8 x 8 bhAga 64 karavA temAM vacalA cAra padamAM brahmAnuM sthApana karavuM. tenA pUrve cAra padamAM aryamAM dakSiNe cAra padamAM vaivasvata pazcIme cAra pada maitragaNu ane uttare cAra pada pRthvIghara tenA cAra khUNA para IzAne Apane Apavansa agnI keNe sAvitra ane savitA vAyavya iMdra ane ijya nairUtya khuNe rUdra ane rUdra dAsa sthApanA karavI tenA bahAranA IzAna keNa iza. bAkInA pUrvamAM che padamAM anukrame Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita parjanya jaya iMdra sUrya satya ane bhUza agrIkeNanA AkAza dakSINa dizAnA padomAM agnI pUSA vitatha grahakSata yama gaMdharva bhaMga ane mRga nairUtya ThaNanA padamAM pitR pazcImane sAta padomAM anukrame naMdI sugrIva puSya varUNa asura zeSa ane pApagrukSa vAyavya keNanA padamAM rega pachInA utara dizAnA sAta padamAM nAga mukhya bhallATa kubera zela (gIra) aditi ditinI uttara dizAnA akeka padamAM sthApanA karavI ema cAre dizAnA aneka padanA devanA nAma kahyA e rIte esiDa padanA vAstunA deve kahyA 4 a hemavAra I. dIti Adha visa arthamA venA pRthvI para | virAma woTa keati /grAmya rAsa | naren u | amUra ! varuNa puSya suva | baMne nigrH have ekAsIpadane vAstu kahu chuM kSetranA 94 9 = 81 bhAga karavA temAM madhyanA nava pada brahmAnA tenA pUrve cha pade aryamA kSINe cha pade vaivasvata pazcIme cha padamAM maitragaNu utare cha pada pRthvIthara bAkInA cAre teNe babbe padanA uparokta kahelA ATha de sthApana karavA sIvAya brahmAnA pUrvAdi cAre dizAnA deve uparokta kahyA che. 6 have e padane vAstu kahu chuM kSetranA 10 x 10 = ema che padanA vAstunI racanA karavI bahAranA cAra khuNInA pado deDha deDha padanA bAkI bahAranA eka eka padanA pUrvAdi Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIzAe cha cha de AgaLa kahyA te nAmanA deva akeka padamAM sthApavA madhyamAM brahmA seLa padanA sthApavA temanI cAre taraphanA pUrvAdinI aryamAdi deva ATha ATha padamAM sthApavA-brahmAnA padanA cAre khuNe abe padanA A Ayansa IzAnAdi keNe ema ATha de sthApavA ema se padanA vAstunA devenI sthApanA kahI che. 8 3/=00 6 %aa vIranuM mane dA vikAra jaya 3 | 3 | zrI nakaTA jai | rarara 3 pada te! mAra3 ja ' rana pUu kizana ! rota mI. pada udda -- kn manen - ( 8 zrI /dhArA ya | ra va zuTA | surata pIparala ema. have hajAra padanA vAstune vidhi kahuM chuM gerasa kSetranA ADA ane ubhA 32432 panA keThAo karavA tyAre 1024 ke. pade thAya te padamAM dareka khuNAomAM cha che pade tyAgatAM ema cavIza pade tyAgatA 1000 pade bAkI rahe te hajAra padanA vAtumAM madhyamAM che padanAM brahmAnuM sthApanA karavuM tenI cAre dizAomAM daza daza padanI vIthI (mArga rAkha brahmAnI cAre dizAoe 10 4 8= ezI padanA aryamAdi cAra deve (kula 168 padamAM) sthApavA tenAthI bahAranA cAra khuNAonA cAra deve nava nava padanA pUjavA bAkInA pUrvAdi cAre dizanA ATha ATha deve pUjavA e rIte ekahajAra vIza padane vAstu jene hajAra padane vAstu merUmaMdira kaTihAma, peTalIMga kalA nagara vasAvatA ke mahA pratiSThA karatA hajAra padanA vAstunuM pUjana karavuM. 14 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrIvizvakarmA praNita sapAda UrdhvavAstu urdhvavAstu pravakSyAmi dazabhAgastu vistaram / urdhvapaMcadazabhAge kartavyA nAtra saMzaya // 15 // caturvizapado brahmA paTpadAtvaryamAdayaH AyAdyaSTo madhyakarNe sArddha bhAga vivasthitaM ||16|| IzAna aMtarikSa agnikhagastimeva ca / pitR ca tavarogazca vAyuditi tavAzrakaM // 17 // dvayabhAgastu ekaikazcatubhAgataH / caturviMzati bAhyeSu tripadA ca na saMzaya // 18 // UrdhvavAstu samAkhyAtA Urdhvatu surAlayaM / pIThoduMmbara caiva uttaraMGga tathaiva ca // 19 // tulyA doSa tulAcaiva zukanAzaM tathaiva ca / skaMdha tu kArayetvatsa marmavedha vivarjita ||20|| uSNa vAstu kahuM chuM daza bhAga paheALAne padara bhAgane karavA tenA cAvIza patramAM brahmA. arthImAdi cha padmanA khuNAnAM devAnA ADe bhAganA khuNA devA DhaDhaDhaDha bhAganA pUrvamAM IzAnathI aMtarIkSa (AkAza) deve|. dakSINe agnIthI pItR ane pazcIme paututhI rAgAdi-bane utare rAgI diti ema cAre dauzAkhAmAM khatrIza devanA padanI sthApanA 12vI. savA meM bhAganA meDeDa vAstu bhane mahAranA thovoza pahanA deva hyA... e rIte uSNa vAstu devAlayanA kahyo. pITha...marA utaraMga tulA pAMTa pIDhIyA hatuM : zIkharanA zukanAza tenu skaMdha khANe huM vatsa ! mavedha tyAgave, 20 96 padavAstu caturazrIkRte kSetre caturdaza pada bhAjite / madhye tripadaM brahmA aryamA dvAdaza stathA // 21 // madhye aSTau dvipadA bAhyaSTau sArdha bhAgata | bAhya karNaubhaya pakSaitu nRpAdASTau dvipadA ||22| bhadre cASTau hibhAgaMtu zeSApTau paTapadAsmRtA / vApIkUpataDAgeSu pUjayet SaTnaSTakaM // 23 // IzAnetu - zira - ziraM jJeyaM pAdau naiRtyakoNake / karpUza cAni vAvyeSu jAnustatraivakoNake ||24|| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama maMdira (pAlItANAnuM) praveza bhAga sthapati prabhAzakara e. semapurA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DESIGN FOR RECONSTRUCTION ur SHREE SOMNATH TEMPLE KAILAS MAHA MERU PRASAD PRABHAS PATAN SCALL FOUR PLAP TO A sAmanAtha mahAprAsAdanu' sAIDa ilIvezana sthapati prabhAza'kara A. sAmapurA YYY Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAva isto ca udare tasya pUrvavyodha adhomukhA / pUrvAyAM sasure vAdhye yovarSA rAjyasurAkrati // 25 // have ekaso cha-- padane vAstu kahe che. kSetranA 14414 bhAga karavA madhyamAM batrIza pada rAkhavA, tenI pUryAdi cAre dizAe bAra bAra padanA aryamAdi 4 de sthApavA. brahmAnA cAre khuNe bAra bAra padanA IzAnAdi cAra khuNe Aya. Ayavatsa ATha devenI sthApanA karavI bahAra cAra khuNAnA deDha deDha padanA devo ATha ATha deve traNa traNa padanA ane ATha deve be be padanA ane ATha de cha cha padanA pharavA. A ekase cha-- padane vAstu jaLAza, vAva, kuvA, taLAvanI pratiSThA samaye pUjavA 23 uMdhA vAstunuM mAthu IzAna keNamAM be joDelA paganA taLIyA niphakezumAM hAthanI keNI ane paganA zeTha agnI ane vAyavya kezumAM, tenA hAthe ane udarapeTa Iza parjanya taM caiva mAheMdrAdivya satyavaM / bhRzAMtaM rikSAgni pUSAvi tatho gRhakSat yam // 26 // yama gaMdharva bhRgaM ca mRga pitR dvauvArikA / yugrIvapuSpadaMtazca varuNAsurazeSayo // 27 // yAyakSmA roga nAgamukhazva bhallArasoma ca / giri aditiditIzca bAhye dvAMtriMzastathA // 28 // Aya AyavatsAryamA sAvitrI savitRtathA / iMdro bhiMdra jayo rudra rudradAsokirtita // 29 // vivasvAna-pRthvIdhara madhye brahmAcaturmukha / carakI vidAri pUtanA pApagaMdhAbhikopAke // 30 // pIlIpicchA tathA jummA skNdhstkssrymaapuurvaakrmaan| Iti nA ? tu padaM nAsti vAstu vAhathegnayjayet // 31 // devA ca sa pUjayityAkAyedyara purAjikAM / siddhiyena taraya jAyate viparitena kadAcana // 32 // bhUmIgRhavAstuzva marmANI tasya kathyate / mA me. za. 4-, 4, bhAra-dra (-) sUrya ( tya ) satya bhaza, aMtarIkSa (AkAza) e ATha devo pUrva, dakSiNa dizanA bAhya padanA deva agni 55, titha, kSata, yama ga, ma, bhRga, bhane pitR 2 / kSIra-6 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrIvizvakarmApraNita pazcImanA duvArakA (naMdI ) sugrIva, puSpadaMta, varUNA asura zeSa pAyAne rAga, uttaranA nAga mukhya bhallA, seAma, girI (zala ) aditi ane diti e mATa devA uttaranA padanA jANuvA ema trIsa devA bahAranA padanA kahyA. brahmAnA IzAna koNunA Apa ane Apavatsa IzAna keNe sAvitra savitA-nairUtya keNunA iMndra ane IMdrajya vAyavya kANunA rUdra ne rUdradAsa-madhyanA brahmAnI cAre dizAe pUrva a mA, dakSiNe vivasvAna pazcIme maMtragaNu ane uttare pRthvIghara sthApavA ema pIstAlIma deve sthApavA sthaMbha bhIti-dine nAstumama joI nirdoSa vAstunI racanA karavI mama vastu vedhathI mAtA-pitAnI hatyA thAya. peAtAnA zIranA ghAta thAya bhAienAM nAza thAya, peTanA vyAti saMtApa (zirA) (nirdoSathI dhana dhAnyanI vRddhi thAya. vedhathI paDakhAne vyAdhi thAya, vAstuvedhanA adhAra nRtyanA nirvANUM hrAma ane zAMti ka karAvavuM.) vAstunA kSetranA cAra khuNAnI vIe IzAne carakI, agnikANe vidyArikA nairUtya putanA ane vAyavye pApA devI. karNe karNa gataM sUtraM zIrAritina gadyate // 33 // maheMdrAdityatra rekhA varuNapuSpadaMtodbhavA / taivaMzA sAmAkhyAtA upavaMza yAbhyotare ||34|| gRhakSata yamotkA ca somabhallATAditrayaM / (upavaMza) gaMdharva sugrIvo zirAva aryamantike ||35|| (zirA) bhRzobhimukho suracaivaM nAga trizUla saMparara mahAmarma IzApita gAtrIzleSu paDUrekhA ca vajravoktaM catuH koNeSu saMsthitA ||37|| IzAnAdipukoNeSu catuSkaH zabdavasthitA / sUtra saMpAtAgrapaMktat lAMgalA paTameva ca ||38| zirA sUtrApi lAMgala SaT vidhiyate / caturviMzatiyAMGgalAno pAdAryeSu tu vigA ||39|| brahmAdi catuH pArzve aSTa sUtrAdi padmakaM / lAMgalo dve dve pakSa rekhAT vidhiyate // 40 // marmANi sUtra saMpAtA shepaarekhaashvsNvyo| pada madhyasthine jJeyaM upamarmavadvidu // 41 // vivasthitA / satya ucyate / prakIrtitA ||36|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dopArNaya mUrSi catuSu bahyakaNeSu mahAmarmastakezvatI / padaSo'pamobhAga zirA mAnaM vidhiyate // 42 // aSTamo dazamo bhAge bhAge dvAdazamo tathA / pade SoDazabhAgazca bhAgo aSTadazamopunaH // 43 // vaMzAdinAM krameNaM ca pramANa samudAhyate / zUla mAnaM vikhyAtaM kSukSmamAnanigadyate // 44 // yAvaSTakAtsamIreSA ekai yava vadet / devatA pUrvamAkhyAtAM lAhulApaT padAdvaye // 45 // deva vedhe bhavet pIDA lAMgale ca srorujaa| uddhegAdhanahAnizva zirAvidhI prajAyate // 46 // marbhavedhekuzatkarya svAmino maraNaM vidhe| mahAmarmANi jAyate upamarmANi vivetu // 47 // bhAta putraM kSayo bhavet trizUleDa / mANa vanaM na nAzasyAt paDge // 48 // navadurevatI catu kivA hanaMdotasmAtpretAnapI'yet / pratyekaM dravyavedhena nadoSoktaM graMdhavaistarAt / / 49 // kincIduttaratodatvA pUrvato vAlayet / bhitye sthaMbhAdivinyAse caiva dopAna vidyate // 50 / bhUrigraha vAstuzca maryAditasyakathyate / pitAmAtA ca hanyate yathAtisiraghAtakaM // 51 // bhUjAskaMdha baMdhunAzaM hRdhye patirbhaya mahAbhayam / udare vyAdhi saMtApaM japtasyAt patrAdika // 52 // pAdaitu vRtputrAzva grIvAyAM caiva vigrahaM / dhanadhAnyaM sadAvRddhi udbhavekuMkSi dhAtake // 53 / / kAma tako gato vApi bAstuvedhakRte ati / aghoraM kRte homa tavaH zAnti prajAyate // 54 // iti zrIvizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpArNave vAstumarmAdhikAra So'zAdhyAya / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmANita : che ja as che , cha kurapI [, kare che haM. jIvI ke na che. kAM kare 5. 33 samI 34. - ma ra ka . karuM, ekAdazIpadanA vAstamAM amepama mahAmarma vAstumamarmavaMza ane anuvaMzanA saMpAtanA sthAne upama upaje-mahAmarma-vAstuma, parijJAna ekAzI padanA vAstumAM mahAmarma vAstunA zarIramAM zIrAo vaMza--anuvaze saMdhIothIma ane mahAvaMza kayA kayA sthAne upaje tenuM jJAna nIce mujaba jANavuM. -zIrA vAstukSetranA khuNe khuNA be vikarNa mukhya rekhA 2 mahAvaMza-rekhA madhyanI ADI ubhI rekhA te mahAvaMza tenI cAra rekhA 3 anuvaMza-zIrAnA samasUtre tiryaMga (ADI) be be rekhA te anuvaMza tenI kula ATha rekhAo. 4 mama-zarA. mahAvaMza, nADItaMza ane anuvaMza emane be traNa ke cAra jyAM saMpAta thAya te saMdhi saMgama thAya te sthAnane marma kahe che tevA kula 56 chappana marmasthAna ekAzIpadanA vAstumAM vaDasUtra saMdhinAM vIsa marmasthAna. 5 SaDasUtra saMdhIne covIsamarma sthAna. e catumutra saMdhInA batrIza bhama sthAna. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva OM 5 upama'--padanA madhya bhAgamAM e anuvaMza rekhAne sa'pAta thAya te 81 padanA vAstumAM trisUtra sa'pAtanA vIza ane catu-sutra sa`pAtanA pAMca upama upaje. huM sadhI-cAre dizAnI mAnya bhAgamAM trIkarekhAonA sagamane sadhI kahe che te sALa upamanA nAmathI oLakhAya che. tevA kula 41 upamama 6 mA~na ( abhima ) vaMza anuva Mza mahAma ane zIrA kahe rekhAonA sadhI sthAnane mahAma ke atimama kahe che. 81 padanA vAstumAM mahAma ATha sthAne upaje che, jyAM A sutrA bhegA thAya che. sadhi anya graMthamAM e rekhAnA sagamA sthAne sAMdhI ane traNa rekhAnI sadhIne mama kahe che. vAstu zAstramAM lAMgulanA lakSaNa vize kahyuM che ke e anuvaMzanI sadhIne lAMgula kahela che. 883 pAvaranuM vahi ya sUryo zIti ara pro aditi va mu nara Tra sainya aMte pheza arg e elly for OM ca ue : pRthvIdhara 4%2 acA 7 ropa asUra Fila_ 2 22/ 3804 yama PS3 tA. ugalesarga 0tg`g it k [d sAdha satya vRda s ! yada 1 savikra ive AkAza abhi "yApa anila pTana ro yikA pramA R ?? vanaskata TA 2663 ' ' TAye let ''5' s mUMga yada sa dAtmArikA tama nas a P030MFUPA. ahada sahitAnA 81 vAstupadamAM vikarNa traNa traNa rekhA gheravI tene zIrA kahI che. tevI cha zIrArakhA thAya brahmAnA 3x3 padanI khAne vaza kahe che brahmAnA padane cArakhuNe aMtima temaja zIrAnI e rekhAne saMpAta (sa'gama) thAya tene paNa atimanA e rIte nava sthAna aMtimamanA jANavA marma sthAna, vaMza sthAne bhIta ke sta Mbha ke pATa na mukavA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita pUrva dizAe pIlIpicchA dakSiNe jamA, pazcIme skaMdha, uttare skekSa, izAne bhima bherava, pUrve hetu bhairava, agnikeNe tripurabhairava, dakSINe vaitAla bhairava, nirUtye agni vaitAla bhairava, pazcIme kAla bhairava, vAyavya karAla bhairava uttare agni bhairava, ema aSTa bhairava bAhA bhAge pUjavA temanuM pUjana karavAthI biddhi maLe che. viparIta thatuM nathI. bhIta staMbhanA marma dabAvA na devA 32 33 bhUmigraha vAstunA marma kahe che. AkhA vAstupadanA khuNe khuNe rekhAo deravI te zIrA. tema pUrve mahiMdra ane AdityanI paDakhenI rekhA pazcime varUNane puSyadevanI paDakhenI ema pUrva pazcImanI rekhAne zI kahevI. soma bhalalATa uttara gRhakSata yama dakSINanI mathanI traNa rekhA vaMza ane upavaMza kahI che. gRhakSata yamanI ane sema tathA bhalalATanI ane gaMdharva sugrIvanI e traNa rekhA te aryamA pAse jatI traNa rekhA zIrA kahevAya bhaMga. mukhya, nAga, ane satya pAsenI rekhA paNa zIrA kahevAya brahmanA vIkaNe cAre kenI rekhA trizUla jANavI. brahmAnA cAre khuNA jyAM babbe rekhAne saMpAta thAya te mahAmarma. IzAna agna. pItara ane rega e cArekaNa uparanA padanI rekhA trizUla IzAna agni Adi cAra khuNe zirA sUva saMpAta sthAne thAya te cha lAMgula-cAvIza lAMgula padanA arthe. brahmAdinA cAra paDakhe aSTa suge. pAka upaje babbe lAgula adhe cha rekhAo thAya. bAkInI rekhAnI saMdhInA sUvayAte marmo upaje. padanA madhye upamama upaje. madhyanA brahmAnA cAra khuNe cAra ane cAre dizAe cheDA para cAra mahAmama upaje padanA seLamA bhAge zirAnuM mAna jANavuM. AThame dazame bhAge aDhAra bhAge vaMzanA anukrame mAna jANavA trizulanuM sUmasAna jANavuM. ATha rekhAonuM mAna akeka yava jANavuM cha lAMgulanuM devanA pUrva mane jANavA dvAreghathI udvega ane hAnI thAya marmavedhathI kuLane nAza thAya sva minuM maraNa thAya temaja mahAmarma ane upamane deSathI uparokta hAnI thAya bhAIo ane putrane nAza thAya. Iti zrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAzadIpAve vAstulakSaNa adhikAre padmazrI prabhAzaMkara oghaDabhAI semapura zila5vizArade karela bhASA TIkAne soLame adhyAya 16 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAya va re !*utha rakta sa kaMgana prati st menTa | Je 'ra mukhya h na Anasat yunsa prayaMta me 3 89 yada kA vAstu. aparAjita sUtra sa E exer eff OM jaya Arya I kara Ji sarya htt} }}e # HAN ghara cita mA rutvi ? atyAre gA M sAvitra huM zubha-trizula brahmAnApada bahAranA cAra khuNe trizUla, 7 vaja-bhAnA putranI trAMsI e rekhAe e vaka, savitA triva ls, 3702 Y 4 pU 30. visetha rAma 24 saMdhiva nu 30 toya naka mRga devI miTa khiyA viza Scatt cAma aparAjIta sUtranA 83 nA vaza, upava'za, zIrA, mahAmama, lAMgula 1 vaza-vAstunI pUrva pazcimanI madhyamanI ubhI traNa rekhA. 4. 15 2 upava'za-vAstunI uttara dakSINanI madhyanI traNa rekhAo. 3. zIrA-vAstupadanA tirthaMga khuNA khuNAnI e rekhA ane puSpadaMta, yama, iMdra, suryAM, bhalAra vaNyu ane gRhakSatanA padane chedatI niyaMga cAre rekhA tema che dharA. 4 mahAmama-vAstupadanA cheDAmAM pa1 madhya garbha upavaMza rekhAnA saMpAta sthAne temaja brahmAnA padanI cAra khuNe lAMkulane mahAma upare. lagula-jyAM cha sutrAnA sa MpAta sabhI thAyate lAMbula zIrAne lagatAM " sutrAnA sa MpAtane paNa lAMgula kahe che. cAlIsa lAMgukSa. jo taiya aa vAstunA karatAM akekapadanI sadhI sthAne hAya tA 24 lAgula thAya mahAbhamane lAMgula kahe che. papadmaka-brahmAnA madhyanA A sutra bhegA thAya te padmaka. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita 993 thI jhara ( na 1 para { rata !$ka | sarva [ \ ; ; ; . ---- - rIte | A 31pa kAma -jI | Gutma | dita vajana : - | ra Toma - ma ra | 2. i - -- -- -.. : - 1/ che koma - ka . na' vApaTA rekha | jUna vadha | pazcata riba ra 1 7 | #S P.O.SOMPURA samarAMgaNa sutradhAra graMthamAM 949nA ekAzI padanA vAstunA padane khuNe khuNAnI rekhAne zIrA kahI che. agnine vAyavya koNanI vAma vikarNanI be rekhAne anuvaMza rekhA kahIche. IzAne nirUtyanI vaka rekhAne vaMza kahela che. brahmAnA padanI cAre ADI ubhI saLaMga rekhAne mahAvaza kahI che. brahmAnA padanA cAra khuNe saMdhivaMza karatA eka eka pada cheDIne vikarNanA cAra khuNe anusaMdhi--anuvaMzane saMpAta thAya tene upamarma kahela che. tevA cAra upamarma madhyamAM Ave, pharatA devanA pada upara vaMza ane anuvaMzane saMpAta sthAne brahmAnA cAra garbhanA devanA pade ATha mama upaje (te cAra upamanI bAjue) marmasthAna-cosaTha padanA vAstumAM pUrva ke uttara ema vikarNa rekhA deravI. temAM jyAM sutra saMpAta thAya te marma kahevAya. te marma sthAne khuMTI-staMbha ke bhIMtanA karAthI dabAya nahi tema racanA karavI. je mama vedha thAya. dabAya te svAmInA dhanane nAza thAya. Iti marmavAstu vinyAsa. vAstunA mukha. hRdaya nAbhi, be stana guhya e cha aMga dabAyate marmavedhane vAstu zAstramAM mahAmarma kahyA che. yeputaHsyuspadanAnAM prokAste yAnu sNghyH|| upamarma-upamarmANi tANyAhu padamadhyAni yAnihi vaMza ane zIrAnI saMdhI sthAne cAra saMdhI sthAna, Iti vAstuma Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma) TO khajurAho maMDapane gavAkSa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che . te adhi GSE maDevara (prAsAdanI bAhya dIvAla) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koka vizvakarmA uvAca - AyatanAdi lakSaNa a. 17 rudrAdInAM yathAkramAM pArvatI tathA // 1 // AyatanAdivakSyAmi - bANadhiyaM vAmapakSe- dakSiNe nairutye Hreni vidhAtvAyavye ya janArdanaM / vAme snAna gRhakArya mAtRsthAnaM tu dakSiNe // 2 // vAruNe jalasena tu prAvAdhaiva tu bhairava / vAmadeze mahAlakSmI umAbhairavaM saMyutA // 3 // madhye rudrA pratisthApyaM brahmANaM ca jagadguru some zAnti gRhaM kArya dazAvatAraM ca dakSiNe // 4 // brahmAviSNu tathA rudraM pRSTha deze tu kArayet / t kAracaye caMdrAdityo ca izAnye skaMdhanAtha // 5 // IzAnyAdi dhvajAkAryA prAstade tu catumukhaM / caturmukhaM samAkhyAtaM ekamukha zrRNu sAMprata // 6 // IzAne vighnarAjaM tu pArvattAgniyakoNake / tere arest ater vAyavye ca janAdena // 7 // dakSiNe ca mAtRsthAnaM saubhyaM zAMtI gRhaM bhavet / vAme snAna gRhakArya pUrvadvAraM zivAlayaM // 8 // 11 // punareva pravakSyAmi prAsAde pazcimamukhe / janArdanaM tu IzAne agniyAM tu bhAskara // 9 // vAyavye vighnarAjaM tu nairutye pArvatI smRtA / anulomena na kartavyaM prAsAda tu parAGgamukha || 10 | caMurdhvavakraM tu caMDozottara taH smRtA / .... mukha nyAsaM caMurdhva tu kArayet // pIThozrayamAnena pAdanona tribhAgataM / caMssyo chUyaM kArya sthUlAMga tu bhISmAnataM // snAnadya tu pivaMtaM ca cakyatAnana mUrddhagam / vedikAgnikaizezva navadvArajuDikA ? // 13 // hArakeyUra saMyuktaM kaMkaNe saMyuktaM kaMkaNe samalaMkRtaM / pItaM snAnaM maMDaleSu kartavyaM surasadrayet // 14 // 12 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIvizvakarmA praNita rucakaM bhadrakayaiva haMsavivardha mAnakaMm | jagatyo parivAtyaiva caMsnAthasya lakSaNaM // 15 // prAsAda sama bhadraMgarbha garbha snapayedra gRho / aMtastu tathA kAryA kathayAmi tathApunaH / / 16 / / prAsAdasya yanmAnaM padaMcavAri kArayet / aSTApadaM ca kartavyaM aMtaraM zilpIbhisadA // 17 // prAsAdasya tu pAdonaM sopAnAgra tu mevaca / athavA garbha mAnena trividhaM kAraye tathA IdrazaM kArayedyastu sarvakAma phaila padaM / jagati vAhmataH kuryAdvazAnyAdizi maMdira || 19 // tale kathitaM vatsa snapanagraha snAnakaMm / anyathA ca na kartavyA yadicchediyAtmanaM // 20 // atris piThaM garbha svayam liGgatu mastake | ghaTite jagati madhyastu cale caMdrona vidyate // 21 // iti pUrvadvAra zivAyatana 18 // atha AyatanAdhikAra a. 17 zrI vizvakarmA kahe che, have huM rUdra Adi devenA Ayatane yathAkramathI kahuM chuM Adhiya ( zIva ) DAbI bAju ane pArvatIjI jamaNI tarapha nairyamAM sUryAM, vAyavyamAM janAya (viSNu) DAkhI tarapha snAnagR, jamaNI tarapha mAtR sthAna pazcime jaLadevavarDsa, pUrvamAM bhairava, DAkhI tarapha mahAlakSmI, umA, ane bhairava sAthe sthApavA, madhyamAM rUdrano sthApanA karavI....jagadgurU brahmA, uttare zAMtigRha, dakSINu daza avatAranI sthApanA karI brahmA viSNu ane rUdra e traNe pAchaLanA bhAgamAM sthApavA-caMdra ane sUryapazA namAM sudha=kArtika, IzAnAdi kaNeAmAM caturmu`kha prAsAdane dhvajAe sthApana karavI. e rIte caturmukha zivAlayane huM pA tI kahyu. have pArvatInA (AyatanamAM) izAnamAM vighnarAja gaNeza pAti, agnikeNu nairUtyamAM sUrya vAyavyamAM viSNu, dakSINamAM mAtRsyAMna uttaramAM zAMntIgRha DAbI tarapha snAna-gRha pUrva dvAre zivAlaya, have....kuhu chu prasAdanA pazciyabhuNe gArDana (viSNu) IzAna aze abhI,....sUrya. vAyavyamAM vighnarAja (gaNeza) nairUtye pAMtI AthI anuleya ADA avaLA pazcImamukhanA AsAhabhAM na mesAIvA........ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PS AyatanataladAna * I - 1 . raka jara - 1 nA ' che ke - - a'' - .] B4. : -- 1 the 1. ! ! ke ,. *.* +. " vipazunA 24 Ayatana-nava graha, nava durgA, sapta AkAzanA nava Ayatana-dvAdaza rUdranA bAra Ayatana cosaTha cagInInA 64 Ayatana-zIvalIMganA 108 ke 1008 Ayatana jainenA 24-1ra-72 ke 108 Ayatana Ayatana deva kulIkA-derIo) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita pa cAyatana pArvatI sUrya gaNeza kubera janArdana 1 caturmukha matagaNa ekamukha ziva zanigraha vi' zuM pArvatI gaNeza - pUrva - - pazcima. jalazAyI pazcima jalayi brahmA | I- umA mAtRkA vAsudeva viSagu naTarAja dakSiNa | mAtRgaNuM brahmA navagraha uttara gaza umAmaheza gaNeza dharaNIdhara -pUrva pazcima gaNeza | rAhu | dakSiNa bahaspati surya budha | uttara viSNu maMgala caMdra zani | pUra ziva - pUrva maheza caDI, keza gaNeza, ardhanArI zivAlaya pUrva devatA dImukha yumati umAmaheza lakSmInArAyaNa, brahmA sAyirI tripurUSaprAsAdamAM deva sthApananuM zubhAzubha phaLa. viSNu ziva brahmA zubhalAbha 32 brahmA azubha brahmA ziva vizvagu dAridra ziva brahmA viSNu dhananAtha caDI bhahaza. kArtikeya pazcima zivAlaya naTarAja mAtRkAyama Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zivAlayamAM pU`mukhanA prAsAdane caMDanAtha uttara dizAmAM cu' mukhavALe caMDanAtha rave, prAsAdanA pIThanA Azraya mAnathI pAdanA-triA bhAge caMDa uMcA sthUla bhISma, mahAkAya karaze! zivanirmAlya, devasnAnanu pANI pIThanA mathALe caDanA mukhamAM jAya tema karavuM. graDhatAthane hAra, keyUra, kaMkaNa, paherAvela ze bhate karave zIva devanI praNAlanuM pANI pIta ' (pothI mahAra nohaNato) 42ve. gatha caDanAthanA bleka pAchaLa ApavAmAM Avela che zrImAya rUcaka bhadraka hasavI ane mAna garbhe prAsAdanI jagatI para caDanAtha sthApana karavAnA lakSaNa jANavA.-prAsAdana.. -ganapaya gRha karavuM have telu a Mtara keTalu rAkhavu. te have pharIne kahu chuM prAsA nA mAnathI cAra padane a Mtare ke ATha padanA aMtare zilpIe snayanagRha karavuM', prAsAjhanA a` ke ceAthA bhAge AgaLa pagathIyA pAna kaDavA, athavA garbhagRhanA mAna jeTalA ema seApAnanA trividha traNu prakAranA mAna jANavA. ema karavArthI sa` kAmanAnuM phaLa maLe che. jagatInI bahAra izAna dIzAe svapana maMdira karavu' he vatsa ! svapana gRhanu taLa karyuM che. peAtAnI IcchA pramANe koI anya na karavu-mANureha pITha gabha...liMga astaka ga`gRhanA pIMDanA mathALA parathI rAjakIma padharAvavuM ghaTita, rAjalIMga, bhagatI, bhabhyathI.......(21) atha zikAyatana pratihAra DamarU chatrameva / bhAtuliMgatu nAgeMdra naMdImukuTa zobhAdayaM sarvAbharaNa bhUSita // 22 // khaTvAGga kapAlaMya DamarUkaM bIjapurakaM / daSTrAla mukhaM kuryAta mahAkAlaMtu dakSiNe // 23 // tarjanI ca trizUlaMya DamarakaM gajamevacaM / (heraMmba ) heraMmbo vAmabhAgeta bhRGkhI dakSiNAH zrRNu // 24 // gajAzvatomaraM khaDDAMgaM tarjanI vAma hastake | umaye dakSiNataH dvAra bhRGgIdakSiNAtazrubhA / / 25 // bhrUlaMDayarakaM caiva varada bijapurakaM durmukho / pAMDUra ca samAkhyAtaM pazcime tu na saMzaya // 26 // khaTvAMga DamarakaM caiva mAtuliMha varada caiva / pAMDara dakSiNabhAge varuNeca prakirtitA // 27 // mAtuliGga mRNAlaMya khaTvAMga zitecaivottare dvAre vAma bhAga padmadaMDakaM / vivasyitaM // 28 // padmadaMDakhaTavAMgaM bhRNAlaM bIjapurakaM / atito dakSiNe bhAge dvAreuttara saMsthita // 29 // iti zivAlaya pratihAra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita zivAlayanA pUrva dvAre DAbI taraphane pratihAra (dvArapAla) naMdI (1) nAme tenI cAra bhUjAmAM mAtulIMga, nAga ke DamarUM ane chatra dhAraNa karelA che. pUrvanA dvArA jamaNa taraphanA pratihAra mahAkAlanA 2 hAthamAM khaga, kapAla, DamarU, bIjerU dhAraNa karelA che sarva pratihAre suzobhita AbhUSaNe dhAraNa karelA che. mahAkAlanuM mukha vikarALa che dakSiNa dIzAnA dvAranI DAbI taraphanA herambanA (3) hAlamAM tarjanI (mudrA) trizula DamarU ane gaja dhAraNa karelA che jamaNI taraphanA bhaMga (4) nA hAthamAM ja temara, khaTvAMga tarjanI dhAraNa karela che pazcimanA dvAranI DAbI bAju durmukha trizula DamarU varada (khaTvAMga bIje rU dhAraNa karelA che. jamaNI bAju pAMDura pratihAra pazcIma dizAe dakSINe che tenA hAthamAM khavAMga DamarU mAtulIMga ane 18 dhAraNa karela che. (aitare, kapAla, DamarU, daMDane bIjerU) uttara dvAre DAbA sita pratihAranA hAthamAM mAtulIga, kamaLa, khaTvAMga, paddha daMDa dhAraNa karela che jamaNI taraphanA asitanA hAthamAM padaMDa khavAMga mRNAla bIjorU dhAraNa karelA che (29) iti zivAyatana pratihAra aTa, caiSNavAyatana viSNu maMdira koNaSu kartavyA vedamtayA / akSAbhiya sUryagajaM ca syumApati stathA // 30 // sthApaye dvividhaiM maMtra baGgikoNe krameNatu / sometukAmayajheya dakSiNe mAtuMmaMDalA // 31 // pUrve nArAyaNaM devaM puMDarikAkSa dakSiNe / pazcime caiva goviMda uttare madhusudana / / 32 / / IzAne viSNudevaM tuM AnAyAM tu janArdanaH / narutye padmanAmaM vAyavye mAdhava stathA // 33 // madhye kezava sthApyaM vAsudeva mathocyate / saMkarSayA pradhumnasta kezavaM ca yathAkrama | // 34 // jalAzayanaM tathA proktaM dazAvatAra saMyutaM / zukara agnisthApyaM sarvadevamayaM zubhaM // 35 // zeSa-kUrma samAyuktaM lammI sthApad pArzvata / AyatanaM tu samAsthAtA pratihArA ataHzrRNu // 36 // iti vaiSNovAyatana // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 dIpAva viSNu prAsAdanA cAre keNe cAra veda - padharAvavA akSadhiya....sU gaja caMdra umA pati vividha ma MtrAthI sthApavA agnI kaiNunA kramathI sAme uttare kAmayajJa dakSiNe mAtR maDaLa pUrve nArAyaNa: dakSINe puMDarikAkSa, pazcime goviMda, utara madhusudana, IzAne viSNudeva amI kANe janAIna, nairUtye padmanAbha, vAyavya mAdhava, madhyamAM kezavanI sthApanA karavI. te vAsudeva sa'kaNu pradyumna kezavanA pharatA kramathI sthApavA. jaLazayana (zeSa gAyI ) dazAvatAra sAthe varAhu agnI kANe e pramANe viSNunA AyatananAM sa` devanI sthApanA karavI zeSa kUrma sAthe lakSmI paDakhe sthApavA e rIte viSNu Ayatana kahyu have viSNunA pratihAra sAMbhaLA (viSNu AyatanamAM madhyamAM jaLazAya dharAvava je e ) Iti viSNugmayatana atha viSNu pratihAra vAmanAkAra rUpaiva pUrvAdi pradakSaNA | tarjanI zaMkha cakra daMDAkSa caMDa ucaye // 38 // zaMkha tarjanI daMDAthI cakreNa pracaMDaka ucaye / khaDga kheTAkSa gadA ca daMDa jayA nAma ucyate // 39 // gadA khaDga kheTAkSa padmanAM vijaya smRtaH / tarjanI cApabANa ca gadA dhAtA vA ucyate // 40 // gadA bANa cAryA ca tarjanI vidhAtA tathA tarjanI zaMkha padmatu gadA bhadra kathyate // 41 // zaMkha tarjanI gadA padma subhadra meva ca stathA / viSNo sthAye evaM naya nAvyepAtu divokasA || 42 // iti vaiSNava pratihArA viSNu pratidvAra| ThIMgaNA karavA viSNu maMdiranA cAre dIzAnA dvAranA ATha pratihAro rahe che. pUnA dvAre DAkhI tarapha caMDanA huthamAM tarjanI-zakha cakra ane krUDa dhAraNa karela che. pUrvamAM jamaNu! pracaMDa pratihAranA hAthamAM zaMkha tarjanI IMDa ane cakra dhAraNa karelA che dakSINanA jayanA hAthanA khaDaga kheTaka gadA ane daMDa dhAraNa karela che, khIjA pratihAra vijaye gadA khaDaga meTane padma dhAraNa karela che pazcimanA dhAtA pratihArane tarjanI dhanuSa khaNu ne gadA dhAraNa karela che. pazcimanA khInta pratihAra vidhAtAnA hAthamAM gadA bANu dhanuSya ane tarjanI dhAraNa karelA che. uttaranA bhadra pratihAranA hAthamAM tanI zakha padma ane gadA dhAraNa karela che. bIjA subhadra pratihAranA hAthamAM zaMkha tano gadA ane padma dhAraNa karelA che. e rIte ATha pratidvArA maMdiraniSkuvA cAre dizAnA dvArAnA jANuvA anyane na karavA, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakamA praNita mUla aryAdabhavAmAnena te prAsAda aMzake / navamAtaM kRtA arcA prathubhAgezca arcayet // 43 // paMcaSaTa sapta bhAganu na nyunaantocchite| nAmistana sUtra vAhana tasyatagraoNyat / 44 // pAdayAnakaTi ryAvat dizAMyAM draSTi vAhanAMt / karasaMpUTamagraMstaM vaijanaiya bhaktAtmakaM // 45 // bhUjA pareradbhavA pakSo tikSANAyacaMcukAkRti / vAmapAda tala: par3eNa ca yAma jAnukA // 46 // vAya pakSopayatodbhUtaM pakSo sAhasuzomitat / nAgAruDhaM ca garuDa mukuTAlaMkAra mRSitaM // 47 / / iti garuDa viSNu mUrti mAna kahe che. prAsAdanA aMza mAnathI navamA bhAge jADI karavI pAMca che ane sAta bhAge (nava bhAgamA) mUrti karavI tenAthI nAnI ke maTI na karavI. vAhananI daSTi devanI nAbhi stanasUtre ke tenA guhA bhAge rAkhavI paga ke kaTi barAbara...vAhananI daSTi rAkhavI. garuDanI mUrti viSNubhakta kara saMpUTa (be hAtha joDelI) karavI hAthanI be bAju pAMkhe karavI. tINa nAkanI AkRti karavI. tene Dabo paga aMdara vALelo ane jamaNe paga ubhe rAkho. pagane pAMkhe abhUtane suzobhita karavI sapanA A paNa yukta mukuTa alaMkArathI zebhatI garUDanI mUrti viSNu bhagavAnanA vAhana rUpe sAme padharAvavI, dIti garUDa che // atha brahmAyatanAni // brahmavya bhavane sthApyaM agniyAM tu umApati / dakSiNe mAtaraM caiva narutye ca divAkara // 47 / / pazcime jalasenetuM vAyavye viSNu prkortit| . some tu ruSikaryAt IzAna tu vinAyakaM // 49 // agniyAdizi viprasya veda bhUrti na saMzaya / IzAnyAM tu zriyAdevI prAcyAM tu dharaNidhara / viSNottara kAryA(I)zAnyAgAraM tathaiva ca // 50 // iti brahmAyatana brAyatana-brahmAnA prAsAdanI agni keNe ziva umA, dakSiNe mAtRkAnerUtye saka pazcime jalazAvi, vAyavya, viSNu uttare kRSimunI, ane IzAna ke vinA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva ===' -: - * . - SHY ziva nadI tAMDava nRtya ziva -- ka dharmarAja kSetrapALa umA mahezvara lalATe tilaka ziva Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrArNava K KE? Silo lalATe tilaka ziva digabara ziva - - nRtya ziva gajAri ziva Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva umA mahezvara su ram VARAH varAha VAMAN vAmana GANESH gaNeza Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NARAYAH - ISS kaIkaa*: haillllllllllll AlIWAIIIMINAL maKhilp) (Slasyll zrI kalyANajI zi sarasvatI parikayukta viSNa dIpArNava Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava E --- = 0 :2.0 mahISAsura madane thI huM ma it, 1 h I jA che IST jaya raNa 1 . { : E - * Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salat 6 ( na G. R, je che paMcAyatana gaNeza f Rece kAra, SS JOR kadA dIpAva & ills hatI , )ni ka hyagrIva bhagavAna m H RAnat,IAS , jaDamukha ziva (khajurAho) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva ' ( '''' * ) Nla para rAdhA kRSNa kAlIyA mardana kRSNa baMsIdhara kRSNa - - * * - * viSNu ali S ~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava bharava Evr<:) * sr: para ka che hi ? GE 5s bamAre vAra saha parirayukta viSNu che kSetrapAThI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sI . gaNeza : agnI Adi keNamAM viprasya vedamUrti. IzAna keNumAM lahamIjI, pazcImamAM dharaNIdharaH uttaramAM viSNu padharAvavA ema zAMtyAgAra (brahmAnA prAsAda) mAM devenI sthApanA karavI. iti brahmAyatana. __ atha brahmA aSTa pratihAra pratihArAzca gaMbhirA sarNa mukuTAjvalA / padmatustrucAgamaM daMDa satya nAmAnu / savyApasavya yogena kamaMDala dharma saMbhRta // 51 / / akSapadmA'gamadaMDa vAme caiva priyodbhava vaMdAjama 42 varU thAma che hara ! akSasUtra gadA kheTa daMDA vijayo bhavet / adho hastAyasavyena phalastruka yajhabhadraka // 53 // akSapAzAMkuza daMDa bhavazca sarvakAmadaM / daMDAkuzapAzotyala vibhavo sarva zAMtidaH // 54 // iti brahmA pratihArA brahmAjInA prAsAdanA cAre taraphanA ATha pratihAranA svarUpe kahyA chesarva pratihAre gaMbhIra mukha mudrAvALA ane dADhIvALAM ane mastake mukaTathI ujavaLa evA svarUpe AThenA jANavA pUrva dizAnA dvAranA DAbI taraphanA satya nAmano pratihAranA hAthamAM kamaLa sarave Agama ane daMDa dhAraNa karelA che. pUrva jamaNe upara kahelA satyanA AyudhathI apasacanA ge eTale daMDa. pustaka skUkane kamaLa (kamaMDaLa) dharmo dhAraNa karela che. dakSINa dvAranA DAbe priyedabhavanA hAthamAM mALA padya pustaka ane daMDa dhAraNa karelA che. dakSiNe jamaNA yajJanA hAthamAM mALA gadA DhAla ane daMDa dhAraNa karelA che tenA jamaNe yajJabhaka nA hAthamAM nIcenA be hAthamAM phaLa ane tRka dhAraNa karelA che upara daMDane mALA utaranA DAbA bhavanA hAthamAM mALA pAza aMkuza ke daMDa dhAraNa karelA che te sarva kAmanAne denArA jANavA jamaNe vibhAvanA hAthamAM daMDa aMkuza pAza ane kamaLa dhAraNa karelA che te sarva zAMtIna denArA ATha pratihAre brahmAjIne jANavA. Iti brahmA pratihAra. atha sUryAyatana agniyAM tu kula sthApyaM guru yAmye pratiSThitaM / nairutye rAhu saMsthApyaM pazcime caiva bhArgava // 55 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita vAyavye co catura sthApyaM saumye yA budha meva c| izAne tu zani dadyAt prAzcAyAM caiva caMdramA // 56 / / brahmANaM viSNu somaMtu indrAdyA dhikoNakAMna / daMDa pIgala pUrvA ca rAjJA dakSiNe stathA / / 57 // pazcime dharmarAjaM ca revaMtaMcottare sthita / viparitA na kartavyA yadicchezriyAmAtmana // 58 // iti sUryAyatana. sUryAyatana-sUryanA pramukha prAsAde ne agni kezuthI ketuthI pharatA nava zaheranI sthApanA karavI dakSiNe gurU grahanI sthApanA karavI. naiRtya keNamAM rAha. pazcime zuka vAyavyamAM maMgaLanI uttare budhanI IzAna koNamAM zanInI ane pUrvamAM caMdramAnI sthApanA karavI brahmA viSNune zivane Idrana izAnAdi keNe sthApavA. daMDa pIMgalane pUrve, rAjJA ( ) dakSa, pazcime dharmarAja ane uttare revaMta rAja AthI-viparIta-pitAnuM hita icchanAre sthApana na karavA. . sUrya aSTa pratihAra tarjanI kiraNa tAmracUDazca daMDa daMDaka / zakti kiraNA tarjanI daMDe piMgalocyate // 59 // tarjanyoDhe vajradaMDAnaMdo nAma nAmat / tarjanI daMDAyasavye yA saMbhaveDantakodbhava / / 60 // tarjanI dvo pama daMDe vAmata citrakocyate / tarjanI daMDAyasavya vicitraM dakSimAsthitaH // 61 // tarjanI dvau kiraNaM ca daMDAnte kiraNAdadho / tarjanI daMDAya savye kartavyo ca sUlocano // 12 // iti sUryASTa pratihArA sUrya aSTa pratihAra sUryadevanA pUrvAre DInA hAthamAM tarjanI. karaNa tAmracUDa ane daMDa dhAraNa karelA che pUrvanA jemaNe poMgala pratihAranA hAthamAM zakti kIraNuM tarjanI ane daMDa dhAraNa 42sA che. dakSINanI DAbI bAju AnaMdanA hAthamAM tarjanI vaja ane daMDa dhAraNa karelA che jamaNI tarapha anatanA hAthamAM tarjanI ne daMDa apasavye eThale daMDane tarjanI dhAraNa karelA che. pazcime DAbe citrakanA be hAthamAM tarjanI padhane daMDa dhAraNa karela che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAva jamaNI vicitranA hAthamAM tarjanIne daMDa apasavya daMDane tarjanI dhAraNa karela che uttare. DAbe kiraNa pratihAranA hAthamAM be tarjanI kIraNane daMDa dhAraNa karelA che jamaNe sulocananA hAthamAM tarjanI daMDa ane tarjanI karaNa dhAraNa karelA che. Iti sUryAsTa pratihAra, __ atha mauryAyatana zaucaranuM kAma revatA nAnA luvAlA vAme mAtrazriyAH saumye sAvitrI caiva pazcime // 63 // pRSThe karNe tathA dvAbhyA bhagavatI ca sarasvatoM / IzAne tu gaNezaM zca kumAraM agni kogake // 64 // kuMDalAbhyAmalaM kRtA sarva mAga bhUSitaM / madhye devyA pratisthApya izvaraspa sadAziva // 65 // __iti gauryAyatana. ___ adha gauryASTa pratihArA abhayAMkuza pAzadaMDa ajitA yA pUrvat / savyAsavya yogetra vijayo nAma tadvaM bhavet / / 66 / / abhayAMkuza pAzadaMDa ajitI savyA parAjita / abhayaM pAMkuza daMDa vibhaktA savvA maMgalA / / samartha TU vaMkAdinI ...5 minI ddazA rUti gauri vidAra. have umA gaurI Ayatana devanAkramathI kahyuM che. DAbI tarapha lakSmI uttare mAtRkAlakSmI sAvitrI pazcIme. pAchalA be khuNe bhagavatI ane sarasvatInI sthApanA karavI IzAna koNamAM gaNeza agnIke kArtikasvAmI (kumAraskaMda) sthApana karavA kuMDaLa Adi AbhUSaNathI zobhatA varUpe padharAvavA devInA madhyamAM Izvara sadAziva sthApavA- Iti zauryAyatasa * gaurInA pratihAra ATha kahe che pUrvamAM DAbe ajitA devInA hAthamAM akSaya aMkA pAza ane daMDa dhAraNa karelA che. jamaNe vijayanA hAthamAM uparokta Ayudha apasavya rIte dhAraNa kare che. dakSiNe DAbI tarapha ajitInA hAthamAM abhava aMkuza (kamaLa) pAzane daMDa dhAraNa karelA che jemaNe aparAjitAnA hAthamAM paNa savya Ayudha dhAraNa karAvavA. pazcImanA dvAranA DAbe vibhakatA abhaye zaMkha pAne daMDa dhAraNa karelA che jamaNa tarapha maMgalA nA Ayudha upara kahyA tema savya dhAraNa karelA che. uttaranA dvAre DAbI mahanInA hAthamAM abhaya, zaMkha, padma, ane daMDa dhAraNa karelA che. tenA jamaNI tarapha jinI nA Ayudhe paNa upara kahA te pramANe rAvya dhAraNa karelA che Iti pratihAra Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmANita atha caMDikA pratidvArA caMDikAyAM pratihArAnaM kathayiSyAbhyanukramAt / daMSTrAnana bikaTAsyaH saMsphUra darzanoJjalaH // 68 // barbarI vyakta dehazca raktAkSazca mahApaLaH / tarjanI caiva khaTvAMga Damaru daMDAyudham // 69 // vaitAla sa sabhAkhyAto apasavyaiva koTTara / abhayaM khaDga kheTakaM piGgAkSakodbhayA // 70 // mubhayopasavyaM yogena bhavet bhrakuTi nAmaka tarjanI vajrAMkuzadaMDa dhUmrakonAmanAmat / / 71 // apasavyApa savya payogona sa bhaveta kaMkaM nAmata / tarjanI trizUlaMharataM khaTvAMga daMDa meva ca // 72 // raktAzte nAma vAmeka apasavve sulocana // ___ iti caMDI pratihArASTa caMDIkAnA prAsAdanA cAre taraphanA dvAranA pratihAre kahuM chuM dekhavAmAM vakRta vika rALa barakeza barbara deha raktavarNa mahAbalavAna AThe pratihAranA svarUpe jANavA. pUrvanA dvAranA DAbI taraphanA vaitAlanuM svarUpa Ayudha tarjanI khaTavAMga DamarU ane daMDa dhAraNa karelA che. tenA jamaNa taraphanA keTaranA Ayudhe uparathI apasavyuM jANavA dakSiNa dvArA DAbe pIMgAkSanA hAthamAM abhaya khaDagaDhAla ane daMDa dhAraNa karela che (70) dakSiNa jamaNa taraphanA bhrakuTInA Ayudha uparathI apasavya dhAraNa karAvavA. pazcimanA dvAre DAbI tarapha dhumrakanA hAthamAM tarjanI vaja aMkuza ane daMDaka dhAraNa karela che tenA jamaNI tarapha kaMTakanA hAthanA upara kahelA apasavya dhAraNa karela che. utajJA dvAre DAbI tarapha raktAsapratihAranA hAthamAM tarjarI trizUla khaTavAMga ane che jANa karela che temAMthI apasace jamaNI taraphanA sulayana pratihAranA hAthamAM Asu jANavA. Iti caMDIkAnA ATha zratihAra. yugmarupAyatana hariharahIraNyagarbha ca kartavyAkastukaM / dvaudvobhujAya kartavyA catvAro caturAnana / / 73 // nakulIzaMca izAnyaM AgneyAbrahmazaMkara / nairuSye viSNurAditya vAyavye naTezvara // 74 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. . wriranamanna nabhUtAkArayetvUva liMgAdiSuna saMzaya / trayaHpuruSazca kartavyA agratastoraNAnvita / / 75 // dIzidevA prakartitA kartavyA devI saMyukta / budhai meruzca yetaH kAryA vRpamakAryeSu pRSThataH // 76 // vAme garuDa prakarvavyaM haMsakUryAca dakSiNe / hariharahIraNyagarbha Ayatana prakartavya // 77 // yumamUtionA prAsAdanA Ayatana kahe che. harihara haraNyagarbha, viSNu-zIva ane brahmAnI saMyuktanA prAsAde. karavA. pratyeka svarUpane banne bhujAo karavI ane cAre tarapha caturmukha (brahmAnA rUpe) karavA tevA pramAdane izAna keNe nakulIza agnI ke brahmAne zaMkara sthApavA-pUrvamAM lIMga Adi sthApavA. tevA traNeya purUSanA prAsAdanA AgaLa teraNa karavA dIzAnA deva ane devIe sahItanA yugma rUpe sthApana karavA. buddhImAna zalpIe te merU svarUpa kara. prasAdanA pAchaLa vRSabha naMdI, DhAbI tarapha garUDa ane jamaNI tarapha haMsa besAravA e rIte harihara hIraNa garbha Ayatana karavuM, atha dvArAvatI athAtaH saMpravakSyAmi dvAramatyA su lakSagaM / AdimUrti kRSNadeva dvArikAyAM agatpati // 78 // vinArAjhA prajAyahRta puMsahitAstuyoSita / dvArikA kRSNa hInAMca vinAkRSNa navocyate // 79 // ekavakA kRSNa mUrtyAca dvArikAyAM tu palaM bhavet / dvArakAnye vatiyuktAnA tatpuNya naraMlabhet / / 80 // svapne vAmana sevApi dvArikAstulabhyate / saleta viSNu loke yAvadAni saMyutA // 81 // ardhamAne trimAgevA vaasudevdyunyuntH| AdimUrti zrAddhana vArAha sazya tathAdeva // 82 / / vaikuMTha vizvarupaM ca anaMta trilokyamohana / etat skaMdhasamatAzca zeSAzvatazcanyanatA // 83 // prAsAde maMDape vAthe garbha madhye pratiSTite / bedIkAkSajalaMpIThe udaMmbaroyatulyate // 84 // sadhyavarte surAsthApyaM durvAsAdi gaNAdhike / durvAsA vividhAzcaiva vAsudevaM tu kezava / / 85 / / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIvizvakarmApraNita nArAyaNAM ca madhyeya vizvAstaMbha tathaiva ca / saMkarSaNa goviMda viSNu ca madhusudhanaM // 86 // devakiya ca yogeza kRSNAMnta sthApaye diti / trailokya mohana vApi lakSmI nArAyaNAvidu // 87 / pradyumnatasthApyaM trivikramaM tataH para / vAmana zrIdharaM caiva vaikuMThaM ca tathaiva ca // 88 // aniruddha RSikeza padmanAme ca dAmodaraM / rukmaNi tataH sthApyaM gaNAdhikyaM tathaiva ca // 89 // AdimUrti kRSNadeva dvArikAyAM jagatpati / madhye tu tataH sthApya sarva deva mazrumaM / / 90 / / zeSa kUrmma samAyukta lakSmIsyAdvAmapArzvata / pradyumnA ca aniruddho ca pratihAro prakalpayet // 91 // baikuMTha vizvamAMvA ca stanasUtre niyojayet / vAsudevo krameNaila kaMThastra zUnyo naset // 92 // catuSaSTi mavedvAraM zukaraM paMcaviMzati / evaM ca dvArikA sthApya sarvalakSaNa saMyuta // 93 // iti dvArAvatI have dvAravIne je sulakSaNa yuktI racanA karavatu kaDu chu jagatpati smAdi dhruva je kRSNa deva dvArakAmAM che. rAjA vagaranI prajA ze.bhe nahiM tema zrI kRSNa mUrti vagaranA dvArA ze|bhe nahi. tevI dvArikAnA prAsAdanI racanA karAvanArane alabhya lAbha prApta thAya viSNu leAka jevI dvArikAnI racanA karavI. garbha gRhanA ardhA ceAthA ke trIjA bhAge vAsu. dhruvanI sthApanA karavI dazAvatAramAM ADhi mUrti varAhunI sthApavI vaikuTha bhagavAna vizva rUpa anaMta, bhagavAna yelekayamehana e sa mULanAyakanA saMdha khabhA kharAkhara sthApavA mInA nIce sthApavA prAsAdamAM ke maMDapamAM ke garbha madhye pratiSThIta karavA. vedikA jaLapIDha dvAranA uMbarAnI uMcAI jeTalA karavA. durvAsA ane gaNeza Adi devA sabhya pradakSiNAye sthApavA vAsudevane kezava ema vivaidha rUpe durvAsA jANavA-madhyamAM nArAyaNu ane vizva staMbha ( ) saMgharSANu, govIMha, viSNu madhusudhana, sabhya sthAyavA dRSyunA pAse ThevaThI...... tryeseobhya mohanaM lakSmI nArAyaNa, pradhumana, trivima, vAmana zrIdhara, bhane vaikuMTha bhagavAna krame sthApana karavAM anirUddha, RSikeza, padmanAbha, dAdarane sthApavA kRSNa sAthe rUkSmaNI gAdhi sAthe sthApavA jagatanA pati evA Adi mUrti zrI kRSNa deva madhyamAM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApana karavI sarva devamaya evI zubha sthApanA karavI zeSa ane kUrma sAthe lamanI DAbI tarapha sthApana karavA dvArenA pratihAre pradhumma ane anIrUdra jANavA vizvanA bhAva rUpa vaikuMTha Adi deve stana sUtre padharAvavA vAsudevanA kamathI kaMThathI nIce sthApavA AyatanamAM dvArakAnI racanA karavI tene cosaTha dvAra karavA zUkara(ka) paccIza. evI vidhi sarva lakSaNavALI dvArikAnI racanA karavI. Iti dvArAvatI // atha AdityAdi tripuruSAyatana // Aditya brahma viSNu ca trayapuruSA munAnu ca / AditdakSiNa brahmA vAme viSNupari kirtite / / 94 / / vAmana cAgnayayu mAtrusthAnaM tu dakSiNa / nairutye ca umArudre graharupayastu vAruNe / / 95 // vAyavye pArvatI sthApya dazAvatAraM saumytaa| IzAnye Izadevasya kartavyA tu krameNa ca / / 96 // umA sthAne harilakSmI dazAvatAre tu dvArikA / umArudre tu IzAne tu sthApaye ca vicakSatA // 97 // iti Aditya tripuruNAyAtana sUrya brahmA ane viSNu e traNa devenu Atana karavuM AdityasUryanI jamaNI bAju brahmA ane DAbI tarapha viSNu sthApavA agnIkaNamAM vAmana. dakSINamAM mAtukAo narUtyamAM umA ane rUdra, pazcImamAM graho ane RSi munIo vAyavyamAM pArvatInI sthApanA karavI. uttaramAM dazAvatAra-IzAnamAM iza zIva. ema anukrame sthApanA karavI. umAnA thAne lakSamInArAyaNa ane dazAvatAranA sthAne zrI kRSNa IzAnamAM umA rUdrane sthApana karavA Iti Aditya trayapurUSAyatana. atha gaNezAyatanAni vAmAMGge gajakarNe tu siddhidakSA tu dakSiNe / pRSThakaNe tu dvAmyA tu dhUmra kevalaM caMdramA / / 98 // uttare tu tadA gauri yAmyai zvaiva sarasvatI / pazcime yakSarAja tu buddhipUrveSu saMsthitA // 99 // gaNeza pratihArA vAmanAkAnasarveza purupAnanasaumyata / tarjanI parazu padma daMDa tu avinaM daMDa hastakaM // 10 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwww zrIvizvakarmAmi tarjanI daMDApasatye sa bhavedvigharAjakA / tarjanI khaGgakheTa tu daMDa hastai suvaktraka // 101 // tarjanI daMDApasavye balavAMzca dkssinne| tarjanI vANa cApa ca gajakarNI hasta daMDaka // 102 // tarjanI daMDApasavya gokarNaH prati pazcime / tarjanI padmaMkuzaM ca daMDa ista stu somyaka // 103 // tarjanI daMDa pasavye abhaya shubhdaayk| pakSa dvAreSu dig sarveSu aSTo vighavinAzakaH / 104 // iti gaNeza pratihAhA vinAyaka gaNezanA AyatanamAM. DAbA aMge gajakarNa. jamaNIbAju siddhi pAchalA khuNe dhuma ane caMdramAM. uttare gauri dakSiNe sararavatI pazcime akSarAja, pUrvamAM buddhi devInI sthApanA karavI e rIte gaNezAyatana jANavA. have gaNeza pratihAro kahe che. sarvapratihAre vAmana ThIMgaNa saumya purUSa jevA jANavA1 pUrvanA dvAre DAbe avinnanA hAthamAM tajanI parazu pakva ane DAbe daMDa dhAraNa karelA che. jANe vinarAjanA hAthamAM tarjanI daMDa kamaLane parazu dhAraNa karela che. DAbA hAthe tarjanI khaDaka DhAla daMDa dhAraNa karela che suvakane ema satya sabhya dakSiNanA dvAre jamaNI tarapha balavAnA hAthamAM tarjanI daMDa parazune daDa dhAraNa karela che pazrIme DAbI tarapha gajakarNanA hAthamAM tarjanI bANa dhanuSyane daMDa dhAraNa karela che. pazcImanA dvAre jamaNI tarapha garNanA hAthamAM tarjanai daMDa parazune aMkuza dhAraNa karelA che uttare DAbI tarapha saumyakanA hAthamAM tarjanA padma aMkuzane daMDa dhAraNa karelI che DAbI tarapha zubhadAyakanA hAthamAM tarjanI daMDa akuzane padma dhAraNa karelA che. e rIte cAre dizAmAM ATha dvArenA ATha pratihAra vizvane vinAza karanArA jANavA. ti gaNeza pratihAra. / atha jina / jinAlaye tato devA jina zAsana paargaa| jinendrasya tathA yakSo devyA jinamAtukA // 105 // tirthakarA atitAzcaiva vartamAna biMba nAgat / kevalIruSamAdyAzca padamanAmAdhutakramAt // 106 / / caturvizati pRthakaikthai jinAkAMca dvAMsaptati / mUlanAyako mavedyastu tasya sthAne sarasvatI // 107 // jinAlaye jinakuryAt aMte kuryAtsarasvati / sarasvatI jinazcaiva anyAnyavarodhaka // 108 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava { S } jo re je gaUnba ja kA to , 1 paddha : koI ja che ane te ) Vi che . huM ":62- S paMcamukha vizvakamAM = 3 vaika viSNu D ka' * * * ' s A ? " * * 34; -9) camukha hanumaMta caturmukha badhA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 $12 *1* ka ka Ul6, 76 st kfa dIpArNava nRsiMha bhagavAna *to*AK : bhuvanezvarI devI mahIsAsuramardanI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmIjI Stuti = ajA dIpArNava i willi - rana sapta mAtAe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAvatAra - SMS S 1/ ( paka 1 nRsiha varAha dIpArNava vAmana . - parazurAma kRSNa viSNu Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hymara sU aniva dIpara 1Gpimatega Nauta zrarimA zila niAkSI vicAha zrIpAsapata zrImAnamA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava saMyukta varUpa :: kRSNa kAtikaya purUSottama vizvasvarUpa ing hajI NR TIES aho mahISAsUra mardanI vibharyuM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 ooli A gar dIpArNava vaikuMTha bhagavAna D - la C . -- . - - - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva ka ( to V by: $ alA viSaNuM maheza prajJA pAramitA (jAvA) na, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava dvisaptarvA dvivANarvA caturviMzati tatopiyA / jinAlaye caturdikSu sahita jinamaMdiram // 109 // jIna zAsanamA parAga evA jIna layamAM jana tIrthakara kSaya yakSaNIo devI jIna mAtRkAe, atita, AnAgatane vartamAna ema traNa kALanA vIza ema eza bahetara pRthaka pRthaka laMchanavALAnA che prathama tIrthakara 2Sabhadeva kevaLI jJAnI pAnAbha prabhu che. jenA laya 24-para-72, 108 devakulIkAnA thAya temAM ceviza jInAlayanA aMtamAM sarasvatInI sthApanA karavI paraMtu anya devadevInA mATe avadha jANa. jinapratihArA phala vajrAMkuzodaMDa Ido'savye iMdrajaya / dvau vanophaladaMDau ca mAhedopasavye vijayA // 110 // tadAyudhostenayuktA tripaMca phaNodhagA / dharaNodraH padmakazcaiva sarve zAMtikarAH smRtA // 111 // vala pArAya nizitA dorA ! sunAbho suMraduMdubhiprokta sarve zAMti pradAyakA // 112 // iti jinapratihAra. janAlayanA cAre dazAnA dvAranA ATha pratihArenA svarUpa kahe che. pUrvamAM DAbe dranA hAthamAM phaLa vaja aMkuzane daMDa dhAraNa karela che. jamaNI tarapha iMdrajayanA hAthamAM apasatya rIte Ayudhe dhAraNa karela che. daMDa aMkuza vajane phaLa ema dakSINanA dvAre DAbI tarapha mAheMdranA hAthamAM be vajA phaLa ane daMDa dhAraNa karela che jemaNe vijaya dvArapAlane apasatya daMDa be vajAne phaLa dhAraNa karela che pazcimanA pratihAra dharaNeda ne pAkanA mastake traNa ke pAMca pharNane sarpa che tenA Ayudha bhare karIne te sarva zAMtInA denArA che. uttaranA dvAre DAbe sunAbha ane jamaNA dvAre suraduMdubhI yakSa rUpanA adhikArI moTA peTavALA che te baMnenA hAthamAM dravyanI thelI dhAraNa karela che te sarva pratihAre zAMtIne denArA jANavA Iti jaina pratihAra Iti zrIvizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpArNa AyatanAdhikAre saptadazamedhyAya che 17 padmazrIprabhAzaMkara AghaDabhAI semapurA zilpavizArade karela bhASA TIkAne sattarame adhyAya. athajalAzrayAdhikAra a0 18 zrI vizvakarmAnAra vApikya taDAgAni kuMDAnAM ca lakSaNaM / tripuruSa vA brahmA bhyaMtareSu uttama syA jalAzraya / / 1 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuhastAdidvaikA yAvat hasta trayodaza / zrImukho vijaya caiva prAMto dundubhi zrImanoharaH // 2 // cUDAmaNi digbhadro jayA naMdastu zaMkara | zrImukho caturhastAdya zaMkarasya eva nAmA dviguNopeta vRtakUpAdazogamA | saMkhyAhasta dvayaM kuryAta kupikA nAmatadbhavet // 4 // trayodaza // 3 // itikUpa || athavAfpakA eka vakrA trikUTAcaM naMdA nAma varapradA / dvivakA paTTAtha bhadrA nAma suzobhanA // 5 // trivakrA nava kUTAca jayAstu devadurlabhA / catuvA dvAdazakUTA vijayA sarvato mukha // 6 // caturvApi bhavetprAjJa naMdAyA amalakSaNaM. iticaturvApi athakuMDAnA kuMDAnA lakSaNaM caiva caturvidha mudAhita // 7 // caturazca bhadrakaMnAma subhadra bhadrasaMyuta / naMdA kSau pratibhadre paridho madhyabhiTodbhavaM // 8 // praveza nirgamA caiva kartavyA steranekadhA iti zrIvizvakarmANi 11 // iti kuDAnAnAma madhya hi kartavya maMDape zrIdharottamam || tanmadhye tu jalazAyI vArAha vAtha ucyate // 10 // rudra ekAdazakAryA dvArikAyAM saMyutA / durvAsA nAradaM caiva vighnasya kSetrapAla bhairabaMca umA mahezvaraM kRSNa zaMkara kartavya daMDapANi mahezvara // 12 // gaNanAyakaM // tathA / kAtyAyani caMDIkA ca somyAditya mevaca / afoet pitAmaha caMdrArkapitAmaha // 13 // hariharahiraNyagarbha paTazAlA vArANami / tasyAnukramaM vakSau yaduktaM parameSTitaM // 14 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyANeva caturdaza vAvAnI rudrakAdazastathA / dvAdazArka gaNAdhikyaM kezavozca dvAdaza // 15 // paMcalIlA navadurgA lokapAlasyapaMcaka / tathAgnidazadipAlo mAtRkA ca tathASTakaM // 16 // dvividha patipAtatA caiva gaMgAva sahitAvame / tanmadhye ca kartavyA vArANasI enazAne // 17 // bahitri ge kuMDasya caturdaza vyavasthita / brahmAviSNu zivAdInAM vividha sadyasuMdaraM / / 18 / / vArANasi tA yatpuNyaM nityaM puNye darzanAt / nitya snAnAdikaM pUjA gaMgAsnAnAdikaM phalaM // 19 // tasyArcane bhavet sauravyaM gaMgAte maraNaM tathA / tapate viva saMsAre yAvacaMdrAke tArakaM // 20 // kRte ca naimiSaM tIrtha tretAyAM puSkaraM tathA / dvApare kurukSetre kalo gaMgAprasazyate // 21 // gaMgAdvAre kuzAvarta vIlvake nila parvate / snAnaM kanakhale tirthe na lameza punarbhava // 22 // yAga tirthAga muktAnA munInAM murdharetasAM / sAgarati sarva bhUtAnA maMtravedha nivAsinaM // 23 // tasmAdazaguNyaM puNyaM nitya prAptAdi nityasa / tasya tulya dikapuNyaM kuMDevAtra vArANasi // 24 // dharmArtha kAmamokSANAM icchaM prAptoti mAnava // 26 me . itikuMDa // athataDAgAmi taDAgAdi pravakSyAmi SaTbhede pRthakyuna / bakasthalAnye yeka paridhaM yasyatasya sthaladvayaM // 25 // SaTdA dardhagadaMgha vRtAkAra mahAsara / caMdrakaM caturazna ca subhadra bhadrasaMyuta // 26 // sahasra daMDe jyeSThatu madhyama ca tdaarthtH| kaniSTa madhyamA trividha mAna dIrghatA // 27 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita jyeSTa paMcAzahasrena madhyamA paMcavizati / kaniSTha di dazahaste prApta mAnasya vistare // 28 // brahmA viSNu ziva sUrya gauri ca gaNanAyakaM / dazAvatAra saMyuktA dvArikA ca tathA bhavet // 29 // kolhApura ca kailAsaM riSimi spttNkRto| sarveSAM dhAmajaM kArya zatabaMdhana saMsthitaM // 30 // zaramadhye jalodina zeSa khalva saMyutA / jinAlaya na kartavya yadA vaizriyamAtmana // 31 // gaMgAyamunA ca kartavyaM pravAhA umayapakSat / kortisthaMbha tathAkAryA yajJa yUpa samanvita // 32 // puNyavidhi vApikya taDAgAni vArANasI ca nekadhA / udakaM zlaya prANapAdya ca kuryAtyuNya mahodaya // 33 / / ekAdaSTadagamAtreNa ca udake dvArayeta bhUvi / SaSTi varSa sahastrANi zivaloke sagacchati // 34 // kUpeSu koTi varSANi vApi koTe zatAnica / vArANasI taDAgeSu saMkhyA tasya nigadyate // 35 // nate pataMti saMsAre mAnavA bhavasaMkaTa / divyadeha sthiri bhUyAt yAvacaMdrArka tArake // 36 // iti zrI vizvayarmAvatAre jJAnaprakAza dIpANave jaLAzrayAdhikAre aSTadazamo'dhyAya. // 18 // - rayaa4i2zrI vizvakarmA kahe che. jaLAza. vAva kuvA taLAva ane kuMDenA lakSaNa kahuM chuM temAM jaLadevana. brAdi deve jaLAzayamAM vaselA che. cAra hAthathI tera hAtha sudhInA vistAra pramANanA kuvA karavA. 1 zrImukha cAra hAthane pAMca hAtha paheLo 2 vijaya cha hAthane 3 prAtaH sAtahAthane 4 duMdubhI; ATha hAmane 5 manohara; nava hAthano 6 cUDAmaNa daza hAthano 7 dilsa, agyAra hAthane 8 jaya; bAra hAthane 9 naMda terahAtha pahele ka 1 zakara nAmane jaNa cAra hAthathI echI paheLAI hoya tene kuI kahevI (3 e rIte zobhatA goLa kuvA tenA mApa ane nAma kahyA nIce pramANe guNe jANa Iti badast er Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aterfa 53 have vAvAnA svarUpa ane nAma kahe che eka sukha be mukha traNa mukha ane cAra sukhAnI vAva tenA nAma ane temAM phUTa (vAvamAM vacce cIyALAnI) saMkhyA kahe che eka mukhI naMdA 1 UC TE ! maMDae hImurakhI bhadrAra vArSikA trImukhI jayA 3 // // // cAra prakAranI vAve vAvanu sekzana 4 vijayA phUTa caturmukha Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita eka mukhanI traNa phUTa vALI vAva naMdAM nAme jANavI te varadAna ApanArI che be mukha ane cha phuTa vALI 2 bhadrA nAme vAva jANavI; traNa mukha (utaravAne pagathIyA) ne nava phUTa vALI vAvane devane durlabha evI jayA nAme jANavI. cAra mukha ane bAra phUTa vALI sarvate mukhI evI vijayA nAme vAva jANavI (6) evI rIte naMdAdi cAravA zubha lakSaNanI kahI che. iti caturvApi vAva G! ! * * * * * pAmi * * vAvanuM taladarzana have cAra prakAranA kuMDAnA lakSaNa kahuchuM. corasa kuMDa hoya te 1 bhadraka, je kuMDa bhadravALo hoya te 2 subhadra nAma jANavuM. pratibhadra hoya te kuMDa 3 naMda nAme jANu je kuMDanA madhya bhAgamAM bhITa heya tenuM nAma 4 parigha jANavuM. (kuMDanA vacce je mATe parathAra karIne aMdara kuMDa kare te parathArane parigha kahe che) kuMDane cAre tarapha praveza nima pagathIyA para tavaMga saMvarNa yukta cokIo karavI. kuDamAM utaravAnA pagathIyAnA rANA umaNIne bhITa kahe che. kuMDanA mukhya praveza dvAra upara zrIdhara nAme e uttama maMDapa karavI. kuMDanA ramaNAnA bhITanA ucAImAM aneka gekhalAo karavA. temAM jaLazAyI, varAha, agyAra rUdro kRSNa sahItanI dvArikA durvAsA nAradalinahara, gaNeza, zetrapAla, sva, umA, mahezvara, kRSNa zaMkaranIyugma mati, daMDapANI mahezvara kAtyAyanI caMDI-soma (caMdra) ne Aditya. hariharapitAmahanI caMdrasUdhapItAmaha harihara hiraNyagarbha, evI saMyukta mUrtio gokhalAomAM sthApavI vAraNasI rU5 kuMDane taDe paTalAlA karavI. tenA krame parameSTita kahela che cauda....ekAdazarUdra bAra sUryo. vinAyaka kezavAAdi bAra, paMcalIlIyA devI. navadurgA, pAMca lekapAla (1 IMdra, 2 yama, 3 varUNa 4 kuberane 5 brahmA) nI mUrti e traNa agnI svarUpa, dazadIpAla, aSTamAtukAo. dvI vidhapati ( ) gaMgA sahIta. vArANasI rUpa padmazAne ( ) temaja karavA-kuMDanI bahAra traNa bAju ane cAre tarapha brahmA viSNu ane zIva AdinA vividha maMdire karavA AvA vidhiyukta kuMDanA darzanadhI vArANasI tIrtha jeTaluM puNya maLe che. AvA kuMDamAM haMmezAM snAna ane pUjA karavAthI gaMgAjIne snAna AdinuM phaLa maLe che tenA arcanA pUjanathI ane mokSa maLe, gaMgA jeTaluM puNya rUpa jANavuM. A saMsAramAM AvA tapathI jyAM sudhI sUrya caMdrane tArA rahe teTalA samaya savarNa sukha maLe che (20) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vApikAnuM sezana toxno Lai.k, so 91.Jours Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramAgama maMdira pAlitANA janarala vyu. sthapati prabhAzakara somapurA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva kRtayugamAM nemi tIrthatra yugamAM puSkara tIrtha, dvAparamAM kurukSetra, ane kalIyugamAM gaMgA nAna prazasta jANavuM. gaMgAnA kInAre kuzavata bIvana nilaparvata ane kanakakhala tIrthamAM snAna karavAthI punaHjanma thatuM nathI (svargamAM jAya che mekSa prApti thAya che. yajJa yAga tIrthathI muktI maLe che urdhva mukhe munInuM tapa sAgaratIrthathI maMtra vadhathI mukti maLe che (23) AvA kuMDe baMdhAvanAra yajamAnane ane nItya snAnAdi karanArane daza gaNuM puNya prApta thAya che. AvA vArANasI rUpa kuMDa jema puNya maLe che. te manuSyane IcchA thAya tevI prAptI thAya che. temaja tene dharma artha kAma, ane mokSa prApta thAya che. (23) Iti kuMDAni sarovara 6 sarovara paridha5 adhacaMDa bhadraka3 sara1 _ kofa _M. pariSaR kuMDanuM sekazana Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrIvizvakarmANita atha taMDhAga taDAga-saravaranA cha bhene kahyuM che. teLAvanI vacce eka ke e masthaLe (pakSIAne esavAnA) karavA temaja eka ke e parivra. (taLAvamAM upara paheALe paTavALA cetA) karavA 1 taDAMga(taLAva)nA cha nAma 1 ardhacaMdra, 2 dhRtAkAra, 3 mahuAsara, 4 caturasa caMdraka pa subhadra, 9 bhadra, ema taLAvanA cha bhedanA nAmeA kahyA che have tenuM mAnapramANa kahe che hajAra daMDa (be hajAra guja) nu taLAva jeSTha mAnavuM; pacAsAM iDanuM madhyamAna ane aDhIse da MDanuM kaniSTha mAnanuM taLAva mAnavuM e rIte taLAvanI la'mA'nI traNu mAna jANavA. jeSTha mAnanA taLAvane pacAsa hAthanI madhyamAnane paccIsa hAthanI ane kaniSThamAnane daza hApharatI pALa pALInI paheALAInuM mApa jANavu taLAva=sara nA cAre tarapha kAMThA para brahmA, viSNu, ziva, sU gaurI ane vinApAka ya dazaavatAra sathe dvArakAnI racanA kolhApura-lakSmI kailAsa saptaRSio Adi devAnA dhAmA maMdiza AMdhavA taLAvamAM jaLAdIta jaLasthaLa ?)....AvA prakAranA sarAvara peAtAnuM hita cchinArAe sarAvara pharatA kAMThe jInAlaya na karavA gaMgA ane jamanA rUpI jaLAgamanA e pravAha mALa khAjIe yajJa yUpa sAthe unnata kIrtisma ubhuM karavA vAva kUpe ane sarAvara e aneka vAsANasI rUpa che te kheAdAvanArane mahApuNya prApti thAya che...sarovara karAvanAra yajamAna sAThe hajAra varSa sudhI zivalAkamAM jAya che kuvA khAdAvI aMdhAvanAra karoDa varSa ane vAryAM. vAva khedA AdhAvanAra yajamAna sorAyasudhI zIvalAmAM rahe che vAraNasI sarAvaranA yajamAnanA puNyanI sakhyAmA sazaya na karave jaLAzrama karAvanAra saMsAranA mAnavenA (tRSA) bhava saTakaTa dUra kare che tevA yajamAna dIvya deha dhAraNa karI sUrya caMdrane tArA tape tyAM sudhI svargamAM rahe che. iti zrI vizvakarmAvatAre jJAna prakAza dIpAve. jaLAzrayAdhikAre padmazrI prabhAza'kura AghaDabhAi sAmapurA zilpa vizArade karela bhASA TIkAnA aDhAramA adhyAya (18) // graMtha vihi522 zrI vizvakarmA uvAca athAta saMpravakSyAmI kapilimAnmutamam prAsAdArthena mavedyeSTA madhyamAkapadenatu // 1 // jaghanyA koNamAnena sArdha vAthaprayojayet / jyeSThAca kapila yatra maMDapaM naiva kArayet // 2 // saMSTa ciroktA ca grastAste prakArtitA / kaulI koNa pharakasya maMDapAM zubhadAyakA // 3 // kaulI kuNasiMha karNauSu kataicyatu sadAyurdha / prAsAda kApA mAnena koNasArdhena vAthavA // 4 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceogezvara viSNu digambara ziva dIpArNava viSNu lakSmI mRtya nRtya ziSa HABAYAN rItasaranA sa ziva YourER yogezvara ziva Lian 7 brahmA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sy pta * Jii . e mahA varAha dazAvatAra saha. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta bhagavana ziSa nArAyaNa sayukta deva svarUpa leka ziva dIpAva hari hiraNya trilAka bhagavata harihara hiraNyagabha 59 harihara yogezvara viSNu Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so dIpAca lI 20 mahAlakSmI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 &8 SUR Lif ' dIpArNava - vinAyaka vizvakarmA sAthe jayamaya tvaSTA aparAjita 4 sarasvatI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva SA) R ke, roja * * * mArapALa-pratikAra pa : Ika ja S _ gAtI. pamAne sthAne ziva manAlane caMDanAtha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUDHATA sudhAtA RUDRA rudra dIpAva 12 sUrya Aditya MITRA mitrA VARUN varuNa ARYAMAN AryamaNi SURYA sUrya 63 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava 12 sUrya Aditya MY San2 IMU / BHAG VIVASWAN vivasvAna PUSPA puSA la SAVITA savitA TWASHTA tvaSTA VISHNU viSNu Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ belura maMdira karNATaka Abiliaa paS /', Hi, % liTara RE' , BY Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. ** Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapASa kapili sthAya yetyAjJA maMDapaM taMtrakArayet / / ardhapAde tribhAge vA koNAghe naiva laMghayat // 5 // avAta laMghayedyastu kulatasya na vidyate / prAsAdakoNa maryAdA jalAntara sthApayetbudhaH // 6 // vividhA phAlanA kArya kapili zumalakSaNaM / bhadre saMdena nAtavya madhyamaddhe jalAntaraM // 7 // athAta sthApayedhastu zikhara doSadAyaka / madhye jalAntaraM prAjJa kartavyaM maMdasaMbuddhai // 8 // rAjapIDA bhave tatra nirvANa naiva gacchati / kapili trividhA jJeyA prAsAde maMDape sthitA // 9 // pUrvokta pramANena kartavyaM tu sadAbudhai / bhUmibhAgati zepAta SapAlAbhaMtu gRhyate // 10 // kapili kArayetprAjJa jalAntaraM naiva kArayet / prAsAda kapilA mAna vAstukarma sukhAvahA // 11 // zatrumi pralaya yAMti staMbhavedhe tathaiva ca / kapili vedhaye yatra yamapraSTavA sajAyate // 12 // pranApIDA bhavedyasya krIDati rNgraaksssaa| bhUtAlayaM bhavetsthAna devatA naiva tiSThati // 13 // evaM saMrakSAyate prAjJa vedha vijJAya yatnataH / prAsAdabhadrahIne tu cAnuge ca tathaiva ca // 14 // anAvRSTi paMhavAtra prajAzaidra tu jAyate / honAdhika hanetsvAmi skaMdhahI ne tu bAMdhava // 15 // nAsike ca hanedraSTa sthApakaM sthayaka tathA / asati staMbhate vedhana koNavedhe nRpAbhayaM // 16 // saMvidha nAgadaMtestu kauzalyA ca gavAkSa kai| prAsAdegRhevApi vedhana vedhayet // 17 // itizrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpArNave kapiliadhikAre ekonviNshtitmo'dhyaay||19|| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrIvizvakarmApraNita agha kaeNpili a. 19 na vizvakarmA kahe che ke uttama evuM kapalanu` mAna kahyuM che-prAsAda rakhAya hAya tenuM a kapilI karatI te jeSTha mAna garbhagRhanA pada pramANe karavI te madhyamAna...khuNAnA mAne karavI kaniSThamAna--tethI kADhI pazu kapili karavI jeSThamAnanI kiila e kare te tene ma`Dapa na kare (te cAle)... mAnathI AThamA bhAgahIna karavaiM. prAsAdanA kANunI pharake kapilI karavI te subhadAyaka ma`Dapa.... prAsAdanI rekhAnA mAne ke kANuthI dADhI kapilI karavI te maMDapa rUpa jANavI. temA ao--bhAgetrIRR bhAge ke kaNa rekhAthI ya na karavI. ladhana na karavI te ladhana kare to yajamAnanA kulanA nAza thAya prAsAdanA keNu rekhA maryAdAe pANItAra khuddhimAna zIlpIe pAvA judA judA phAlanA kapilIne karavAne zubha lakSaNu jANuchyu (6) bhadranI dUrake kapilI na karavI tema karyolInA madhyamAM pANItAra na pADavA athavA e karatA zIkhara doSa kAraka thAya. madya buddhine zIlpI kapilInA madhye jaLAMtara pADe e jalAntara=pANItArapADe te rAjyane upadrava thAya ne nirvANugatI na pAme kapili traNa thAya. prAsAda maMDapamAM sthIta pUrve kahela hu MmezAM buddhImAna kare karavu` bhUmi ( nA lAbha gRhaNa karAve. 10 > bhAga buddhimAna zIlpIe kapilane vacce pANItAra. jalAMtara pADave nahi. prAsAdanA mAnathI karela kapili vAstukarmone sukha ApanAra jANavA staMbha vedha ane pipala vaidhI pralayakArI evA zatru ubhA thAya. yama dRSTi paDe prajAne pIDA thAya. devAlayanA deva bhavanamAM sarpI rAkSasa krIDA kare bhUtAnuM sthAna thAya-ethI vedha jANavA. bhadraTThIna prAsAda ke cAnuga (pratiratha) vagaranA karavAthI anAvRSTi bhaya'kara rIte prajA pIDAya-pramANathI hIna adhika karavAthI svAmInA nAza thAya. zIkharanA dha hInavI bhAionA nAza thAya. pramANuthI jaina dRSTivedhI sthApaka sthapatine AcAyanA nAza thAya. staMbha vadha ane kANuvedhI rAjya bhaya ubhA thAya. nAgadata gavAkSa. prAsAda ke gRheAnA vedhI aneka vedha thAya dhRti zrI vizvakarmAMvatAre jJAnaprakAza dIpAve kapili adhikAre padma zrI prabhAzaMkara AghaDabhAi sAmapurA zIvizArade karelA bhASA TIkAne egaNIzamA adhyAya (19) atha khulyAyatana va 20 // athAta saMpravakSyAmi khulyAyatananumuttamam / kathayAmi na saMdeha bhUmigrazvara lakSasya 2 / / dvAramadhye samAkhyAtaM dhuvaso sthAna muttamam / mati madhyeSu stabdhamoSAnAtra zomanA // 2 // yAmyottarA sa sopAnA kartavyA tatra pAraga / sanmukha carme na teSAM yAgyA varta tathaiva ca // 3 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva yAmyottarazrujJeya azubha cottarA kRtaM / evaM tu kArayetyAkSa bhiti madhye na saMzaya // 4 // ardhapAde tribhAgevA pAdonaM madhavocyate / prAsAdasyasamaMjJeyaM bhUmimAgre zivAlaye // 5 // khara zilAya samaM prokta A'tharasamaM ttH| jA'yakuMmasya vijJeya karNAmAli vizeSat // 6 // gajapIThaM samaMjJAtvA narapIThaSu kArayet / musthAnaM ca samAkhyAtA bhUmimArga zivAlaye // 7 // khurAMdha vinyaset prAjJa jADayamAneSu sarvat / svayaMbhUbANa khalunA pAcatAnA bhavedhudha // 8 // dvau, dvau dvAro prakartavyA uparyu pari saMsthita / maMDapeSu ca sopAna yAvat sthamasya somayA // 9 // kharazilAyAM madhmazcaiva urmerka prakalpayet / vAstu baMzaparityanyaM sthAgaye ca udaMmbaraMm // 10 // pIThAdha vAstu jA'yakuMbha karNa mAlipuna stthaa| gajAzvanarapITheSu khurake ca tathaiva ca // 11 // padArthena ghaMTApAde tu bhogeyA ardhapAde tu meva ca / udaMmbara kArayeta prAjJA khulyAyatane saMzaya / / 12 // ghaTArdhe mastake caiva uttamezca tayaiva ca / bharaNyaI prakartavyaM uttaraMga bhavet sphUTa // 13 // pITha vistAra mAnena dikSudvAraM catuSThayaM / vistArA dviguNaMcchayA sArddhadviguNameva ca // 14 // siddhAMyatana tirtheSu AdiliMda (sa) sarvataH / svayaMbhUvANA ratneSu hasyavRddhi na dUSayet // 15 // rAjaliGgeSu sarveSu arcAyaghaTiteSu ca / nantAcAlanAze na kartavya anyathA dopadaM bhavet // 16 // iti zrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpArNave khulyAyanAdhikAre viMzatitamo'dhyAya // 20 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vizvakarmAprati atha lyAyatana a. 20 zrI vizvakarmA uttama evuM (bhUmigRha ?) khullAyatane huve huM kahuM chuM. bhUmimA tenA lakSaNa kahu chu temAM sadaMDa na karavAM, dhruvamAM dvAranuM uttama sthAna jANavu bhitAMnI aMdara zaiAbhItA evA seApAna pagIyA karavA. pAraMgata evA zipie uttara dakSINu pagathIyA karavA sanmukhathI DAbI tarapha vaLatA seApAna karatA dakSiNathI uttara evA seApAna zreSTha jANavA paraMtu uttarathI sopAna karavA te azubha jANavuM evI rIte bhItemAM sunna zilpIe karavu temAM sazaya na rAkhave. ( pAyAnI bhIMtanA ) ardhA bhAge ke trijAbhAge ke paNe bhAge (sApAna vistAra) karavA prasAdanA jeTaluM bhUmI bhAgamAM (bheAyarAmAM) evakuMja zIvAlaya karavu, ke ara zIlA kharekhara, ke ADatara marApura, ke bhukha ke kaNI kharAkhara, gajapITha kharAkhara ke narapITha kharAbara evA susthAne zivAlayane bhUmimA bheyarU karavuM. kharAnA ardha bhAge jArDamA kharAkhara svayaMbhu khAlI....... buddhimAna zIlpIe karavuM. e dvAra uparanI bhUminA sthAne karavA maMDapanA sepAna pagathIyA caDhIyALAnA staMbhanI sImA sudhI karelA vAstuvaMza tajIneukammara. muphtA; pITha; dvAra; jADa e, kaNI, gajapITha, azvapIDa, narapITha tathA kharAnA ghare kubhAnA ceAthA bhAge ke adha bhAge bhUmigRhanA udaya mATe kharo sujJa zIlpIe khulyAyatane mukavAmAM sa'zraya na rAkhavA. kuMbhAnA adhe ke mathALe bhUmigRha te uttama jANavuM. bharaNI upara, utaraMga, meLavavA, cAre dIzAnA dvArA pIDa vistAranA mAne mukavA, prAsAdanA vistAra mAnathI bamaNI UMcAI karavI ke deDhI ke khamaNI uMcAi karavI siddhapurUSanA Ayatane tIya Adi liMga, svayaMbhUli ga ke khANalIgamAM ochA vattAnA deSa na mAnavA rAja liMga Adi savA~ mUrti ke ghaTita lAge nilaya ( ) eTalA sthAne na karavuM bAkI anya sthAne dveSane denAra jANavu (16) iti zrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpANave khulyAyatanAdhikAre adhyAya vIzame padmazrI prazAzakara oghaDabhAi sAmapurA zilpa vizArade karela bhASA TIkAne vazame adhyAya (20) atha vAruNAdhikAra // a0 21 // / arthAtaH saMpravakSnAmi vAruNavidhimuttamaM / jalaMtu dvividhaproktaM ghAtAle meghajaMtathA // 1 // vApikUpeSu pAtAle taDAjeSu meghajaMsmRtaM / mAM phAlguna yormadhye caitra vaizAkha STayorapi // 2 // zrI vizvakarmAaara Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapAca vApikupeSu saMskAra prakartavyA dvijottame / ASADhe zrAvaNe caiva mAse bhAdrapadazcine // 3 // kArtikyA mArgazirSa ca taDAgasya prakortita / nadI khvAta hRdaye caiva samudrA saritAstathA // 4 // teSAM ca naiva saMsAra rupadevi purAkRtaM tRpta caiva tatIyaM snAna tarpaNa karmasu / / 5 // vApi kapa taDAmena tvaM brAhmaNa saptame / snAnaM tarpayA pUjane pitaro naivatRpati-RSidevAstathaiva ca // 6 // mojibaMdha vinA vipro-brAhmaNo tana micatI / sasaMskRta jecaiva pUjatA naiva jAyate // 7 // tasmAt sarvaprayatnene saMskAraM dhaiva kArayet / devatA RSi pitRzca pitRgacchati sarvadA // 8 // saMskRte jalatpAjJa sarvatirtha phalaM bhavet lakSmI saMtAnA bhogya miptitaM labhyate pRmAna // 9 // tizrI vizvakravAre jJAnabAza hIpALaje vAsanAdhiart vizatiraDA rA atha vArUNadhika a. 21 zrI vizvakarmA kahe che have huM jaLanA varUNa devanI uttama vidhi kahuM chuM jaLa be prakAranA eka pAtALamAMthI nIkaLatuM ane bIju AkAzathI varSa megha vAva kuvA pAtALanuM jaLa ane sarovara AkAzanA meghanuM jaLa-mahA phAgaNa vacce caitrane vaizAkha jeTha mAsamAM vAva kuvAnA hojamAM uttama evA pAse vidhi karAvavI-aSADa, zrAvaNa bhAdrapada ane azIna ane kArtika mAgazara mAsamAM sarovara vidhi karAvavI nadI. samudrane saritAnA (nadIyo) saMskAra karI jaLa devane tRpti karavI. snAna tarpaNa pUjanathI patRne raSiene tRpta karavA. mojI baMdha ( saMskAra pUrva vidhithI pUjana karavAthI devo trASi ane pitR tRpta thAya che ane pItR haMmeza mATe svargamAM jAya. jaLamAM saMskAra sujJa purUSe e karavAthI sarva tIrthanuM phaLa maLe che tenAthI lakama saMtAna Arogya ane IcchIta mana kAmanA pUrNa thAya che. 9 iti vizvakarmAvatAra jJAnaprakAza dipArNava vArUNAdhikArano padmazrI prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA zi5vizArade karelA bhASA TIkAne ekaviza adhyAya (21) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmApraNita // atha jirNoddhAra a22 // vizvakarmA uvAca jIrNoddhAra pravakSAmi liMGgadinA yathA krama / vApi kUpa taDApAni prAsAda maTha veshmnH||1|| ye keci tu devatA sarve mAtru pakSazvo bhogina / patatiH tataH sabha kArya prAsAda maTha vezmana // 2 // jirNa kAryagaNAdhikaM avyaktAdaktadaM sthApyaM / pArthiva dAruja mata dArajaM zaila zaste // 3 // zailajA lohita maMta lohanaM tAmRtatorupaM rupyAgahemajaM smRtaa| hemajA rajanaM kArya ratnanAmapijaM hitaM // 4 // etA jJAtvA prayatnena jirNa kArya guNotaraM / prabhodaM vRddhi vRddhidaM puMsA jIrNa mahatyayothem // 5 // kotihi tathA bhagnA agni sparza samuddhayete / digmuDhaM naSTaM chadaM sa marmasthAneSu saMsthita // 6 // khaMDitaM sphUTita bhagnaM ca calitaM ca cAlitaM tathA / patitaM pAtaye magnidagyA samuddhareta // 7 // bAte samAhitaM yaM ca vArividyuta na pAtataM / sumitaM sphUTita caiva doSaduSTa samuddhayet // 8 // ye yasya sthApaye tasya tat kartA narakaM vRjet / vRddhi sapAda madhye tu tanhInA karoti / / 9 // prabartanaM hi dvArANA mRtyakA evaMkAdayaM / liMGgaGge ca na dAtanyA aArupeNa devatA / prabhA naSTA na bhogAya yathA tArA divA karau // 10 // zivAgre zivakArya brahmANaM brahmaNa stathA / viSNogre bhavet viSNu jInejIna rave ravi // 11 // caMDikAye na mAtrI yasai kSetra tathA bhairava / svanAbhizcaiva vidyA yojasyA hatekSaNA // 12 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArthaya brahmA viSNu reka nAmi dvAbhyAM dopana vidyate / zivAgre na cAnyadevAzcA draSTi vedhamahAdbhayaM // 13 // varjayet arhata pRSTI mata ziva sUryate / pArzvaye brahmA viSNuzca caMDI sarvatravarjayet // 14 // prasiddha rAjamArge ca prAkArAntara bhivaca / sthApayedanya devAnA (tatra doSo na Ayate ) || 15 // dig doSostu vivaktravyo ziva sUryo jinAdayaM / ubhayAMntare sadmInI azvitA naiva naMdItA // 16 // yeSTeve sasteSu vANapaMca zatAni ca / svayaMbhu sahasra isteSu zirathirthodakaM smRtA // 17 // pradakSaNA - ekacaMDI ravi sapta tribhividyA vinAyakaM / catvAro viSNu devastha zivasyA pradakSaNe // 18 // jine ve agre saMsthAne stotra maMtraudicane / vRtve pRSTi na dAtavyaM sanmukho dvAralaMghanaM // 19 // snAnodarka guDha mArgata nakuryA pradakSaNe / dra na laMghaye snAna intipuNya purAkrama // 20 // marakata bApAliMgemu muktaja ratnajayathA / avyakta vyakta proktaM prAsAda kArayenbudha / / 21 // zatArSado devA sthApitazva mahotare / sAnidhya sarvakAleSu nabhave vyaMga sphUTa tu kathitaM tava // 22 // AsanaikSA dvivApi vAhane pITha maadhik| tyajet // 23 // tyajet / kaMkeNe nupuraM vApi taraMgatAdhina vigate zralaM deveSu sarvapigadi anyaiaar art prA vidyavaMta tatsamAkSatA || 24 samatAdanna dravyeSu rajAdazaguNAdhiSu / tAmrase zataguNe prokta anateza ziki kriyA // 25 // iSTa dazaguNaM prokta dAruje zataguNaM tathA / zailaje sahasraguNa tu vAstu dravya puNyaM mata // 26 // navajIrNa koTiguNaM jirNoddhAre anaMtakaM / anteed prayatnena jirNoddhAre tu kAyet // 27 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R mAna pramANa saMyukta pUrva sUtre na pAlayet / na doSo Aya nakSatrAdi jirNI digmUDhakamm / / 28 / / IdrazaM kAraye dhastu salame akSarya padaM / vApikUpa taDAgani prAsAda bhavaneni ca // 29 // bhagnaM samuddharedvAstu puNya cASTa guNaM bhavet / pratimAlika vedinA thAvadreNAzakaM bhavet / yAvat koTi sahasrANI rudraloke satiSTiti // 30 // atformsafara iti zrI vizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dIpArNave jIrNoddhArAdhikAre dvAviMzatamo'dhyAya ||22|| atha jIrNoddhArAdhikAra kha. 22 zrIvizvako kahe che. liMga, prAsAda maTha gharA ane jaLAzraye vAva kuvA taLAvanA jIrNoddhAra cathA vidhi kramathI kahu chu eka ke traNa ke sa` deve mane devIonA madirA paDI gayelA hAya tene prAsAda maTha ne gharA gaNeza. vyaktalIMga ke (mukhalIMga ) avyakta ke khANulIMganA madironA ddhAra karavA. pASANu kASTa mIzra ke kASTa pASANunA aSTa dhAtunA prAsAdInA chIddhAra karavA. aSTa dhAtu (lehaja) tAMkhA cAdInA ke suvarNInA ratna ke maNInA prAsAdA ke lIMga e sarvAMnA joddhAra adhika vAstu dravyathI karavAthI ghaNuM puNya. prApta thAya che guNAtara. iMTanu` hAya tA pASaNanu; pASaNa hAyatA dhAtunu ema guNAtara karavu mahetara jINu karavu. khavAi gayelu, bhAMgelu, agnInA sparzI thayela heAya te temaja tenA samruddhAra karavA. jINuM vAstu dIggukha naSTa chanu ke ma` sthAne hoya te temaja tene samruddhAra karavA. paMDita, phATela, bhAMgelu, calIna thayeluM ke keie uthApanna karela. pADela hAya. apavitra kareluM' pADela, jI, agnIthI dagdha thayeluM. hAya, te paNa tevA lIMganA lepa karIne temaja sthIra sthApavuM' lIMga kI utthApana na karavu vAyurthI ke chu. tathI, pANInA jedAra pravAhathI kSapita. ke phrATelu evA duSTa doSa lIgane DAya te paNa temAM phrI sa MskAra karI sthApana karavu aNu ddhAra karave ne tevA lIMgane! tyAga kavAthI agra sthApana karanAra narkane adhikArI thAya. prAsAda " DAya te mATu kare ke dvAra nAnu moTu jIrNoddhAramAM kare te yajamAna mRtyu pAme. jItuM je mAna mApanuM cAya tevaDuM karavuM, drazyAdhika karavuM pramANAdhika na karavuM lIMganA AgaLa koI pujAtA deva na sthApavA. jema savAranA sUrya ugatA tArAnuM teja naSTa thAya che. ziva lIMganI sAme savAlaya karavuM brahmAnA sAme brahmAnuM viSNu nI sAme viSNunuM... ane jInanI sAme jIna deva paraMtu caMDIkAnA sAme mAtRkAo. yakSa kSetrapAtra bharavanA AgaLa svanAbhi pAtApotAnI mUrti enI sthApanA karavI. tenu N ja maMdira bAMdhavuM. STi vedha thavA na devA brahmA ane viSNu sAmasAmA eka nAbhIthI esArI zakAya temAM doSa na Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMcI bauddha stUpanuM tAraNa prabhAsapATaNa jaina maMdirane maMDapa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI lAlabAga jaina maMdira sthapati bhAIzaMkara me. semapurA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dopArSada jANave paraMtu zivanA maMdira AgaLa anya devanuM maMdira sthApavuM nahi, tethI mahAbhaya upajAvanAre deSa utpanna thAya. jIna tIrthakaranA maMdira pAchaLa, zIva ane sUryanA maMdira sAme, brahmA ane viSNunA madiranI bAju paDakhe ghara na karavuM, paraMtu caMDI devInI te cAre tarapha najIkamAM ghara na karavu. pharatu tajI devuM, paraMtu prasIddha rAjamArga heya prAkAra gaDha-killAnuM aMtara hoya te anya deve sthApana karavAmAM ke ghara karavAmAM doSa na jANa 15 digamUhane deSa ziva sUrya ane jInAlayane jIrNoddhAramAM lAgatuM nathI. temaja jIrNoddhAra karatA Aya nakSatrAdi gaNatane doSa lAgatuM nathI. jeTha lIMgathI hajAra hAtha sudhI, bANa lIgathI pAMcaso hAtha sudhI svayaMbhuthI hajAra hAtha sudhI, ziva tIrthodaka pavitra jANavuM deva pradakSiNA kahe che devIne eka pradakSiNA, sasvatI lamIne traNa, gaNezane paNa traNa, sUryane sAta, viSNune cAra zivane ardhI pradakSaNA pharavI, (pranAla oLaMgavI nahi tethI ardha pradakSaNA karavI) janane sanmukha tetra maMtrane pUjA karIne pAchA pharatAM bhagavAnane kuMTha na batAvatAM sanmukha (pAchA page pharI) dvArA oLaMgI bahAra nIkaLavuM. devanA snAnanuM rUDha mArgathI (DhAMkelathI) kADhavuM tenA para thaIne zIvanI pradakSiNA na pharavI. pranAla oLaMgavAthI parabhavanA puNya haNAya che. marakata ratna, muktAna, ratnanA, bANulIMga. vyakta (mukhavALA) ke avyakta lIMgane prAsAde karavA tenA pramANane doSa lAgatuM nathI. so varSa uparanA sthApIta de che ke mahA puruSanA hAthathI sthApIta thayA hoya te deSa lAgatuM nathI. lIMga sphaTita hoya te paNa te devanI sAnidhyamAM sarva kALamAM tethI vedha cheSa na jANa khaMDIta mUrti kone kahevI? Asana vAhana. ke pITha kaMkaNAdi AbhuSaNakharIta hoya te doSa na jANa.. matinA aMga khaMDIta thayA hoya te ja tene tyAga kare dhAtunA pratimAnA aMga khaMDIta thayA hoya te te anyAdithI tapAvI jIrNoddhAra karo ane tenA pharI saMskAra karI te mUrtinI punaH sthApanA karavAmAM doSa nathI. mati ke prAsAda karAvavAmAM vAstu dravyathI adhika vAstu dravyanuM karavAthI puNya pArjana thAya che. cAMdIthI dazagaNuM puNya prApta thAya che. trAMbAnA segaNu, anya dhAtuthI anaMtagaNu ITathI dazagaNu kASTathI segaNuM, pASaNathI hajAragaNu; e pramANe vAstu dravyathI pupArjana karNadvAramAM thAya che. nava prAsAda karAvanArane karoDa gaNuM ane jIrNoddhAra karAvavAthI anaMtagaNuM puNya prApta thAya che tethI prayatna karIne jIrNoddhAra karAva. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita jIrNoddhAra karAvavA temAM mAna pramANa sAthe jALavIne ane junuM jevuM ja che tevaDuM ja ne teTaluM ja karavuM. pUrva sUtra na caLavavu junAmAM Aya nakSatrAdi dImuThane TheSa na jANa e jIrNoddhAra karAvavAthI akSaya padanI prApta thAya che vA kuvA taLAva prAsAde bhavane bhagna tuTelA hoya teno jIrNoddhAra karAvavAthI navA karatAM ATha gaNuM dhuzya prAta thAya cha. pratimA, vi, vahI......nA wate 421vanAra yamAnI choTI sahastra varSo sudhI rUdra lekamAM vAsa thAya che 30. A iti zrI vizvakarmAvatAre jJAna prakAza dIpaNa jIrNoddhArAdhikAre padma zrI prabhAzaMkara oghaDabhAi somapurA zilpa vizArade karelA bhASA TIkAne bAvIzame adhyAya, dIpArNava __atha kIrti staMbha a0 23 vizvakarmA uvAya athAtaH saMpravakSyAmi kIrtistaMbhastha lakSaNa / purANa bhUSaNArthAya rAjJAdi vijayA yatra // 1 // vApi kUpataDAgAnAM kuMDAMnAM puSkarAdinAM / dhvajA statraiva kartavyA sarva mAnena lakSayet // 2 // pure ca nagare caivakoTa (kUTa) kAt dhvajaruhA / gajagRhe ratho vApi dhvajA statraiva kArayet // 3 // kaMTakA saMpha(la) tavya. mahArAja dhvantedbhavA / yatra gajA dhvajAstatra anekAkAra rupiNi // 4 // vighAtavyA patAkaizca rAjJA ca mAnayA / saMgrAma rohaNe patAkA gajarohe manoramA // 5 // vasaMtAdikotsarveSu dhvaja sarveSu zobhanA / nagare pure grAmAdau holikAyAM mahotsave // 6 // rAja praveze nagareSu nRtyamAMDo mahotsave / divya vastra patAkA ca toraNeyusvasaMmave // 7 // tatastA vAdyabhavane koTe nityaM tathaiva ca / kapizirSAntare kuryAta tripacaikamathocyate // 8 // pratolyAdyAlayAlAdi prAkAre sarvamtathA / dhvajAmAlA kulasiddhi kuryAtkailAzobhavA // 9 // arka yuddhodabhava sthAne puSyaprAkAra saMkula / aSTa dviraNTa dvAMtriza divyavastrodbhavA dhvajA // 10 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva 14 // 15 // dhvajA smaMbhodbhavA kAryo kIrtipatAkAJcaiva hastiSu jayaMtezca pratApakhya kIrtInaMdo mahotsava // 11 // ekaicchatra stathA kAryA kIrtistaMbhAca paMcahi / eka viMzati yadA hastau jayaMto nAma nAmata // 12 // pratApakhya staMtra kuyAt trayacatvAri hastakaM | paMcaSaSTi yadA hasta saeva kIrtinaMdana // 13 // saptA ziti hastAntaM tu mahotsavai kiirtit| navottarazataM hastai ekachatrodbhavA stathA // evaM paMca mahAstaMbhA mahA rAjJIvA pure / pRthutve caturthAMzena tatpaDAMze na cIrdhvat // paMcabhAMze nAyaH kuryAta paDAMzochya mAnata | urdhveSu mA'mardhvatu tricatuSTaya bhUmikaM // 16 // ( tat SaDAMzena urdhveSu uddhamAnaM tribhUmikam ) / vRttakAraM prakartavya ghaMTA kalaza saMyutam / dakSiNe kIrti patAkA vAme kIrti stadardhvat // 17 // evaM tribhUmodbhavamAMDa dharma kIrti yazodma / pIThabaMghaH stata kuryAttasyaiva maikhalA // 18 // dIpAla lokapAlAca vasaMtAnAM ca mahotsava | catuHSaSTizvadevAnA svatvekaviMzati // 19 // mADhapari dhvajA kAryA daMDa patAka markeTi / evaM vidheya kartavya iti kIrtistaMbhalakSaNam // 20 // taMDAjaM ca mahAyajJe dhvajAstaMbha samodbhavA / AnaMdo dundubhi kAnta zrI mukha sumanoharaM // 21 // nava hasto bhavedAdya saptadazakaronnata / tadagre kalaza kuryAd dhvajAvaMza samantrita // 22 // vApiSu dakSiNe dvAre dhvajastaMbha praropayet / pIThabaMgha sukartavyA eka dvitri karonnata // 23 // trihasta paMca sapta samunnata ta kalazaM divya / kuMDeSu puSyare kUpe dhvajA staMbhasamudbhavet // 34 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita tri paMca sapta hastAnte udakAMnnara zatazrubhaM / tathA prAci mizAna madhye vibhaje nava bhAgat / vAme trayaM parityaje dakSiNe ca trayatyanet // 25 // iti zrIvizvakarmAvatAre jJAnaprakAza dopArNave kI kistaMbhAdhikAre trayovizAti tamo'dhyAya // 23 // apUrNa atha kIrtistaMbha thAya 23 vizvakarmA kahe che. have huM kIrti staMbhanA lakSaNa kahuM chuM rAjadhAnInuM zahera tenA bhuSaNArthe. rAjAnA vijaya sthaLe vAva, kuvA, sarovara, kuMDa Adi jaLAzanA sthAne. sarva mAnanA lakSaNa yukta dava jA repavI. tyAM kIti staMbha ubhuM kara. zahera, nagara, durga davajApavI-hAthIzALAe, ratha zALAe, davA repavI. kaMTaka rUpa zatru paranA vijya sthAne, mahArAjyanI vajA repavI. jayAM jevA sthAne aneka AkAra rUpanI nA repavI, rAjAnA mAna vallabha patAkA ropavI. saMgrAma sthAne gajanA sAthe vasatAdi mahetsavAdi sarva sthAne, nagara pura grAma heliAmahe. rAjAnA nagara praveza sthAne, nRtya Adi mahatsava sthAne dIvya vastranI patAkA ane raNe ubhA karavA vAdya bhavana-gha DIyAnA sthAne keTa kIllAe vijA ropavI. durganA kapizirSa=kaMgarAnA traNa pAMcanA aMtare patAkAe lagAvava. prasthAnA sthAne, prAkArakIdavA, sarva sthAne vajA mAlA rAjAnA kuLanI siddhi rUpa kailAsa jema zobhatI dhvajA mAva, suddhavijaya sthAne, pue5 prakAra pharatA ATha seLa batrIza ema dIvya vastronI patAkAe rAkhavI ema dhajA staMbhane patAkA ropavI. have kIrti staMbhanA haste pramANuM kahe che. 1 jayaMta, 2 pratApAkhya, 3 kItInaMdana 4 mahesava, 5 eka chatra drava. ema pAMca kIti saMbha kahyA che ekavIza hAthanA jayaMta nAme kIrti staMbha jANo tetrAlIza 43 hAthanA uMDaya mAnane pratApebhava. nAme staMbha jANa, pAMsaTha hAtha ukaya mAnane kIniMdana nAme kIrti staMbha jANa. satyAzI 87 hAthanA udayayAnane mahotsava kitinA nAme kati staMbha jANa, ekasone nava hAtha udaya mAnane ekachatra nAme kIti staMbha jANavo ema pAMca mahArUM mahArAjAnA nagare ubhA karavA. staMbhanI jADAI jA bhAganI cei ane upara char3a bhAganI jADAInuM mAna rAkhavukaparanA mALanA madhyamAM trIjA cothA ke AThamA bhUmi mALe. upara chaTThA bhAge trIjI bhUmi mALe rAkhavI goLa AkAranA karavo te para ghaMTA kaLaza sAthe karavI jamaNI tarapha kIrti patAkA ane DAbI tarapha kIti staMbhanA arthe...ema. traNa bhUminA mALane kIrtistaMbha dhamakIrti ane yazane denAra jANa kIrtistaMbhane pharatu pITha baMdha karavuM te para mepalA tene karavI dIgdhAla, lekapAla, mahatsavanA sthAne deva cesaTha deva....... ekavaMzadevAnA svarUpe karavA. mADha upara Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpANaya dhvajA daMDa patAkA maTI sAthe kAti staMbha evI vidhIthI sthApana karavI. Iti kIrti staMbha lakSaNa 2 sarovaranA kAMThe. mahAlayanA sthAne. vijA saMbhe pAMca nAmanA ropavA 1 AnaMda nava hAthane, 2 dubhi 11 hAthane, 3 kAnta tera hAthane, 4 zrI mukha paMdara hAtha, 5 manahara satara hAthane udaya mAnanA staMbhe karI te upara kaLaza davajA daMDa. Adi pavA 3. vAvanA dakSiNe dvAre dhvajA daMDa upavA eka be ke traNa hatha ucuM pIThabaMdha suMdara banAvavuM. te dhvajA daMDa, traNa pAMca sAta hAtha udaya mAnane karI te para divya kaLaza sthApana kare 4 kuMDa ne pANInA kuvA pAse kavajA staMbha ropave. traNa pAMca sAta hAthane uda kAntara zane ( ) te vajA daMDa kuMDanI sUcinA pUrvathI IzAna vacce navamA bhAge repa DAbI tarapha traNa bhAga tajIne jamaNe tarapha traNa bhAgatajIne pravajA daMDa ropave. Iti zrI vizvakarmAvatare jJAnaprakAza dIpAve kIrtistaMbhAdhikAre traviMzati tame dhAya. 23 padmazrI sthapati prabhAzaMkara oghaDabhAI semapurA zilpa vizArade karela saTIka bhASAnuvAdane trevIsamo adhyAya 23 apUrNa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita dIpArNava a06|| garbhagRha pramANa || rAjasthAnanI pratomAMthI vizvakarmAuvAca garbhagRha pramANaM ca kathayAmi yathArthat / kuMbhI kuMbha ke jJAtvA sthaMbha caiva tu udgame // 1 // bharaNI bharaNakaM jJAtvA kaNotAlI tathA ziraM / khuTachAdha sUtreNa kuryAt paTasyapeTaka // 2 // garbha vyAsa SaDAMzena sapAdo sAdai meva ca / pAdAH udayaM caiva jyeSTa madhya kanyasaM // 3 // tadudayaM maSTa bhuktaM bhAge caike na kuNbhikaa|| staMbha paMca sArddhana bhAgAddha bharaNaM bhavet // 4 // zaraMca bhAga mekaMtu sArddhapaTa samuchyaM / garbha vyAsAddha bhAnena kuryAta yadA zilodayaM // 5 // dardarikA traya kartavyA paMca saptaM mayocyate / anyena va prakAreNe kuryAta garbhagRhechayaM // 6 // udaMmbaraM tato vatsa kuMbhakAMnta tato jJaya / ardhapAde tribhAge vA caturvidha udaMmbaram // 7 // udaMmbarAddhi prakartavyA garbhasyagRhabhRmaka / / dvAra vistAra trIbhAgena madhya bhAge maMdArikaM // 8 // ghRta maMdArIkaM kAyeM padmamRNAlasaMyutaM / mUlanAsikayormadhye sthApaye ca udaMmbara // 9 // mUlanAsikAMta zAkhAyAM samastravicaikSaNaM / ardhacaMdra pravakSyAmi (jivyoktaM) lakSaNAnvitaM // 10 // dvArasya vistarArdhena kartatya tasya nirgabhaM / nirgama dviNa dIrgha kArayet vicakSaNaM // 11 // vibhAga ( hatavya ) tato vRtte ca bhrAmata / zaMkhayuta samAyukta padmAkAralaMkRtA // 12 // gagArakaM yAmyottare tasyA caiva tu paadyaa| zaMkhanAbhodavA madhye gagArako mayA nirgat // 13 // yatphalaM ardhacaMdraca sarvakAmaphalaM pradaM // itizrI vizvakammAvatAre bAstuvidyAyAM jJAnaprakAza dIpArNave garbhagRhAdhiyAre SaSTamo'dhyAya // 6 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava T rAjasthAnanI pratA dvAramAnanA adhyAya vizvakarmAkUte dIpAvana chaThTho adhyAya vizvakarmA mhe che have huM garbhAgRhanuM yathA pramANa kahuM chuM.... garbhagRhanI kuMbhI ma DAvaranAM kuMbhAnAM samasUtre rAkhavI staMbha deDhIyAnA samasUtre bharaNu ke pALanA thare bharaNInA thare kUTa chAgha ane pATanA samasUtre channu rAkhavuM. garbhagRhane paheALAInA chaTTAbhAganA savAyA TADhA ke AthA bhAge upara uDDaya rAkhave te jeSTha madhyane kaniSTamAna jANavuM. udaya ubhaNInA AThe (sADA nava) bhAga karavA eka bhAga kuMbhI--sADA pAMca bhAgastaMbha-aradhA bhAganuM bharaNu eka bhAganuM' sar ema ATha bhAga ane DhaDha bhAganA pATa bhAravaTa karavA (kula sADA nava bhAga.) garbhagRhanI paheALAInuM adha kalADIyA ghumaTanI uMcAI karavI te vitAna ghumaTamAM traNa pAMca sAta dAdarInA tharathI DhAMkavA e rIte garbhagRhanuM mAna jANavuM ( 6 ) garbhagRhanA ukharA kuMbhI arAmara samasUtre rAkhavA te prathama mAna kuMbhAnI uMcAIthI ardhA bhAge ke trIjA bhAge ke ceAthA bhAge ema cArapramANathI umarA gALavA. dvAranI paheALAthI trIjA bhAge gALa mANuM umarAnuM karavuM te meLa mANuM kamaLa padmathI zAbhatuM kraravuM mULa prAsAdanA pharake ukharA rAkhavA ane zAkhAomAM patrazAkhA mULa prAsAda karake rAkhavI. have caMdra ( zAkhA dvAra )nuM pramANu kahuM chuM dvAranI paheALAdhanA adha bhAge acaMdra nIkaLatA rAkhavA dvAra vistAranA trIjA bhAge adhacaMdra gALa karavA tenI e mAjI DAe jamaNe gagAra karavA gaMgArA za`khuM padmathI zAbhatA karavA, zabanA gALAmAM gagArakanA vacce kamaLaiDa karavA eveA adha caMdra karavAthI sakAmanAnuM phaLa Ape che. itizrI vizvakarmAvatAre vAstuvidyAnA jJAnaprakAza dIpAvane gagRha adhikAranA rAjasthAna pratanA chaThTho AdhyAya. / padmazrI sthapati prabhAzakara eghaDabhAIe karela ga`gRhAdhyAyane saTIka bhASAnuvAda. apUrNa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvizvakarmA praNita padmazrI prabhAzaMkara oghaDamAI somapurA zilpavizArada dvArA saMpAdita zilpa sthApatya ke graMtho ke prakAzana 1 dIpAva gujarAtI anuvAda 50 | 11 cAratukalAnidhi 3 dIpANaiva utarArdha gu. , 25 Album of Indian Areitecturi Dis. 12 pratimAkalAnidhi 3. kSIrArNava , hindI anuvAda 25 Albam of Hinda Econographi 4 prAsAda tilaka guja a0 13 vAstutilaka saMskRta aM.In 40 5 vAstusAra guja a0 15 | 14 prAsAdamaMjarI aM0 | Prees 25 6 prAsAdamajarI guja a 15 vRkSArNava 7 prAsAdamaMjarI hIndI a 7 16 jayapRcchAvAstu zAstra ] In 35 | 17 vAstuvidyA [Prees 35 8 dedhavAstu prabhAkara gu. hI. a. 12 18 bhAratIyadurgA vidhAna ) soyA 35 9 jIna darzana-zilya gujarAtI 12 | 19 bhAratIyazilpa saMhita / mu. 125 10 vAstunighaMTu (zabdakAza) gujarAtI 25 ! 20 zilpabAlAvabodha 22 23 5dI. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *AMWTT:157 htt ( gaNezapurI (jezvarI) (jIlA thANA) 21 Qu dIpArNaba Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K ta musa KIRTIMUKHA. MAKARA para. NAGA nIM. viza yA. VIRALIKA VIALA GRASA. ma dIparua pa'cajIva : kIrtisukha, makara, nAga, virAlikA, thAsa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpArNava | 24 2 1282930 2 3 sana coka 21 22 2 ELEEETTE Acita ma +91 samA56 ILLIAM) coka Street JEELINGEET BE. ME SEE . - - - tatutetch.tot --.. . -... . cAra / / / ---+ cana pAvara ant Nature ciaurApara caturmukha bacatana Rufa zAmalI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAva mi 200000 LITTLE o " + + L + 9 th 1 DOHOCHOC Colomeo + + Coco LU TESNE T11 . 2 - LILILOO het 15 eka so ATha Ayatana thatumukha mahAprAsAda taLadarzana Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHIB A i . . | ( Abu mAunTanA maMdirane maMDapa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akhu mAunTanA maMdiranuM rUpazAkhAnuM dvArA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaju rAho kaMDa mahAdevanuM maMdira (madhya pradeza) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyezvaranuM zIva maMdira (mALavA bhUmiprasAda)