Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
3433
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
બાંધણમા
જૈન ડાયજેસ્ટ
સ્વ. રોગનિષ્ઠ, અધ્યાત્મજ્ઞાન દિવાકર
સ્વ.-પર શાસ્ત્રવિશારદ્દ
Relo
શ્રીમદ્ બુધ્ધિસાગરસૂરિજી હ પુણ્ય સ્મૃતિ અંક !
(૧૦ જુન ૧૯૬૫
અજ અવિનાશી હું આતમા
e મને કેાઈ ન રાશે એ ળ ખ શા મને જ્ઞાનથી
આપે આપને જોશે. જઃ વિ. સં. ૧૯૩૦ મહો
e ૧૬ ૧૪ [ વિજાપુર ] દીક્ષા : વિ. સં. ૧૯૫૭ માગસર
e સુદ ૪ [ પાલનપુર ] દેહાંતઃ વિ. સં. ૧૯૮૧ જેઠ
વદ ૩ [ વિજાપુર ]
ดร์
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
मित्ती मे सच भूएष वेरं मन न केणई। બધા જીવો સાથે મારે દોસ્તી છે; દુશ્મની મારે કોઈ સાથે નથી. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી સાહિત્ય પ્રકાશન મંદિર સંચાલિત,
મક
[જૈન ડાયજેસ્ટ ]
સંપાદક
બુદ્ધિપ્રભાના ગુણવંત શાહ
| આદ્ય પ્રણેતા અને કલમવીર રૂા. -૦૦ (ભારત) | સાહિત્ય ધુરંધર સંત રૂા. ૭-૦૦ (પરદેશ)
સ્વ. શ્રીમદ્ C/o જે. એસ. દવારા બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીની ૧૨/૧૬, ત્રીજે ભયવાડે
- ૪૯ મી પુણ્ય સંવત્સરે પહેલે માળ
અમ સૌની મુંબઈ
વંદના રૂબરૂ મળો :
– ઈંદિરા શાહ C/o ભગવાન શાહ
--ગુણવંત શાહ ૧૭૦૭૨, ગુલાલવાડી પહેલે માળ
–ભગવાન શાહ મુંબઈ - ૪.
—જયકુમાર, દંતા
---
-
-----
---
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા
( તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
ગૃહસ્થાવાસમાં તેમજ દીક્ષાવાસમાં
અમારા વતન આજોલને
અનેક રીતે ઉદ્ધાર કરનાર શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસુરિજીની ૪૦ મી
પુણ્ય તિથિએ અમારી લાખ લાખ વંદનાઓ........
બીપીન ઇન્ડસ્ટ્રીઝ બડા મંદિર, ગૌશાળા, ત્રીજે ભવાડો, મુંબઈ૩
“....ભવ્ય લેકના હિતાર્થે વ્યાખ્યાન વાંચું છું અને ગ્રંથ પણ લખું છું...........”
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી મ. ના પત્રમાંથી જાહેર વ્યાખ્યાનની પહેલ કરનાર અને સયાજીરાવ ગાયકવાડ જેવા વિદ્વાન રાજવીને પોતાની પ્રવચન પ્રભાથી મોહિત કરનાર તેમજ અનેકવિધ પ્રથાના સર્જક એવા શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા. ની ૪૦મી પુણ્ય તિથિએ અમારા અંતરની લાખ લાખ વંદના.
વંદનાભિલાષી શા. માનચંદ દીપચંદ C/o શારદા પેપર બોકસ મેન્યુ. કે.
૧૦ ૦, ભાયખાલા સ્ટેશન રોડ,
મૌલાના આઝાદ રોડ, મુંબઈ-૧૧ ફોન : ૭૬ ૨૩
ગ્રામ : BOXMAKERs. Manufacturers of Quality Playing Cards
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
અલખના અવધૂત જેબંદર જોગી સાહિત્ય સમ્રાટ
અધ્યાત્મ સર્વ ચોગ યોગેશ્વર સમાજ હિતચિંતક
અમારા
શ્રધ્ધા અને પૂજ્ય જીવન તારક ગુરુદેવ ભગવંત
આચાર્યદેવેશ શ્રીમદ્
બુદ્ધિસાગરસૂરિજીની ૪૦ મી પુણ્ય તિથિએ
અમ સૌની શત કોટી કોટી વંદના છે,
વેદનાભિલાષી
નરોત્તમદાસ વાડીલાલ
| હ વાડીલાલ દેવચંદ એન્ડ સન્સ
સી ૩૩, સર્વોદય નગર પાંજરાપોળ રેડ, મુંબઈ-૪
ફોન : ૩૩૨૪૬૩
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
1
ર
- ૨૪
બુદ્ધિપ્રભા તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ 1! : RR RRB _.pd - 2 – 1 શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસુરિજી મ. સા. ની ૪૦ મી પુણ્ય તિથિએ હાર્દિક વંદના
વંદનાભિલાષી
અરવિંદ સી. શાહ [ફ આર્ટીસ્ટ] ઓથોરાઈઝડ ડીલર્સ
ઈલફર્ડ અને ફયુઝ જેને ના તમામ તીર્થો અને તીર્થકર ભગવંતના સાદા તેમજ ટેકનીકલરમાં દરેક સાઈઝના ફોટાએ તેમ જ ટેકનીકલર સ્લાઈડ
અમારે ત્યાંથી મળશે. તેમજ લગ્ન સમારંભ, મિજબાનીઓ, સભાઓ, ઉત્સવો તેમ જ ધાર્મિક અનુષ્ઠાન પ્રસંગોમાં કફાયત ભાવે ફોટા પાડી આપીશું.
~: મળે યા લખો :૪૯, જવાહરનગર, મધુકુંજ, ગેરેગાંવ, મુંબઈ ૬૨ _રર - {» RKR - Cઝ ૪ ) રછ હw.w:- 1 - હs > - - » »: _જays sex wa બુદ્ધિસાગર ગુરુદેવજી,
જપીએ આપને જાપજી, મનડાના મેહ શમાવજે,
ટાળી તનડાના તાપજી.
- ME
૪૦ મા પુણ્ય સંવત્સરે શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી મ. ના ચરણ કમળે
મુજની લાખ લાખ વંદના અમૃતલાલ મણિલાલ ૮૯, ઝવેરી બજાર,
મુંબઇ ૨,
- અ.
5 :-
by
, છે . . .
. :
રે;
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈવ કાયજેસ્ટ
અશરણું શરણ અધમ ઉદ્ધારક ચેતન અ જ અ ડે લ તારક ભવસાગરમાં તૈયા બે હૈયા
આ ણ મેં લ ગુરુ ગુરુ મુખથી બેલ મનવા % ગુરુ ગુરુ બોલ
શ્રીમદ્ બુધિસાગરસૂરીશ્વરજી મ. સા. ની
૪૦ મી પુણ્ય સંવત્સરે શત કેટી કેટી વંદના હે.
વંદનાભિલાષી શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી સાહિત્ય પ્રકાશન ગ્રંથથાળા –
અમદાવાદ,
પ્રગટ થયાં છે.
પ્રગટ થશે. ભજન પદ ભાવાર્થ સંગ્રહ
બાળકોના બુદ્ધિસાગર શિઓપનિષદુ
લેઃ જયભિખુ ગુરુ બોધ યથાને રત્નદીપ જેનોપનિષદ
પત્ર પરિમલ જૈન પ્રોફેટ (અંગ્રેજી-ચરિત્ર)
સંપાદકઃ ગુણવંત શાહ લેઃ એમ. એચ. ઉદાણ
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી એડવોકેટ, M. A. . . B. બેઃ ગુણવંત શાહ
લખે – શ્રી ચીમનલાલ જેચંદભાઈ
શેઠ મનોખણાઈની ળુિ,
કાળુપુર, અમદાવાડ,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદિધપ્રભા
(તા. ૧-૬-૧૯૫
સાધુઓનાં જાહેર વ્યાખ્યાનની પહેલ કરનાર, અધ્યાત્મજ્ઞાનની, તેમ જ વીર પ્રભુના ઊંડાં ગંભીર તત્વજ્ઞાનની ઉોષણા વડે જનતાને જગાડનાર યુવાને અને બાળકોમાં વ્યાયામ વડે ચેતન પૂરનાર,
ગનાં નવાં રસાયણથી મુડદાલેમાં પ્રાણ પૂરનાર ગુફા, ડુંગરે, કાતર, ઓધા, નદિ કીનારાના પ્રેમી બાલ બ્રહ્મચારી, જન ધમને ઝંડા લઈ ગુજરાતના ઘરે ઘરે જઈ
ઊડ જાગ ! એ જન !” ને નાદ કરનાર સ્વ. અધ્યાત્મજ્ઞાન દિવાકર
ગનિષ્ઠ, સાહિત્ય સમ્રાટ શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા. ની.
૪૦ મી પુણ્ય તિથિએ શત કેટી કોટી વંદના હે.
ન્યુ એસ એપ વર્કસ
વતી વાડીલાલ મેહનલાલ સાબુવાળ
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા
૧-૬-૧૯૫ જૈન ડાયજેસ્ટ તપ ત્યાગ ક્રિયા જ્ઞાન, નિજમ ધ્યાન સાધના, યોગ અધ્યાત્મ પાંડિત્ય, સર્વ સુજાત સહિષ્ણુતા, વિશ્વ બંધુત્વ ઔદાર્ય, નિજાનંદની મસ્તીમાં,
અહંનાદે ગર્જતા, ગુરુ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરા.
આપની ૪૦ મી પુણ્ય સંવત્સરે
અમે આપના
ચરણ કમળમાં ભકિતભાવથી વિવિધ વિવિધ વારંવાર વંદના કરીએ
છીએ.
વંદનાભિલાષી, BAPALAL KOTHAREE PROPRIETOR : KOTHAREE&SONS
Founder : SAGO INDUSTRY 62-B, Peria Ehuthukara Street
Post Box No. 201. SHEVAPET, SALEM-2
(MADRAS) Phone : 3221
Gram : KOKONOOR 3429
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
મારા પરમ પૂજ્ય શ્રદય અને આરાધ્ય ગુરુદેવ ભગવંત આચાર્યદેવેશ શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા. ની
પુણ્ય સંવરે મારી
હાદિક વંદના.
વંદનાભિલાષી ભગવાનદાસ ગુલાબચંદ શાહ
શીલ્પા પ્રિન્ટરી
૧૭૭ર, ગુલાલવાડી, મુંબઈ–૪
પ્રીન્ટીંગના તમામ પ્રકારના કામ માટે
મળો યા લખે.
રવ–પર શાસ્ત્ર વિશારદ યોગનિષ્ઠ અધ્યાત્મ જ્ઞાનદિવાકર શ્રીમ
બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી
મ. સા. ની ૪૦ મી પુણ્ય સંવત્સરે ભાવભીની વંદના
વંદનાભિલાષી,
તુલસીદાસ સવાઈ સુરેન્દ્ર તુલસીદાસ
વિક્રેતા મફતલાલ ગૃપ મીલ અને શાશૂન મીસ.
ટેરેલીનના સ્પેશ્યાલીસ્ટ નવી ગલી, મૂળજી જે મારકીટ,
મુંબઈ - ૨
2114 : PREMYSLAY
ઘરે : ૭૮૬૭ શાફીસ ૩૯૨૭
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ ] જૈન ડાયજેસ્ટ
[૯ માર્યું તેનું સ્મરણ કરવું એ ય છે એક લહાણું રે ના બાપ! સહન કરવું એ ય છે એક લહાણું
-કલાપી.
પંડિત નહેરુને દિવંગત થયા એક વરસ થઈ ગયું છતાં
પણ ન જાણે એ આપણી વચ્ચે જ છે એવું લાગે છે છતાંય
આ કઠોર સત્ય છે કે નહેરુ આજ નથી ! ! !
રહ્યા છે માત્ર હવે તેમના શેષ સંસ્મરણે મેં જવાહરલાલને ઘણીવાર દુઃખી જોયા છે, ઘણીવાર એમની આંખોમાં આંસુ નિહાળ્યાં છે. એક દિવસ સાંજે એમના માને દાહ સંસ્કાર કર્યા પછી આનંદ ભવનના પિતાના ગાળ ખંડમાં તે એકલા બેઠા હતા. એમના ચહેરા પર વીજળીના દીવાને પડછાયો પડતો હતો. વારંવાર તેઓ અખબારોને આમતેમ ઉથલાવતા હતા, પણ કશામાં મન લાગતું નહતું. તે બહુ જ દુઃખી હતાં અને દુઃખ ભૂલવાની કોશીશ કરતાં હતાં, પણ ભૂલી શકતા નહતા.
ઓરડાની બહાર બેઠા મેં એમને દુઃખથી ભારે બનેલ ચહેરે લગભગ અડધા કલાક સુધી જોયે. એ ચહેરે હું હજુ ય ભૂલ્યો નથી ....
બંક દેવગિરિકર [ નવનીત ગુજરાતી ડાયજેસ્ટના સૌજન્યથી ?
ન
'
,
જs :
મis
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાવ્ય એ કવિની ભાવનાનું આલેખન છે. એના સદેશનું એ વાહન છે. એના દિલ દઈનું એ ઉમિલ આંસુ છે. તેમજ કવિના આત્માનું એ દર્શન પણ છે.
nriFir
in
29
સ્વ. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સાહેબે લગભગ ૩૦૦૦ કાવ્ય લખ્યાં છે. કક્કાવાળી સુધ” તે તેમને અંતિમ ગ્રંથ છે.
05
સંકલનઃ
ભગવાન શાહ
சாப்ப்ர்ர்ப
આખી બારાખડી ઉપર તેમને વિવિધ ચિંતન કાવ્યની બાનીમાં ઉતાર્યું છે. પોતાના જીવનની પણ કેટલીક વાતે તેમાં આલેખાયેલી છે.
பயம்
1 82 8
શ્રીમદ્જીના નામના એકએક અક્ષર ઉપર લખાયેલી પંકિતઓ સંકલિત કરીને ભગવાન શાહ એવી ખૂબીથી શ્રીમદ્જી પાસે જ કહેવડાવે છે કે –
હું છુ બુદ્ધિસાગર
iા
-
It iા
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫] જૈન ડાયજેસ્ટ હુંશિયારી ધર ! સદ્ગુણ ધમે,
હોળી રાજા મેટી દુષ્ટ; હેલના કરશો નહિ સાધુની,
હેમના મેહ થશે ના પુષ્ટ.
છૂટી જા તું સર્વ પાપોથી,
સર્વ દેષ કરવાથી છટ; છુટા છેટી કર પ્રભુમાં રહી,
કર ! નહીં જુઠી માથાકૂટ..
બુદ્ધિસાગર આતમ તું છે,
નામરૂપથી ભિન્ન જાણ! ! બુદ્ધિસાગર બ્રહ્મ પ્રભુ તું,
દેહાદક સાધન તુજ માન.
દુમામ કૃત્રિમ નભે ન લાબે,
દમામથી મળતાં નહિ રામ દમામ રાખે નહિ કદી જુડે,
દયામાં ખર્ચે વિત્ત તમામ.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨]
બુદ્ધિપ્રભા
ધિક્ ધિક પાપી જ્વાને છે,
હિંસકના ધિક્ ધિક્ અવતાર;
ધિક્ ધિક્ ચાર ને વ્યભિચારીને,
ધિક્ ધિ વેશ્યા જનને પ્યાર.
સાદા વસ્ત્રો સાત્ત્વિક ભાજન,
સાત્ત્વિક પાન કરશું નરનાર;
સાત્ત્વિક શાસ્ત્રો સાત્ત્વિક કર્યાં,
[તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
સાત્ત્વિક બુદ્ધિ ધરશે સાર.
ગદ્દાપચ્ચીશીને જાળવ :
ગદ્દા સમ તે મારું લાત;
ગદ્દો થા ના કામને વાચે,
ગુરુ મેાધની ભૂલ ન વાત.
રસિયા બનશે। પ્રભુ ગુણ રાગે,
આતમરામ ભજો ! ! ભગવત;
રામને કામ રહે નહિ સાથે,
રાજી થાતા પ્રભુ પર સત.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
wwwNNNNNNNNNNN
શ્રીમંતાઈનું વરદાન નથી જોઈતું, દેવતા મારા! તું મને બસ શ્રમનું સામર્થ્ય આપ! !
મરણ! આવે તે ભલે, પણ શાંતિથી આવજે.. કારણ મારા આતમ એની લયલા ચેતન સાથે રસમસ્તીમાં લયલીન બન્યો છે.
ટૂંફન થાય કે આગમાં ખાખ. મને પરવા નથી—આવું અધ્યાત્મવાદી જ કહી શકે.
અને E F છે
અદ્ધિના ત્રાજવે નહિ, શ્રદ્ધાના ત્રાજવે સત્યને તેલો.
ધકાર નહિ; આવકાર જ પાપીને પુણ્યશાળી બનાવશે.
એ
સારાંશ બધા ધર્મોને એક જ છે. આતમ ! તું પરમાતમ બન!
ગરજ નહિ વરસ ! મેઘ ! ! વર્ષો માટે ખેડૂતની આ જ એક પ્રાર્થના છે.
જ
MMM
રહસ્ય શોધવા હું નીકળ્યો હતો. આખું બ્રહ્માંડ ખૂંદી વળ્યો. અને જ્યારે પત્તો મળ્યો ત્યારે તે મારી, અંદર જ બેઠા હતા,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪]
બુદ્ધિપ્રભા (તા. ૧૦-૬-૧૯મ સજનતા જનમતી નથી, કેળવવી પડે છે.
સાવવામાં પણ આનંદ છે. જે કોઈ મનાવનાર હોય તે.
જીભ કમાલ છે તારી કરામત ! ! એક જ શબ્દ તું જીવન આપે છે કે એક જ શબ્દ મેત !!
મડદાંને વળી કુલ શાં ને “રામ રામ ના ભજન શાં?
હારમાં શરમ નથી જે પ્રમાણિક હોય .
રામ એટલે ચારિત્ર્યઃ રાવણ એટલે વ્યભિચાર.
જનેતા સંતાનને જ નહિ કયારેક સંસ્કૃતિને પણ જનમ આપે છે.
સાચને આંચ હશે પણ લાંચને આંચ નથી.
હેતુને સમજો, વ્યવહારને નહિ. બદનામીથી નહિ, બદનામ થવાય તેવા કામેથી
ડિરે.
*
નેકીને સાથે કરી લે, સુખ આપોઆપ ચાલ્યું આવશે.
મારી ભાવભીની હાર્દિક લાખ લાખ વંદનાઓ હે.
–ગુણવંત શાહ,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈન ડાયજેસ્ટ
મારી ઢાડી હિલોળે ચડી આજ, હલેસાં કેમ મેળાં
ગુરુદેવ રાખે તેા રહે લાજ, મરિએ કાણુ બ્હાર કરે ?
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ ]
દયાળુ ગુરુ દીધી દેાટ ત્યાં,
મઝધર
જલધિ
લાલન
રૂપે
આવિયા,
હાડી ચલી ચલી
પડે ?
મુક્તિના કિનારે પહોંચાડનાર જ્ઞાન, સાગરના મેવા આ. ભ.
માંત,
ધન્ય ગુરુવર હાડી કીધી YIR.... અનેક જીવાની ભવનૈયાને
જાય;
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા. ની ૪૯ મી પુણ્ય સદ્ઘરે ભાવભીની વંદના,
વંદનાભિલાષી,
નેમચંદ પરસાતમદાસ
( કુ ભાસણવાળા )
સુખ.
(૧૫
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
BUURT DARRASSERY BEDERSSONI BERTRAMOUS BERRASCHEN SEURAS HUET
Cables: "COZILEAD"
Phones :
#BALDOTA BROTHERS
"BALDOTA BHAVAN" 177, Queen's Road, Bombay-1. (India)
242189 242817
IMPORTS: Non-ferrous Metals such as COPPER, ZINC, LEAD & TIN, CHEMICALS & LUBRICATING OILS.
&
EXPORTS: IRON ORE, MANGANESE, MINERALS, IRON & STEEL SCRAP, ETC.
STOCKIST OF ALUMINIUM INGOTS
SEMI-MANUFACTURES such as :
1. E.C. Grade Wirebars
2. 3/8" Aluminium Rods for ACSR / AAR Conductors
3. Aluminium Sheets in all gauges and sizes
4. Special enquiries entertained for Container Sheets, Foils, Sections etc.
RN MARIANA MORE OUERS : Fame
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવનીત તને હું ઘડી પણ વિસારી શકુ ના ગુજરાતી ડાયજેસ્ટ અને દિલની તડપ હટાવી શકું ના
મને છે સતાવે સદા યાદ તારી.
સ્વ.
શ . ( 2 3
ઈ. સ. ૧૯૪૬ ની ઘટના છે. નહેરુ ત્યારે શહીદનગરની જેલમાંથી છૂટયા હતા. થોડા સમય પછી તેઓ મલાયા જવાના હતા. એક સાર્વજનિક સભામાં એમણે એને ઉલ્લેખ કર્યો. સભામાં, વર્ષો સુધી મલાયામાં રહ્યા. પછી ભારત પાછા ફરેલ એક ભાઈ હાજર હતા. પંડિતજીની મલાયા જવાની વાત સાંભળી એમને ખૂબ આનંદ થયે. તરત એમણે ખિસ્સામાંથી એક કાગળ કાઢો. એની પર કશુંક લખ્યું અને એ કાગળ પંડિત નહેરુને પહોંચાડયે.
એમણે લખ્યું હતું–“ઘણા મહિનાથી મારો પુત્ર બીમાર છે એને ઉપયોગી થઈ પડે એવી એક દવા સલાયામાં જ મળી શકે છે. ભારતમાં એ ઉપલબ્ધ નથી. તમે મલાયા જઈ રહ્યા છે તે ત્યાંથી એ લેતા આવશે તે ઉપકાર થશે.”
ચિઠ્ઠી નીચે પિતાનું નામ અને સરનામું લખ્યું હતું.
મલાયામાં નહેરુનો ભરચક કાર્યક્રમ હતો. છતાં ખીસામાં મૂકેલી ચિઠ્ઠી તેઓ ભૂલ્યા નહિ. એમણે દવા ખરીદી અને પાછા ફર્યા ત્યારે પેલા ગૃહસ્થને મેકલાવી આપી.
– રામેશ્વરદયાળ દુબે
ત ઇ
. જ હ
ના સૌજન્યથી
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેકેટનો ખેલાડી િરન કરે તે તેને સેપ્યુરી બેટ્સમેન
કહેવાય છે.
તેમ કે સાહિત્યના સોથી વધુ
બા લખે ?
સાહિત્ય સાટ
શ્રીમદ,
બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજના વિવિધ સાહિત્યની એક ઝલક
સોનો આંક વ્યવહારમાં સાહસના બનાવે છે, તે તેની–મેન્યુરીન તાળીપ્રતિક મનાય છે.
એને ગડગડાટથી વધાવી લેવામાં મેટ્રીકની પરીક્ષામાં તાજા જ પાસ આવે છે. થનાર વિઘાર્થીને કઈ કંપનીમાં સે આમ રસના આંકનું મહત્વ ઘણું જ રૂપિયાના પગારની નોકરી મળે છે તે વધારે છે. તે રાજને રેડ બની નય છે. અને શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીને જ્યારે સો રૂપિયાના પગાર માટે એ ગીરવ શિષ્ય બનાવવા અંગે વિચાર આવ્યું પણ અનુભવે છે.
ત્યારે તેમણે વિચાર કર્યો કે શિષ્ય કોઈ સંસ્થા કે વ્યક્તિને સો વરસ બનાવવા તે એવા બનાવવા કે જે થયાં હોય તો તેની જયંતિ ધામધુમથી સદાય અમર રહેમારી પાછળ પણ ઉજવવામાં આવે છે.
એ શિખ્યા મારા જીવન સદેહને અને કઈ ક્રિકેટર સે રન સદાય ગૂંજતે રાખે. માટીને માન
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫] જૈન ડાયજેસ્ટ
L૧e વીને બનાવેલા શિક ને કયારેક પણ અનુદીત ગ્રંશે પણ લખ્યાં છે. બીજાના કાળ ધર્મ પામવાના જ. એવા શિષ્ય ગ્રંથો ઉપર પોતે જ વિસ્તૃત નહિ પણ સદાય જીવતાં રહે એવા વિવેચના કરી છે. અને કયાંક ગ્રંથ શિપયા બનાવીશ. અને તેવા વાચક પિતાની પઘકૃતિને વાંચતાં ૧૭ અંશ શિષ્ય બનાવવાને તેઓ- કોઇ ગેરસમજ ઊભી ન કરી બેસે તે શ્રીએ સંક૯પ ક.
માટે એ પદ્યની સમજૂતી પણ તે આ સંક૯પ કરીને તેઓશ્રી માત્ર લખી છે. બેસી જ ન રહ્યા. પરંતુ એની સજે. કેઈ નિમિત મળતાં કોઈ ગ્રંથ નામાં તેઓ રાત દિવસ લાગી ગયાં. લખ્યો છે તે કોઈ ગ્રંથ સહજ અને આજે તો તેઓથી કાળ
ફુરણાથી પણ લખ્યો છે. એક
૧ ધર્મ પામ્યા છે પરંતુ તેમના એ ગ્રંથ
વિનાશક ગ્રંથ ત્રણ ત્રણ વાર કોઈના શિષ્ય આજે પણ તેમની ગૌરવ
શેકને આશ્વસ્ત કરવા માટે લખ્યો છે.
તે ખ્રિસ્તીયોને જડબાતોડ જવાબ ગાથા ગાય છે.
આપવા માટે જૈન ધર્મ અને લગભગ નાનાં મોટા મળી તેઓ- ખ્રિસ્તી ધર્મને મુકાબલે તેમ જ શ્રીએ ૧૦ ગ્રંથો લખ્યાં છે, એ
લાલા લજપતરાયના જૈન ધર્મ વિષેના તમામ માં માત્ર ક૯૫ના વિહાર કેટલાક પેટા વિધાનાને જવાબ કે લાગણીઓની રમત માત્ર નથી. આપવા માટે લાલા લજપતરાય તેમાં ઊંડું ચિંતન છે. વિષય પરત્વેને અને જૈન ધર્મ જેવાં ગ્રંથ લખ્યાં ઉ ર વાસ છે. અને વિવિધ
છે. ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ માટે વિ પર તેઓશ્રીએ એકધારી શ્રીમદ યશોવિજયજી જીવન નિબંધ કલમ ચલાવી છે.
પણ લખ્યો છે. સમાધિમાં પ્રભાતના સંસ્કૃતમાં લખ્યું છે અને ગુજ. પ્રથમ પ્રહારે પિતાના ગુરુને સાક્ષારાતી ભાષામાં પણ લખ્યું છે. ગદામાં કાર થયો અને તેમણે જે બેધ યે લખ્યું છે અને પદ્યમાં પણ લખ્યું આવ્યો તેના પરથી ગુસબાધ પણ છે. અને આ બધું જ સાહિત્યના લખે છે. ઘંટાકર્ણ મહાવીર વિષે વિવિધ પ્રકારોમાં લખ્યું છે. માત્ર ઉહાપોહ થતાં-જૈન ધાર્મિક શંકા એક જ વિષય લઈને આખા ય ગ્રંથ સમાધાન ગ્રંથ લખે છે. આમ લખે છે. અનેક વિષયોને સમજા. કેટલાક અંશે નિમિત્તભૂતના સર્જક વતા એવા ગ્રંથ પણ લખ્યા છે. બન્યાં છે. બાકી મોટા ભાગની સર્જના મૌલિક અંશે પણ લખ્યાં છે અને તેમની મૌલિક અને સ્વયં ફરિત છે.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિમભા
૨૦]
યેગ, અધ્યાત્મ આત્મા અને તત્ત્વજ્ઞાન એ તેમનાં વધુ પડતાં મન ગમતાં વિયેા હાઇ તેના પર લખાયેલાં, મથા સપૂણૅ ને સફળ બન્યાં છે. કુયાગ, યાગ દીપક, સમાધિશતક, આત્મ શાંતિ, આત્મ પ્રકાશ, આત્મ દર્શન, વગેરે ગ્રંથે તે તે વિષય ઉપરની તેમની પ્રભુતાનું દર્શન કરાવી જાય છે.
પણ
ધર્મ અને તત્ત્વજ્ઞાન સાથે સાથે તેએાશ્રીએ સમાજની પણ ચિંતા રાખી હતી. અને તેના વિષે ગ્રંથા લખ્યાં હતાં. ‘સન્ન પ્રગતિ', કન્યા વિક્રય ઢાષ, જૈન ગીતા, નાપનિષદ્, વગેરે થા સમાજ માટે આજે પણ પ્રેરણાદાયી છે.
આ ગદ્ય સાહિત્ય . તેએાએ પત્ર, ડાયરી, સ વાદ્ય, વગેરેના માધ્યમથી લખ્યું છે. એધક કથાએ. પણ કયાંક કયાંક લખી છે.
ગદ્યમાં પેાતાના શ્રધ્ધેય, પ્રેરક એવા મહાન પુરુષોના જીવન ચરિત્રા પણ લખ્યાં છે. શ્રીમદ્ આનદધનજી મહારાજ, શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી તેમજ શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાય શ્રી યશેાવિજયજી એ પૂર્વકાલીન અધ્યાત્મ ચેસીએ પાતાના જીવન તારક અને ગુરુદેવ શ્રી વિસાગરજી મહારાજ સાહેબ તેમજ શ્રીમદ્ સુખસાગરેજી મહારાજ સાહેબના નાના મેટાં જીવન ચરિત્રા લખ્યાં છે. પેાતાના ગુરુદેવ ઉપર તે
તેમજ
[ તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
આખી શ્રી સુખસાગર ગુરુગીતા લખી છે. જ્યારે પૂર્વકાલીન અધ્યાત્મ ચેાગીએના જીવન અને કવન ૩૫ મોટા ગ્રંથો લખ્યાં છે. શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજીના ગ્રુપ તે ત્રણ વ્હેચાયેલ છે.
પગમાં
જૈન ધર્મની પ્રાચીન અ ચીન સ્થિતિ, જૈન ધાતુ પ્રતિમા
લેખ સંગ્રહ ભાગ ૧-૨ તેમજ વિજાપુર બહુદ વૃતાંત વગેરે ગ્રંથ તેએશ્રીના ઇતિહાસ વિષેની રસ પણ
વા હતા તે બતાવે છે.
આમ ગદ્યમાં તેએકીએ શુ પ્રકારે સફર ખેડી છે. બે પદ્યમાં હું તેમનું પ્રદાન ક જેવું તેનું વર ભજનના અગીયાર સો લખ્યાં. અને આખીય રાખડી એક ટક અક્ષર પણ અક પશ્ચિમે રા કક્કાવળી સુધ બે પદ્ય લખ્યું છે.
અને આ પદ્યમાં પણ તેવું જ વૈવિધ્ય છે. ભજના, પદ્મ, ગઝલા વાલીયે, સ્તવના, તુર્તિયા, સજઝાયા, ગડુંલીયા, ઊર્મિગીતે, કિત ગીતા, પ્રભાતિયાં, તેમજ ખંડ કાવ્યા વગેરે અનેક પ્રકારોની રચના તે સંગ્રહમાં જોવા મળે છે. ઉપરાંત તેમનુ' વિષય વૈવિધ્ય પણ વિસ્તૃત છે. આકાશના પ્રકૃતિ તત્ત્વથી માંડીને આત્માના પુણ્ય તત્ત્વ સુધીના તમામ
'ઃ'
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈન ડાયજેસ્ટ
તા. ૧૦૬–૧૯૬૫ ]
તત્ત્વા પર પદ્ય રચનાઓ છે. અને એ બધી જ રચના વિવિધ રાગ રાગી શ્ર્વિમાં ગાયી શકાય તેવી છે. સ`સ્ક્રૂ તમાં પણ કેટલીક પદ્ય રચનાઓ છે.
વરસના
અને આ બધી જ ગ્રંથ સર્જના શ્રીમદ્એ માત્ર પચ્ચીસ સમયમાં જ કર્યાં છે. તે પણ એવા સમયમાં કે જે સમયમાં તેમશ્રી વિહાર કરતાં હોય, નિત્યની નૈમિત્તિક
૧
પ્રવૃત્તિએ કરતા હોય, રાજના અનેક મુલાકાતીઓને મુલાકાત આપતા હાય, તેમજ રાતના તે લેખન બંધ એવા પ્રવૃત્તિના ધમધમાટે વચ્ચે આવા
બેનમૂન ને બહુમૂલ્ય, સાથી કે વધુ ગ્રંથૈાના અમૂલ્ય વારસે મૂકી જનાર શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીને જૈન સાહિત્યના સમ્રાટ તરીકે વંદન કરીએ તાએ મેગ્ય જ ગણાશે.
અહિંસા જીવનને પરમ ધમ છે.
દસાવાડા-ચારૂપ અને મેત્રાણા તીથ વચ્ચે આવેલુ
છે. પૂર્વ મહારાજશ્રીના સદુપદેશથી જીત્રા મંડળી રહ્યાપવામાં આવી છે. તે મંડળીના કાર્યવાહક આજી ખાજુના ગામામાંથી જીવાતે છેડાવી અહીં લાવે છે. પાંજરાપાળ માટે જગ્યા મળી છે પણ મકાન ખર્ચ માટે તેમજ વ છેડાવવામાં ખર્ચ પણ ઠીક-ઠીક થાય છે તે જીવ દયાપ્રેમી ગૃહસ્થાને વિનંતિ કરવામાં આવે છે, કે યથાશક્ત ૨કમ એકલી જીવદયાના પુણ્ય કાર્યનાં સહુકાર આપશે. આપની એક એક પાઇને સદુપયેગ થશે. મદદ મેકલવાનું ઠેકાણું
:
શ્રી જોરાભાઇ કરણસિંહ દેસાઇ
શ્રી જીવદયા મંડળી દશાવાડા, વાયા પાટણ જિ. મહેસાણા (ઉ. ગુ.)
મ`ત્રી,
લી. સેવકા,
શાહ બાબુલાલ માહનલાલ કલાણાવાળા શાહ મીચંદ મમીચ છ શાહુ તેમ, જેચ’દભાઇ પણ વાગડાવાળા શાહે ભગવાનજી ભેમાજી દશાવાડા (સરપંચ) શેઠ કિશનચક્રૂ ભાજરાજ ટસ્ટ્રીઓ, દશાવાડા
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
જરા ધીમેથી હસજે છે
''
આળસુ ન અર ૧.
1
onior in
*
આળસુ નંબર ૨.
એક ઘોડેસવાર રસ્તે જતો ૬ હતા. તેણે જોયું કે એક આંબાના ૬ ઝાડ નીચે બે માણસે લાંબા થઈને ૬ પડયા હતા. ૬ ઘોડેસવારને જોઇને એક જણે
**
1
'
"'
"''
in
- 'T
oil
*
* *
અરે, ભાઈ! જરા એક કામ ? કરશે ?
* *
' '
*
*
+
*
i
*
+
i
it
નથુરામ પિતાની તૂટેલી ખાટલીમાં પડયે પડે રેજ પડકારા કરે -
“બાવન વીર બાંધુ. ચોસઠ કે જોગણું બાંધુ. ભૈરવ બાંધુ. માથા વિનાનો બાવીસ બાંધુ. વાંસા : વિનાની ચૂડેલ બાંધુ. જે ભભૂતનાથ! તેણુ ડાકણના દાંત પાડનારી કેટી ભુજાળી કાળકા બાંધુ...” :
દીકરાના હાકલા-પડકારાથી ગળે આવી એક દિવસ એના ઉદ્ધ બાપાએ નથુરામનો કાન પકડી કહ્યું –
“બેટા નથુ! મારે બાવન વિરે ય નથી બંધાવા અને ચોસઠ
ગણું ય નથી બંધાવી તું તારે આ તારી તૂટેલા વા વાળી ખાટલી બાંધે ય તે ય બસ..”
iાગ
Ciirl
!
!
"
‘જરા પેલી બાજુ પડેલી કેરી : મારા મેઢામાં મૂકતા જશે ?”
ઘોડેસ્વાર તે આ સાંભળી : આભો બની ગયો. તેણે જરા કે રેપમાં કહ્યું –
ભલા ભાઈ! તું પણ ખરે છે, હું ઘડા પરથી ઉતરી તને કરી
આપું તેના કરતાં જરા ઉભા થઈ કે એ કરી લેતાં તને શું જોર પડે ૬ છે? મેર મૂઆ ! આળસુનો પીર !!!” | આને સૂર પૂરાવતાં બીજા માસે કહ્યું --
“તમારી વાત સાવ સાચી છે હોં !
ઇવડો છે આળસુનો પીર જ છે ૬ છે. ગઈ કાલે એક કૂતરું મારું મેટું
ચાટતું હતું તે ૪ ભાયડાએ હડકારો સુદ્ધાં નહોતે કર્યો બેલે હવે તમને ? શું કહેવું?
"
"
"
"
"
"
ગામum IIIIII
"
)viniorit
"
"
"
"
"
"
"
"
O
પાપા
i
niામriાગતi |
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
માનવીનું મન કયારેક નિર્બળ બને છે ત્યારે એ પાપ કરી બેસે છે.
પરંતુ જ્યારે એ નિર્બળતા ખંખેરી ઊભું થઈ જાય છે ત્યારે
પ્રભુને એક જ પ્રાર્થના
જરા
છે “અસત્યો માંહેથી...?
?
પાપથી ખરડાયેલા જીવનને અંતરના પસ્તાવાથી નિર્મળ કરતા માનવીની
એક ઊમિલ કથા. “અસત્યો માંહેથી...”
લેઃ મુકુલ બક્ષી. “અસત્યો માંહેથી પ્રભુ ! પરમ બાને ગયા પછી પ્રાર્થના કરવા ખાતર સત્યે તું લઈ જા.” એ શબ્દ તે એના જ કરતા. એને ઊંડે ધ્વનિ હજી એજ હતા પણ ભાવ બદલાઈ ગયે અમારા હૃદય સુધી પહોંચ્યો નહેાતે. હતો. બા જીવતાં હતાં ત્યારથી આ અને બા જીવતાં હતાં એ વેળાને પ્રાર્થના કરવાની પ્રબુલિકા પડી ગયેલી. અમારા કુટુંબને ભૂતકાળ મને યાદ સાંજનું ભોજન લીધા પછી કુટુંબના આવે છે. પ્રભુ દુશ્મનને પણ ન દેખાડે સર્વ સભ્ય ભગવાનના ફોટા આગળ એવા એ દિવસે હતા! બાપુજી એક હાજર થાય અને ઉપરની પ્રાર્થના કરે. ખાનગી પેઢીમાં નોકરી કરતા હતા. નાના સ્વર્ગવાસ પછી પણ એ કાર્યક્રમ એમના ટૂંકા પગારમાં કુટુંબનું માંડ ચાલુ રહ્યો. પણ અમે ખરી રીતે તે માંડ પુરૂં થતું હતું. નવરાશની વેળાએ
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદિષભા તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ બા આડશીપાડોશીઓનું કામ કરી પણ એક દિવસ અમારા ઘરમાં વધારાની આવક લાવતાં એટલે ઘરનું એક દેવદૂતે અમારું દુર્ભાગ્ય ટાળવા ગાડું ગબડયે જતું.
પ્રવેશ કર્યો–અરે ! દેવદૂતે નહિ પણ
- સ્વયં દેવે ! માનવના રૂપમાં એ આગપાયધુનીની એક ગલીના એક જ માળામાં અમારી નાનકડી ઓરડી હતી. તુક સાચે જ દેવ હતો ! જેમાં સૂર્યકિરણે ભાગ્યે જ પ્રવેશતાં. એ દેવ તે મારા બાપુજીના શેઠ. વરસાદની મોસમમાં બાજુની ગટરમાં એક દિવસ તે ઓચિંતા જ અમારે પાણી ઉભરાતાં ને એમાંથી સડેલા ઘેર આવ્યા ને અમારા દુઃખ માટે
રાકની માથું ફેરવી નાખનારી વાસ સહાનુભૂતિ વ્યકત કરતાં તેમ જ બાને આવતી. અમારી એ વેળાની પરિ. ઠક્ક આપતાં એમણે કહ્યું: “ તમારે સ્થિતિને વિચાર કરું છું ત્યારે અત્યારે મને સાચી હાલત તો જણાવવી હતી ? પણ મારાં રવાડા ખડાં થઈ જાય છે! ચીમનલાલે મારી પેઢી પાછળ પોતાના એ પછી તે ઘણું ઘણું બની
લેહીનું પાણી કર્યું હતું. તેના કુટુંબની ગયું. ચિંતા, પૂરતા પિષણનો અભાવ
સંભાળ હું ન લઉં એટલે બધે અને પરિસ્થિતિને કારણે બાપુ ખાટલે
નગુણે મને ધાય ? એ તો સારું થયું
કે બહારથી મને ખબર પડશે. ચાંમનપડયા. એ ફરી કદી ઉભા જ ન થઈ શકયા ! પૈસાના અભાવે બાપુજીએ
લાલ પણ જબરા નીકળ્યા ! સાચી કદાચ કોઈ ડોકટરને પણ બતાવ્યું
હાલતને મને તાગ જ ન આવવા નહિ હોય.
દીધો !” બાપુજીના મૃત્યુ પછી અમારે માથે અને એ પછી તો એ ભલા શેઠ દુઃખના ડુંગર તૂટી પડયા! કમાણીનું તરફથી અમને માસિક અમુક રકમ કેાઈ સાધન નહિ અને સુદારેનાં નિયમિત મળવા લાગી હતી. રકમ બીલે વધતાં જ ચાલ્યાં. કેટલાકે તે નાની હોવા છતાં અમારા મા દીકરાનું ઉધાર આપવાનું ય બંધ કર્યું. બા એમાંથી ખુશીથી ચાલ્યું જતું. કેદ પાડોશીઓનાં કામ કરતા. પણ એથી પણ નકામે ખર્ચ ન કરવાની અમ શું પુરું થાય ?
કાળજી રાખતાં. બા ખૂબ કરકસરથી
ચલાવતી. મારા નાનકડા મગજમાં ત્યારે ઘણા ઘણું વિચારો આવી જતા. કંઈક કામ અને આમ ને આમ હું મેટ્રિક કરીને બાને મદદ કરવાની વૃત્તિ જાગતી, પાસ થઈ ગયો. બાપુજી હેકટરી પણ મારા નાનકડા હાય હેઠા પડતા. સારવારને અભાવે મરણ પામેલા એટલે
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫] જેન ડાયજેસ
(૨૫ ડે ઊંડે મારી એવી ઈચ્છા ખરી કે કે શેઠે એક દિવસ પોતાની પુત્રી ડેકટર બનીને લેકેની સેવા કરવી, મને પરણાવવાનો પ્રસ્તાવ બા પાસે પણ અમારા સંજોગો વિચારીને એ રજુ કર્યો ! બા તે પ્રથમ એ માનીજ ઈવણી હું મનમાં જ શમાવી દે. શકી નહિ ! એમને ઘડીભર એમ જ એટલી નાની વયે પણ મને પ્રમાણમાં લાગ્યું કે એટલું બધું સુખ કદાચ દુનિયાદારીનું વિશેષ ભાન હતું. આગળ પિતાનું હદય નહિ જીરવી શકે. એમણે ભણવાનું કહીશ તો બાનું મને કદાચ હા કહી, પણ શેઠે મારી સંમતિ વગર કચવાટ અનુભવશે એવું લાગતાં આગળ એ બાબતમાં આગળ વધવું યોગ્ય ન ભણવાની મારી ઈચ્છા નથી એવું મેં ધાર્યું. મને પૂછવામાં આવતાં નત મસ્તકે પિતજ બાને કહ્યું. બાની ઈચ્છા હતી મેં એમની વાતને સ્વીકાર કર્યો. કે એમની હયાતીમાં જ હું સ્થિર અને અમારાં લગ્ન થઈ ગયાં. આજ થષ્ઠ જાઉં.
સુધી પણ હું એ નથી જાણી શકયા એટલે બાપુના શેઠની પેઢીમાં જ કે સુરભી સાથે પરણવા માટે મેં હા દાખલ થઈ જવાની વાત જ્યારે મેં પડેલી એની પાછળ શેઠ પ્રત્યેની મારી બાને કરી ત્યારે એણે સર્વ સંમતિ લાગણી હતી કે સુરભીનો શાંત અને આપી. એ પછી બાએ જ્યારે શેઠને સૌજન્યશીલ સ્વભાવ હતે. એ વિશે કહ્યું ત્યારે શેઠે માત્ર એટલું
સુરભી સમજુ હતી એ તે હું જ : “ખુશીથી તમારૂ જ ઘર છે.”
જાણતા જ હતા, પણ તે કેટલી બધી અને હું એમની પિટીમાં જોડાઈ સમજુ હતી તેની તે મને પરણ્યા ગ, મારા અક્ષર સારા હતા એટલે પછી જ ખબર પડી. પરણ્યા પછી શેઠે પહેલા મને નામું લખવા રાખ્યા. ડેક મહિને એણે નમ્રતાપૂર્વક મને કામ કરવાની મારી ધગશથી તેમજ એક સલાહ આપી અને હું ચમકી મારી મહેનતુ પણાથી શેઠ મારા પર ગમે! પણ વિચાર કરતાં મને એની ખૂબ રાજી હતા. ધીમે ધીમે હું પેઢીનાં વાત તદ્દન ખરી લાગી. મારા પોતાના બીજા કામમાં પણ ધ્યાન રાખવા ધ્યાનમાં એ વાત કેમ ન આવી એની લાગ્યા. શેઠ સેદા કરતા તેમાં પણ મને નવાઈ લાગી. મારી નજર હું પહેચાડવા લાગ્યું. એટલે એક દિવસ મેં શેઠને કહ્યું એમ વર્ષો વીતતાં ગયાં ને હું ધીમે
એ “આપે અત્યાર સુધી મને દીકરા તરીકે ધીમે આગળ વધતા જ ગયા. રાખ્યો છે એ આપને ઉપકાર જેવા
અને હું એટલે સુધા આગળ વધી તે નથી. પણ હવે આપને જમાઈ
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિઝા તા. ૧–૧–૧૯૬૫ થાને હું આપને ત્યાં રહું એ આપણા પછી ત્રણેક મહિને શેઠે પણ વિદાયા બેઉ માટે શોભાસ્પદ નથી. હું હવે લીધી ! એ બેઉનાં મૃત્યુથી અમને મારે સ્વતંત્ર બીઝનેસ શરૂ કરવા બેઉને દુઃખ થાય એ સ્વાભાવિક હતું.
પણ એ બેય અમારું સુખી કુટુંબ ઉદાર દિલના અને ભલા શેઠે મારી
જોઈને ગયાં હતાં એ વાતને અમને સ્વાશ્રયી વૃત્તિની પ્રશંસા કરીને મારી સતેજ હતે. વાત કબૂલ રાખી એટલું જ નહિ પણ પણ મને મળેલી વતંત્રતા હું ભાવિ સફળતા માટે મને આશીર્વાદ લાંબા સમય સુધી જીરવી ન શકયો. આપ્યા. તદુપરાંત નો ધંધો શરૂ કર- મારી મહત્વાકાંક્ષાઓ અને જરૂરિયાત વામાં મને નાણાંકીય મદદ પણ કરી. ધીમે ધીમે વધવા લાગી. ધનલાલસા. આમ મેં નો ધંધો શરૂ કર્યો
ઉત્તરોત્તર તીવ્ર બનતી ગઈ. જીવણલાલ
અને ઈશ્વરલાલ નામે બે અપ્રમાણિક કઈ પણ નવું કામ કરતા પહેલાં હું શેઠની સલાહ લેત જ એમણે મને
વ્યક્તિઓના સંસર્ગ માં હું આવ્યો. ઘણું ઘણું માર્ગદર્શન આપેલું એ
મેં તેમની સલાહથી દાણચોરીને ધંધો વાત મારાથી નકારી શકાય એમ નથી.
શરૂ કર્યો. મારા પાસા પોબાર પડવા
માંડયા ને મારી આવક શુકલ પક્ષના મારે ધંધે વિકસવા માંડયો.
ચન્દ્રની પિ વધવા લાગી. પણ મારા ધીરે ધીરે આવકમાં પણ વધારો થતે
લેબને ઘેભ નહે. જેમ જેમ પૈસો ચાલે. એટલે અમે અમારી ઓરડી
વધતે ચાલ્યો તેમ તેમ વધુ ધન મેળકાઢી નાખીને એક નાનકડે બ્લેક
વવાના એ એ દાણચેરીના ધંધામાં, લીધે. અમારા ત્રણેનું જીવન સુખ આગળ ને આગળ વધતે ગયે. શાંતિમાં પસાર થવા લાગ્યું. બાએ પૌત્ર-પૌત્રીનું સુખ પણ જોયું. કિરણ
અને પછી તે અમારે એક નાને અને સુપ્રિયાને રમાડતાં એ થાકતાં જ
બ્લેક છોડીને અમે વાલકેશ્વરના એક નહિ !
ફલેટી માં રહેવા ગયાં. એક સરસ પણ દુઃખ પછી સુખ અને સુખ
એમ્બેસેડર કાર પણ ખરીદી. ઘરમાં
રેડિયોગ્રામ અને ક્રીએટર પણ આવી પછી દુઃખ એ ચષ્ટિને અટલ કમ છે.
ગયાં. કિરણ અને સુપ્રિયાને કેવેન્ટ મારે અને સુરભીએ એ પછી બે ધા સ્કૂલમાં દાખલ કરાવ્યાં. સુપ્રિયા માંટે સહેવા પડયા. એક કરુણ પળે બાએ નૃત્યશિક્ષક પણ રોક. નાનકડે કિરણ આ દુનિયામાંથી વિદાય લીધી ! એ કાલુયેલું અંગ્રેજી બોલતા અને સુપ્રિયા
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ, ૧૦-૬-૧૯૬૫ જેન ડાયજેસ્ટ
[૨૭ નૃત્ય કરતી ત્યારે મને લાગતું કે “સુખ એ પણ મક્કમ હતી. એણે કહ્યું: તે હવે જ આવ્યું છે.”
“હું નીતિનું ખાઉં છું કે અનીતિનું આ બધા અણધાર્યા ફેરફારોથી એ તે મારે જાણવું જોઈએને?” સુરભીને ગંધ આવી ગઈ કે મારી એની નીતિ-અનીતિની વાત આવક કઈક આડે માર્ગે આટલી સાંભળીને ગુસ્સે થતાં મેં કહ્યું: “તું બધી ત્વરાથી વધતી હેવી જોઈએ. તારું કામ કર્યા કર. મારી વાતમાં મારા ચાલુ ધંધામાંથી એટલી બધી માથું ન માર.” આવક થવાને , સંભવ નહોતા એ
એને એક સમજતાં એને વાર ન લાગી. એણે
હળવો આઘાત બે ત્રણ વાર એ વિષે મને પૂછેલું છે
લાગેલે કેમ કે મેં આજ સુધી ખરું. પણ ત્યારે મેં આડીઅવળી એને કદી યે એક શબ્દ પણ ઊંચે વાત કરીને એની વાત ટાળી દીધેલી. સાદે કહ્યો નહોતો. એટલે આજ એને
મારા ઉપલા શબ્દો આકર લાગે છે પણ છેવટે સુરભી એક દિવસ હડ પકડીને બેઠી, મને કહ્યું: “આટલી
સ્વાભાવિક હતું. પણ એને એ રીતે બધી કમાણી કયાંથી આવે છે એ.
ચૂપ કરી દીધા સિવાય બીજો ઇલાજ તમારે આજ તે મને કહેવું જ પડશે.”
પણ નહતા. મારી મબલખ આવકનું તેની પૂછવાની સત પરથી જ મને
ભયંકર સાધન હું તેને જણાવવા લાગ્યું કે આજે એ સહેલાઇથી નહિ ઈચ્છતા નહોતા. માને. મેં કહ્યું: “ગમે ત્યાંથી લાવું તે પછી સુરભીએ મને કઈ કહ્યું છું. તારે શું કામ છે ?” જ નહિ, પણ મારે વૈભવમાં ત્યારપછી
-
-
છે
Grans: SUKESHI
Pho 394238 Please Contact For. ALLOY TOOL STEEL.
AND High Speed Steel
Carbon Steel - O. FR. N. s. Steel
Nickle Chrome Steel < Stainless Steel
Hot Die Steel High Carbon High Chrome
UNITED STEEL AGENCY . (India) 92, Nagdevi Street, BOMBAY-3.
- -
-
-
-
-
-
-
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮ ]
બુદ્ધિપ્રભા
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
એ જળકમળવત્ રહેવા લાગી. રવિવારે આપણે ખુલ્લા પડી જવું છે શું?” હું આગ્રહ કર્યું એટલે મારી જોડે એ સાંભળી હું ચૂપ જ થઈ ગયો. ' કારમાં ફરવા આવે, પણ પહેલાં પગે
કેસ ચાલ્યો. જીવણને દસ વર્ષની ચાલીને ફરતાં જે ઉત્સાહ અને ઉલ્લાસ
સજા થઈ એ સાંભળી મને આખી એનામાં જોવા મળતું તે હવે અદશ્ય
રાત ઊંધ ન આવી. રાતભર પડખાં થઈ ગયું હતું. મારી કોઈ પણ વસ્તુને
ફેરવતો રહ્યો. જીવણના કુટુંબની હાલત - અડતાં તે દાઝતી હોય એવું લાગતું !
મારી નજર સમક્ષ તરવા લાગી. અનાએનું એ પ્રકારનું વર્તન મને અકળાવી
જના એકએક દાણ માટે ટળવળતાં મુકનારે હતું, પણ હું હવે શું કરી
જીવણનાં બાળકે મારી કલ્પનામાં ખડાં શકું તે મને સમજાતું નહિ.
થયાં. રડી રડીને સૂઝી ગયેલી જીવણની એવામાં મારી આંખ ઊઘાડનારો સ્ત્રીની આંખે મારી દષ્ટિ સમીપે તરએક પ્રસંગ બન્યો. દાણચેરીને માલ વરવા લાગી. એ જાણે મને કહેતી હોય લાવતાં છવણ ઝડપાઈ ગયે. મેં એ એમ લાગ્યું. “મારી આવી દશા માટે વાત સાંભળી ત્યારે મારા હોશકોશ તમે જ જવાબદાર છે !” ભડી ગયા ! પણ એ પછી ઈશ્વરલાલ મેં કહ્યું: “ના, ઇશ્વરલાલ.” મને મળ્યો તે વખતે તે એના પેટનું પાણી પણ હાલતું હતું. મેં તેને “તમે ધાર્યું તે કંઈક કરી ચિંતાથી પૂછ્યું: “ આપણું હવે શું શકત. મારી દશા પણ જુઓને? એ થશે ?” તેણે કહ્યું: “ હું જ્યાં માટે પણ તમે જવાબદાર છે !” સુધી બેઠે છું ત્યાં સુધી તમારે સુરભી જે અવાજ મારે કાને પડશે. કશી ચિંતા કરવી નહિ.” મેં હું ચમકી ગયો ! અવાજની દિશામાં કહ્યું: “પણ જીવણ આપણું નામ દેશ મેં જોયું તે સુરભી પણ જીવણની તે શું થશે?” ખંધાઇભર્યું હસતાં પત્ની જેવી દશામાં જ ઊભી હતી ! એણે કહ્યું: “મેં એવી ગોઠવણ કરી એ જ અવાજ આગળ સંભળાઃ છે કે જીવણ ધારે તે પણ આ પણને મારું કહેવું ન માનીને છેવટે તમે સપડાવી શકે નહિ.”
મારી અાવી જ દશા કરીને ત્યાં તેની આ વાત સાંભળી મારે એ જુએ ! તમારા લાડકાં કિરણ અને શાતા થઇ. મેં પૂછ્યું: “પણ હવે સુપ્રિયા શું કરે છે?” તેનાં બરાં છોકરાનું શું કરીશું ?”
મેં દૂર નજર કરી તે એક ગટર ઇશ્વરલાલે કહ્યું: ‘ગાંડા થયા છેપાસે ઊભાં રહીને મારાં બે બાળકે કે શું? એના કુટુંબને મદદ કરીને પણ ઉડાડતાં હતાં. એક બ્રેડને
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈન ડાયજેસ્ટ
તા. -:-૧૯૬૫]
ટુકડા કરતો આવ્યો અને કિરણે તે ઊપાર્ટ લીધા, પણ કિરણ એ ખાય એ પહેલાં તે સુત્યા એ ઝૂંટવી લીધા!
મારી ચીસ પડાક ગાર્તા, સુરભી ન’
બાદમાં મૃતાં સુભી નમી ગઈ લાટ કરીને ણે મને પૃથ્થું શું થયુ છે.
હું બકા વતી ગયા. પણ પૂછ ત જ ચેકડીક સ્વસ્થતા ભેગી કરી ક્ષતે મ કર્યું: “એ તે અમસ્તું જ એક ખરા સ્વપ્ન આવેલું."
*ન, તમે જરૂર મારાથી ક છુપાવો ” સુરભીએ પ્રેમથી કહ્યું.
હું , ભગા થ ગયા. મારી આંખે ભીત થઇ ગઇ. ધીમે ધીમે મેપીંગ ધી વાત કરી.
મારી વાત સાંભળ્યા પછી એણે કહ્યું “હવે તમારા શા વિચાર છે?”
હુ.. બા! વિચારમાં પડી ગયેા: “દાણચોરીના આ ધંધા છેાડી દઉં તે......તે મારે બધું જ છેડવું પડે. આ વિશાળ ફ્લેટ પણુ કાઢી નાખવા પડે, કાર પણ કાઢી નાખવી પડે અને કિજી તથા સુપ્રિયાને ક્રાન્વેન્ટ સ્કૂલમાં પણ ન ભણાવી શકાય.”
પણ તરત જ મે મનને મજબૂત કર્યું. દૃઢ સંકલ્પ કરી લીધે. જે પૈસે
{ ૨૯
મને અને મારા કુટુંબનેં સાચું સુખ ક આપી શકે તેમ નહાતા તે પૈસાની મારે જરૂર નહાતી, જે વૈભવમાં હું એક રાત પણ નચતપણે સૂ ન શકું એ વૈભવને મારે ખપ નહોત! મેં સુરભીને કહ્યું : “ સુરભી ! જ્યારે તું મારી સાથે ' છે ત્યારે હું આ બધું છેડીને કરીથી સાદું જીવન શરૂ કરવા તૈયાર છું !”
સુરભીએ કહ્યુંઃ અને જીવણુના કુટુંબને પણ તમારે મદદ કરવાની છે,”
મેં કહ્યું': “સુરભી ! તારી ઇચ્છા. એ જ મારી ઇચ્છા !''
અને સુરભીના પાંપણે ભીની થઇ ગ
ધરલાલને મેં મારા નિણૅય જાવ્યા ત્યારે તેણે મને નાદાન કહ્યો, પણ મને હવે જગતની કેાઇ પણ શક્તિ અસમર્થ હતી. સત્યના માર્ગ પરથી પાછા વાળવા
ફ્રીથી દૃશ્ય બદલાઇ ગયું, અમારૂં કુટુબ કરીને એક નાનકડા બ્લેકમાં કિલ્લેાલ કરવા લાગ્યું.
એ નાનકડા બ્લોકમાં અમે પહેલે દિવસે પ્રાથના કરી ત્યારે એને ઊંડ ધ્વનિ અમારા હૃદય સુધી પહોંચી ગયા હતા ત્યારે અમારૂં મન પણ ગાતુ હતું; “અસત્યે માંહેથી પ્રભુ !. પરમ સત્યે તું લઇ જા.”
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
oppines
• PT
-
a
,
અશોક
અ વેલવેટ
કેરાન-ડી-પારીસ કિંગ્સ વેલ્વેટ
પવિનિ
બામા
કામિનિ
છે :
*
અશોક બ્યુટી સાટીન બ્રોકડ ટાટા લાઈનીંગ ટેસ્ટી
k, ,
,
* *
PANKN
સેલીંગ એજન્ટસ: મેસર્સ વી.xભૂજ એડદંપતીપ્રાઈવેટ લીમીટેડ રૂષ્ણ ચોડ. એમ.જે.માર્કેટ,મુંબઈ-૨. નિ: બિપિ - મીલ્ય – નર-
પથ: વીસી
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
મા
શારદાના
સનિષ્ઠ સાધક
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિએ ગુજ રાતની પ્રજાને સાહિત્યને મબલખ વારસા આપ્યા છે, તેમણે ગદ્યમાં પશુ લખ્યુ છે અને પદ્યમાં પણ. ઇતિહાસ, તત્ત્વજ્ઞાન, અધ્યાત્મ, યેગ, કેળવણી, જીવન ચરિત્ર, પત્ર, સંવાદ અને ડાયરી વગેરે. અનેક વિષયા ઉપર લખ્યું છે. બધા મળીને લગભગ દોઢસ આસપાસની ગ્રંથ સર્જના કરી છે.
તેમના પ્રથમ ગ્રંથ સ. ૧૯૫૭ માં બહાર પડયા હતા. દીક્ષા લીધાનું ત્યારે એ પ્રથમ જ વસ હતું. નવદીક્ષિત હતા એ સમયમાં સુરતમાં ત્યારે એ બિરાજમાન હતાં
પૂજ્ય મેહુનલાલજી મહારાજના એક વેળાના શિષ્ય શ્રી જિતમુનિજી દીક્ષા (ગાવીને ઈશ્યુ પર્યા બન્યાં હતા. જયમલ પદીંગ તેમનું નામ.
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજીની સાહિત્ય સાધનાના એક ઉડતા પરિચય
સુરતમાં આવી તે ઈશુના પ્રચાર સાથે જૈનધમ સામે કાદવ ઉડાડતા
હતા. તે વખતને તેમના ધર્મ પ્રચાર જૈનધર્મ ના રાગી માટે અસહ્ય હતા. સાથી તેમનું માં ખંધ કરવું જ રહ્યું.
નવદીક્ષિત મુનિરાજ શ્રી ખુદ્ધિસાગરજીએ એ કામ માથે લીધું. કાળ અને કલમ લઇ એ એસી ગયાં. અને દસ જ દિવસના સમયમાં તેમણે લગભગ અઢીસો પાનાને પ્રથ તૈયાર કર્યા, એ ગ્રંથ તે--- જૈનધમ અને ખ્રીસ્તી ધર્મના મુકાબલા.”
આ ગ્રંથ એ તેમના સાહિત્યનું પ્રથમ ફરજ દ. સાહિત્ય ખાતર સાહિત્ય કે કળા ખાતર કળા એવુ કાઇ તેમને ધ્યેય નહતું, નિમિત્ત મળ્યુ અને કલમના સોંગ કર્યાં. અને આ સંગને સચવા વનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી સો.
જો કે આ ગ્રંથની સર્જના ઘણુા ટૂંકા સમયમાં થઇ હતી. પરંતુ તેની સાધના વરસા પહેલાંની હતી. અને
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા
૩૨]
એ સાધના પણ એકધારી અને ગ સાધકના જેવી હતી.
તેમના છે. તેએ
ખેડૂતના
આ સાધનાની ઝલ વિદ્યાર્થી જીવનમાં જોવા મળે એક તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. સંતાન હતા. શ્રમજીવી બાળ હતા. છતાં પણ દિલની લગનથી તે અભ્યાસ કરતા હતા. શાળાની પરીક્ષાએ તેમણેડાનું પ્રથમ નંબરે ઉત્તીર્ણ કરી હતી.
આ શાળા જીવનમાં તેમને શ્રી ડાહ્યાભાઈ અને વત્સરાજજી ખારાષ્ટ્ર નામના મિત્રા હતા. શ્રી ડાઘાભાઇની પાસે અનેક પ્રકારના પુસ્તકા હતા. જ્યારે બારેટ મિત્ર પાસે વારસાગત શક્તિ હર્તા.
કાવ્ય
| તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
જ કલમે જાણી લટ્ટએ કે સમ્વ પ્રત્યે તેમને કર્વી ઉત્કટ ભક્તિ હતી. મા જ નોંધમાં તે લખે છે.
શ્રીમદ્જીની સાહિઁત્ય સાધનામાં આ બે મિત્રાને પણ ફાળે છે. ડાહ્યાભાઇની પાસેથી તેમણે અક પ્રકારના પુસ્તકનું વાંચન કર્યુ વાંચનની એ કાકાફેમાં તેમને સરસ્વતીને એક મત્ર મળી આવ્યા. આ વાત તેમની જ કલમે વાંચીએ:-તે ડાયરીમાં લખે છેઃ—
૬....જયાં સુધી સરસ્વતી પ્રસન્ન ન થાય ત્યાં સુધી પાન સેપારી, અડદની દાળ અને ગીલેા શાક ખાવું નહિં....
....સવારમાં ઊઠીને હણતી વખતે શારદાનું નામ દેતે! અને મનમાં પ્રાના કરી સહાય માંગતા હતે. શાળામાંથી છૂટી ઘેર જતાં પ્રથમ ગેલામાં સરસ્વતી માતાના દીવા કરતે હતા. એક સરસ્વતીની છબી. મેળવી હતી અને સવારમાં વહેલે ઊઠીને હાથ તેડીને દન કરતા હતા. અને પૅનમાં આજીજી કરી વિદ્યા ચઢવા માટે સરસ્વતી માને ખાલક ભાવે વિનવતેા હતેા....
....ફાઇ લખેલા કાગળ પર પગ દેતા નહતા તથા સરસ્વતી માતાના સેગન પણ ખાતા
...જૂના એક પાનામાંથી સરસ્વતી મ ંત્ર મળ્યા હતા. મેં નહતા....’
તે મ ંત્રને ગાખીને મુખે ક
અને દરરાજ સરસ્વતી મંત્રના જાપ કરવા લાગ્યું...’
આ સાથે સાથે એ પશુ તેમની
સરસ્વતીની સાધના વિષેની આવી જ નોંધઃ— જૈન ધર્મની પ્રાચીન અર્વાચીન સ્થિતિ” નામના ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં પણ જોવા મળે છે.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ જૈન ડાયજેસ્ટ
સં. ૧૯૫૬ ના અષાઢી કર્યું હતું. અને તેને ગાવામાં તેમજ ચોમાસામાં........દીવાળીના ત્રણ તેની કથા અને તરત સમજ આપવામાં દિવસના અઠ્ઠમ કરીને તળેટી તેમણે સારી એવી હથોટી પણ
મેળવી હતી. પાસે આવેલી સરસ્વતીની ગુફામાં ત્રણ દિવસ સુધી સરસ્વતીનું
આજેલમાં જ્યારે તે શિક્ષક બનીને
આવ્યા ત્યારે પોતાના નિયત કાયના ધ્યાન તથા આધ્યાન ધર્યું
સમય ઉપરાંત બપોરના સમયે રાસાએ હતું.....અને તેથી ઘણો આનંદ
વાંચવાનું તેમણે શરૂ કર્યું હતું. અને થયે હતે....”
પારની આ બેઠકમાં જેને ઉપરાંત આ નોંધે એ વાતની સાક્ષી પૂરે બીજી વર્ણના લોકો પણ આવતા હતા. છે કે શ્રીમદ્જી સંસારમાં હતાં ત્યારથી જ અધ્યાપનના આ કાર્ય સાથે સાથે સાહિત્યની ઉપાસના કરતા હતા. પણ પિતાનું વાચન તે તેમણે જારી જ આથી કોઈ રખે માની લે કે મંત્ર રાખ્યું હતું. આ અંગે શ્રી જયભિખુ શકિતથી તેમને સાહિત્ય સર્જન કરી શ્રીમદ્જીના જીવન ચરિત્રમાં લખે છે – હતી. મંત્રની આરાધના તે બળ મળે ..... જેટલા મળ્યા તેટલા રાસા તે માટે કરી હતી. જો કે તેમની વીજાપુર, આજેલ કે અન્ય સ્થળેથી તમન્ના તે હતી કે શારદાને સાક્ષાત્કાર મંગાવીને વાંરયા...... કરો. પરંતુ તેવું બન્યું નથી.
...આજેલના ભંડારમાંથી જ્યોતિસાહિત્યની સર્જના માટે કે લેખક પનાં બે એક સારા પુસ્તકે મળ્યા, તે બનવા માટેના એક માત્ર હેતુથી જ વાંચી લીધા...... કંઈ તેમણે કે પ્રકારનું વચન કે ...માણસાના શેઠ વીરચંદભાઈ લેખન કર્યું હતું. વાચન પ્રત્યે તેમને પાસે છાપેલું “સૂયડાંગ સૂત્ર હતું કુદરતી જ અનુરાગ હતા. અને આ તે પણ વંચાઈ ગયું. તે પછી તે રાગ તેમણે શાળા જીવનથી શરૂ કરીને જાગૃત થએલી વાચન તૃષાને શાંત
જીવનના છેલ્લા વરસે સુધી જાળવી કરવા ‘ પ્રકરણ રત્નાકર ના બે રાખ્યું હતું.
ભાગો ને જિન કથા રત્નકેશ પણ દીક્ષા લેતા પહેલાં પણ તેમનું વાંચ્યા... વાચન ચાલુ જ હતું. ધાર્મિક અભ્યાસ આર્યસમાજને મહાન ગ્રંથ સાથે તે બીજા સાથે પણ વાંચી લેતા "સત્યાર્થ પ્રકાશ” પણ વેચી લીધો. હતા. રાસાઓનું વાચન તેમણે ખૂબ જ કબીર સાહેબનાં ભુજનેને આસ્વાદ
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા [ તા. ૧-૬-૧૯૬૫ પણ લીધો. ભાગવતનાં તમામ વધુ ગ્રંથોની સર્જના કરી, લગભગ ભાગે પણ વાચી ગયાં.....” ૧૫૦ અંધેની ! અને બહુ ઓછા
આમ આ બધી હકીકત અને સાહિત્યકારોને જીવનમાં બને છે તેવું નોંધ ઉપરથી કહી શકાય કે શ્રીમદ્જીને તેમના જીવનમાં બન્યું છે. તેમના સંસારી જીવન એક અભ્યાસીનું જીવન . જીવનકાળ દરમિયાન જ તેમના તમામ હતું. એક ધૂની વાચકનું જીવન હતું. મંથો અધ્યામ મહાવીર અને
એ જીવન દરમિયાન તેમણે કંઈ જ મહાવીર ગીતા આ બે ગ્રંશે સિવાય લખ્યું નથી. પ્રાસંગિક પત્ર કે શાળા પ્રગટ થયાં. એ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનાએ, જીવનમાં નિબંધ લખવા પૂરતું જ કમકમાં આમુખ તે કેકમાં નિવેદન તેમનું લેખન હતું.
તેઓશ્રીએ જ લખ્યાં, અરે ! પૃકે પણ સાહિત્યની પરિભાષામાં મૂકીએ તે કેટલાકને તે તેમણે તેજ સુધાય ' હતાં એમ કહી શકાય કે તેમનું સંસારી વળી ભજન સંગ્રહ ભા. 1 ના જીવન એ તેમની સાહિત્ય સર્જનાનો છ છ આવૃત્તિઓ પ્રગટ થઇ. બબ્બે ગર્ભાધાન કાળ હતો. લેખનના એ ન ત્રણ ત્રણ આવૃત્તિએ પણ ઘણા દિગ્ય ગર્ભને તેમણે વૈવિધ્ય સભર ગ્રંચેની થઈ છે. વાચન, અવકન તેમજ સંત સાથેની ઉપરાંત સિદ્ધહસ્ત લેખક, ચિંતક જ્ઞાન ચર્ચાથી ખૂબ ખૂબ પડ્યો હતો, અને કવિ તરીકે પિતાના અસ્તિત્વ
અને એની જ માવજતનું પ્રથમ કાળમાં જ તેઓ ખ્યાતનામ બન્યા હતા. બલિષ્ઠ સંતાન હતું - જનધર્મ અને કડક વિવેચક નરસિંહરાવ દિવેખ્રીસ્તી ધર્મના મુકાબલે.” ટીયા, વસંત કવિ નાનાલાલ, આનંદ
ત્યાર પછી તો તેમની સાહિત્ય શંકર ધ્રુવ, દીવાન બહાદુર કૃષ્ણલાલ સર્જના અવિરત ચાલુ રહે છે. આ
ઝવેરી, જેવા પંડિત લેખકે જે યુગમાં માટે તે સંકલ્પ પણ કરે છે. માણસામાં
થઈ ગયા એ પંડિત યુગમાં તેઓ જ્યારે તેઓશ્રી હતા ત્યારે તેમણે મારી આવું બહુમાન પામ્યા હતા. મઢયા માનવીઓને શિષ્ય બનાવવા આ બહુમાન એક સંત અને કરતાં અક્ષર મઢયા કાગળોને શિષ્ય યોગીનું નહતું. પરંતુ તેઓશ્રીએ પિતાના બનાવવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. ૧૦૮ શાળા જીવનથી આ સારદાની જે ગ્રં સર્જવાને તેમણે નિર્ધાર કર્યો. એક ધારી સાધના કરી હતી તેનું એ અને જીવનના અંત સુધીમાં તે પૂર્ણ પરીણામ હતું. પણ કર્યું. એટલું જ નહિ ૧૦૮ થી યે પોતાના જીવનકાળ દરમિયાન
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
m. ૧૦-૬-૧૯૬૫] જૈન ડાયજેસ્ટ તેમણે લગભગ ૨૫૦૦૦ શેને અભ્યાસ “બાકી મારું લેખન કાર્ય કર્યો હતો. અને જે દિવસથી તેમણે તે મારી જિંદગીનો અંત સાધુ જીવનમાં કલમ પકડી તે દિવસથી સુધી લગભગ ચાલુ જ રહેશે.” તે જીવનના કેટલા દિવસ સુધી એ
- સાધુ જીવનની નિત્ય ક્રિયા, સવાર કલમ પકડી રાખી હતી.
સાંજ સમાધિ, સામાજિક ને ધાર્મિક અને આ કલમ પ્રત્યે, આ મા કાર્યો, વિહાર, માત્ર દિવસના જ લેખન શારદા પ્રત્યે તેમનો કેટલે બધે અને પ્રવૃત્તિ અને માંદગીમાં પણ સાહિત્યની રાગ અને કેવી ઉત્કટ ભક્તિ હતી તે સાધના કરનાર તેમજ મૃત્યુ થયા પર તેમના જીવનના છેલ્લા દિવસેના ઉદ્- પણ એ સાધના ચાલુ રાખવાની ગારથી જાણવા મળે છે.
તમન્ના કરનાર શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગર | મુનિરાજ શ્રી સિદ્ધિમુનિજીએ તેમને ખરેખર મા શારદાના એક સંનિષ્ઠ અંત સમયના એક બે દિવસ અગાઉ સાધક ને ભક્ત હતા. પૂછ્યું:
મારે કહેવું જોઈએ, અને આ “તમે વધારે સમય આ કહેતાં હું કંઇ અતિશયોકિત નથી સંસારમાં હયાત રહો તો શું માનતે કે આવી વિપુલ સાહિત્ય મહતું કાર્ય કરે? અથવા જે સર્જના કરી શ્રીમદ્જીએ માત્ર પોતાનું જ ક્યાત ન રહી શકે એમ તમને
નામ અમર નથી કર્યું, મા શારદાને લાગે તે તમારી ઈચ્છાને અનુસાર
પણ તેમણે અજરામર બનાવી છે.
અને જ્યારે વીસમી સદીના જૈન સાહિશમ્સને તમે શું કરવા કહો?”
ત્યનો ઇતિહાસ લખાશે ત્યારે શ્રીમદ્જી - આને જવાબ આપતાં અંતમાં બુદ્ધિસાગરસૂરિજીનું નામ નિઃશંક પ્રથમ તેમણે કહ્યું હતું –
પતિએ જ હશે.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુલાકા વહ શાહજાદા, બિછડ હમસે ગયા સહસા, અકેલે રહ ગયે હે હમ, ખિજંકા આયના બન કર. વહ હિંદુસ્તાનકી આત્મામેં બેઠા હૈ ઉજાલા બન કર, કભી વહ મિટ નહી શકતા, કભી વહ મરે નહિ શકતા.
–નીરજ
પંડિત નહેરુનું
એક વધુ સંસ્મરણ. સામાન્યમાં સામાન્ય માણસ વિષે પણ તેઓ કેટલી તત્પરતાથી કામ કરતા હતા તેની એક વાત યાદ આવે છે.
થોડાં વર્ષ પહેલાં શ્રી નગરકર નામના એક સજજન મારી પાસે આવ્યાં. એમણે કહ્યું કે તેઓ સંરક્ષણ વિભાગમાં કર્મચારી હતા. અને એમને અન્યાય પૂર્વક નોકરીમાંથી દૂર કર્વામાં આવ્યા છે. તેમની ઈચ્છા હતી કે તેમની સ્થિતિ કેટલી દયનીય છે એ ખબર હું પંડિતજીના કાન સુધી પહોંચાડું. મેં એમને કહ્યું કે મારાથી. બનશે તે જરૂર કરીશ. એમની પાસે એક વિનતિપત્ર પણ લખાયે.
પછી દિલ્હીમાં કશાક કામસર મારે વડા પ્રધાનના કાર્યાલય પર જવાનું થયું. ત્યાં મેં પંડિતજીને શ્રી નગરકરની વાત કરી અને પેલે પત્ર આપે.
પંડિતજી બોલ્યા – વાંચીને અને સંરક્ષણ ખાતામાં પૂછપરછ કરીને બંદોબસ્ત કરીશ.”
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ ]
જૈન ડાયજેસ્ટ
[ ૩૭
મેં કહ્યું:-~~- નગરકર ધણી મુશ્કેલીમાં છે, આથી વાત જલ્દી
પતે તે સારું. ”
tt
જવાહરલાલે તરત કહ્યું: તે હુ સે બસ રૂપિઆ આપુ તે હમણાં રાહત થશે ?”
શે ઉત્તર આપવા તે મને સૂઝ્યું નહિ. મેં કહ્યુંઃ—પૈસા મને મેાલાવજો એમને પૂછી જોઈશ.”
ત્યાંથી હું સીધો સૉંસદમાં ગયે! ને બેઠક પૂરી થઈ ત્યારે ઘેર આવ્યો. એક સીલબંધ પરબીડિયું મારી રાહ જોઇ રહ્યું હતું.
ઉધાડીને જોયુ તે તેમાં મારા નામે પંડિતજીએ રૂા. ૫૦૦ ન ચેક મોકલ્યા હતા ! ! !
--ત્ર્યંબક દેવગિરિકર
[ નવનીત ગુજરાતી ડાયજેસ્ટના સૌજન્યથી ]
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડાયરી : નોંધપાથી : ૨ાજનીશી જે કહે! તે
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીના આંતર જીવનમાં ડાયુ ગ્રંથ પરિચય
ડાયરી એ સાહિત્યના એક અને ખેા પ્રકાર છે. ભારતમાં તેનુ' ખેડાજુ ક્ષુ' આપ્યું છે. મૂળ તો એ પત્રનની પેદાશ છે,
આ ડાયરી એટલે પસાર થતાં દિવસ અને રાત વચ્ચે માનવીએ અનુભવેલ, વિશારેલ તેમજ તેના સંસ્મરણોની સક્ષિપ્ત નોંધપેાથી
આ ડાયરી લેખક પાસે હિંમત માંગી લે છે. સચ્ચાની એ શરત કરે છૅ. નિખાલસતા વિના ડાયરી લખવી એ સરળ નથી. હિંમત, સચ્ચાઈ અને નિખાલસતા વિના લખાયેલી ડાયરી, ડાયરી નથી લાગતી. તેના વિનાની ડાયરી એ આત્મપ્રશંસાની ભાટા જ બની રહે છે.
ઇતિહાસમાં આવી સંપૂણૅ ડાયરી રાલ્સટોયની જોવા મળે છે. ગુજરાતમાં આવી ડાયરીએ સરસ્વતીચંદ્રના સર્જક શ્રી ગાવ નરામ ત્રિપાઠી, એક જમાનાના કડક વિવેચક શ્રી નરસિંહરાવ ભાળાનાથ દીવેટીયા અને શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીએ લખી છે.
આ ડાયરી એ તેના લેખકની તદ્દન નગ્ન છખી છે. લેખકના જીવનચરિત્ર માટેની એ નેગેટીવ ગણી શકાય. લેખકના જીવનના સમજવા માટે ડાયરી એક. મહત્ત્વનું સાધન છે.
ડાયરીમાં લેખક પેાતાના પરિચય આપે છે. કયા પ્રસંગે પેાતાને કરે છે. પાપ અને પુણ્યના વિચાર અને
અનુભવ નાંધે છે, પેાતાના પરીચિતના એ ક" અનુભૂતિ થઈ તેનું એ ભયાન કાર્યમાં પેાતાના આત્મા કેવી રીતે પસાર થયા તેની હકીકતા એ બેધડક નાંધે છે. મને માજની ભૂલેની નોંધ લઇ કાલના માટે એ શુભ્ર નિષ્ણુય ખાંધે છે. આથી ડાયરીમાં તેના લેખકની સાથી ને સ્પષ્ટ છબી એવા મળે છે.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૫]. જૈન ડાયજેસ્ટ
[૩૯ આજ સુધીમાં થએલાં કોઈ પણ જૈન સાધુએ ડાયરી લખી હોય એવું જાણમાં નથી. જૈન સાહિત્યના ઇતિહાસમાં આ જાતની ડાયરી લખનાર શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી એક માત્ર છે.
તેઓશ્રીએ દીક્ષા લીધા બાદ આ ડાયરી લખવાનું કાર્ય સતત જારી, રાખ્યું હતું. પરંતુ એ બધી જ ડાયરીઓ પ્રગટ નથી થઈ શકી. તેમાંથી ઈ. સ. ૧૯૧૧ થી ૧૯૧૪ સુધીની ડાયરીમાં પ્રગટ થઈ છે. જે ધાર્મિક ગદ્ય. સંગ્રહ તથા પત્ર સદુપદેશમાં ગ્રંથસ્થ થઈ છે.
શ્રમજીની આ ડાયરીમાં મોટે ભાગે તેમનું વિવિધ વિષા પરનું ચિંતન જ જણ્વ છે. તેમનાં આંતરિક જીવનની હકીકતે ઘણી જ એાછી વાચવા મળે છે. અને એવી હકીકત જ્યાં નોંધ પામી છે તે નોંધ પણ અછડતી જ છે.
તા. ૨૩-૧૦-૧૯૧૧ મુંબઈમાં લખે છે –“પ્રારંભ વર્ષમાં કેવી રીતે વર્તવું તેને વ્યાખ્યાનમાં ઉપદેશ દીધે. સાધુના આચારે અને વિચારે કેવા જોઈએ તેનો વિચાર કર્યો.......માનસિક દે અને કાયિક દોષોને નાશ થાઓ !
તા. ૮-૧૧-૧૯૧૧ મુંબઈમાં લખે છે – દરેક મનુષ્યને બે દેવા માટે વ્યાખ્યાન વાંચું છું પરંતુ તેમના આચારે જોતાં વ્યાખ્યાન શ્રવણથી જોઈએ તેવી અસર પ્રાયઃ થઈ નથી આનું કારણ એ છે કે તેઓ ગાડરીયા પ્રવાહની પેઠે વ્યાખ્યાન શ્રવણ કરે છે...”
તા. ૧૮-૧૨-૧૯૧૧ ભાઈંદરમાં લખે છે –“જે જે દુર્ગુણેના સંસ્કાર હૃદયમાં ઘણું ભવથી ઘર કરીને રહ્યાં છે, તે તે દુર્ગુણોને નાશ કરવા સંકલ્પ કરું છું....”
તા. ૨-૧-૧૯૧૨ વાપીમાં લખે છે –પંચ મહાવ્રતના પાઠનું મનન અને તેને અનુભવ કરતાં લાગે છે કે હજી પખી સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે ઉત્તરકરણું ચારિત્રમાં પરિપૂર્ણતયા પ્રવર્તી શકાતું નથી. પાક્ષિક સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે વર્તવાને હું તે પ્રયત્નશીલ અને ઉત્સાહી છું....”
તા. ૧૮-૧-૧૯૧૨ વલસાડમાં લખે છે—હાલમાં વિતા
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦]
બુદ્ધિપ્રભા (તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ વખતમાં ધ્યાન સમાધિને અભ્યાસ સેવવાથી સહજ સુખનો અનુભવ વધતું જાય છે. ભકતનું આગમન અને ઔપદેશિક પ્રવૃત્તિથી સમાધિના ઊંડા પ્રદેશમાં ઉતરવાનો સખત અભ્યાસ થઈ શકતો નથી. પારમાર્થિક કાર્યોમાં પ્રવૃત્તિ કરવાનું કામ અણધાર્યું આવી પડે છે. શુભ પ્રવૃત્તિ સર્વથા આદેય છે, શુભ પ્રવૃત્તિરૂપ ધર્મ વ્યવહાર કર્યો સેવવામાં અંતરથી નિર્લેપતા રાખવી એવો પ્રયત્ન હાલ વિશેષતઃ કરાય છે. ધ્યાનની પીઠિકા દઢ કરવાનું કાર્ય હજી ચાલે છે. ધ્યાન કરતાં કરતાં મન વિશ્રામ પામવાથી સમાધિનો અનુભવ આવે છે.”
તા. ૨૨-૧-૧૧૨ વલસાડમાં લખે છે –“હે આત્મન ! નિષ્કામ બુદ્ધિથી ઉપદેશ ગ્રંથ બનાવવા વગેરે કાર્યોને કર્યા કર !”
તા. ૨૫-૧-૧૯૧૨ અમલસાડમાં લખે છે –જેઓને ઉપદેશ દેવામાં આવે છે તે શ્રાવકોને મોટો ભાગ નિરક્ષર હોવાથી જેન તો સમજવાને માટે અધિકારી પણ વિચાર પ્રમાણે પ્રાયઃ જણાતો નથી તેથી તેઓની આગળ ધર્મકથાઓ કહેવી પડે છે...”
તા. ૩૦-૧-૧૧૨ સુરતમાં લખે છે –“....અમે સમાધિ પ્રાપ્ત કરીને આત્મ સુખ પ્રાપ્ત કરવું એ જ મુખ્ય કર્તવ્ય માન્યું છે. જેટલું થશે તેટલું કરશું.”
તા. ૧૧-૪-૧૯૧૨ પાદરામાં લખે છે –“...આત્મામાં રમણતાં કરતાં આનંદ રસની ઝાંખી અનુભવાય છે. તે વખતે ત્રણે ભુવનમાં બાહ્ય સુખો પણ તૃણ સમાન ભાસે છે. આત્મામાં ઊંડુ ઉતરી ગચેલું અને ત્યાં સ્થિર થએલું મન ખરેખર અંતરના આનંદથી જીવી શકે છે. અને તેનું પ્રતિબિંબ જાણે બાહિરમાં દેખાતું હોય એવો ભાસ થાય છે...”
તા. ૨૬-૪–૧૧૨ પાદરામાં લખે છે:-“આચાર અને વિચા રેની શુદ્ધતામાં ક્ષણે ક્ષણે વૃદ્ધિ થાઓ એમ ઈચ્છું છું. ધ્યાન અને
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
[A
તા. ૧૦-૬-૧૯૫ જેન ડાયજેસ્ટ સમાધિમાં આયુષ્યને ઘણે ભાગ જાય, ધર્મનાં ઉપદેશાદિક કાર્યોમાં આકીનું આયુષ્ય વહે એમ ભાવના ભાવું છું...”
તા. ૨–૫-૧૯૧૨ નાલમાં લખે છે –....તું તે શું કરી શકે તેમ છે તે કાર્ય કરીને બતાવ. હવે વાતેના તડાકા મારવાથી કંઈ વળી શકે તેમ નથી. જે જે કાર્યો તારા જીવનમાં કરવા ધાર્યા છે તે પ્રતિ લક્ષ રાખીને તે તે કાર્યો કરવામાં સદાકાળ મંડ રહે.”
તા. ૩-૭-૧૯૧૨ અમદાવાદમાં લખે છે: “..શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કૃત દશ વિકાલિકની ટીકા વાંચી. શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિએ વિશાળ બુદ્ધિથી કેટલેક ઠેકાણે લાંબુ વિવેચન કર્યું છે. પૂર્વે કરતાં આ વખતે દશવૈકાલિકની ટીકા વાંચવાથી સારો અનુભવ થયે....”
તા. ૧૪-૯-૧૯૧૨ અમદાવાદમાં લખે છે –“આજથી આત્માના મંદ વીર્યનું ઉત્કૃષ્ટ વીર્ય કરવા પ્રયત્ન કરું છું. હું પરમ વીર્યમય છું અને સત્તામાં રહેલું મારું પરમવીર્ય પ્રગટાવવા પ્રયત્ન કરું છું...જે જે સંગોની અને હેતુઓની સામગ્રી પામીને આત્મા તે પરમાત્મા થાય એવા સવેગની અને હેતુઓની સામગ્રી શીઘા પ્રાપ્ત થાઓ તેવો દઢ સંકલ્પ કરું છું.”
તા. ૧૫–૮–૧૯૧૨ અમદાવાદમાં લખે છે –“હું હજી ભૂલને પાત્ર છું. તેમ બીજા જીવો પણ ભૂલને પાત્ર છે તેથી બીજા છે ઉપર પિતાના આત્મા સમાન દષ્ટિ ન રખાઈ હોય અને બીજાઓને ધિક્કાર દષ્ટિથી દેખ્યા હોય તેની હે વિતરાગ ! તમારી પાસે માફી માંગુ છું અને હવેથી સર્વ જીવોની સાથે આત્મ દષ્ટિથી વર્તવા પ્રયત્ન કરવા સંકલ્પ કરું છું.”
કયાંક કયાંક શ્રીમજીએ ડાયરીમાં કાવ્યો પણ લખ્યાં છે. આત્માના પ્રેમમાં તરબોળ બનીને તા. ૨૨-૯-૧૯૧ર અમદાવાદમાં લખે છે –
જ્યાં જ્યાં વિભૂતિ આપની ત્યાં પ્રાણ મારા પાથરું, તવ નામ પિયૂષ પી ઘણું આનંદથી હસો ફ
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨ ]
બુધ્ધિપ્રભા
મારું હૃદય સોંપ્યું તને એ પ્રેમમાં અણું કહું, તારા વિના સાક્ષી નથી તારા વિના રહેવુ નથી, તારા વિના વવું નથી તારા વિના જેવુ નથી. મારું અને તારું અરે એ ભેદ્દે પણ ભૂલી ગયા, આધ્યેય ને આધાર તું જિનરાજ તું યાન રહ્યો...છ
[તા. ૧૦-૩-૧૯૬૫
આવી તદ્દન અંગત અને પેાતાની પ્રવૃત્તિએ ને ભાવના, સંકલ્પ અને ક્ષમાપનાની નોંધા ઉપરાંત કેટલેક ઠેકાણે વિસ્તારમાં આવતાં પ્રકૃતિના દસ્યાનું વણું ન, પેતે વાંચેલા પુસ્તકાની પેતા પર થયેલી અસર, સમાજના સનિષ્ઠ સેવાના દેહાંતની આલેચના ને તેમની ગુણપ્રશ`સા પશુ નોંધાયેલ છે.
પર ંતુ સૌથી વિશેષ તો ધ્યાન ખેંચે છે. સમાજના હિંત ચિંતનની વિચાર ધારાએ. જેનાતી વસ્તી ઘટતી જોઇને, જૈનાની પ્રતિભા ઝાંખી પડતી જોઇને, જૈનામાં પૈસી ગયેલાં વેર ઝેરનાં ઝગડાં જોઇને તેમજ જૈનાને નિષ્ક્રિય અનેલાં જોઇને; અનેક જગાએ પેાતાની ૧ વ્યથા હાલી છે. જરૂર પડે ત્યાં ચાબખા મારતા લખાણ પણ લખ્યાં છે. અને પ્રેરક પ્રગતિના રાહુ પણ ચીંખ્યા છે. સાધુએ માટે પણ ઘણું લખ્યુ છે. તેમના શિથિલાચાર, અભ્યાસની મંદતા. વગેરે પર કડક આલેાચના પણુ કરી છે.
અને માત્ર જૈન સમાજ, જૈન ધર્મ અને જૈન સાધુ ઉપર જ નહિં લખતાં પ્રકી વિષયા પર પણુ સંક્ષેપમાં ખૂબ જ સુંદર ચિંતત આલેખ્યું છે. કેળવણી, વિજ્ઞાન, આરોગ્ય, બ્રહ્મચર્ય, વિશ્વશાંતિ, ગુરુકુળ, પત્રકારિત્વ, લેખક્રા, પુસ્તકાલયે, વગેરે અનેક વિષયે! પરંતું ચિરંતન આ ડાયરીમાં વાંચવા
મળે છે.
નિત્ય તૈધ રૂપે આ બધું લખાયેલું હેાઇ તેની ભાષા સુંદર અને સરળ છે. કયાંય દુર્ગંધતા નથી. પ્રસાદ અને પ્રવાતુ એક ધાર્યાં વહ્યો જાય છે,
અને આ ડાયરીમાં આલેખાયેલું. ચિ ંતન એટલું બધુ વૈવિધ્ય સભર અને વિશાળ ભાવનાથી લદબદ છે કે જૈન સિવાય ખીજે ક્રાઇ પણ વાચક આ ડાયરીએ વાંચે તા તેને તેના યેાગ્ય ભાયુ આમાંથી મળી જ રહે, અલબત્ત તેમાં જૈન સમાજ અને જૈન ધર્મ' વિષે ઘણું લખાયેલું છે છતાં પણુ તે સિવાય જે ખીજું લખાયેલુ' છે તે ખરેખર ઉત્કૃષ્ટ ચિંતન છે.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ )
જૈન ડાયજેસ્ટ
[૪૩:
એ ડાયરીએને વાંચવાથી તટસ્થ વાચકના માનસ ઉપર આવી જાઈ એક છાપ ઊભી થાય કેઃ—
“શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી એક અપ્રમત્ત આત્મા હતા. તેમના વિચાર વિશાળ અને ઉદાર હતા. સર્વ જીવા પેાતાના આત્મબળને ઓળખે અને આત્માની ઉન્નતિ કરે એ જેવા તેમની સદાય ઝંખના હતી.
તે સત પણ હતા સમ્યગ સુધારક પણ હતા. હિતચિંતક પણ હતા અને તેવા જ સમાધિ-ચે મસ્ત હતા. તેમની આ ડાયરીએ એ તેમના જીવન અને કવનને સમજવા માટે એક દસ્તાવેજી સાધન રૂપ બની રહેશે....”
ORHISTORIANONIMO QAR QARAHOSOYOODAY!
//////////... ? |||||||.. ||}}}} C still!
મુંઝાવાની જરૂર નથી
તમારી દરેક મનકામના અમે પૂર્ણ કરી આપીએ છીએ આ બધુ અમે જ્યોતિષ, પ્રશ્ન, હસ્તરેખા, મુર્હુત આડી-અ’તરી વગેરે અધ્યાત્મની શકિતથી કરીએ છીએ. —: મા યા લખા :–
‘નવશકિત’મનમેાહન શર્મા
C/o મેઘરાજ જન પુસ્તક ભંડાર,
2. નં. C/o ૩૩૩૨૧૩
સમાજ
ગેાડીઝ ચાલ, ગુલાલવાડી, મુંબઇ ન. ૨
સમય : બપારના એ થી સાત
ઘરનું સરનામુઃ-ઘરે સવારના ૮ થી ૧૨ • નવશકિત ? મનમેાહન શર્મા
૧૪, એડનવાળા મેન્શન, પરસાતમ ખેરાજ રાડ, પાંચ રસ્તા, મુલુ'ડ મુંબઇ ૮૦ C/O ||||||||||||
10.||||............ .... ||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
જે સામયિકના સંપાદકે પિતાના સામયિકમાં સમાલોચનાને
વિભાગ ચલાવે છે
તેઓ માટે
બહુ મૂલ્ય માર્ગદર્શન આપી જતે શ્રીમદ્
બુદ્ધિસાગરસૂરિજીને એક અગ્રંથસ્થ લેખ •Σ ΒΣΣ «ΟΣΣ ΣΣ ΦΥΣΟΣ» τιΣ ΣΣ
સમાલોચના
સ્વાર્થલોચના ને -CK _ = » «D_KRI છ -
આજકાલ સમાચના કરનારા લખેલા વિયેની સમાલોચના કરવામાં સાક્ષર સમાલોચની સંખ્યા કુદકે આવે છે તે વિષયોને પરિતઃ સમ્ય
અને ભુકે, અળસીયાની પેઠે ઉભરાઈ આવકવા જોઈએ અને પછી જે " જતી દેખવામાં આવે છે. ઘણાખરા વિષય ઉત્તમ હોય તેની પ્રશંસા કરવી સમાચકે તો પિતાને પક્ષ જાળ- જોઈએ અને જે વિષય બરાબર ન વવાનું ધ્યાન ધારીને સમાલે ચનાનું લખાચા હોય તે વિષયને દાંતની સાથે • ભુંગળ ભટીઉં છપાવીને લંકાની અમુક રીતે આલેખવો જોઇએ એમ આગળ પિતાની સમાચક બુદ્ધિની લખાને અભિપ્રાય દર્શાવવો જોઈએ. કિંમત કરાવે છે. સમાલોચના કરનાર પ્રથમ સમા
સમાલોચના કરનારે અંગત લેચના કરવાની પ્રેગ્યતા પ્રાપ્ત કરવી વેર, ષ, ઇર્ષ્યા, પક્ષપાત અને •ઈએ. જે જે ગ્રંથની સમાલોચના સંચિત દૃષ્ટિને ત્યાગ કરવો કરવામાં આવે તે તે ગ્રંથના વિષય અને કર્તા કરતાં પોતાનામાં વિશેષ
જોઈએ. સંકુચિત દૃષ્ટિથી સમાકાન હેવું જોઈએ. જે જે ગ્રંથમાં લેચના કરનારા પિતાનું સ્પષ્ટ
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
w, ૧૦-૬-૧૯૫ જેન વયજેસ્ટ
['ક હૃદય બહાર જાહેર કરી શકતા કરભાણું વિવાહેતુ, નથી.
રાસભા વેદ પાઠક સમલેચના કરનારે ગ્રંથકર્તાની
પર પર પ્રસંસન્ત, યોગ્યતા અને તેના આશયને જાણવા
અહેરૂ૫ અહેવનિઃ જોઈએ. ગ્રંથકર્તાના આશયને જાણ્યા ' ઊંટના વિવાહમાં ગધેડ વેદપાઠ વિના પિતાની દૃષ્ટિ પ્રમાણે ગમે તેવા
કરનાર બન્યા. ગધેડાએ ઊંટને કહ્યું. અભાવ બાંધવાથી ગ્રંથકર્તાની લાગ ને દુઃખાવવાના પ્રસંગ ઉભા થાય
અહે! ઊરો! તમારે રૂપ કેટલું છે. શ્રેયકર્તાના અમુક વિષયથી જગ- સુંદર છે ? તને કંઈ જાતના ફાયદ થનાર
ગધેડાની આવી પ્રશંસા સાંભળીને છે. તે સંબંધી ખાસ લક્ષ રાખીને સમાલા-અના કરવી જોઈએ.
ટોએ પણ પ્રશંસા કરતાં કહ્યું:
અહો રાસભો ! તમારે સુર પણ કેટલે સમાલોચના કરનારમાં સવાઈ
સુમધુર છે ! ! ! બુદ્ધ અને પતિ ત્રતા ન હોવી જોઈએ. ગ્રંથ કતની સાથે તેને અમુક વાથે કેટલાક ગ્રંથકર્તાઓ પરસ્પર આંતસંબંધ હોવાથી અને તેની સિદ્ધિના રીક સંબંધી એક બીજાના ગ્રંથની અર્થે વાહ વાહનાં બણગાં કુકવા સામસામી આલોચના કરી ઉપરની ઇત્યાદિ લખાણથી સ્વાર્થ બુદ્ધિ તુરત જાણી શકાય છે. અને વાચકોને
કહેવતને અનુસરે છે. તેથી સમજવાનું સમાલોચનાને સ્થાને સ્વાર્થ કે તે ગ્રંથકર્તાના વિચારોની ખૂબીઓ લોચનાનો ભાસ થાય છે. પરતંત્ર- તથા દેશે ક્યા ઠેકાણે છે તે આવતાની બેડીમાં જકડાયેલ અમુક ગ્રંથના લકવાનો પ્રયકર્તાને તેમજ વાચકોને વિષયની સમ્યમ્ આચના કરી શકતો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થતી નથી. નથી. પરસપર એક બીજાની પ્રશંસા કરનારાઓ ગ્રંથની ઉત્તમ રીતે સમાં સમાલોચકમાં મધ્યસ્થ ગુણ હવે લોચના કરી શકતા નથી. અમુકે જોઈએ. તે ગ્રંથનું ઉપરચોટિલું બનાવેલ ગ્રંથની અમુકે પ્રશંસા કરી અવલોકન કરનાર ના હેવા અને પિતાને ઉત્તમ અભિપ્રાય દર્શાવે જોઈએ. કેટલાક સમાચો તો, તે અમુકે બનાવેલા ગ્રંથની રમંકે અમુક વિદ્વાને સારા થ લખે છે, સાચી પ્રશંસા કરવી જોઈએ. તેમની ઉંમર નાની છે, દુનિયામાં તે
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૬.
બુધપ્રભા ( તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ પ્રસિદ્ધ છે, ગ્રંથ લખતાં તેમને ઘણું સમાલેચનાનું મનન કરેલું હોવું જોઈએ ખમવું પડયું છે, તેઓ અમુક કુળના અને તે સંબંધો બહોળા અનુભવને છે વગેરે વિષયોને હાથમાં ધરી;
ધારણ કરનાર છે જે ઇએ. સમાલોચનના વિષયથી ભિન્ન જ વિષયની નસંધ લે છે. પણ આ ગ્રંથકર્તાએ જે વિષયો લખ્યા બરાબર નથી. સમાલોચકે ગ્રંથકતા હોય તે શાસ્ત્રોના અનુસારે છે કે ગ્રંથનો ભાવ, તેની ગંભીરતા, તેની પોતાની બુદ્ધિ કપનાથી લખ્યા છે ? લેખન શિલી શબ્દની સરળતા કઠિ. તેમાં જમાનાને અનુસરી જે જે ઉમેર્યું નતા અને વિષયાનુક્રમ વગેરે સંબંધી હોય તેનું નિરીક્ષણ કરનાર હો ખાસ લક્ષ રાખવું જોઈએ. અને જોઈએ. જૂના અને નવા વિચારે ગ્રંથકર્તાએ જે વિચારો દર્શાવ્યા વગેરેને જાણકાર જે સમાલોચક હેય હેય તે તે વિચારોની ઉત્તમતા વગેરે છે તે તે સમાલોચનમાં પણ પ્રકાશ સંબંધી અવકન કરવું જોઈએ. પાડી શકે છે. સમાચક પ્રાચીન
અને અર્વાચીન મતોને અને વિષય ગ્રંથને વિષય આધ્યાત્મિક હાય ગ્રને અનુભવ કરનાર છે જોઈએ. અને સમાલોચના કરનાર તે વિષયમાં બોરનું બટ પણ ન જાણતા હોય તે
સમાચકને પરીક્ષાની કેટીમાં સમાચનાને નામે, ગમે તે પ્રકારનો મૂકી શકાય. આથી પરીક્ષક કરતાં પણ પચરંગી ખીચડે યા છાર કરે તે વિશેષ વિદ્વાન હૈ જોઈએ. તેમાં આશ્ચર્ય નથી.
સમાચક ગાડરીયા પ્રવાહમાં સમાલોચકે, લખેલા વિષયને
વહેનાર અને મીયાંને ચાંદે ચાંદ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી અવલેકીને તેની ખુબીઓ કહેનાર ન હોવા જોઈએ. ગ્રંથઅને ખામીઓને ભિન્ન ભિન્ન કરનાર કર્તાના એક પાનાને વાંચી, તે વાંચવાના હવા જોઈએ. સમાલોચના કરનાર સમય કરતાં તે સંબંધો વિચાર કરવામાં ભાડુતી માણસ હૈ ન જોઈએ
દશ બાર ગણે વખત ગાળનાર છે તેમજ તે બીજાના વિચારોથી દબાયેલે ન હવે જોઈએ. સમાલોચના કરનાર ગ્રંથના પૂર્વાપર સંબંધને
સમાલોચના કરનાર પ્રામાણિક પરિવણ ઉદેશ પ્રવક જાણનાર હો અને નિઃસ્પૃહી લેવો જોઇએ. સમા
એ. વળી તેને અનેક ગ્રંથની લોચક પ્રામાણિક હેય છે તે તેની
જોઇએ.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ ] જેન ડાયજેસ્ટ
[૪૭ સમાલેના પર વાચકોને વિશ્વાસ એગ્ય અને તય શબ્દોમાં સમાપ્રગટે છે અને તેથી ગ્રંથની ચાતા લેજના કરવી જોઈએ. પ્રમાણે ગ્રંથ કર્તાને સન્માન ઉત્તેજન,
સમાલોચના કરનાર ગ્રંથ કતના યશ વગેરેની પ્રાપ્તિ થાય છે.
અશુભને ઈચછનાર હોવો ન જોઈએ.
ગ્રંથકર્તા જે જૈન શાસ્ત્રને અનુસરી સમાલોચના કરનારમાં વિષે સંબંધી સપષ્ટ વિવેચન કરવાની શકિત
બંધ રચતા હોય તે તેણે આગમો હોવી જોઈએ અને બીજા ગ્રંથેની
અને પ્રમાણિક પૂર્વાચાર્યોના ગ્રંથોના
અનુસારે ગ્રંથ રચ્યો છે કે નહિ તેનું સાથે ગ્રંથના વિષયોની તુલના કરીને તેમાંથી નિષ્કર્ષ કાઢવાની શક્તિ હેવી
તેણે સભ્યનું અવલોકન કરવું જોઈએ.
જૈન શાસ્ત્રોને પરિપૂર્ણ અભ્યાસ કર્યો જોઈએ. ગ્રંથ કતનો સમય અને તેની
હોય છે તે ગ્રંથકર્તાના ગ્રંથની સમાઆસપાસના પ્રસંગેની લેખકના હદ
લે ચના કરવા શકિતમાન થાય છે. ચમાં કેવી રીતે અસર થઈ છે અને તે સંબંધી લખેલા વિચારોમાં તેની
જે સમાચકે પોતાની શાનઅસર તે સાથે કેવી રીતે ઓતપ્રોત શકિતની તપાસ કર્યા વિના ગમે થઇ છે તેને ક્ષીર નીરની પેઠે ભેદ તે ગ્રંથની સમાલોચના કરવાને પાડનાર સમાલોચક હોવું જોઇએ. ડોળ ધારણ કરે છે. તેઓ સમાસમાચક જે સુધારક કે
લોચક પણાના નામને શાભાવી સનાતની હોય તે પણ તે ગ્રંથ
શક્તા નથી. કર્તાને ભિન્ન મત પક્ષનો જાણું
સમાચના કરવાનું કાર્ય ધારીએ
તે કરતાં ઘણું મુશ્કેલ છે. હાલ તે તેને અન્યાય આપનાર હોવા એ ગ્રંથની સમાલોચના કરનાર સમાન જોઈએ.
લોચક હોય છે તેની સમાચન પરથી સમાચક પિત્ત જે વિષયને વાચકે સમાલોચકના હદયની સમાપ્રશસે છે જે વિષયમાં દેવ દેખાડે તે
લોચના કરે એવો પ્રસંગ પ્રાણે થાય છે. અનેક સુયુક્તિો અને બીજા ગ્રંથના સમાલોચક પાતાના સમાલોચના પ્રમાણથી સિદ્ધ કરનાર છે જોઈએ.
કરાવે એમ ન બને તેવું લક્ષ
રાખવામાં આવે તે યોગ્ય ગ્રંવાને સમાચકે સમાલોચના મધુર, ઘણે સત્કાર મળી રહે.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮ ]
બુદ્ધિપ્રભા
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
સમાલેાચના કરનારે સમાલોચના સમાલોચનાનું સાહસ કરે તો તે
કરવામાં ભૂલ ન થાય તે સંબધી ઉપયાગ ધારણ કરવા જોએ. સમા લાયકે મેહાંધતા દૂર કરવી જોઇએ. સમાલેચનામાં ગ્રંથના ઉત્તમ વિષયેાને પરિપૂર્ણ ચિતાર આપવા જોઇએ.
સમાલોચના કરતાં ન આવડે તે સમાલોચના કરવી નહિં એ કાર્ય સારું છે. પણ સમાલેારાનાના નામે છરડા વાળવો એ ખરાબ કૃત્ય છે. અલ્પબુદ્ધિવાળા સમાલોચક મહાલેખકાના અથની
★
Y
Office
ગબડી જાય છે.
સમાલાના કરવામાં સત્ય તરી આવવું જોઇએ. હાલમાં જે સાક્ષરે સાપેક્ષ ષ્ટિથી સમાલેચના કરતા હોય તે તેમાં અનેક રીતે સત્યના અંશને આલેખી શકે,
ગમ, સ્નેહ, પ્રેમ મિત્ર, સ્વામી અને અંગત સુખ ગ્રેયકર્તાના ગ્રંથની સમાલંચના સારી રીતે થઈ શકતી નથી. વિદ્વાન ઉપયુક્ત વિચા અને ધ્યાનમાં રાખી સમાલોચના કરશે તા વિજય પ્રાપ્ત કરી શકશે.
અપ્રિલ ૧૯૧૩ ના બુદ્ધિપ્રભામાંથી]
JAYANT
A leading name in Packaging One of the largest Manufacturers of Double wall heavy Duty Corrugated Shipping Containers for Export, Corrugated Paper Rolls, Boards and Other Packaging Requisites Contact
JAYANT PAPER BOX FACTORY
30, Western India House,
Sir P. 1. Road, Fort, BOMBAY-1, (B. R. )
253145 252478
—: Phones ... 55237-8 Kurla Factory.
571196 Andheir Factory.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમદ બુલિશાગરિક
બો ધ ક થા ઓ.
શ્રીમદ્જીએ પિતાની ડાયરીમાં નોંધ્યું છે કે –“શ્રાવકોને મોટો ભાગ નિરક્ષર હેવાથી તેઓની આગળ ધર્મ કથાઓ કહેવી પડે છે.......”
અહીં એવી જ બે કથાઓ રજૂ કરવામાં આવે છે.
બને કથાઓમાં હાસ્ય છે અને ઉપદેશ પણ.
શ્રીમદ્છની ઉપદેશ શૈલીનું તેમાં દર્શન થાય છે. વાંચેક
દલ્લી લુંટાઈ અને રાણીને વિલાપ
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦ ]
બુદ્ધિપ્રભા
ગુજરાતમાં આન્નેલ ગામમાં ધરૢા રજપૂતે રહેતાં હતાં. એક ઘરડી રજપુતાણી એક દિવસ દળી ઊઠી અને તેણે ખીજી સ્ત્રીને કહ્યું કે દલી નહી.
આ સાંભળી તે બહેરી
[તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
કથા પહેલી
તેના માંમા દાંત ન હાષાથી તે આ પ્રમાણે મેલી. સ્ત્રી સમજી કે—દલી લુટી
આ વાત દશ સ્ત્રીઓમાં ફેલાઈ અને અંતે આખા ગામમાં વાત ફેલાઈ ગઇ કે દલ્લી લુંટાઇ—દલ્લી લુયઈ !!!
આમ દલ્લી લુંટાઇના ભયથી ગામના લેકે ઢાલ તલવાર લઈને સજ્જ સુઈ ગયા. અને બઢ્ઢાના ભડાકા કરવા લાગ્યા.
એક શેઠના કાને આ વાત આવી તેથી તેણે એક રજપૂતને પૂછ્યું કે ભાઈ ! દસ્તો લુંટાઇ એવા કાગળ કાને ત્યાં આવ્યે ?
રજપૂતે કીધું કે આખું ગામ જ્યાં જાણે છે ત્યાં વળી કાગળનું તમારે શું કામ છે?
છતાંય શેઠે ફરી પૂછ્યું કે પશુ દલ્લી લુંટાઇ એવા ખખર કાણું લાવ્યું તે તે કહા ?
રજપૂતે કીધું કે શે એ બધી તપાસ તમે કરે, અમે તે એટલું જાણીએ કે કલ્લી લુંટાઈ.
શેઠે તપાસ શરૂ કરી તપાસમાં પેલી બહેરી રજપૂતાણીએ વાત કરી ત્યાં પત્તો લાગ્યો આથી રોઢ અને રજપૂતા એ ઘરડી રજપૂતાણીને ત્યાં ગયા. ત્યારે શેઠે પૂછ્યું કે—
મા દલ્લી લુંટાયાની વાત તમે કરી છે?
ત્યારે પેલી ઘરડી રજપૂતાણીએ કહ્યું કે ના રે ભાઈ! હું તે। માંઈ નથુતી નથી. મેં તે એ પાડાસણને કહ્યું હતું કે હુ. તા દળી ઊઠી.
ઊઠ્ઠી કે હું બહેરી વાથી મેં એમ
ત્યારે પેલી પાડાસણૢ માલી સ્તંભળ્યું કે દલ્લી લુટી !!!
આ સાંભળીને તે બધા જ હસી પડયા.
સાર:-કાઈ મનુષ્ય કોઈ સબધી વાત કરે તેા તેના બધી માજુથી વિચાર કરી નિર્ણય કરવા જોઇએ કે જેથી પાછળ પશ્ચાતાપ ન થાય.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫]
જૈન ડાયજેસ્ટ
[પ૧
કથા બીજી
ગુજરાત દેશમાં વિદ્યાપુર નગર હતું. ત્યાં એક રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તે રાજાને એક ભેળી રાણી હતી. આ શણીને એક કુંભારણ સખી હતી. તેના વિના રાણુને ગમતું નહોતું.
આ કુંભારણને એકેય સંતાન ન હતું. તેના ઘરે એક ગધેડી હતી. તે ગધેડીને એક બચું આવ્યું તેનું નામ મદની પાડવામાં આવ્યું.
કુંભાર મદનીયાને પુત્રની પેઠે પાળવા લાગી અને તેની સારી બરદાસ કરવા લાગી. આ મદન ઘેળ હતું અને કુંભારણને તે ઘણે જ હાલે હતે. એક દિવસ તે માંદા પડે અને મરી ગયે.
| કુંભાર અને કુંભારણે પુત્રની પેઠે તેનું મૃત કાર્ય કર્યું. મદનીચા ગધેડાના મૃત્યુને લીધે કુંભારણ રાણી પાસે જઈ શકી ન હતી. આથી રાણીએ એક દાસીની મારફત ખબર કઢાવી કે આજ કુંભાર કેમ નથી આવી તે જાણી લાવ.
દાસીએ આવીને કહ્યું કે તેને વહાલે મદનીયો મરી ગયું છે. રાણી વિચારવા લાગી કે તેને મદનીયો પુત્ર મરી ગયો છે તેથી મારે પણ રડવું જોઈએ. આમ વિચાર કરી તે ધૂકે ને ધ્રુસ્કે રડવા લાગી.
રાજાએ આ વાત જાણું અને તે પણ વિચારવા લાગ્યું કે રાણીનું કોઈ નજદીકનું સગું મરી ગયું હશે તેથી તે મારું પણું સગું થાય માટે મારે પણ રડવું જોઈએ. આમ વિચારી રાજા પણ રડવા લાગ્યો.
રાજારાણીને રડતાં જોઇને પ્રધાન અને કારભારી પણ રડવા લાગ્યા. અને સૌ રડતાં રડતાં ચૌટા વચ્ચે ચાલવા લાગ્યા. આ જોઈને શેરિયાઓ, વેપારીઓ વગેરે પણ રડવામાં સાથે થયા. અને આમ અઢારે વર્ક ની રડતી તળાવના કાંઠે જઈને બેઠી.
એવામાં એક ચારણ કવિએ પૂછયું--હે મહારાજાધિરાજ ! આપના સગામાં કેણ મરી ગયું છે?
રાજાએ કહ્યું કે રાણી જાણે. રાણીને પુછ્યું કે તે કહે છે : ' કુંભારણને મદની દીકરે મરી ગયો છે. કુંભારણને ત્યાં ખબર ... માલૂમ પડયું કે—
મદની ગધેડ મરી ગયું છે. આ સાંભળીને તે સૌ ઝંખવાણું પડી ગયા.
સાર–દેખાદેખીથી કે ક્રિયા કરવાના કરતાં તે ક્રિયા બરાબર સમજીને કરવી.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમદ્દજીએ અનેક પત્ર લખ્યાં છે.
એ પત્રો ગદ્યમાં લખ્યાં છે તેમ કાવ્યની બાનીમાં પણ લખ્યાં છે.
અહીં ત્રણ કાવ્ય પત્ર રજુ કરવામાં આવે છે.
પત્ર એકમાં પત્રની ચર્ચા છે. પત્ર બેમાં ઉપદેશ છે. પત્ર ત્રણમાં સમાજની હિત ચિંતા છે.
શ્રીમદ્જીની કાવ્ય પર કેવી હટી હતી તેમજ સમાજ અને ધર્મ તરફનું તેમનું ચિંતન કેવા પ્રકારનું હતું તે આ ત્રણેય કાવ્ય પત્રો વાંચવાથી સમજાશે.
પત્રો
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
જૈન ડાયજેસ્ટ
પત્ર એક
પ્રેમ વિના શું પત્ર રે, પ્રેમ વિના શી વાત, વાત કદી નહિ થાત.
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ ]
હૃદય મળ્યા વણુ દિલની,
હૃદય મળે સંકોચ થા? શો લજજા અવકાશ; દીલ ન ઉતરે પત્રમાં, તે નહિ પત્રવિલાસ. દીલની, વાતેા પત્રે થાય; દીલડું શુષ્ક જણાય.
મન મળતાં મન મેલ તેા, પ્રેમે હાય ન લેશ; શ્રદ્ધા ભક્તિ જ સહ્યુ તે, અંતર હાય ન લેશ.
દીલ મળે ત્યાં લૂખાં પત્ર નીહાળતાં,
[ ૫૩
જેનુ મન જેમાં લખ્યું, તેમાં તેને પ્યાર; મન મળતાં 'કાચ શે ? હૃદય પ્રેમથી ધાર.
પ્રેમે મન આનંદમાં, પ્રેમે પત્ર લખાય; પ્રેમ વિના નહિં ધર્મ છે, સમજીને સમજાય. દુનિયાની લજજા થકી, મનમાં રાખે ભીત; પત્ર લખેસ કાચથી, એ નહિ ઉત્તમ રીત.
અંતરના ઉદ્ગારથી, પત્ર અને છે એશ; અંતરના ઉદ્ગાર વણુ, શા લખવાસ'દેશ. દુનિયાની શી લાજ ? પામેા શું સામ્રાજ્ય ? દુનિયા ારંગી સદા, તેનામાં શું સાચ ? સદ્ગુરુ વાણી સત્ય છે. ખાકી જાણ્ણા કાચ.
દેવ ગુરુના પ્રેમમાં, લાગે કાજ સરે નહિ,
પત્ર લેખ ગંભીર છે, જાણે સાચા ભક્ત, દિલ દિલની વાતે લહે, શિષ્યવૃત્તિથી શક્ત.
ધ્રુમ કમ વૃદ્ધિ હા, પ્રેમી પ્રશાલાલ, બુદ્ધિસાગર ધર્માંથી હવે મગલમાલ.
⭑
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પછી
બુદ્ધિપ્રભા તા૧૦-૬-૧૯પ
પત્ર બે લખેલા પત્રને ઉત્તર, લખે તે તે સકલ વાં; પ્રભુના પંથમાં વહેતાં ગતી એ પંથીઓની છે.
બને છે ભાવી અનુસારે પ્રયત્ન પણ થતાં એવા
કરી ઉદ્યોગ નહિ ત્યજવો, સકલ છે યત્નની પાછળ, હૃદય તેવું બની ઢીલું, નથી ઉત્સાહ વણ કાંઈ નથી ઉત્સાહ, પ્રીતિ વણ, કરું પ્રીતિ પ્રભુ બોધે.
અનન્ય શુદ્ધ પ્રીતિથી, પ્રભુને ધર્મ ધરવાને
ગુણે બીજ વિકસાવી, ગુણોને બાગ શોભાવો. કરી લે શેધ સાચાની, રમણતા રાખ હરદમ તું, પ્રભુથી લય લગાવીને, વહે આગળ અચળ પ્રેમે.
પામે વૃદ્ધિ નિશદિન સદા, સદ્ગના પ્રતાપે, પ્રજ્ઞા તારી નિશદિન વધે, સત્ય સિદ્ધાંત પાડે. રાચી માચી પ્રભુ ગુણ લહી, સત્ય આનંદ ચાખે એવી આશીઃ નિશદિન દઉં, મને લાભ પામે. કર્તા ભોક્તા નિજગુણ તણે, શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વામી, જ્ઞાનાનંદી વિભુ ગુણમય, શુદ્ધ દષ્ટિ થકી જે. ભેગી યેગી નિજગુણ તણે, ધ્યાનથી શીઘ થાજે, આશઃ એવી નિજગુણ તણ, જીવને જીવ દે છે. કર્તા ચેતન નિજ ગુણ તણે, કર્મ છે મોક્ષ સિદ્ધિ, સદ્ જ્ઞાનાદિ કરણમય છે, સંપ્રદાને ગુણનું. જે જે દો નિજ થકી ટળે, તે અપાદાન જાણો, આહારી એ સહજ સુખને એમ બુધ્યિબ્ધિ વાણી.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦–૧૯૬૫]
જૈન ડાયજેસ્ટ
પુત્ર ત્રણ
[ ૫૫
વડાલી
સ. ૧૯૭૧ મહા સુદી ૧૨
શા. આત્મારામ . ખેમચક્ર તથા શા. કેશવલાલ નાગજીભાઈ, ચૈાગ્ય ધ લાભ.
લખેલેા પત્ર તત્ર વાંચ્યા, હકીકત સહુ લખી જાણી; વિહાર ધ્રુવદનને થતા ઉપદેશ જૈનને ઘણાં જિનમંદિરે જૂનાં, વડાલી ખેડબ્રહ્મામાં; તથા દેશલ પાળેામાં, નિહાળે તેષ મન થતા. હજી કુંભારીયા આબુ, જવાનું પ્રાયઃ થાવાનું, રૂચ તા લાભ લેવાને, કદી ના ભૂલ આ વખતે, હતી ઝાહોજહાલી બહુ, પૂર્વે જ જૈનેાની; જણાતી ના અધુના એ,
અહો
હજી તા જૈન બંધુઓ,
પરસ્પર કલેશ કાંકાશે,
ભણે ના ધર્માંની વિદ્યા,
ગતિ છે દેવની ન્યારી. પડયા છે ઘાર નિદ્રામાં; નકામુ આપ્યુ ગાળે છે. પરસ્પર સોંપી ના ચાલે; રહી ના પડતીમાં બાકી. વધે છે કલેશ જૈનેામાં, ખરાબીએ વધે તેથી, ઘટે છે જૈનની વસ્તી, થશે યુ ભાવિમાં એથી, ઘણાં નિધન અરે જેને, ગમે ત્યાં લીખ માંગે છે; મરે રખડી ઘણાં બાળકા, ઘણાં વટલાય છે જને.
અરે આ શી દશા આવી,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
અતિપ્રભા ( તા. ૧૦-૬-૧૯૫ ગૃહસ્થો લક્ષ્મીના મદની, કરે છે રાખ લક્ષ્મીની, કરે નાસહાય તેઓની, સ્વધર્મીની સગાઈ કયાં; નકામાં ખર્ચ જનમાં, થતી લખલૂંટ લક્ષ્મીની, ગુરુએ પોક પાડીને, કથે તેની અસર કયાં છે. સ્વચ્છેદે વર્તતા જેને, નહિ ગણકારતા સાચું, ભમાવ્યાથી કુગુરુઓના, નિપે શ્રેયમાં પથરા; ગુરુકુળ વિના પ્રગતિ થવાની ના ગૃહસ્થોમાં સુધારે એ જ જેનેને, ખરેખલ હાલ કરવાને. રહ્યા પાછળ અરે જેને, વધે આગળ અરે બીજા, નિહાળે ના અરે અંધ, પ્રવૃત્તિમાં રહ્યા પાછા; પ્રવૃત્તિ વિણ નિવૃત્તિની, કદી રક્ષા ન થાનારી, જુવે જેને અરે કયાંથી, ગુરુગમ વણ થતું ના કાંઈ. હવે તે જ્યારથી જાગ્યા, અહો હો ત્યારથી કરશો, સદા જેનેન્નતિ કાર્યો, તમારું શ્રેય છે તેમાં ઉઠાડે ઉંઘતાઓને, જગાડીને કરે કાર્યો કરે સેવા ઉદય માટે, પરસ્પર સહાય આપીને. પરસ્પર મિત્રો ધારીને, નકામા કલેશ ટંટા, ત્યજી મોટી ધરી દષ્ટિ, કરો જેનેન્નતિ સેવા; ગુરુ આજ્ઞા ધરી શી, હઠો ને સંકટ પડતાં, બુધ્યબ્ધિ સદ્દગુરુ શિક્ષા, પ્રમાણે વર્તશો યત્ન.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
અધર.
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી
અરમાન
જમાના પ્રમાણે જૈનધર્મમાં પરિવર્તન કરનારા વિચાર ધરાવનાર તેમજ તે પ્રમાણે જાહેર વ્યાખ્યાનની પીઠ પરથી ઉપદેશ દેનાર જૈન સાધુઓ આંગળીને વેઢે ગણી શકાય તેટલા જ થઈ ગયા છે. એવા સાધુઓમાં શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીનું પણ એક મહત્વનું સ્થાન છે.
જમાનો ઓળખીને નહિ ચાલો તે પસ્તાવું પડશે એવી ઘેરી ચેતવણી તેમણે અનેક ગ્રંથમાં આપી છે. અને જમાના પ્રમાણે શું શું કરવું જોઈએ તેને અનેક ગ્રંથમાં તેમણે નિર્દેશ કર્યો છે.
તેમનાં અરમાન હતાં. ગુરુકુળ: સાધુ મહારાભા અને જ્ઞાન ભંડાર જમાનાની એ માંગ હતી, અને આજે પણ છે.
એ અરમાન હજુ પણ અધૂરાં છે. કેઈ ભડવીર એ પૂરા કરશે કે ?
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮]
બુદ્ધિપ્રભા
તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ
ગુરુકુળ
જૈન શ્રાવક ગુરુકુળ, જૈન શ્રાવિકા ગુરુકુળ, જેન સાપુ ગુરુકુળ, જૈન સાધ્વી ગુરુકુળ એ ચાર ગુરુકુળ સ્થાપવાની ખાસ જરૂર છે.
જેન ધર્મનું શિક્ષણ આપીને જૈન ધર્માભિમાન જગાડે, જૈન ધર્મ પર પૂર્ણ શ્રદ્ધા કરાવે અને જેને અન્ય ધર્મીઓની સાથે તેમજ જ્ઞાનચર્ચામાં પાછા ન પડે તે માટે ગુરુકુળ સ્થાપવાં જોઈએ...
ધર્મ વિદ્યા વિનાની એકલી કમ વિદ્યાથી આત્મોન્નતિ થતી નથી. માટે જૈનેના જે કરે રૂપિયા બીજી બાબતમાં ખર્ચાય છે તેમાંથી ઘટાડો કરીને, જૈન ધર્મનાં ગુરુકુળો સ્થાપીને જૈન ધર્મ શાને અભ્યાસ કરાવવામાં હવે જરા પણ વિલંબ કરવો જોઈએ નહિ.. - વીર્ય ન હોય તો શરીરને નાશ થાય છે તેમ જે કમમાંથી ધાર્મિક જ્ઞાન અને ધાર્મિક પુસે નષ્ટ થતાં જૈન કેમની આત્મા વગરના શરીર જેવી દશા થાય છે માટે–
ચતુર્વિધ જૈન કોમે હવે ચાર પ્રકારના ગુરુકુળ સ્થાપીને પિતાની જાહોજલાલી વધારવી જોઈએ...
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૭-૬-૧૯૬૫ ]
જૈન ડાયજેસ્ટ
[ ૫૯
જ્ઞાન ભંડાર
હિંદુસ્તાનમાં એક મેટેડ જૈનાગમ ભાંડાર કરવાની જરૂર છે. અર્ધા માઈલનું વ્યવસ્થાવાળું મોટું મકાન હોય, લાખે। રૂપિયાના ખર્ચથી બધાવેલુ હોય, લખેલા જુનાં પુસ્તકાની વ્યવસ્થા સચવાય, પુસ્તકાને હવા વગેરે ન લાગે અને અજવાળુ આવે એવી વ્યવસ્થા હોય, દરેક સાધુઓનાં પુસ્તક તેમની તરફથી સાચવવામાં આવે અને તેમના સબંધે રહે એવા જૂદા જૂદા આરડાઓ હોય, ઈંગ્લેન્ડની માટી લાયબ્રેરીની જેમ સર્વ પ્રકારની વ્યવસ્થા હોય, વીજળી, અગ્નિ વગેરેથી પુસ્તકનું રક્ષણ કરવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હોય, છાપેલાં દરેક જાતનાં પુસ્તકા રાખવાની સારી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હોય, આ જૈનાગમ ભાંડારમાં બેસીને વાંચનારાઓ વાંચે અને લખનારાઓ લખી શકે એવી વ્યવસ્થા ભંડારની સારામાં સારી વ્યવસ્થા હોય શકે એવા વિદ્વાનેા રાખવામાં આવ્યા હોય, આ ભાંડાર વા જૈનનગમ લાયબ્રેરીની ચારે તરફ પવિત્રતા હોય, સાધુઓ અને સાધ્વીઓ પણ આવીને ત્યાં વાંચે એવી. વ્યવસ્થા હોય, દરેક જાતના ધર્મપુસ્તકનું રક્ષણ થાય એવી. વ્યવસ્થા હોય, અનેક ઓરડીઓ તથા માળની વ્યવસ્થા હોય,. લાખા વા કરાડા રૂપિયાનું ફંડ કરીને જેમાં સવ" પુસ્તકાનું સ’બહુ કરવામાં આવ્યો હોય એવા—
જેનાગમ ભડારની વા તેવી લાયબ્રેરીની ખાસ આવશ્યકતા છે.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૦]
બુદ્ધિપ્રભા (તા. ૧-૬-૧૯૦૫
સાધુ મહાસભા જેઓના મનમાં જૈન ધર્માભિમાનને જુસ્સો છે, જેઓ સ્વપર શાસ્ત્રોમાં કુશળ થયા છે અને જેઓ દેશકાળની સ્થિતિ જાણી શકે છે એવા જૈન સાધુઓએ અમુક કલમોની શરતે પરસ્પર સં૫ ટકી શકે અને સામાન્ય રીતે જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતને હાથમાં લઈ શકાય એવી રીતે પરસ્પર ભિન્ન ભિન્ન ગચ્છનાં સાધુઓએ ભેગા મળીને એક સાધુ મહાસભા સ્થાપીને જૈન ધર્મની ઉન્નતિનાં કાર્યો કરવાં જોઈએ.
પ્રાશ્ચાત્ય ધર્મવાળાઓ તથા બીજી ભિન્ન ભિન્ન ધર્મવાળાઓ ધાર્મિક પ્રગતિના કયા કયા ઉપાયો પ્રહણ કરે છે અને તેમાં તેઓ કેવી રીતે ફાવે છે તે જાણવું જોઈએ અને તેમના યોગ્ય ઉપાયોને ગ્રહણ કરવા જોઈએ. અને અનુભવની સૂમ દષ્ટિથી ધાર્મિક ઉનતિના આચાર અને વિચારોમાં સુધારા વધારે એવી રીતને કરવો જોઈએ કે જેથી નાગમથી અવિરુદ્ધપણે પ્રગતિ માર્ગમાં પ્રયત્ન થાય.
દેશ કાળને અનુસરીને જૈન સાધુઓનાં આચારમાં આજ પર્યત ઘણાં પરિવર્તન થએલાં છે.
જૈન સાધુઓ ભિન્ન ભિન્ન ગ૭ના અને ભિન્ન ભિન્ન માન્યતા માનનારા હોવા છતાં કોઈ પણ ગ૭વાળાને પરસ્પર વિરોધ ન આવે એવા સામાન્ય, જૈન ધર્મની ઉન્નતિના ઉપાયોમાં સંપીને કાર્ય કરવાના કેલ કરાર કરીને સાધુ મહાસભા સ્થાપી શકે અને પુનઃ જૈન ધર્ણોદ્ધાર કરવા પ્રવૃત્તિ કરી શકે તે તે બનવા યોગ્ય છે.........
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ્યકિતગત અને સમુહગત મુલાકાતનું એક સંસ્મરણ.
શ્રીમદ્દજીને અનેક વ્યક્તિએ મળવા આવતી હતી.
intrict
J;THJI
અાવી પણ બીમજીને અનેક વ્યક્તિગત વસ્તી કોઇ જિજ્ઞાસા ભાવે તો વસે છે
કઈ પૂજ્યભાવે. તેમાં કઈ રાહ ભૂલેલા રાહગીરે પણ આવતા અને માત્ર ચર્ચા શેખીને પણ આવતા.
એ સૌ સાથે શ્રીમદ્જી કેવી રીતે વાત કરતા તેનું બયાન તેમની જ કલમે વાં –
શ્રીમદ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી
[ ધાર્મિક ગદ્ય સંગ્રહમાંથી !
..ubt પોritual
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રણા [તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ મુલાકાત એકની મેં પૂછ્યું ભાઈ ! લેક અફવા
સર્વ સાચી હોઈ શકે ખરી કે ? એક બાવક એક સાધુ પાસે જ તેણે કહ્યુંઃ ના, સર્વ લેક અફવાઓ હતા. કેટલાક દિવસે તે અમને મળે સાચી ન હોય. અને કહેવા લાગ્યો કે હવે હું એ મેં પૂછયું: તમે સાધુ ઉપર કેટલે સાધુની પાસે જ નથી.
બધા પ્રેમ રાખતા હતા! મેં પ્રશ્ન કર્યો કે તું શા માટે તેણે કહ્યું હું ઘણે પ્રેમ રાખતા જતે નથી?
હતા અને તે પણ મારા પર અત્યંત ત્યારે તેણે કહ્યું કે તેમના સંબંધી પ્રેમ રાખતા હતા. ખરાબ વાત સાંભળવામાં આવી છે. મેં પૂછયું –તું હવે જે ઉપાશ્રય
જાય છે તે સાધુની અફવા પણ સાંભમેં પૂછયું કે તે સંબંધી તે જાતે
કીશ તે પછી કયાં જઈશ ? તપાસ કરી છે?
તેણે કહ્યું –કેમ વળી, બીજે 'તેણે કહ્યું કે મેં વાત સાંભળી છે
* ઉપાશ્રયે જઇશ. પણ જાતે કંઈ તપાસ કરી નથી. એ કહ્યું કે કોઈના કહેવાથી કોઈ મળે છે તે કેવી દૃષ્ટિથી દેખે છે?
મેં પૂછ્યું -તે સાધુને તું કદાપી ધાત તું માની લે તે અનર્થ થાય ક ન થાય?
તેણે કહ્યું –ધિકાર દષ્ટિથી. તેણે કહ્યું કે હા થાય. ત્યારે મે મે કહ્યું –-વારા ઉપર તેમણે ને ફરી પૂછયું કે તારા ઉપર તે ઉપકાર કર્યો છે તેને કંઈ તારા દિલમાં મધુને ઉપકાર છે કે કેમ?
ખ્યાલ આવે છે?
તેણે કહ્યું –ના, તેણે કહ્યું કે હા, મારા ઉપર
' મેં કહ્યું –તારામાં શ્રાવકના કેટલા મિણે માટે ઉપકાર કર્યો છે. શાસ્ત્રોની
ગુણ પ્રગટયા છે? પણી ઘણી વાતે તેમની પાસે
તેણે કહ્યું કે તે સંબંધી હું કંઈ સાંભળી છે અને તેમણે મને વ્યવહાર
લક્ષ આપતું નથી. મફત્વ પમાડયું છે.
મેં તેને કહ્યું કે હે શ્રાવક! મેં પૂછયું કે તે સાધુમાં તેં કેટલા દુનિયામાં સર્વ ગુણે એક મનુષ્યમાં થશે જેમાં
હેય એ મનુષ્ય તું મને દેખાડી તેણે કહ્યું કે મેં તે લેક અફવા શકીશ? ભળી છે,
તેણે કહ્યું –ના
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા૧૦-૬-૧૯૬૫] જૈન ડાયજેસ્ટ
[૬૩ મેં ક તે જેના ઉપર ઉપકાર હજી તે વહાલા બંધુ તારે કર્યો હોય તે મનુષ્ય તારા તરફ મનુષ્ય થવું જોઈએ અને માર્ગનુસારિના ધિક્કારની દષ્ટિથી દેખે તે તને કેવું લાગે ? ગુણે પ્રાપ્ત કરવા જોઈએ. ગમે તે
ધર્મના અને ગમે તેવા દોષી એવા તેણે કહ્યું –બહુ ખરાબ.
ગૃહસ્થોને તું સમાગમ કરે છે અને છેવટે મેં તેને ઉપદેશ દીધો કે હે
તેઓની સાથે મળતાં, બેલતાં, ચાલતાં ભવ્ય ! હજી તું શ્રાવકના સદ્ગુણે અનેક કાર્યો કરતાં તેના ઉપર પ્રેમ પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કર ! તું જે રાખે છે અને તારા ઉપકારી સાધુ સાધુથી દૂર થયો છે તેને તે જાત ઉપર તે દાન એ
ઉપર તે ધિક્કારની અને દેશ દાઝથા તપાસથી નિર્ણય કર્યો નથી. તેમજ
દેખે છે એ કેટલું બધું ખરાબ ગણાય? છતા યા અછતા કેઈના દોષે કોઈની
કદાચ તું એમ કહીશ કે તેમની આગળ કહેવા નહિ એમ ધર્મન
સાથે સંબંધ રાખવાથી તેમના દેવોને પ્રકરણમાં શ્રાવકના અગીયારમાં ગુણમાં કહ્યું છે. તેમજ ઉપકારીના દે તે
ઉત્તેજન મળે પણ આ માનવું તારું કદી ખુલ્લા ન કરવા એમ પુરુષો
યોગ્ય નથી. કારણ કે દુનિયા ગુણેને પ્રતિપાદન કરે છે તેમ છતાં તું તારા
સમજે છે. કઈ રોગી પાસે જવાથી ઉપકારી સાધુની નિંદા કરે છે. એ
ડાકટરો કાંઈ રેગ કે રોગીને ઉત્તેજન કઈ રીતે સારું નથી.
આપતાં નથી. માટે આટલી બધી
સંકુચિત દષ્ટિ રાખવી એ તને એગ્ય નથી. ઉપકારીની સામે થવાથી મનુષ્ય
તારામાં પણ કંઈ બધા ગુણે કૃષ્મી બને છે અને તે નીચ ગતિ
નથી. વિચાર કરે તે તારામાં પણ તરફ ગમન કરે છે. તને નિશ્ચય સમ્ય.
ઘણું દે હશે. તે દેશે બીજાઓ ફત્વનું કારણ ભૂત એવું વ્યવહાર
જાણતા હશે. બીજા લોકે દેજોને સમ્યક્ત્વ પમાડનાર તે સાધુ છે. તેના
ઉત્તેજન મળે એવું જાણીને તારી પાસે સામું તું ધિ કારની નજરથી દેખે છે. ન આવે તે તને કેવું લાગે ? દેશને ત્યાં સુધી તું શ્રાવક પદને લાયક નથી. પાસે બેસવાથી દેવને ઉત્તેજન મળતું
મથુન આદિ કુકર્મ કરનારા એવાં હોય તે રેગીને પાસે બેસનારાઓ પાંજરાપોળનાં પશુઓ ઉપર પણ તું રોગીને અને મને ઉત્તેજન આપનારા ધિક્કારની દષ્ટિથી દેખતે નથી ત્યારે ગણાય.
તારા રૂપારી એવાં સાધુ પર તું જૈન શાસ્ત્રોમાં શત્રુને ઉપર પણ ધિકારની દષ્ટિથી એ એ કેટલું ધિક્કારની દષ્ટિથી જોવું એવું પ્રતિ-બધું ખરાબ ગણાય?
પાદન કર્યું નથી. તેમજ કોઈની નિંદા
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
હિમભા
૬૪ ]
કરવાનું પણ લખ્યું નથી. તેમાં પણ ગુર્જનની નિંદાને ત્યાગ કરવાનું તા વિશેષતઃ કહ્યુ છે..
લોઢાની અવાથી તું પેાતાના ઉપકારી સાધુ ઉપર ઉપકારના ભાઈ દાની પેઠે દેશના આરેાપ કરે છે તેથી તે આળ કહેવાય અને ફાઇના ઉપર જે આળ ચઢાવે છે તે પરભવમાં સીતાની જેમ આળ રૂપ મહા દુઃખને
પ્રાપ્ત કરે છે. પેતાની જાતે પરિપૂર્ણ સિદ્ધાચલ પર્યંત ઉપર આદીશ્વર ભગ
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કે
તપાસ કર્યાં વિના કાઈના Âપર દાષ ચઢાવવા તે ખરેખર મા પાપ છે. આળ ચઢાવનાર મનુષ્યો દુતિ મા પ્રતિ ગમન કરે છે.
તારા ઉપકારી સાધુના આ પ્રમાણે કત લાક અફવાથી દેષ મેાલીને આવી ખરાબ ટેવથી તું બીજા દેજે તરફ વળીશ. જેવી આ સાધુની નિંદા કરે છે તેવી ખીજા સાધુની નિંદા કરીશ તેથી મહા પાપકર્મ બાંધીશ.
વાનની મૂર્તિ પર જ્યારથી વીજળી પડી છે ત્યારથી જેનેાની પડતી આવી પડી છે. જેનામાં મેાટા મેટા આચાર્યા, કરેડાધિપતિ શેઠીઓ, પ્રષાને, સત્તાધિકારીઓ વગેરે ત્યારથી મદ્ દેખવામાં આવે છે. માટે આદીશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ ફેર નવી બેસાડી ોઇએ.
[તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
મુલાકાત અનેકની
એક વખત મારી પાસે ઘણાં શ્રાવìા આવ્યાં અને તે જૈનધર્મના ઉદય સંબંધી વિચારા કરવા લાગ્યા.
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કે સવત ૨૦૦૦ની સાલમાં જૈનાના ઉદય કરે એવા ઉત્તમ પુરુષા પ્રગટશે.
તારું જીવન સુધારવુ હાસ તા દોષો મૂકીને સદ્ગુણો ગ્રહણ કર !! તારા ઉપકારી સાધુને બચાવ 1!! પોતાનાથી હવે આવા દોષો ન થાય તે માટે પશ્ચાતાપ કર !! સર્વ સાધુએ માંથી ગુણા મહેણુ કર ! કાનામાં દાઈ ગુણુ હોય તે છ દાષામ સર્વાંગુણી તા વીતરાગ છે. સાધુએમાં પશુ દોષ આવી જાય. માટે તુ' પહેલાં ગુજી લેતાં શીખ અને પછીથી વ્રત આદિના ખપ કર !!!
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યાઃ પડતા કાળ આવ્યા છે. માટે ચડતા ભાવ કમાંથી દેખાય ?
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કમના ઉપર આધાર રાખ્યાથી જેને આગળ પડતા થા નિહ.
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કે ક્ષત્રિયાને વાણિયા બનાવ્યા ત્યારથી તે ઢીલા બની ગયા તેથી ઉદય થતા નથી.
એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કે નેમાં સ્વાર્થ, નિદા, જ્યાં અને કૃતઘ્નતા આદિ દોષો જ્યારથી વિશેષ
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬] જૈન ડાયજેસ્ટ પ્રમાણમાં ફેલાવા લાગ્યા ત્યારથી જોનાની મેં કહ્યું કે શ્રાવકો ! ઉદયન અવનતિ થવા લાગી.
ખરાં કારણને સેવવામાં ન આવે ત્યાં એક બાવક કહેવા લાગ્યા કે બીજા
સુધી ઉદય થઈ શકતો નથી. ઉદયની ઘર્મીઓને કે જેના જમાનાને અનુસરી
છા રાખનારા દરેક જૈને બોલેલું ચાલતા નથી તેથી તેઓ અવનતિના
આચારમાં મૂકવું જોઈએ. પોતે કંઇ ભાગીદાર બન્યા છે.
સારું કરવા માટે સ્વાશ્રયી બનવું જોઈએ.
સર્વમાં પોતાને દેખવાની દૃષ્ટિ ધારણ એક શ્રાવક કહેવા લાગ્યા કે ધર્મ કરવી જોઈએ. સર્વેની સાથે પ્રેમ અને મત ગરપછ--કદાચ, ભિન્ન ભિન્ન ગછ સંપરૂપ સાં કળાની સાથે બધાને ક્રિયાના ભેદોથી જૈનાચાર્યોએ પરસ્પર કિન્નતિનાં કાર્યો કરવા જોઈએ. બીજાની ખંડન મંડન કરી ન કેમમાં કુસંપ ઉન્નતિને પોતાની ઉન્નતિ માની લેવી કરાવીને અવનતિનાં મૂળ રાયાં છે. જે ઇએ. જૈનધર્મની શ્રદ્ધાના રસથી અને તેનાં ફળ હાલના જૈના વાખી સર્વને પિતાના સમાન ગણવા જોઇએ. રહ્યા છે,
દરેક જૈન એ હું છું એવું જાણવું આ પ્રમાણે બોલીને શ્રાવકા મારે
જોઈએ. આ પ્રમાણે જાણીને તે પ્રમાણે
વર્તવું જોઇએ. સદાચાર અને સુવિચાઅભિપ્રાય જાણવા માટે મારું સામું રથી વર્તવાની સમૂહ બળ તથા સારા જોઈ રહ્યાં.
ઉપ વડે જૈનેની પ્રગતિ કરી શકાશે.
ગ્રાહકોને નમ્ર વિનંતી “બુદ્ધિપ્રભા” દર માસની દસમી તારીખે પ્રગટ થાય છે. આપને તા. ૨૦ સુધી અંક ન મળે તે પછી જ, આપને ગ્રાહક નંબર લખીને કાર્યાલય સાથે પત્ર વ્યવહાર કરવો, રૂબરૂ મળે ?
બુદિપભા ભગવાન શાહ ૧૭૦૭૨, ગુલાલવાડી )
Co શ્રી જે. એસ. દંતારા પહેલે માળે
૧૨/૧૬, ત્રીજો ભાઈવાડે, ૧લે માળે,
મુંબઇ ૨.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાજા, ઠાકોર યા બાદશાહ ગમે તે હેય પણ તે પિતાનું આચરણ ઉત્તમ રાખી શકો નથી તે કોઈ પણ રીતે જગતનું કલ્યાણ કરવા સમર્થ થતું નથી......
જે ધમની વૃદ્ધિ તલવારના ઘાથી થઈ છે તે ધમને વહેલો અસ્ત થનાર છે. જે ધર્મમાં શાંતિને ખજાને ભરપૂર છે તે જ અંતે સ્થાયી રહેશે.
- શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીના
પ્રવચનમાંથી. ધર્મ એટલે શું? જીવનમાં ધર્મનું સ્થાન. સાચા ધર્મ કયો? . જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મ,
ધર્મના વિષયને કેન્દ્રમાં રાખીને માહે મે ૧૯૧૦ માં મુકામ ડુમરા નગરે વાંસદાના રાણાની હાજરીમાં
આપેલું શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીનું એક
અંગ્રથસ્થ પ્રવચન. જે વિદ્વાને જેનોનાં શાસ્ત્રો વાંચે જૈન ધર્મમાં કર્મનું જેવું મૂક્ષ્મ છે તેઓને નિષ્પક્ષપાત દષ્ટિના ચોગે રવરૂપ બતાવવામાં આવ્યું છે તેવું માલુમ પડે છે કે જૈન ધર્મ સર્વ સ્વરૂપ બીજા કોઈ ધર્મમાં જોવા ધર્મ કરતાં પ્રાચીન છે. જૈન ધર્મ એ મળતું નથી. અષ્ટાદશ દોષ રહીત દેવ, અનાદિ કાળનો છે એમ તેના અભ્યા- પંચ મહાવ્રતધારી સુગુર તેમજ દયા સીઓને માલુમ પડયા વિના રહેશે આદિ ગુણથી યુક્ત ધર્મ આ ત્રણ નહિ. સર્વ દુણિને નાશ કરી તત્વનું જૈન ધર્મમાં ખૂબ જ સમ આત્માના સર્વ સદ્દગુણે પ્રગટાવવા રીતે સ્વરૂપ બતાવવામાં આવ્યું છે. તે જ જૈન ધર્મને મુખ્ય ઉદેશ્ય છે. જેમ જેમ એ ત્રણે તત્ત્વને વિશેષ જિન ધર્મ એમ જ કહે છે કે હું વિચાર કરવામાં આવે છે તેમ તેમ ભય છ! તમે સર્વ કર્મને ક્ષય નો નવો અનુભવ પ્રાપ્ત થતું જાય છે. કરીને મુક્તિ પદને પ્રાપ્ત કરો.
જૈન ધર્મમાં ભાતૃભાવ તેમજ
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૭-૬-૧૯૬૫ ] જૈન ડાયજેસ્ટ
દયાનું જેવું સ્વરૂપ બતાવ્યુ છે તેવુ -સ્વરૂપ અન્ય ધર્મમાં દેખવામાં આવતું નથી. યયાગાદિકમાં પશુઓને વધ કરીને ધર્મ માનનારાઓને જૈન ધર્મ શીખામણૢ આપીને કહે છે કે યજ્ઞાદિંકમાં પશુઓને હેમવાથી કોઇપણ જાતને ધર્મ થતે! નથી જો યજ્ઞમાં હેમેલા પશુઓ સ્વર્ગમાં જતા હોય તે તમારા પુત્રોને જ યજ્ઞમાં કેમ હૅમતા નથી ?
હાલના સમયમાં પણ જૈન ધર્મ દયાના આચારો અને વિયારેામાં અસ ગણ્ય પદ ભાગવે છે.
જૈન ધર્મ કહે છે કે પરમાત્મા અનત છે. જે જે વા કાંતા સર્વથા નાશ કરે છે તે તે પરમાભાએ થાય છે.
આત્મા તે જ પરમાત્મા થાય છે. પણ આ પરમાત્મા જગતને બનાવનાર નથી, જગત બનાવવાનું ઇશ્વરને પ્રા •જત પણ નથી. પરમાત્મા રાગદ્વેષ રચિંત છે. તે ને જગત બનાવવાની ઉપાધિમાં પડે તે તેનુ ઇશ્વર પણ . ચાલ્યું જાય.
જે જે આત્માએ કર્મના નાશ કરી પરમાત્મા થાય છે તે મુક્તિમાં જાય છે ત્યાંથી તે ઇ વખત પાછા માવતા નથી. જેને કલાગ્યાં છે હું તે જ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આમ ક્રરહિત એલાં પરમાત્મા પાગ સ'સારમાં આવતા નથી.
-
[
ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને કે સાધુ ચને અનંત સુખમય એવું પરમાત્મ પદ પ્રાપ્ત કરવાનું છે. ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહેનારે ખાર વ્રત અંગીકાર કરવાં જોઇએ એમ જૈન ધર્મ જણાવે છે,
રાજાએ પેાતાની પ્રજાનુ પાન કરવુ જોઇએ. પ્રજાને ન્યાય આપવૅ જોઇએ અને પ્રશ્નને પાતાના પુત્ર સમાન ગણવી જોઇએ એમ જૈન ધર્મ જણાવે છે.
રાજાચ્ચે હાજી હા, કરનારા સ્વાર્થી સ્ત્રીઓને રાખવા ન જોએ. કારણ સ્વાર્થી મ`ત્રીઓ અને કારભારીએ રાખ તથા રૈયતનું ભલુ કરી
શકતા નથી.
અને જે બીજાનું ભલું કરી શકતા નથી તે પેાતાનું શું ભલુ' કરી શકવાનાં છે? પ્રધાને એ રાજને સત્ય માગ ખતાવવા નેઇએ પ્રથમના સમયમાં રાજા સાધુષ્માના ધર્મોપદેશ સાંભળતા હતાં તેથી ધર્મોમાં કુશળ થતાં હતાં. રાજા ધર્મી હાવાથી પ્રજા ઉપર પશુ સારી છાપ પડતી હતી. સાધુએ કંચન અને કામિનીના ત્યાગી હોવાથી તેમજ સસારિક સ્વાર્થી વિનાના હોવાથી રાજાઓને સત્ય શીક્ષા આપતાં હતા તેની અસર પશુ રાજાઓને સારી થતી હતી. હાલ તા રાજાની પાસે ઘણા ભાગે સજ્જન પુરુષઃ હાતા નથી તેથી તેમની બુદ્ધિ સુધરતી નથી.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮]
બુદ્ધિમભા [તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ માંસ અને દારૂ પાનથી આત્મા બાદશાહ ગમે તે હોય પણ જે મલિન બને છે. જેને ધમ ફરમાવે પિતાના આચરણ ઉત્તમ રાખી છે કે જે રાજાએ માંસ ભક્ષણ અને શકતું નથી તે કઈપણ રીતે દારૂપાન કરતાં નથી તેઓ પ્રજાને પણ જગતનું કલ્યાણ કરવા સમર્થ સુધારી શકે છે જ્યારે દારૂપાનમાં થતો નથી. જે પુરુષો આચાર મસ્ત બની થેલાં ઠાકોરો અને વિચારથી ઉત્તમ રહે છે તે છ જગતમા. રાજાઓ પોતાની બુદ્ધિને સુધારી બીજા ઉપર સારી અસર કરી શકે છે. શકતા નથી. જે જે જૈન ધર્મી સૂર્ય હિંદુસ્તાનના મનુષ્ય આર્ય ગણાય વંશી વા ચંદ્રવંશી વા ગમે તે વંશના છે તેનું કારણ એ છે કે હિંદુસ્તાનમાં સંપ્રતિ, કુમારપાળ વગેરે રાજાએ શ્રી તીર્થકરે અને મોટા મેટા મુનિ થઈ ગયા છે તેઓએ પોતાની બુદ્ધિ વરે ઉત્પન્ન થયાં છે. હાલ આર્ય સુધારીને પ્રજાની ઉન્નતિ સારી રીતે દેશનાં મનુષ્ય આર્યન ગુણો દેડીને, કરેલી છે. રાજા, ઠાકોર, યા, હિંસા. દારૂપાન, નાસ્તિકતા વગેરે
-
-
આકર્ષક અને લોકપ્રિય............
-
-
OURE
:
કાઉન હતી. બ્રાન્ડ
..
THY
-
એલ્યુમિનિયમનાં વાસણો તથા એનડાઈઝડ એલ્યુમિનિયમની વસ્તુઓ
સૌ કોઈને અભિપ્રાય છે કે “કાઉન' બ્રાન્ડની વરતુએ દેખાવે સુંદર, આધુનિક ઘાટવાળી, ટકાઉ અને ખર્ચેલા નાંણાનું વળતર આપી રહે તેથી હેય છે ઘર, હોટલ, હોસ્પીટલ તથા કેઈપણ ઉદ્યોગની એલ્યુમિનિયમની જરૂરિયાતે અમે પૂરી પાડીએ છીએ.
જીવનલાલ (૧૯૨૯) લિમિટેડ
કાઉન એલ્યુમિનિયમ હાઉસ: ૨૩, બૅબેન રાડ : કલકત્તા-૧ | મુંબઈ * મદ્રાસ કે દિલ્હી * રાજમહેન્દ્રી જ એડન |
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ જય જયજેસ અનાર્યોના દેષોને અંગીકાર કરે છે. ખરેખર જૈન ધર્મ જગતના સર્વ ત્યારે આ આને અનાર્ય શા માટે મનુષ્ય માટે છે. જૈન ધર્મમાં નાત ન કહેવાય? યુરોપ વગેરે દેશના રહે- જાતના ભેદ નથી. નીતિના સર્વ વાસીઓ માંસાહાર અને દારૂ પાનને ગુણેનો સમાવેશ જૈન ધર્મમાં થાય - ત્યાગ કરવા લાગ્યા છે ત્યારે આ છે હિંદુ ધર્મમાં પણ તુલસીદાસ વગેરે ઉલ્ટા અનાર્ય થતા જાય છે. પરદેશી ભકતે દયાને માટે ઉચ્ચ વિચાર ધરાવે એમાં જે જે સુસંપ, પ્રેમ, ભાતૃભાવ, છે અને કહે છે કે – ઉદ્યમ વગેરે ગુણે છે તેનું ગ્રહણ દયા ધર્મક મૂલ હૈ, કરવું જોઈએ પરંતુ તેમ ન કરતાં
પાપ મૂળ અભિમાન; ખ્રીસ્તી થઈ જવું, દારૂપાન કરવું, તુલસી દયા ન છેડીએ, માંસાહાર કરવો અને તેમનાં સર્વ
જબ લગ ઘટમેં પ્રાણ. આચરણે સારા છે એમ અંધ પણાથી સની પિતાના ધર્મના આચાર અને
વ્યાસ ઋષિ પણ દયાને માટે વિચારોને જેઓ દેશવટો આપે છે ભગવદ્ ગીતામાં અપેક્ષાએ સારા તેઓ અનેક પાપ કર્મને બાંધે છે.
વિચારે જણાવે છે. ભાગવતમાં પણ હિંદુસ્તાન ધર્મને માટે પ્રખ્યાત નિષેધ કર્યો છે.
યા યાગાદિકમાં પશુઓ હેમવાને છે. હિંદુસ્તાનમાં જૈન ધર્મે દયાની લાગણીથી અત્યંત શાંતિ પાથરી છે.
. કેટલાક રાજાઓ, કેરે વગેરે જૈન સાધુઓ ગામેગામ ફરીને કોઈ દેશવાના દિવસ બમ
દશેરાના દિવસે બકરાં અને પાડાને જીવને મારવો નહિ એ દયાનો નાશ કરે છે. પાડાઓને મારવાથી -ઉપદેશ આપે છે. જે મનખ્ય કી કઇપણ જાતને લાભ થતો નથી. અને પશુ પંખીઓને પણ મારવા
ની હિંસા કરવાથી ઉ૮ટું અપતવાર થઈ જાય છે તે મનને પણ મંગલ થાય છે. દેવીએ, પાપ વગેરેના મારી નાખે તેમાં શું આશ્ચર્ય ?
લેહીને ખાતી નથી. દેવીને બે પાડા જૈન ધર્મ પાળનારાઓમાં ઉત્તમ ખાતા હોય તો ૧
ન ખાવા હેય તે વગડામાં ઘણું પાડા દયા હેવાને લીધે તેઓ દેશ પરદેશના હોય છે ત્યારે તે ખાઈ શકે છે. પણ મનુષ્યમાં તેમ જ પશુ પંખી વગેરે તેમ બનતું નથી. આ જ બતાવ છે પ્રાણીઓનાં ભેદ રાખ્યા સિવાય કે આ ખરેખર ઓટો રીવાજ છે, દયાની લાગણીથી સર્વનું ભલું ઇચ્છે જિન પ્રવેતાંબર કોન્ફરન્સના પ્રયાછે. જ્યારે પ્રજામાં આવી દયા ડેય તે સથી ઘણા રાજાઓએ દશેરાના દિવસે ત રાજ્ય વિરુદ્ધ શી રીતે ચાલી શકે ? થતી હિમાં અાવી છે. વાંસદાતા
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
અતિપ્રભા (તા૧-૬-૧૯૬૫ રાણાએ પણ કેટલાક પાડા મારવાનો ગણાય છે. જૈન ધર્મનું સ્વરૂપ કહેનારા નિષેધ કર્યો છે તે માટે તેમને ધન્યવાદ સર્વ તીર્થંકર હતા તેથી જૈન ધર્મ
વટે છે. અને આશા છે કે એક ૫ણ ઉત્તમ હોય તે સ્વાભાવિક છે. - પાડાને ભોગ હહે થતો અટકશે.
જે જે તીર્થકર થયા તે સર્વ મનુષ્યો જેમ જેમ સત્ય ધર્મનાં ક્ષત્રિય વંશમાં જન્મેલાં ઉત્તમ રાજસિહાંતિ વાંચે છે. સાંભળે છે, ત્યારે પુત્ર હતા તેથી ક્ષત્રિય વર્ગના જૈન તેમના મનમાંથી વહેમના વિચારો ધર્મ કહેવાય છે. હાલના સમયમાં નીકળી જાય છે. જૈન ધર્મ પુણ્ય અને ક્ષત્રિય, પિતાના બાપ દાદાઓને અસલ
પનું સ્વરૂપે સારી રીતે જણાવે છે જેન ધર્મ ત્યજીને બીજે ધર્મ પાળે છે તેમજ પુનર્જનમના સિદ્ધાંતને પરિપૂર્ણ અને વળી જૈન ધર્મ ઉપર તિરસ્કાર માને છે. તેથી જૈન ધર્મ ઉત્તમ ધર્મ બતાવે છે તે કેટલું સાચનાય છે? WYNWYNNVNwwurarem
સંતના સંસ્મરણે અવધૂતની આહલેક યોગીની સુગવાણી શ્રમણની મૃતગગા
--------પાથેય સ્વ. શ્રીમદ્ બુદ્ધસાગરસૂરિજીએ રોજે રોજ લખેલ ડાયરાનાં બેનમુન પાવા એટલે જ
vળ
(પ્રેસમાં છપાઇ રહી છે. } આપની નકલ આજે જ નોંધાવે. | કિંમતઃ અઢી રૂપિયા
: લ : ભગવાન શાક
શી કીર્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ પરીખ - ૨, ગુલાલવાડી ૧લે માળે
૧૭/૧૮ ધનજી ટ્રીટ, બઇ-૪
મુંબઈ-૩ writinimo i
r
S
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા ૧૦-૬-૧૯૬૫ જેલ ડાયજેસ્ટ
જન ધર્મ રાજધર્મ છે તેની ખરી ભેદના લીધે. મેટા કલેશ કરવા ન ખૂબીઓ તેને પૂર્ણ અભ્યાસીઓ જાણે જોઈએ. જે ધર્મની વૃદ્ધિ તલવારના છે. દયાના જેવો ઉત્તમ સિદ્ધાંત જન ઘાથી થઈ છે તે ધમને વહેલો ધર્મમાં ઉત્તમ છે અને તેના લીધે તે અસ્ત થનાર છે. જે ધમમાં સર્વત્ર પ્રસિદ્ધ છે. સર્વ ધર્મનો સમાને શાંતિને પ્રજાને ભરપૂર છે તે જ વેશ દયામાં થાય છે. દયા એ સર્વ અંતે સ્થાયી રહેશે. પ્રાણીઓને ધમ છે દયા એ સર્વ હિંદુસ્તાનના વિદ્યાર્થીઓને ધાર્મિક પ્રાણીઓને ધર્મ છે. દયા એ જૈન કેળવણી આપવામાં આવે તો તેનાં ધર્મને મુખ્ય નિહાત છે. રાજાઓએ
મન શાંત થાય. ગૃહસ્થાવાસમાં કે સાધુ તે દવા ઉપર ખૂબ ધ્યાન આપવું
અવસ્થામાં રહીને આત્માના સદ્ગશે. જોઈએ. જો તમે સ જેની દયા
ખીલવવા જોઈએ. કરશો તે આ ભવમાં પણ સુખી જગતમાં ભલું કરનારનું ભલું થશો. દયાના પ્રતાપથી દેવતાઓ તમારી થાય છે અને બૂર કરનારનું બૂરું સહાય કરશે. અને યાદ રાખજો કે થાય છે. હિંદુસ્તાનમાં જે જે રાજાએ દવાને બદલે મળ્યા સિવાય રહેનાર નથી. સગુણી થયા તેને સર્વ લો કે
s, ધન્યવાદ આપે છે. જગતની ઉન્નતિ ધાર્મિક કેળવ માં
મનુષ્યની જિંદગી ક્ષણિક છે. ણીથી થાય છે. આપણું લેકે પોતાને
રાજ્યઋદ્ધિ અસ્થિર છે અને પરભવમાં ધર્મ બરાબર જાણતા નથી. તેથી તેઓ
જતાં પુરય અને પાપ સાથે આવે છે. પ્રીતિ પાદરીઓના ઉદેશથી મિથ્યા
- સારા વિચારને બદલે સારો મળે ધર્મમાં સપડાઈ જાય છે. બાલ્યા
છે અને નઠારા વિચારને બદલે નઠારો વસ્થાથી ધાર્મિક કેળવણી આપવામાં
મળે છે. મનુષ્યોએ આવતા ભવમાં આવે તે સદ્દગુણોથી મનુએ ઉચ્ચ
સુખને માટે ધર્મ કર જોઈએ. બની શકે. આપણા ધર્મગુરુઓ
ધર્મને જુસે જેવા હૃદયમાં જે દયા આદિ સદ્દગુણાને ગામે
નથી તે મખ્ય કદી દુનિયાનું ગામ ફરી ઉપદેશ આપે તો દેશમાં
ભલું કરી શકનાર નથી. થતાં મારામારી, કલેશ, વૈર વગે
રાજાઓ કરતાં મહાત્માઓરેને જડમૂળથી નાશ થઇ જાય,
સાધુઓ જગતમાં વિશેષ પૂજ્ય ગણાય જે દેશમાં ધર્મનો જુસે નથી
છે તેનું કારણ એ છે કે તેઓ ધર્મમાં તે દેશમાં અંતે શાંતિ રહેતી નથી.
જ પિતાનું જીવન ગાળે છે તેથી જ દરેક ધર્મના આચાર્યોએ ધર્મ તેઓ રાજાઓના પણ રાજ ગણાય છે.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
5 ]
નાસ્તિકના વિચારાથી ફૂટલાક વ્યસનામાં મગ્ન થઈ લક્ષ્મીના નથા તનના ધુમાડા કરે છે તેવા મનુષ્યના જન્મથી દુનિયાને કાં પણ ફાયદે થતા નથી. દુનિયામાં જન્મીને જેણે મનુષ્યના
તથા દાણીઓના ભલા માટે તન, મન અને ધનથી ઉદ્યમ કર્યા છે. તેને જ જન્મ ખરેખર સફળ કર્યો છે.
બુધ્ધિપ્રભા
મનુષ્ય પોતાના નિર્મળ સદાચરણ વિના મેલીને કરી શકતો નથી જ્યારે ચેગીયે ઓલ્યા વિના પણ હજારો મનુષ્યાને ખેધ આપે છે. જ્યારે સારા આચરણ વિનાના વક્તાએ નાટકીયાત પેઠે અસર કરી શક્તા નથી.
જે સાધુ પેાતે ક ંચન અને સ્ત્રીના ત્યાગ કરે છે. તે જ ખરેખર સાધુ કહેવાય તેમ જ ગ્રહસ્થ પણુ દયા, દાન,
[તા. ૧૦-i-૧૯૬૫
બુર્સાક્ત, બેધ શ્રવણ, વગેરે સદ્ગુણે ધારણ કરે તે તે ગૃહસ્થ કહેવાય.
D
ગૃહસ્થે ગૃહસ્થના ધર્મો પ્રમાણે અને પીએએ ત્યાગીના ધર્મ પ્રમાણે
વર્તવું એકએ. આમાના કલ્યાણ માટે સદ્ગુરૂએનુ સેવન કરવુ જોઇએ.
રામ ચરિત્ર અને પાંડવ ચરિત્ર સારા અને ખેટા પુરૂષોના વિભાગ દેખાડે છે. ધર્મનાં પુરતક વાંચી સદ્ગુણાને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરવા અને દુર્ગુણના નાશ કરવા પ્રયત્ન કરશે તે ખરે... ક્ષત્રિય શું પ્રગટ થશે. વીરપશુ પ્રગટ થશે.
ખરેખર તેજ ધમતા યેદ્દો છે કે જેણે કમ તા નાશ કર્યો છે. ૐ શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ
xoxoxx
post
• બુધ્ધિપ્રભા ? ને લગતા તમામ કામ માટે
આ સરનામે મળે—
‘ બુદ્ધિપ્રભા ’
C/o ભગવાન શાહ
૧૭૦ ૭ર, ગુલાલવાડી, ૧ લે. માળે,
મુંમા ૪.
neuro
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રેરણાના પ્રતિબિંબ જ્ઞાન પિપાસુઓની સામયિક બેઠક
' યાને
અમને જણાવતાં હર્ષ થાય છે કે આ અંકથી અમે-બુદ્ધિપ્રભા જૈન -ડાયજેટના પ્રેરકે, અને પ્રચાર તેમજ સ્વયં સ્કુરિત પ્રેરણાથી બનેલા સભ્યની યાદી પ્રગટ કરવાનું નક્કી કર્યું છે.
- આ યાદી ફેબ્રુઆરી ૧૯૬૫ થી બનેલા સભ્યોની આપવામાં આવશે. આ માસમાં બુદ્ધિપ્રભા' જૈન ડાયજેસ્ટને મહુડી મુકામે ગચ્છાધિપતિ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્દ અદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા., પરમ પદ પ્રભાવક પ્રશાંતમૂતિ આ. ભ. શ્રીમદ્દ કીર્તિશાગસૂરિજી મ. સા. વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ ઉપાધ્યાય ભગવંત શ્રીમદ કેલાસસાગરજી ગણિવર્ય મ. સા. -અનુગાચાર્ય પંન્યાસ પ્રવર શ્રી મહોદયસાગરજી ગણિવર્ય મ. સા. પ્રસિદ્ધ વકતા પંન્યાસ પ્રવર શ્રી સુબોધસાગરજી ગણિવર્ય મ. સા. આદિ મુનિ ભગવંતના હાદક આશીર્વાદ મળ્યા હતા. આથી તેઓ સૌની શુભ નિશ્રામાં જે સભ્ય બન્યા હતા તે સૌની યાદીથી અમે આ કટારનું મંગલાચરણ કરીએ છીએ. મહુડીમાં બિરાજેલ સર્વ શ્રમણ શ્રી ત્રીકમલાલ મોતીલાલ ગવાડા ભગવતેની શુભ પ્રેરણાથી, . ર મરાલાલ બબલદાસ મુંબઈ
, ગફુરભાઈ લલ્લુભાઈ મહેતા મુંબઈ પાંચ વરસના
, ત્રીભોવનદાસ સેમચંદ સંઘવી અમરાવતી શ્રી નરોતમદાસ હીરાલાલ મશરૂવાળા
, કાંતાબેન ખીમચંદ શાહ અમદાવાદ ”
મુંબઈ , ભીખાલાલ લલ્લુભાઈ શાહ અમદાવાદ વણ વરસના છે, મફતલાલ વરવાલાલ શાહ ખાવડ ”
, ભીખાલાલ ફુલચંદ શાહ અમદાવાદ અક વરસના
, કપુરચંદ કે. જૈન - મુંબઈ બે મીનલ માધવલાલ અમદાવાદ , ડાહ્યાલાલ ચુનીલાલ દેશી મુંબઈ ,, ઇટાલાલ મુળચંદ ગડકણ + અમૃતલાલ પદમશી મહેતા હિંમતનગર ,, અંબાલાલ ચંદુલાલ ગુંજાલા , કાંતીલાલ તુળજારામ દેરોલ , રીખવચંદ તારાચંદ છઠીવાળા , અંબાલાલ પદમશી મહેને હિંમતનગર . ચંદુલાલ મફતલાલ પ્રાંતિજ , અમૃતલાલ દીપચંદ ફડીયા મુંબઈ
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેડા
જ}
બુદ્ધિપ્રભા તા. ૧-૬-૧૯૫ શ્રી ત્રિકમલાલ વાડીલાલ શાહ ધીણેજ અંગ્રેજી શાળા
કાણોદરા: છ, દીનેશચંદ્ર ચીમનલાલ શાહ મુંબઈ અંગ્રેજી શાળા
ચાંગા: ,, રતનચંદ બાલુભાઈ નાણાવટી સુરત અંગ્રેજી શાળા
મેતા , લીલાચંદ પરસોતમદાસ મુબઈ અંગ્રેજી શાળા , ભગવાનદાસ મગનલાલ મુંબઈ અંગ્રેજી શાળા છે ત્રીકમલાલ મણીલાલ અમદાવાદ અંગ્રેજી શાળા
રમતા , રમણલાલ મણીલાલ અમદાવાદ અંગ્રેજી શાળા
દેણપ , ચીનુભાઈ હિંમતલાલ મુંબઇ અંગ્રેજી શાળા
ગેવા. , કૌશીકભાઈ પ્રાણલાલ મહેતા મુંબઈ અંગ્રેજી શાળા
પીલવાઈ , રતીલાલ લાલજીભાઈ મહેતા મુંબઈ મહેસાણા જૈન બેગ મહેસાણા , મેતીલાલ વિઠ્ઠલદાસ વોરા મહુડી મણીલાલ મેકમચંદ લાયબ્રેરી મુંબઈ , મણીલાલ કાળીદાસ વોરા મહુડી ચીમનલાલ પુંજીરામ અમદાવાદ કે, કુસુમચંદ્ર મગનલાલ શાહ હિંમતનગર , જયંતિલાલ ચંદુલાલ શાહ હિંમતનગર મારામારી અને ભાગવતના , હરગોવનદાસ દલીચંદ ભેદરા શુભ પ્રેરણાથી. . શાંતિલાલ ભીખાલાલ શાહ સરદારપુર
- શેશમલ પી. શાહ મુંબઈ કર ,, અનોપચંદ મોહનલાલ મહેતા ગેડલ , નટવરલાલ મંગળદાસ મહેતા મુંબઈ કાંતીલાલ મંગળદાસ મુંબઈ ૬૭ , નારદીપુર જૈન સંઘ નારદીપુર ભરતકુમાર રતીલાલ O, દલપચંદ પિતાંબરદાસ મોટી દાઉ મુળજીભાઈ દેવજીભાણ
ભરૂચ , કાંતીલાલ ખુશાળદાસ કડી ભગવાનજી માણેકજી શગાંવ પૂ શૈલેક્સસાગરજી મુનિભગવંતની બીપીનચંદ્ર તારાચંદ મુંબઈ
શુભ પ્રેરણાથી પૂ. મનહરસાગરજી મુનિ ભગવંતની એક વસના
શુભ પ્રેરણાથી. ગુજરાતી શાળા
કેનાલ પરીખ હીરાલાલ મોહનલાલ નવા ડીસા અંગ્રેજી શાળા
કુંભાસણ રસીકલાલ હાથાભાઈ નવા ડીસા અંગ્રેજી શાળા
ગત ઝવેરી કાંતીલાલ જેસંગલાલ અમદાવાદ
ભરૂચ
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
અદ્ભુત યોગી
લેખક : મણીલાલ હાકેમચંદ્ર ઉદાણી.
આય આશરે ૪૦ વર્ષ પહેલા એક અદ્ભુત જૈન મુનિ થયા. જેના જીવન ચરિત્રમાંથી દરેક જૈન સુખા ક્રમ થાય તેના માર્ગો બતાવેલા છે. તીકરાને તેા ધણા વર્ષ થઇ ગયા પરંતુ હાલના સમયમાં તેમના જેવુંજ વન અને તેમના જેવાજ સિદ્ધાંત અને આત્માને પરમાત્મા થવાની ખરી કુચી બતાવનાર આ જૈન મુનિનું જીવનનું દરેક કાર્યો ધણુંજ જાણુવા જેવું અને તે પ્રમાણે ચાલવા જેવું છે. તેમના એક એક શબ્દમાં અધ્યાત્મને ઉંડા રસ નીતરે છે. અને જૈન ધર્મને! કેમ ફેલાવા થાય તેને માટે જાગ્રત પવાની હાકલ કરી છે. એક દિવસ ભારતમાં ચાલીસ કરોડ જૈને હતા અત્યારે વરતી ગણત્રી મુજબ ત તેર લાખ છે. અને તેમાં પણ જૈન ધર્મના સિધ્ધાંત અનુસાર વનારા ભાગ્યેજ એક લાખ હશે. ભવસાગર તરવા માટે કારુંપણુ ધમે ખરે મા બતાવ્યા હાય તા તે જૈન ધર્મ`જ છે. જૈનના સાધુએ સાક્ષાત્ ત્યાગ અને વૈરાગ્યની સુતિ છે. અને તેવા સાધુએ ખી∞ કાઇપશુ ધમ માં ભેવામાં આવશે નહિ.
–
M. A, LL. B. Advocate.. રાજકાટ.
આ અદ્ભુત યોગીને જન્મ ગુજ રાતના વીજાપુર તાલુકામા સને ૧૮૭૪ના શીવરાત્રીના દિવસે એક કણુખી કુટુંબમાં થયા હતા. તેમનુ નામ બેચરભાઇ હતું. માતા પિના તરફથી સરકાર મળ્યા હતા. પરંતુ આ નાના ગામમાં વિદ્યા મેળવવાના કાંઇ સાધન ન હેાવા છતાં તેઓએ સાક્ષાત સરસ્વતીની ઉપાસના કરી અને તેમના પ્રતાપથી બધી વિદ્યા મેળવી લીધી. માતાપિતાને વિયોગ બાળપણમાંજ થતા તેમણે જૈન શ્રાવકને ઘેર રહેવાના વખત આવ્યા. જૈનધમ ના સિદ્ધાંતા પોતાના જીવનમાં ગ્રહણુ કરી લીધા અને સાધુઓના સમાગમમાં આવતા તેઓએ સસારના ત્યાગ કર્યો. અને જૈનામાં એક અદ્ભુત મુનિ તરીકે નામ અમર કર્યું,
ભારતમાં અનેક અવતારી પુરૂષા થઇ ગયા છે. તેવુંજ ઉંચામાં ઉંચુ જીવન તેમનુ હતું અને શુદ્ધ વહેવાર અને શુદ્ધ નીતી હેાય તેાજ આત્માના સાક્ષાત્કાર થાય છે. તેવું તેમણે સાબીત કરી આપેલ છે. તેએ અખંડ મ્રહ્મચારી હતા. ક્રાણુ જાતની પૃછા કે તૃષ્ણા ન હતી. આંખેામાં અદ્ભુત તેજ હતું.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિમભા [ તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ જે અત્યારે પણ તેમના ફોટામાં જેમાં તેઓએ આશરે ૧૦૦ થી વધારે મહાન શકાય છે. તેઓ જેમના સમાગમમાં ગ્રંથો લખ્યા છે. અને મુંબઈને અધ્યાત્મ આવ્યા તેઓ બધા ઘણા જ સુખી જ્ઞાન પ્રસાકર મંડળ તરફથી તે પ્રસિદ્ધ થયા અને પિતે તરી ગયા અને ભવ થઈ રહ્યા છે. તેમને કર્મયોગનો ગ્રંથ સાગર તરવાનો ખરો માર્ગ બતાવી તે અદ્ભુત છે અને દરેક જૈને કર્મયોગી ગયા છે.
થવું જોઈએ. અને જ્ઞાનયોગી થઈને તેમણે જે જે ભવિષ્યવાણી કી નવા કર્મ ન બંધાય તેવી રીતે પોતાના તે બધી સારી પડી છે. અને હજી પણ
આત્માને શુદ્ધ રાખ જોઇએ. સાચી પડશે. તેઓએ દરેક દેશને માટે તેઓ એક મહાન સાહિત્યકાર જે ભવિષ્યવાણું કહી છે તે વાંચવા કવિ હતા અને આત્મા તેજ પરમાત્મા જેવી છે. પચાસ વર્ષને ટેકો જીવનમાં છે અને પિતાના આત્માને શુદ્ધ ભાવથી
બોડેલી તીર્થ
-
ના બાળક નાના નામ
હા બેડેલી આસપાસ પરમાર ક્ષત્રિય ભાઈ-બહેનો બાવન (૫૨) ગામમાં આશરે ૧૦૦૦ ૦ (દસ હજાર માણસે જૈનધર્મ (અહિંસા ધર્મ પાળતા થયા છે તેમને જૈન ધર્મનું શિક્ષણ સુસંસ્કાર આચાર વિચાર વગેરેમાં સ્થિર કરવા પંદર ગામમાં પાઠશાળા ચાલે છે બીજી ર૦, પાઠશાલાની જરૂર છે. બોડેલીમાં આશ્રમ ચાલે છે જેમાં વિદ્યાર્થીઓને ખાવા, પીવા, તથા ભણવાની સગવડતા અપાય છે.
આજુબાજુના પાંચ ગામોમાં ઉપાશ્રય થા દેરાસરજી થવા છે (બીજા ત્રણ ગામમાં થાય છે તથા દેવદર્શન પુજા સ્નાત્ર ભાવના વગેરે ભકત થાય છે. આ સુસંસ્કાર આપતું ક્ષેત્ર જેવા તથા બાલી પંચ તીર્થના દર્શન કરવા જરૂર પધારો.
આ ધર્મ પ્રચાર અને ધર્મ પ્રભાવનાના કાર્યને આપના તન મન, ધન સમર્પણ કરે અને એ ન બને તો છેવટે અમુક રકમ અવશ્ય મેકલી આપે. લી. પરમાર ક્ષત્રીય જૈન ધર્મ પ્રચારક સભા
૪૫૭, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ રોડ, મુંબઈ-૪ મદદ મોકલવાનું ઠેકાણું: } જેઠાલાલ લક્ષ્મીચંદ શાહ,
શેઠ વાડીલાલ રાઘવજી ધરલાલ કસ્તુરચંદ સાળવી { ૬૧ તાંબા કાંટા, મુંબઈ-૩ ચીમનલાલ મગનલાલ વાસણવાળા તે ધર્મશાળા, ભોજનશાળા, આ બીલ શાળાની સગવડતા છે. ----
--
-
-
-
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૫] જૈન ડાયજેસ્ટ આભ સાક્ષાત્કાર કરીને પરમાત્મા પદ મે કઈ જોયો નથી. જેમાં શ્રીમદ્ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. તેનો સરળ માર્ગ હેમચંદ્રાચાર્ય શ્રીમદ્ આનંદધનજી, તેમણે દરેક અંધમાં બતાવેલ છે. દરેક શ્રીમદ્ યશવજયજી ઘણા વર્ષો પહેલા ધર્મને બંને અભ્યાસ તેઓએ કર્યો થઇ ગયા પણ આટલા સમય પછી હતા અને તેમાંથી જૈન ધર્મની ઉત્તમતા સાક્ષાત પરમાત્માના અવતાર રૂપે આ. સાબીત કરી હતી અને મોક્ષનો માર્ગ બુદ્ધિના સાગરની બુદ્ધિને લાભ જેનોને આ ધર્મમાં જ રહે છે તેમ તેમણે અને સમસ્ત જગતને મળ્યો અને દરેક શબ્દમ અનુભવની વાણીથી કુદરતેજ તેમનું નામ બુદ્ધિસાગર રાખ્યું. સાબેત કરી આપ્યું છે.
જેન ઉપનિષદ લખીને તેઓએ પતિના શુદ્ધ ચરિત્રથી તેમણે
ઉપનિષદમાં જે સુદ્ધ વહેવાર બતાવ્યું બધી સાંદ્ધઓ પ્રાપ્ત કરી હતી અને છે. તેનું પૃથકરણ કર્યું. માતા પિતાને તે સિદ્ધિઓને ઉપયોગ પિતાને માટે
સેવા, દરેક ધર્મ પ્રત્યે સમભાવ. પોતાના નહિ પણ પરોપકારાર્થે અને જન- જેવીજ બીજાને આત્મા છે. તેનું
જ્ઞાન અને ખરા સુખના માર્ગ તેઓએ કલ્યાણ માટે કર્યો હતો. જે બધા
બતાવ્યા છે. જેનોને જાગૃત થવાની અત્યારે ચમકાર જેવાજ લાગે છે. જે
આજ્ઞા આપી છે. ગુરૂઓને બહુમાન કોઇ ન કરી શકે તેવા મહાન કાર્યો
આપવાનું કહેલ છે. અને જેનો તેજ તેમણે કર્યા છે. અને તે બધા ચમકારજ
આર્ય છે અને કઈપણ જાતનો મનુષ્ય હતા. તેમના જીવનમાંથી મેહનીય
જેન થઈ શકે છે તેમ જણાવેલું છે. કર્મને ક્ષય કેમ થાય તે સાક્ષાત દેખાય છે. રોજે રોજ તેઓ બીલકુલ
જેના દરેક ફીરકાઓએ એકત્ર
થવું જોઈએ. બધા ધર્મની એકતા કેમ આરામ લીધા વિના લખ્યા જ કરતા
થાય તેને માટે પ્રયાસ કરવા જોઈએ. હતા. તે બધા લખાણોમાં સાક્ષાત
અને દરેક કાર્ય રાગદ્વેષને દૂર કરે ને સરસ્વતી જ લખાવતી હોય તે
શુદ્ધ આત્માના આદેશ મુજબ કરવું ભાસ થાય છે.
જોઈએ તેમ તેમણે પિતાના અમુલ્ય હું ઘણી જૈન મુનિઓના, સંન્યા- પુસ્તકમાં જણાવેલ છે. પચાસ વર્ષના. સીઓના અને ત્યાગી પુરૂષાના પરિ. ટૂંકા જીવનમાં તેમણે ૨૫૦૦૦) પુસ્તકે ચયમાં આવેલ છે. પરંતુ આટલે વાંચ્યા અને તેને બધો નીચોડ ૧૧૫: ત્યાગ, આટલે વૈરાગ્ય આટલું આત્મ પુસ્તકે પિતે લખીને આપેલો છે. જ્ઞાન આટલે સેવાભાવ આટલી સાદાઈ તેમના ગુરૂ સુખસાગરજી પ્રત્યે તેમને અને આટલું નિષ્કામ કાર્ય કરનાર ઘણુંજ માન હતું. અને ૧૯૧૩ ની
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા
s]
સાલમાં તેએ સ્વર્ગે જતાં ૧૯૧૪ માં તેમને આચાનુ` પદ આપવામાં આવ્યું હતું. બનારસના પતિએ તેમને “શાસ્ત્ર વિશારદ” તરીકે માન આપ્યું હતું. બધા ધર્મના લેાકેા તેમની પાસે આવતા અને તેઓને જૈન ધર્મનું જ્ઞાન માપતા હતા. તેએ એક મહાત ફીલેાસકર હતા અને પોતાના શુદ્ધ ચારિત્રથી પોતાની જીંદગીમાંજ આત્મ સાક્ષાત્કાર કર્યાં હતા. શુદ્ધ ચારિત્ર ઉપર આત્મ જ્ઞાના બવા આધાર છે. અને કેળવણી અને આત્મજ્ઞાન કે વચ્ચે સમન્વય ક્રમ કરવા તે તેમણે પુસ્તકમાં સાબીત કરેલ છે. તેમને દેશ પ્રેમ પણ ઘણાજ હતેા, અને રાજ્ તથા પ્રજાએ કેવી રીતે વર્તવુ કે જેથી પ્રજા સુખી અને આબાદ ચાય તેને માટે તેએએ ધણું લખેલુ છે.
[ તા. ૧૦-૩-૧૯૬૫
અને તેમના ગ્રંથા પ્રસિદ્દ કરી ઘણું જ્ઞાન આપી રહ્યા છે. તેમજ સુદ્ધિપ્રભા માસિક પણ પ્રસિદ્ધ કરીને ગુરૂ મહા રાજનું નામ અને કા અમર
રહ્યા છે.
સને ૧૯૨૫ માં જેઠે વદ ત્રીજના રાજ તેઓ દેહુ છેાડીને સ્વગે ગયા તે હકીકત તેમણે અગાઉથી બધાને કહી હતી. અને બધાને ખેલાવીને તેમના પ્રશ્નોના ખુલાસા કર્યાં હતા. અને છેવટે સમાધિમા મેસી જઈ • ભવસાગર તરી ગયા હતા. તેમના મહાન શિષ્યે। કિર્તિ સાગરસૂરીશ્વરજી, શ્રીમદ્ સાગરસૂરીશ્વરજી, શ્રીમદ્ દુલ ભસાગરજી વીગેરે ગુરૂ મહારાજને પગલે ચાલી ધર્મને ઘણા ફેલાવા કરી રહ્યા છે.
C.
માવા મહાન પુરૂષના માટે વધારે શું લખી શકું. તેમના ગ્રંથા અમુલ્ય છે, તેમનુ જીવન અદ્ભુત છે. અને તેમને મેાધ આત્મામાં ઉતારવા વે; છે. ની કરેાએ જે કાર્ય કર્યુ તેવુ જ જીવન અને કાર્ય ભગવાન શ્રીમદ્ મુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીના આત્માએ અવતારી પુરૂષ તરીકેજ કર્યુ છે, અને જેએ તેમના મેધ પ્રમાણે ચાલશે તેએ બધા આ ભવમાં સુખ પામી ભવસાગર તરી જશે અને મુકિત મેળવી શકશે તેવી મને ખાત્રી છે.
t.
તેમના જીવન ચરિત્રના ધણા પુસ્તકા વિગતવાર લખાયેલા અને તે દરેક જૈને વાંચવા જોઇએ કે જેથી તેઓ અવતારી મહાપુરૂષે જૈન ધર્મની કેટલી સેવા કરી છે તેનેા ખ્યાલ આવી શકશે અને દુનિયાની તમામ પ્રાએ અત્યારના કાળમાં આવા મહાન અધ્યાત્મ ચૈાગી. થઈ ગયા. તેટલા માટે ટુંકામાં મારી શ્રીમદ્ અલ્પમતિ અનુસાર જૈન પ્રેફેટ નામનું ઋદ્ધિ-અંગ્રેજીમાં ગુરૂ મહારાજનુ` જીવન ચરત્ર બહાર પાડેલ છે. અને તેના પ્રચાર અંગ્રેજી જાણનાર બધી પ્રાને થાય તેમ ઇચ્છું છું.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
*
ક'-ન
ભેટ યોજના અંગે એક મહત્ત્વનો ખુલાસો
માર્ચ-એપ્રિલ ૧૯૬૫ ના મહાવીર જન્મ કલ્યાણક અંકમાં અમે ભેટ યોજના અંગે લખ્યું હતું કે-“બુદ્ધિપ્રભા જૈન ડાયજેસ્ટનું એક સાથે ત્રણ વરસનું લવાજમ ( રૂપિયા પંદર પુરા) ભરનાર અમારા માનવંતા બાહક સભ્યને..“ જેને પનિષદ” ગ્રંથ ભેટ મળશે....”
આ ભેટ યોજના રટે અમે શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી સાહિત્ય પ્રકાશન ગ્રંથમાળા (અમદાવાદ) ના પ્રેરક પૂજ્ય અનુયોગાચાર્ય પંન્યાસ પ્રવર શ્રી મહાદેયસાગરજી ગણિવર્ય મ. સા. તેમજ આ સંસ્થાના સૂત્રધાર ને પ્રકાશક શેઠ શ્રી ચીમનલાલ જેચંદભાઇના અમે ખૂબ ખૂબ આભારી છીએ. તેઓશ્રી તરફથી જેનેપનિષદ” ગ્રંથ અમારા માનવંતા ત્રિવાર્ષિક સભ્યોને ભેટ આપવાને ઉદાર સહકાર મળ્યો છે જે માટે અમે તેઓના કણી છીએ.
ઓ ભેટ યોજના તા. ૩૦ જુન ૧૯૬૫ ના રોજ પૂરી થશે. તે સમય દરમિયાન બુદ્ધિપ્રભા (જેન ડાયજેસ્ટ) ના વિવાર્ષિક સભ્ય બની જરૂરથી આ મહામૂલે, જૈન સાહિત્યમાં માત્ર એક જ અને પહેલ વહેલે “જેને પનિષદ્' ગ્રંથ અચૂક ભેટ મેળવો.
તા. ૩૦ જુન ૧૯૫ પછી વિવાર્ષિક સભ્ય બનનારને માટે આ અમૂલ્ય તક નહિ હોય માટે આજે જ આપનું ત્રિવાર્ષિક લવાજમ રૂપિયા પંદર પુરા ભરીને બુદ્ધિપ્રભા જેન ડાયજેસ્ટના સભ્ય બને એ જ અભ્યર્થના.
–ગુણવંત શાહ, સંપાદક,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૦ ]
બુદ્ધિપ્રભા તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સની કેળવણી વિષયક
સહકારની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ (૧) ધારણ ચોથાથી મેટ્રીકમાં ભણનાર વિદ્યાર્થીઓને ફી આપવામાં આવે છે. આ માટે વિદ્યાર્થીએ છેલ્લી વાર્ષિક પરીક્ષામાં પચાસ ટકાથી વધુ ગુણક મેળવવા જરૂરી છે. તેવા જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીઓએ તા. ૩૧ મી મે ૧૯૬૫ પહેલાં પિતાનું અરજી પત્ર લઈ જઈને તા. ૫ જુન ૧૯૬૫ સુધીમાં કેન્ફરન્સના કાર્યાલયમાં પહોંચતું કરવું જરૂરી છે. અરજીપત્ર માટે પચ્ચીસ નવા પૈસાની ટિાિ અવશ્ય મોકલવી. બહદ્ મુંબઇના વિદ્યાર્થીઓ નવા પંદર પૈસાની ટિકિટ આપી તે અરજીપત્ર કાર્યાલયમાંથી બપોરના ૧-૦ થી ૪-૦ વાગતાં સુધીમાં મેળવી શકશે.
આ ફી શ્રી જૈન છે. કે. ના શ્રી શ્રાવક-શ્રાવિક ક્ષેત્ર ઉકર્ષ પંડના શિક્ષણ વિભાગમાંથી આપવામાં આવે છે.
(૨) એસ. એસ. સી. ની પરીક્ષામાં સંસ્કૃતના વિષયમાં સૌથી વધુ ગુણ મેળવી પાસ થનાર વિદ્યાર્થીને કેન્ફરન્સ હસ્તકની શેઠ કબીરચંદ પ્રેમચંદ સ્કોલરશીપ પ્રાઈઝ કંડની એજનામાંથી શ્રેલરશીપ આપવામાં આવશે. આ માટે જરૂરી પ્રમાણપત્રો સાથે કેફરન્સના કાર્યાલય પર તા, ૨૫ મી જુન ૧૯૬૫ સુધીમાં અરજી કરવી. તેમજ બીજી કોલરશીપ સુરતના વતની અને એસ. એસ. સી. ની પરીક્ષામાં સૌથી વધુ માર્કસ મેળવનાર છે. મૂર્તિ પૂજક વિદ્યાર્થીને આપવામાં આવશે. આ માટે પણ જરૂરી પ્રમાણ પત્ર સાથે તા. ૨૫ મી જુન ૧૯૬૫ સુધી કોન્ફરન્સના કાર્યાલયે અરજી કરવી.
ir)niાવાયા
માતાાાા
iiiાનrre
*iiiia-
યાદ રાખે : સુંદર, સરળ અને સાહિત્યક શિલીમાં આપના વતનના, ધાર્મિક પ્રસંગેના સમાચાર આ પાનાઓ પર રજૂ થશે.
આપના વતનના સમાચાર સારા અક્ષરે, કાગળની એક જ બાજુમાં સાહીથી લખીને મહિનાની આખર તારીખ સુધીમાં મોકલી આપવા. . કારબન કોપીને સમાચાર પ્રકટ કરવામાં નહિ આવે. જે
erar
અાગા,પાપા કામ માપ
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ ] જેન ડાયજેસ્ટ
| ૮૧ (૩) મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં એસ. એસ. સી.ની પરીક્ષા માં પ્રથમ નંબરે સફળ થનાર છે. મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીને વધુ અભ્યાસ માટે ઇનામ આપવામાં આવશે. આ ઇનામ શ્રી મુંબઈ ચીમન છાત્ર મંડળ તરફથી કેન્ફરન્સને સોંપાયેલ શ્રી માણેકબા જૈન વિદ્યાર્થી પારિતોષિક કંડના વ્યાજમાંથી આપવામાં આવી, તા૨૫ મી જુન ૧૯૬૫ સુધીનાં જરૂરી પ્રમાણપત્રો સાથે કેન્સરન્સના કાર્યાલયમાં અરજી કરવી.
(૪) બી. એસ. સી. (કમાં અવાસ કરવા છતા વે. મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીને શેઠ હેમચંદ ચત્રભુજ ઓલરશીપ આપવામાં આવશે. તા. ૨૫
મી જુન ૧૯૨૫ સુધીમાં કોન્ફરન્સના કાર્યાલયે નીચેની વિગત સંપૂર્ણ ભરીને મોકલી આપવી.
(૧) એસ. એસ. સી. ફસ્ટ ઇયર સાયન્સ, ઈન્ટર મીડીટ સાયન્સ, બી, એસ. સી. (સબસીડરી) અને બી. એસ. સી. (ડીગ્રી) ની પરીક્ષામાં મેળવેલ માર્કસની સર્ટીફાઈડ નકલે તેમજ
જગપ્રસિદ્ધ હાસમ મનજી પદમશી સુરમાવાળાના વિવિધ પ્રકારના સુરમાએ
લાખ લોકોએ વાપરીને એક જ વાત કહી છે. સુરમાએ તો હાસમ મનજી પદમશીના જ
----: મળે યા લખે :-- હાસમ મનજી પદમશી સુરમાવાળા (૧)
(૩) મૂળજી જેઠા મારકોટ,
કરીમ મેન્યાન, પહેલે માળે, ઝવેરી બજાર, મુંબઈ ૨,
નળબજાર, પોલીસ ચોકી સામે, ઉમાનખાદ”
એસકીન શેડ, મુંબઈ . - કેનેરા બેંક લેન, હિલ રેડ, સ્કીમ નં. ૪.
વાલા સેપારા (વેસ્ટ) રોડ નં. ૯, વાંદરા. મુંબઈ ૫૦
સ્ટેશન સામે, ફોન : ૫૩૨૨૯
(જી. થાણા)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા ( તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫ (૨) અરજી કરનારને બીજા કોઈ સ્થળેથી લોન યા મદદ મળતી હોય અથવા મળવાની હોય તે તેની પૂરી વિગતે.
જે છે. મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીઓ જૈન છે. કેન્ફરન્સની કેળવણીના સહકારને લાભ લેવા ઇચ્છતા હોય તે સૌએ તા. ૨૫ મી જુન ૧૯૬૫ સુધીમાં નીચેના સરનામે જરૂરી માહિતી ને પ્રમાણપત્રો મોકલી આપવો.
- શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેફરેન્સ,
ગોડી બિલ્ડીંગ ૨૦, પાયધુની બીજે માળે, મુંબઈ- ૨. સાહિત્ય પ્રેમીઓને નિમંત્રણ (કલકત્તા) જૈન ધર્મના પ્રચાર માટે વિનિમય, પરિસંવાદ, પરિષદ, અધિવેશને સામયિક બેઠકે વગેરે ઘણું મહત્ત્વનાં છે. આ દિશામાં જૈન દર્શન અને સંસ્કૃતિ પરિષદ” છેલ્લા કેટલાક વખતથી સ્તુત્ય પ્રયાસ કરે છે. ગયા વરસે બિકાનેરમાં આ પરિષદ તરફથી અધિવેશન ભરાયું હતું. આ ચાલુ વરસે પણ અધિવેશન ભરવાની વિચારણા ચાલી રહી છે. સમય અને સ્થળ હજુ નકકી નથી થયાં, પરંતુ આ અંગેની કાર્યવાહી અંગે આ પરિષદ જણાવે છે કે –
(૧) જૈન અને જૈનેતર જે ભાઈનાને જેન સાહિત્યના સંશોધનમાં રસ હોય તે સૌને આ અધિવેશનમાં હાજરી આપવા વિનંતી છે. श्रीमद् बुद्धिमागरसू रिजी म. सा. की पुण्यतिथिके अवसर पर
हमारी बंदना
चंदनाभिलाषी प्रतापचंद डी भंडारी
A. P. BROTHERS
-~: Suppliers :-- Ball & Roller Bearings, Tools & Hardware Materials, Also, Polish Materials and all kinds of Metals.
: FACTORY :- A - OFFICI :20, Wadi Bunder Rd. * 170 / 72, Kika Street Mazagaon
First Floor, BOMBAY 10. V BOMBAY 4.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫
જન ડાયજેસ્ટ
[૨૩
(૨) આ અધિવેશનમાં ભાગ લેનાર વિદ્વાનોએ પોતાની સસ્થતિ ચંતા, તા. ૧૫, સપ્ટેમ્બર ૧૯૬૫ સુધીમાં પરિષદ્ના કાર્યાલયના સરનામે મેકલવી જરૂરી છે.
(૩) વિશ્વ વિદ્યાલયા, સસ્થાએ તેમજ પ્રાચ્ય મહાવિદ્યાલયાને તેના પ્રતિનિધિ માકલીને આ પરિષદના અધિવેશ્ચનમાં સહકાર આપવા વિનંતી કરવામાં આવે છે.
(૪)
આ અર્ધવેશનમાં ૧૧ વિભામા રહેશે. જે આ પ્રમાણૢઃ-(૧) જૈન દર્શન, આ પ્રથમ વિભાગ (A) ઔધિક દર્શન. (B) આચાર નીતિ, (C) ન્યાય. એમ ત્રણમાં વિભાજિત છે. (૨) જૈન આગમ, પાહુડ, નિયુકિત, ચુ: આદિ સાહિત્ય. (૩) જૈન સાહિત્ય પ્રાકૃત, સંસ્કૃત અને અપભ્રંશમાં. (૪) આધુનિક ભાષાઓમાં જૈન સાહિત્ય. (૫) જૈન ભાષા તત્ત્વ, (૬) જૈન કૃતિહાસ અને સામાજિક અધ્યયન. (૭) જૈન સાહિત્યમાં ટેકનીકલ વિજ્ઞાન, (૮) જૈન પુરાતત્ત્વ, (૯) કળા, (૧૮) ધર્મ અને દર્શનનું તુલનાત્મક અધ્યયન, (૧૧) ભારત બહાર જૈન ધર્મનુ ં અધ્યાયન
કાર્યાલય જૈન દર્શન અને સસ્કૃત પરિષદ્ C/o શ્રી જૈન શ્વે. તેરાપંથ મહાસભા,
૩, પેટ્ગીઝ ચર્ચા સ્ટ્રીટ, કલકત્તા-૧, સદ્દાચળના સાન્નિધ્યે. ( પાલિતાણા )
પરમ પદ્મપ્રભાવક, ગચ્છાધિપતિ, પ્રશાંત મૂર્તિ આચાર્ય દેવેશ શ્રીમદ ઋદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબ તેમજ તેઓશ્રીના પરમ વિનય શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી મનોજ્ઞસાગરજી મહારાજ સાહેબના સદુપદેશથી પરમ પાવન તી` શ્રી સિદ્ધાચલજીની તળેટીના જિનાલય શ્રી બાન્નુના દેરાસરમાં રાસન રક્ષક, સત્તધારી શ્રી ધટાક મહાવીર દેવને ફંડા મૂક્વામાં આવ્યો છે. આ ફોટા મહુડી નિવાસી શ્રી વાડીલાલ કાળીદાસ વારાના ધર્મ પત્નીના વસી તપના પારણા િિમત્તે તેએશ્રીના સુપુત્રે! તરફથી મુકવામાં આવ્યે છે. આ નિમિત્તે પ્રજા પણ ભાવવામાં આવી હતી.
રજત જયતિના સભાગ્ણા. ( લીબેદરા )
અત્રના શ્રી આદિનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠાને ૨૫ વર્ષ પૂરા થતાં શુભ અનુષ્કાનાનું મંગળ સાપ્તાહિક ઉજવવામાં આવ્યું હતું. વૈશાખ સુદ છ થ વૈશાખ સુદ બારસ સુધી આ ઉત્સવ ઉજવાયા હતે. શ્રી સરૂપચં પાનાચંદ્ર તરફથી થૈ. સુદ ૯ ના નવ્વાણું પ્રકારની ખૂન તેમજ નવકારશી, શ્રી માહ્ન
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪]
બુદ્ધિપ્રભા
[તા.૧-૬-૧૯૬૫
લાલ અમથાલાલ તરફથી વૈ. સુદ ૧૦ ની અંતરાય કની પૂન્ન અને તેજ દિવસે શ્રી ચંદ્રભાઈ કેવળદાસ તથા અમૃતલાલ ખેાડીદાસ ના નવકારશી; શ્રી સ ંઘ તરફથી વૈ સુદ ૧૧ ના સિદ્ધચક્ર પૂજન અને તેજ દિવસે શ્રી ડાહ્યાભાઇ ડ્રગનલાલ તરફથી નેાકારી અને છેલ્લે ૧. સુદ ૧૨ ન દિવસે પશુ નવકારસી થઇ હતી. જેનો લાભ રો શ્રી મણીલાલ ડુંગરશીએ લીધા હતા.
આ સારાય મહે।ત્સવ પ્રસિદ્ધ વકતા પુન્ય પન્યાસ પ્રવર શ્રી સુખાધસાગરજી ગણિવ મ. સા., મુનિરાજ શ્રી મનહુસાગરજી મ.સા., મુનિરાજ શ્રી જસવંતસાગરજી મ. સા., તેમજ મુનિરાજ શ્રી સુન સાગરજી મ. સા., આદિ શ્રમણ ભગવની નિશ્રામાં ઉજવાયા હતા. પુણ્ય મેળા (કુ ભાસક્ષુ)
નાના ગામડાઐમાં જ્યારે પ્રભાવક સત મુનિએ પધારે છે ત્યારે ધાર્મિક અનુષ્ઠાનેમાં જાણે ધર્મ મેળે જામે છે. પૃ. પન્યાસ પવર શ્રી પ્રભાવ વિજયજી મ, સા., મુનિરાજ શ્રી સ્વયંપ્રભવિજમજી મ. સા., વ્યાખ્યાતા મુનિરાજ શ્રી ભાનુવિજયજી મ. સા. દિણા અત્રે પધારતાં ચૈત્રી
અ
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા. ની ૪૦ મી પૃષ્ઠ અમારી વદના હે.
EASTERN SMELTING & ROLLING MILLS l[rintftkctures of :
N. F. Metal Sheets, Circles. Utensils & alloys Eastern Alluminium Works.
Mfg. of
Allunminiun, Brass & Stainless stell utcosily. BASIKLAL CHIMANLAL & CO. Dealers in
N. Ferrous metals & Scraps. All at 60, Bapu !yte Cross Lane, BOMBAY-3,
GRAM : BHATTORE
PHONE, :
Office : 333104. | Works : 67404.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
તા. ૧૦-૬-૧૯૬૫] જૈન ડાયજેસ્ટ
[૮૫ હોળી પ્રસંગે તેવો જ પુય મેળો જામ્યો હતો. ૨૦૦ ભાઈ-બેનેએ આળી તપની આરાધનામાં જોડાયા હતા. અને પ્રભુ મહાવીરના જન્મ કલ્યાણક પ્રસંગે દબદબાપૂર્વક વડે સારાય ગામમાં ધૂપે હતે. પૂજા અને ભાવના નિયમિત થઇ હતી. સંગીતની આ ધૂન વડગામવાસી શ્રી હરજીવનભાઈ તેમજ તેમની મંડળએ સંભાળી હતી. મેવાણુના પંથે (
પણ) અના સંઘની આગ્રહભરી વિનંતિથી પૂ. પં. પ્ર. પ્રભાવવિજયજી મ. સા. આદિ ઠાણ અને પધાર્યા હતાં. શ્રી લક્ષ્મીચંદ જેઠાભાઈ તથા શ્રી શ્રી હરીચંદ નિહાલચંદભાઇએ પૂજ્ય મુનિભગવંતોની નિશ્રામાં વિધિસહ. સજોડે ચતુર્થ વ્રતને અભિગ્રહ ધારણ કર્યો હતો. શ્રી હરિચંદભાઈ નિહાલચંદભાઈ તરફથી મેત્રાણા તીર્થને સંધ કાઢવામાં આવ્યું હતું. આ સંધ બે દિવસ મેત્રાનું રોકાયા હતા.
ઇતિહાસનું સુવર્ણ પૃષ્ઠ (બેડેલી). જૈન ધર્મને આ છેલા સૈકાઓનો ઇતિહાસ લખાશે ત્યારે બોડેલીનું નામ તેમજ આ ક્ષેત્રમાં તનતે ડ મહેનત કરી પરમાર ક્ષત્રિય ભાઈઓને જૈન શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી સાહિત્ય પ્રકાશન મંથમાળા તરફથી પ્રગટ થઈ ચૂક્યાં છે !
પ્રેરણું ભર્યા પ્રાણવાન પ્રકાશને :ભજનપદ ભાવાર્થ સંગ્રહ
શિપનિષદ એક રતનદીપ યાને ગુરબાધ
છે જેના પ્રેફેટ (અંગ્રેજી) અને હવે ટુંક સમયમાં પ્રગટ થાય છે.
જેનોપનિષદ
લેખક : શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી કિંમત એક રૂપિયે.
-: લખે યા મળે :ભગવાન શાહ
શ્રી ચીમનલાલ જેચંદભાઈ ૧૭૦ ૭ર ગુલાલવાડી,
શેઠ મનસુખભાઇની પોળ, મુંબઈ-૪
કાળુપુર, અમદાવાદ,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુદ્ધિપ્રભા [ તા. ૧૦-૬-૧૯૬પ ધર્મને પુર્નજન્મ આપનાર વૃદ્ધ મુનિરાજ શ્રી જીવવિજયજી મહારાજ સા, મુનિરાજ શ્રી વિજયજી ગણિવર્ય મ. સા. તેમજ શ્રી પરમાર ક્ષત્રિય જૈન ધર્મ પ્રચારક સભાના નામી અનામી સૌ સંચાલકોના નામ સુવર્ણાક્ષરે લખાશે.
આ પૂજ્ય મુનિ ભગવતેની નિશ્રામાં ચિત્રી ઓળીનું આરાધન રૂડી રીતે થયું હતું. તેમજ વિશાખ સુદ છઠના ગુરુવારના મંગળ દિવસે મુનિરાજ શ્રી રત્નાકરાવજયજી મ. સા. ની વડી દીક્ષા ધામધૂમપૂર્વ ઉજવવામાં આવી હતી.
પૂ. મુનિરાજ શ્રી ઇન્દ્રવિજયજી મ. સા. માસરાડ ચાર્તુમાસ માંટ પધારનાર છે.
[તા. ક–પૂ. વયોવૃદ્ધ મુનિરાજ શ્રી જિનભદ્ર વિજયજી મ. સા. સંસારીપણામાં પૂ. સ્વ. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા ની અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓના સાક્ષી હતા. અને શ્રીમદ્જીના અનન્ય ભક્ત હતા. સંસારીનામ શ્રી જીવણચંદ ધરમચંદ ઝવેરી હતું, તેમના પર લખાયેલા પત્રોને “તીર્થયાત્રાનું વિમાન નામે શ્રીમદ બુદ્ધિસાગરજીને ગ્રંથ પ્રગટ થયો છે.]
તવ કાર્યની જ્યોત સદાય જલે (અમદાવાદ)
અમદાવાદમાં શ્રી શાંતિચંદ્ર સેવા સમાજ તેની રચનાત્મક પ્રવૃત્તિ. ચોથી સારા શહેરમાં જાણીતી સંસ્થા છે. તેની પ્રવૃત્તિને પથરાટ તીર્થ સ્થળ અને આજુબાજુના ગામ માં પણ છે. આ સમાજ સેવી સંસ્થાએ આજ સુધીમાં જે કંઇ સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે તેનું પુણ્ય ફળ તે સંસ્થાના સંનિષ્ઠ કાર્યકરોના ફાળે જાય છે. આવા જ એક સંનિક કાર્યકર સમાજમાં છેલ્લા ૨૦ વરસથી નિકામભાવે કાર્ય કરનાર બાર વરસથી સ્વયંસેવક દળના નાયક તરીકે રહેનાર, તેમજ સંસ્થાની કારોબારી સમિતિમાં છેલ્લા સારા વરસથી એકધારી રીતે સભ્યપદ રહીને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓની જવાબદારી સંભાગાનાર સેવાભાવી યુવાન કાર્યકર શ્રીયુત કાંતિલાલ સ્તીલાલ બેંકરનું તા. ૧૫-૫-૯૬૫ ના રોજ અવસાન થતાં સમાજે પોતાને એક મહામૂલે કાર્યકર ગુમાવ્યા છે. સદ્ગતની સેવાઓને અંજલિ આપતા શ્રી શાંતિચંદ્ર એવા સમાજે તા. ૧૭–૨–૬૫ ના રોજ શેઠ શ્રી કાંતિલાલ ચીમનલાલ શાહના અધ્યક્ષપણે શોક સભા મળી હતી. અને સદ્ગતના આત્માની શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરી હતી.
તંત્રી, માલિક, મુદ્રક અને પ્રકાશક : ઈદિરા ગુણવંતલાલ શાહ મદ્રણાલય : “જૈન વિજય” પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ, ગાંધીચેક-સૂરત,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
JUNE 1965
BUDDHIPRABHA
(Jain Digest)
Regd. No. G. 472
- સ્વ. શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મહારાજ સાહેબે ૨૪ વરસના ગાળામાં લગભગ ૧૫૦ ગ્રંથની સર્જના કરી હતી. તે દરેક ગ્રંથે વિવિધ વિષયો પર લખાયેલાં છે. ખાસ કરીને તેમાં ગ, અધ્યાત્મ, તત્ત્વજ્ઞાન,
ઉપદેશ વગેરે મુખ્ય છે. તેમાંના કેટલાક
ગ્રંથે ગદ્યમાં છે. અને કેટલાક પદ્યમાં છે. આત્મદર્શન ગીતા આ ગ્રંથમાં તેમની લખેલી ગીતાઓ
પ્રેમ ગીતા આગવું ધ્યાન ખેંચે છે. અહીં તેના ગુરૂ ગીતા
નામે રજુ કર્યા છે. તે તમામ સંસ્કૃત જૈન ગીતા
ભાષામાં છે. કૃષ્ણ Íતા
મહાવી ૨ ગીતા” અધ્યાત્મ ગીતા
હમણાં જ મળી આવી છે, જે અપ્રગટ છે. લગભગ ૩૦૦૦ લેક પ્રમાણ છે. શ્રીમદ્જીએ ઉપનિષદ પણ લખ્યાં છે.
એ બેના નામ છે. જેનોપનિષદ્ અને શિષ્યોપનિષદ
Cover printed at Kishore Printery. Crescent Chambers,
Tamarind Lane, Fort. Bombay 1.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
_