Book Title: Balbodh Jain Dharm Part 01 Author(s): Dayachand Goyaliya Publisher: Daya Sudhakar Karyalaya Catalog link: https://jainqq.org/explore/010158/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. - The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN RELIGIOUS READERS SERIES KEERTAI IMES BALBODH JAIN DHARMA 1. bAlabodha jaina-dharma [pahalA bhAga] lekhaka:zrIyuta bAvU dayAcandajI goyalIya, bI. e. prakAzaka:bAbU rUpacandajI goyalIya, mAlika-zrI dayAsudhAkara kAryAlaya, gar3hI abdullAkhA~ (sahAranapura) Palm 32 vI AvRtti ke mUlya -)| AnA // "jainavijaya" prinTiMga presa-suratameM mUlacanda kisanadAsa kApar3iyAne mudrita kiyaa| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 4 adhyApaka mahAzayoMse nivedana / I yaha bAta nirvivAda siddha hai ki bAlakakA hRdaya ati komala hotA hai / jo bAteM bacapana meM bAlakoMke hRdayameM jamA dI jAtI haiM unako ve umara bhara nahIM bhUlate haiM / ataeva dhArmika zikSAkI vRddhike liye yaha Avazyaka hai ki cAlakanahI pratyeka viSaya bhale prakAra samajhA diye jAyeM / samajhAne ke liye sarvottama mArga pustaka se saMketa lekara udAharaNoM se maukhika zikSA denekA hai| kyoMki aisA karane se sahaja hI meM koMkI samajha A jAtA hai aura dila bhI laga jAtA hai vana Apako bhI hamI mArgakA anumaraNa karanA ucita hai / / nIva, ajIva, trama aura sthAvara ke geMda tamavIrge tathA dvArA athavA anyAnya vastuoM mamajhAnA cAhiye kapaTaka samAtikA pustaka chape hue prazna tathA prabhAva aura aura prazna bhI vidyArthiyoM pUchanA aura isa vahiye / ApakA sevaka, dayAcandra goyalIya, bI0e0 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIvItarAgAya namaH // bAlabodha jainadharma prathama bhaag| pahilA paatth| NamokAra maMtra / gaathaa| Namo arahatANaM, Namo siddhANaM, Namo AirIyANaM / mamo uvajjhAyANaM, NamoM loe sabamAhUNaM / / 1 / / artha-- arahantAko namaskAra artha- arahantoMko namaskAra ho, siddhoMko namaskAra ho, AcAryoM ko namaskAra ho, upAdhyAyoMko namaskAra ho, aura lokameM sarvasAdhuoMko mAoM ko namaskAra ho / aheta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sarvamAdhu . ina pAMco " pacaparameSThI" kahate hai / gamokAra maMtrakA mAhAtmya / eso paMca NamoyAro* sabapAvappaNAgaNo / maMgalANaM ca savvesiM paDhamaM hoi maMgalaM // 2 // ___ artha-yaha paca namaskAra mantra saba pApoM kA nAza aranevAlA hai aura saba magaloMma pahalA magala hai| praznAvalI / 1-NamokAra mantrako zuddha pado / 2-isa mAtrakA kyA mAhAtmya hai ? 3-ima mantrame kina kinako namaskAra kiyA hai ? 4-sammeSThIke nAma btaao| * muharo tapA mokAro bhI pATha haiN| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ more uThakara NamokAra maMtra pddh'o| .... dUsarA paatth| vartamAna cauvIsa nIrthakaroM ke nAma / 1 zrI RSabha, 2 Ajina, 3 saMbhava, 4 abhinandana, 5 sumati, 6 padmaprabhu, 7 supArzva, 8 candraprabhu, 9 puSpadanta, 10 zItala, 11 dheyAnma, 12 vAsupUjya, 13 vimala, 14 ananta, 1, dharma, 16 zAMti, 17 kunthu 18 ara, 19 mAtra, 20 munisunata, 21 nami, 22 nemi, 23 pAnAtha, 24 mahAvIra / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisIkA jI mata dukhaao| [3 tIsarA paatth| jIva aura ajIva / jIva-unheM kahate haiM jo jIte hoM, jinameM jAna ho, jinameM jAnane dekhanekI tAqata ho, jaise AdabhA, ghor3A, baila, kIr3e makor3e vgairh| bhAvArtha-jagatameM hama jitane puruSa, strI, pazu, pakSI, kIr3e. makor3e vagairahako khAle, pIte, balate, phirate dekhate haiM, una sabameM jIva hai| __ ajIva-unheM kahate haiM jinameM jAna na ho, jaise-sUkhI miTTI, iMTa, patthara. lakar3I, mez2a, kurasI, kalama, kAgaja, TopI, roTI vagairaha / jIvake bheda / jIva do tarahake hote haiM-eka mukta jIva aura dUsare saMsArI jIva ! ___1. mukta jIva-unheM kahate haiM jo saMmArase chUTa gaye haiM arthAt jinako mokSa hogayA hai aura jinhoMne madAke liye sabA sukha pA liyA hai aura jo kabhI saMmArameM lauTakara nahIM aate| 2. maMsArI jIva ve haiM jo saMsArameM ghUmakara Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paranemeM mana lgaao| gns-ns-s-gns-gns-dk'- a- p- ns -- - w bu-a-naa zhbs- {- - y janma maraNake duHkha uThA rahe haiN| aise jIva trama aura sthAvara do tarahake hote haiN| 1. trasa jIva unheM kahate haiM jo apanI icchAse calate phirate hoM, Darate hoM bhAgate hoM, vAnA DhUMr3hate ho, arthAta do indriya, tIna indriya, cAra indriya aura pAMca indriya jIva, jaise-laTa, ciTI. mAvI, ghor3A, bela, AdamI vagairaha / 2. sthAvara jIva-arthAt eka indriya jIva, unheM. katane hai, jo pedA hote hoM, bar3hate hoM, marate ho para apane Apa bala phira na makate hoN| - ravI jamIna), apa (pAnI), teja (Aga), cAra harA aura vanampati (per3a) vgairh| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA pUche kisIkI cIja mata utthaayo| 5 cauthA paatth| indriyaaN| indriya-use kahate haiM jisake dvArA jIva pahacAnA jaaye| ve indriyAM pIca hotI hai / 1-sparzana indriya arthAt tvacA ( camar3A); 2--rasanA indriya arthAt jImaH 3-bAmA indriya arthAt nAka, 4--cakSu indriya arthAt A~khA 5-karNa indriya arthAt kAna / 1. sparzana indriya-use kahate haiM jisase chU jAne para halake, bhArI. rUnvaM. jikane, kar3e. / narma, ThaMDa, garmakA jJAna ho / jase Aga chUnese __ garma aura pAnI chUnese ThaMDA mAnma hotA hai / 2. rasanA indriya--use kahate haiM jisasa khaTTa. mITha, kaDave, carapare aura kapAyala rasa da nvAda ) kA jJAna ho / jaise--per3A cakhanera mIThA, nImake patte kaDuve miraca caraparI aura bI saTTA mAlUma hotA hai| 3. ghANaindriya--use kahate hai jisake dvArA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __; pAto chAnakara pio zarIra sApha rkho| sugandha ( khuzabU) aura durgaMdha (badabU ) kA jJAna ho jaise-gulAba kavar3eke phUloMse sugandha aura miTTa taise durgaMdha AtI hai| vakSa indriya--use kahate haiM jisase kAle, cAra nIle. lAla, sapheda raMgakA tathA una raMgoMka goro bane hue taraha tarahake raMgoMkA jJAna ho| jaikara dahI. cAMdI sapheda hai, koyalA kAlA aura mana lAla hai, sonA pIlA aura morakA karNandriya--use kahate haiM jinase AdamI tathA vAjavAhakI AvAja jAna jaay| _ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabase mIThe vacana bolo| [7 pA~cavA~ paatth| pAMca tarahake jiiv| eka indriya jIva-unako kahate haiM jinake sirpha eka hI sparzana indriya ho| jaise-miTTI, pAnI. Aga, havA, phala, phUla, pedd'| do indriya jIva-unako kahate haiM jinake sparzana aura rasanA ye do indriyAM ho| nesalaTa, keMcuA, joMka, zaMkha vagairaha / / tIna indriya jIva--unheM kahate haiM jinake sparzana, rasanA.ghrANa ye tIna indriyAM ho| jaise-- ciMvaTI, ciMvaTA, khaTamala. jUM vagairaha / ___ cAra indriya jIva--unheM kahate haiM jinake sparzana, rasanA, ghANa aura cakSu ye cAra indriyAM hoN| jaise--bhauMrA, barra, tataiyA. makavI, chara, TiDDI vgairh| ___ pAMca indriya jIva--unheM kahate haiM jinake pAMcoM hI indriyAM hoM / jaise-va. nArakI, marda, aurata, bela, ghor3A vagairaha / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - patA na bolo aura bar3okA Adara kro| prshnaavlii| 2kho paila. kuttA, sAMpa, civaTI, keMcuA, laTa, hAthI, our car mAno, ina jIvoMke kauna-kaunasI indriyAM hotI haiM ? - nAra ndana jIvoMmeM do indriya jIvoMse kyA bAta --nisa ke AMkha hotI hai usake nAka hotI hai yA v. tasake nAka hotI hai usake AMsa hotI hai yA nahIM ? . hA kauna-kaunasI indriyAM haiM ? sthAvara jIvake kauna varga: / ' yA nA hotI 5 -~~rh sAdagI janmase andhA huA to batAo usake Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / Avazyaka nivedn| ____ jaina pAThazAlA, jaina borDiMga, jaina paTanakramameM paDhAye jAnevAle bAlabodha : zikSAvalI cAroM bhAga, sarala jainadharma cha DhAlA, ratnakaraDa zrAvakAcAra dravyasaMgra jaina siddhAnta pravezikA, kSatracUDAmaNi tIrthayAtrA darzaka, nyAyadIpikA, suSita tathA vizArada evaM zAstrIya kakSAke sa payogI sabhI purANa, kathAyeM, pUjana, bhaF yahAMse mNgaaiye| ka Armika cAroM bhAga, dharma / cAroM bhAga, zAstra, nAmamAlA, / pAThAvalI, jaina samyaktakaumudI, evaM svAdhyAyopaMtha hamAre hI ___hamAre yahA pavitra kAzmIrI kezara, dhUpa, agarabattI, mAlAyeM, janeDa, jaina paMDA, cAMdIke raMgIna va sAde citra bhI milate haiN| mainejara, digambara jaina pustakAlaya-sUrata / - -- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyArthiyoMke liye atyaMta upayogI pustkeN| ( bAlabodha jainadharma pahalA bhAga " , dUsarA bhAga " " tIsarA bhAga / , , cauthA bhAga zrI jinavANI guTikA ( jinendra guNa gAyana ) ratnakaraNDa zrAvakAcAra mAndhayArtha mAkSaNAta dravya saMgraha uhAdAlA TAlA-daulatagamajI kRta mUla mokSagAmA mRta nigendra paMcakalyANaka-pAMcI kalyANaka hai dAna pATa ) AlocanA sAmAyika pATha -) namidrAMta pravezikA !) darzana kathA ), 1 ) 17, kayA ) dAna kathA ), ) / naZ-yApako nayA dukAnadAro ko kAphI kamIzana / 1-, / kavA avaya sAyaM / na! yAupacandra gAyalIya, zrI dayAvAna kAryAlaya, gadI (mhaanpr)| my. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN RELIGIOUS READERS SERIES. Home mAraNAsAta temapermAravajApAna RAJAN Sanlunteerunima THIPATIENT BALBODH JAINOHARMA II. bAlabodha jainadharma [ dUsarA bhAga] lekhakabhIyut bAbU dayAcandajI goyalIya, bI. e. IndisnugadeurukmanduInstrsmuskayanticnmantikunymsems Tramanthapuri prakAzakaHghAbU rUpacandajI goyalIya, mAlika- zrI dayA sudhAkara kAryAlaya, gar3hI abdullAkhAM (sahAnapura ) mUlya =) aanaa| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApaka mahAzayoMse prArthanA / mhaashy| lIjiye "bAlabodha jainadharma dUsarA bhAga" ApakI bheMTa hai, bhAzA hai ki isako bhI Apa pahile bhAgakI taraha nabIna rIlAnusAra cAlakoMko par3hAyeMge / hamane isa pustakameM kaThina bAtoM kA sarala bhASAmeM aisI rItise likhanekA prayAsa kiyA hai ki jisase gela-tamAge ke taurapara haraeka choTI choTI umarake bAlakoMko samajhameM sA jAya aura unako viSayake jAnane meM kucha bhI kaThinatA na ho, girI va baDe hokara cAke mUla viSayoM ko sahajameM hI samajhane laga IIT | isa kAraNa Apase pUrNa AzA hai ki hamAre uddezyoM para vicAra thA unako nija uddeza banAkara hamako anugRhIta kreNge| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Him zrIvItarAgAya namaH / bAlabodha jainadharma / dUsarA bhaag| pahilA paatth| paM. daulatarAmajI kRta stuti / dodaa| / sakala jJeya nAyaka tadapi, nijAnanda rasalIna / mo jinendra jayavanta nita, ani rajaghama vihIna / / 1 / / pari chnd| jaya vInarAga vitAnapUra, jaya moha nimirako hagna sUra / jaya jJAnaanantAnaMtadhAra, ga. rukha bIja maMDita apAra // 2 // -nIya / {mAnAvaya tathA dAnAvaracIra harma / 3.ansAya dharma / 4-naMta darzana anta dura, anaMta vIrya / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhaag| [3 tumako vina jAne jo kaleza, pAye so tuma jAnata jineza / pazu nArakanarasura-gati maMjhAra, bhava dhari ghari marayo anaMtabAra // 11 // aba kAlalabdhi valata dayAla, tuma darzana pAya bhayo khuzAla / mana zAMta bhayo miTyo sakaladvaMda, cAkhyo svAtamarasa dukha nikNd||12 tAteM aba aisI karahu nAtha, vichurai na kabhI tuma caraNa sAtha / tuma guNagaNako nahiM che| deva / jagatAranako tuma virada eva // 13 // Atamake ahita vipaya kapAya, inameM merI pariNati na jAya / mai rahU ApameM Apa lIna, so karo hohu~ jyo nijAdhIna // 14 // mere na cAha kucha aura Iza, ratnatraya nidhi dIje munIza mujha kAgajake kArana su Apa, ziva karahu harahu mama mohatApa // 15 zazi zAMtakagna tapaharanaheta, svayameva tathA tuma kuzala deta / pIyata piyUpa jyo roga jAya, tyo tuma anubhavata bhava namAya // 16 tribhuvana tihukAla majhAra koya, nahiM tuma bina nija sukhadAyahoya / mo ura yaha nizcaya bhayo Aja,dukha jaladhi utArana tuma jhaaj||17 dohA / tuma guNa gaNa maNi gaNapatI, gaNata na pAhi pAra / * daula 'svalpamati kima kahaiM. nama, triyoga namAra // 18 // 1- / 2-padAna, sampAna, sampara caritra / 3-candramA / - 5 - ma maroga, canA , pAre / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m aAMALYANMAR AMAITAMATATAN in Alm maranthanaamaasman 4] bAlabodha jain-dhrm| praznAvalI / (1) isa stutike banAnevAle kauna haiM ? (2) pahile aura antake doheko zuddha par3ho / (3) 'Atamake ahita viSaya kaSAya' isase Age anta taka pddh'o| ( 4 ) Adise lekara svAbhAvika pariNatimaya achIna' taka pddho| (5) isa stutimeM jo padya tumako sabase priya lagate hoM, unako kho| (6) ima stutikA bhAvArtha apanI bhApAmeM likho| (7) stuti kise kahate hai aura isake paDhanese kyA lAbha hai ! dUsarA paatth| bhUdharadAsajI kRta vAraha bhAvanA / daahaa| nitya-ganA gaNA chatrapati, hAthinake amagAra / magnA mavako eka dina, apanI-apanI bAra // 1 // bAdalabale, de devatA, mAna pitA parivAra / mAtI vigyiA~ jIvako, koTa na gamanahAra // 2 // ___ -dAma vinA nidhana dunI, nAgAvA dhanavAna / kaba na mama maM mAma, maya jaga daMgyA chAna // 3 // - dAna' / 2-522 samaya / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhAga / [ 5 ekatva - Apa akelA avetarai, mare akelA hoya / yoM kahUM yA jIvako, sAthI sagA na koya // 4 // anyatva - jahAM deha apanI nahIM, tahAM na apanA koya | ghara saMpatti para prakaTa ye, para haiM parijana loya // 5 // azuci - dipaiM cAma cAdara mar3hI, hADapIMjarA deha | bhItara yA sarve jagatameM, aura nahI ghinage // 6 // soraThA / Azrava Ava -- moha nIda ke jora, jagavAmI ghUmai sadA / - karma cora cahuM ora, sarabasa lUTeM sudhi nahIM // 7 // saMvara -- sataguru deya jagAya, mohanIda jaba upazamai / taba kucha vanai upAya, karma cora Avata rukeM // 8 // nirjarA -- jJAnadIpe tapa telabhara, vara zodhai TO bhrama chora / yA vidhini nikse nahIM, paiThe pUrkhe cora // 9 paMca mahAvrata saMcarane, mamiti paMca parakAra | prabala paMca indriya vijaye, dhAra nirjarA mAra // 10 // ma detA hai, 2 dhanAdika, 3- kumake loga, 4- canaktI hai, 5-6 dinAvanI, 7-12 kRta 1- artha de,Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArabodha jaina-dharma | 6 ] loka - caudaha rArju utaMge nabhai, loka purupasaMThAneM / HD HIDI 11TH A tAmeM jIna anAditeM, bharamata haiM vina jJAna // 11 // jAMne suratarphe deva sukha, citata citArai / cina jAMce ni citaye, dharma sakala sukhadaina // 12 // karmacane rAjasukha, sabahi sulabhakareM jAna / kI hai gaMmAra meM, eka jathAstha jJAna // 13 // iti vAraha bhAvanA | Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUmarA bhaag| tIsarA paatth| drvycrcaa| (pahile bhAgase Age) prasa jIvoMke bheda / trama jIva cAra prakArake hote hai: 1-doindriya jIva, tInaindriya jIva, 3-caturindriya jIva, paMcendriya jIva / ___ noTa-do indriya jIva, tIna indriya jIva aura caturindraya jIva ina jIvoko vikalatraya kahate haiM / paMcendriya jIvomase tiryaca pacendriya jIva tIna prakArake haiM: 1-jalacara jIva / 2-thalacara jIva / 3-nabhacara jIva / jalacara jIva unheM kahate haiM jo jala meM hI rhe| jaise--manchI , magaramaccha ityAdi / 2-thalacara jIva-unheM kahate hai, jo pRthvIpara calatephirate / jaise gAya, mama, kunA. vihI ityAdi / -macA jIva-unheM kahate haiM jo AvAgameM uhA karate hai / jaise-govA. cIla, vavRtara nyaadi| samasta paMcendriya jIva manI, armanIka bhedase do-do praNAre hote haiN| i-manI (maTI), 2-amainI ( ayaMtI), Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabodha jaina-dharma / - --- --. . . . . . mainI jIva-unheM kahate hai, jinake mana ho arthAta jo ziyA aura upadeza praNa kara sakeM / jaise UMTa, hAthI, karI, mera, bandara ityAdi paMcendriya niryaca, manuSya, deva, naarkii| jAganI jIna-una karate haiM, jinake mana nahIM ho arthAt LFT aura upadeza grahaNa na kara ske| aise jIva prAyaH ke raja jI ke gaMgogaro paidA nahIM hote kintu ___ nagare ke gogaro paidA hojAte haiM / jala meM rahane- 2 ): pAnI hote hai, koI kArDa totA bhI aaunI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhaag| [9 (5) nIce likhe jIvoM meM jalacara jIva kauna kaunase haiM ? hasa, kuttA, murgI, cIla, kauA, meMDhaka, bagulA / (6) kyA AkAzameM kevala tithaMca pacendriya jIva hI ur3a sakate haiM, aura kyA unakI zakti rakhanevAle saba jIva nabhacara kahalAte haiM ? (7) jo jIva AkAgameM bahuta U~cA uhatA hai aura jamIna para apanA ghoMsalA banAnA hai, vaha thalacara hai yA nabhacara ? (8) eka bAgameM 3 Agake vRkSoM para cAra koyaleM mIThI mIThI bola rahI hai, aura unake pAma hI cAra gulAbake per3oM para 7 bhora gUMja rahe haiM, to batAo vahAM para kitane asainI jIva haiN| cauthA paatth| sthAvara jIvoMke bheda / dhAvara jI jinake kevala eka sparzana indriya hI hotI hai. ye pAMca prakAra ke hote hai| -pRvIkAyika jIva-adhAMta pRthvI hI jinakA zarIra / jane-miTTI. pASANa abhraka (moDala), rana monA, cAMdI / 4t:13 - 2' ' . jIva, inkI paTanA . Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mer-1-.. . . . . 8 bAlabodha jaina-dharma / mainI jIva-unheM kahate hai, jinake mana ho arthAta jo zikSA aura upadeza grahaNa kA makeM / jaise UMTa, hAthI, bakarI, mora, bandara ityAdi paMcendriya niryaca, manuSya, deva, nA kii| ___ asainI jIva-unheM kahate hai, jinake mana nahIM ho arthAta jo zikSA aura upadeza grahaNa na kara nk| aise jIva prAyaH mAtA pitAke gja aura bIyake gayogase paidA nahIM hote kintu ApasameM eka dUsareke sayogase paidA hojAte haiM / jala meM rahanevAle sarpa prAyaH amanI hote hai, koI koI totA bhI apanI hotA hai| praznAvalI / 11) nIce likhe jIvoMmese kauna kauna vikalcaya haiM ? hAthI, ghohA, makoDA. makkhI, bhaurA / 12) sainI asainIme kyA bheda hai, aura inameM se tuma kauna ho ? 13) kyA saba paMcendriya jIva sainI hote haiM ? __ aura kyA saba sainI paMcendriya hone haiM ? (4) sainI jIvake adhikase adhika kitanI indriyAM hotI haiM, aura kamasekama kitanI ? jisa jIvake Akha nahI hotI, usameM aura sainI jIvameM kyA meda hai ? 1-ekendriya, dohandriya, teindriya aura caturindriya jIva to niyamase anI hI hote hai| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhAga / [ 9 (5) nIce likhe jIvoM meM jalacara jIva kauna kaunase haiM ? ha~sa, kuttA, murgI, cIla, kauA, meMDhaka, bagulA / ( 6 ) kyA yAkAzameM kevala titheca pacendriya jIva hI raha sakate haiM. aura kyA unekI zakti rakhanevAle maMtra jIva nabhacara kalA hai ? ( 7 ) jo jIva nAkAzameM bahuta U~cA uThanA hai aura jamIna para sapanA ghosalA banAnA hai, vaha thalacara hai yA namacara ? ( 8 ) eka bAga 3 Apake vRkSoM para cAra koyalaM mIThI mIThI bAla rahI hai, aura unake pAsa hI cAra gulAbake per3oM para 7 aura greja rahe hai, to batAo vahA para kitane asainI jIva hai ? cauthA pATha / sthAvara jIvoMka bheda / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. naanomaanaa| ityAdi bAnase nikalanenAlI bhAturga, panta uni mAno alaga hone para uge jIta nahI rhtaa| 2-jalamAgika jI-1-gIna jala kI nikAsI ho / jage-jala, olA, , ga maadi| 3-abhikAdhika jI--- amitI kA zarIra ho| jaise-agi| 4-nAyukAgika jIta~~ arthAta nAya kI jinakA zarIra ho / jaise-gaa| -nnni kaashi bhiimgnny n i faan zarIra ho, jaise- kSa, vela, phala-phala, jIpI nyAdi / ye pAMca kAmaka jIna vAdA (mAla) aura rasa ke bhedase do prakAra ke hote haiN| prshnaavlii| (1) sthAvara jIva kitane prakAra ke hote hai / ( 2 ) jima jIvakA zarIra havA hai, upako kyA kahate haiM ? ( 3 ) Amake vRkSa, agRAkI vela, gulAba ke phUla aura nImake patta kaunase jIva hai ? (5) eka tAlAvame kapalane phUloMpara bhAra gUMja rahe hoM, to batAo vahAMpara kauna-kaunasI kAyake jIva haiM ? Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhaag| pA~cavA~ paatth| paMtra pAe / pApa pAMca hote hai| 1-himA, 2-jhaTha, 3-corI, 4- ghuzIla. 5-prigrh| 1-himA-pramAda se apane va dusare ke prANoMko ghAta karane va dila dakhAneko himA kahate haiM / isa pApake karanevAle ko himaka, nirdayI. hatyAga kahate haiM / isaliye -- jIvanakI karuNA mana dhAra / yaha saba dharmAme hai yAra // 2-Tha-jira vAna yA jima cIjako jamA dekhA ho gAmA karAyA jamA sunA ho. umako vamA kahanA mo FTa isa pApa karane vAle iMTe dagAzana kahalAte hai / mahi . Tacana mana para matalAya / mAraka para gA mA / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] bAlayoga jaina -garma / isaliye mAlikakI AnA vina kog| cIja gahe yo corI hoya // tAna AjJA bina mana ghaa| corIse nita Darata rahI / / 4-kuzIla-parAI strIke mAtha ramaneko kugIla kahate haiN| isa pApake karanevAloMko vyabhicArI, jAra, lucA, badamAza kahate haiM, aura ve lokameM burI najarase dekhe jAte haiN| isaliye paradArAke neha na lagI / imase tuma dUrahinai bhgo|| 5-parigraha-jamIna, makAna, dhana, dhAnya, gau, baila, hAthI, ghor3e, vastra, vartana, jevara ityAdi cIjose moha rakhanA aura inhIM saMsArI cIjoke ikaTThe kagnemeM lAlasA rakhanA, so parigraha hai| isa pApake karanevAloMko lobhI, bahudhaMdhI aura kasa kahate haiM / imaliye-- dhana gRhAdimeM mUrchA hge| inakA ati saMgraha mata karo // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA bhAga / praznAvalI | ( 1 ) pApake nAma batAo, sabase baDhA pApa kaunasA hai ? [ 13 gayA, (2) eka vidyArthI dUsare vidyArthIkI pustaka vinA pUche ghara le batAo hamane kaunamA pApa kiyA 2 (3) eka lahako kapar3oM kA bahuta zauka hai, hararoja naye naye kapar3e banavAtA jAtA hai to batAo tuma usako kyA kahoge ? - (4) eka bAlakane dUsare bAlakako eka thappaDa mArA, adhyApakane jaba unase pUchA ki kyoM tumane mArA hai ? umane inkAra kara diyA, to batAo usane kaunamA pApa kiyA ? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bAlabodha jain-nrm| chaThA paatth| kpaay| kapAya---use kahate haiM. jo AtmAko kamai ati duHkha de, aisI kapAyeM cAra hai-1-krodha, 2-mAna, 3-mAyA, 4-lobha / 1-krodha-gusseko kahate haiN| 2-mAna-ghamaNDako kahate haiM / 3-mAyA-chalakapaTa karaneko kahate haiM arthAt manameM aura, vacanameM aura, kare kucha aura / / 4-lobha-lAlaca aura tRSNAko kahate haiN| ye cAge hI kaSAyeM pApanandhakI mukhya kAraNa hai aura jIvako bahuta duHkha denevAlI haiN| tAH krodha kabhI mata karo, mAna kapAya na manameM dhro| mAyA mana vaca tana haro, lAlacamAhi kAhu mana paro // prshnaavlii| (1) kaSAyeM kitanI hai, nAma sahita batAo? (2) kapAyeM karanese tumhArI kyA hAni hai ? ( 3 ) lAla vI aura ghamaNDI AdamI ke kauna kaunasI kaSAyeM hotI haiM? (4) eka vidyarthI jo par3hane likhane meM bar3A catura hai, dUmare vidyArthIko jo par3hane-likhane meM kamajora hai, pUchane para kucha bhI sahAyatA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRmarA bhaag| [ 15 . .. . ....... . . . . . . m m mmmmm nahIM detA TalaTA umakI gaI aura apanI tArIpha karatA hai, to batAo umake konamI kaSAya hai ? (5) gumsA karanese hiMmA hotI hai yA nahIM ? (6) mAyA kise kahate hai ? mAyAcArI jhUThA hotA hai yA nahIM ? sAtavA~ paatth| gatiyAM / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] bAlabona jaina-marma / 3-manuSyagati---koI bhI jIna makara manuSkA zIra dhAraNa kare, to unako manuSgagati meM janma lenA kahane haiN| manuSyagatike jIva paMcendriga hI hote haiN| 4-devagati-upara kahe hae tIno prakArake mivAma eka cautha prakArake jIva hote haiM, jinako aneka prakAra ke uttamottama bhogopabhoga prApta hote haiM, aura jo gata dina subameM magna rahane hai, unako deva kahate hai| una devomeM marakara jo koI jIna janma leve, to unako devagatikA honA kahate hai / isa gatike jIva paMcendriya hI hote hai| praznAvalI / (1) gati kitanI hotI he nAma sahita batAo ? (2) sabase acchI gati kaunasI hai aura sabase burI kaunasI / (3) naraka kitane haiM ? ve jamInake nIce hai yA Upara ? vahAM rahane ___ vArloko du kha hotA hai yA sukha ? / ( 4 ) ye jIva kisa gatime hai-billI, baila, macchI, nArakI, vRkSa, manupya, ghoDA, baMdara, naukara, aurata baccA, kIDA, deva / / (5) eka gAya marakara manuSya hogaI, to batAo pahile vaha kisa gatimeM thI aura phira kisa gatimeM gaI ? / (6) eka jIva narakase nikalakara kuttA banA, to batAo vaha ana. acchA hai yA pahile acchA thA ? (7) tuma devagati pasaMda karate ho yA manuSyagati ? smpuurnn| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAlagona jn-p| 3-manuSNagati---koI bhI jIna marakara manuSya kA nArIra dhAraNa kare, to unako manuganimeM janma lenA kahate hai| manuSyagatike jIva paMcendriga kI hone haiN| 4-devagati----Upara kahe hA nIno prakArake ginAga eka cauthe prakArake jIna hote haiM, jinako aneka prakAraka uttamonama bhogopabhoga prApta hote hai, aura jo gata dina gumame magna rahate hai, unako deva kahate hai| una dezoM meM marakara jI koI jItra janma leve, to unako devagatikA honA kahate haiM / isa gatike jIva paMcendriya hI hote hai / prshnaanlo| (1) gati kitanI hotI he nAma sahita batAo ? (2) sabase acchI gati kaunasI hai aura mabase burI kaunasI ! (3) naraka kitane haiM / ve jamInake nIce hai yA Upara ? kahAM rahane - vAloMko du kha hotA hai yA sukha ? (4) ye jIva kisa gatime hai-vilI, baila, macchI, nArakI, vRkSA, manuSya, ghoDA, vaMdara, naukara, aurata baccA, kIDA, deva / (5) eka gAya marakara manuSya hogaI, to batAo paDile vaha kisa gatimeM thI aura phira kisa gatimeM gaI ! (6) eka jIva narase nikalakara kuttA banA, to batAo vaha ara acchA hai yA pahile acchA thA ? (7) tuma devagati pasaMda karate ho yA manuSyagati ? smpuurnn| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Owuo?!DUDU WW vidyArthiyoM ke liye atyaMta upayogI pustakeM | cAlayodha jaina dharma pahalA bhAga dUsarA bhAga tIsarA bhAga cauthA bhAga "" "" " 22 duindia "" " zrI jinavANI guTikA ( jinendra guNa gAyana ) ratnakaraNDa zrAvakAcAra sAnvavAyeM mokSazAstra dravya saMgraha chahaDhAlA chahaDhAlA- daulatarAmajI kRta AdinAtha stotra - ( bhaktAmara mUla aura bhASA ) mokSazAstra arthAt tattvArthasUtra jinendra paMcakalyANaka - pAMcoM klyANaka haiM - ) | darzana pATha jaina siddhAMta pravezikA ) zIlakathA "" "" " ahiMsA dharma prakAza darzana kathA | =) dAnakathA patA - bAbU rUpacandrajI goyalIya, zrI dayAsudhAkara kAryAlaya, gar3hI abdullAkhAM (sahAranapura ) ... 10 -) .. SMS " jaina vijaya " prinTiMga prema - sUrata me mUlacanda kisanadAsa kApaDiyAne mudrita kiyA / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN REC 15:24 - 21! 2.55 5 . . 4A ' - ." PK BALBODH JAINDUARI2A 111 bAlabodha jaina-dharma [ tIsarA bhAga] ma..... . 7 .. ... .. an .. . zrIyuta bAya dagAnandanI gAyalIya, cau. e. 5 1. prakAzaka:--- bAda rUpacandajI gAyalIya, gArika-zrI vyAnudhAkara kAryAlaya, gar3hI abdullAkhoM (mahAnA) 25 vI AvRti] mUlya 4) // AnA "jainavijaya" prinTiMga presa-mRratameM mUlacanda phirAnadAra kApar3iyAne mudrita kiyaa| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] nAlagobha jaina dharma / mama mamAraMbha Arama, mana baca tana kIne prAraMbha / kuna kArita modana karike, krodhAdi catuSTaya dharike / / 4 / / zata ArTa ju ina bhedana, argha kIne parachedaneta / / tinakI kahU~ kolo' kahAnI, tuma jAnata kelajAnI // 5 // viparIta ekAMta vinayake, maMzaga anAna kunaiyake / uma hoya ghora aba kIne, varcata nahiM jAta kahIne // 6 // kugurunakI sevA kInI, kevala adayA kara bhInI / yA vidhi mithyAta baDhAyo, cahu~ gatimeM doSa upAyo // 7 // hiMsA puni jhUTha ju corI, pamvanitA moM dvega jorii| AraMbha parigraha bhIne, paina gae ju yAvidhi kIne / / 8 / / sapasa ramanA ghAnanako, Rsga kAna viSaya sevnko| bahu kAma kiye manamAne, kacha nyAya anyAya na jAne // 9 // phala paMca udhara khAye, madhu mAMsa madya cita caaye| nahiM aeNrTa mUlaguNa dhAre, seye kuvisI dukhakAre // 10 // 1-kisI kAma karanekA gadA karanA, 2-kisI kAnake kagnekA mAmAna ikaThA karanA, 3-kisI kAmakA zumbha karanA, 4-khura karanA, 5-dUsarese karAnA, 6-dUmareko karatA devakara khuza hAnA, 7-kAra, mAna, mAyA, lobha, 8-ekamau ATha, 9-pApa, 10-dUsareko duHkha denese, 11-kaba taka, 12-viparIta, ekAnta, vinaya, sazaya aura anAna ye jAMca mithyAtva hote hai, inakA svarUpa agalI pustakoMmeM diyA jAyagA / 13pacanase, 14-dayAkA na honA, 15-bhI huI, 16-phira, 17-parale se, 18-akhi lhAnA, 19-pAMca, 20-ima prakAra, 21- spA 22-khi, 23-yogya, 24-ayogya, 25-pIpala, baDa, gUlara, kaThUmara, (ajora ) aura pAkara, 26-zahada, 27-zarASa, 28-ATha, 29-ce guNa jinake ---vinA zrAvaka nahIM ho makatA, 30-vyasana-durguNa, juA khelanA, mAMsa * nA, zarAba pInA, parastrIsevana, vesyAsevana, zikAra khelanA, corI karanA / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sopA rATa | | 3 duhavI ase jina gAye, vo bhI nizadina bhUja / kachu bhedAbheda na pAyo, vyo nyoM kara use bhagayI ||11|| anantAnubandha' mo jAne, pratyAkhyAna apratyAyane / maMjvalana caukar3I guniye, bheda // 12 // parihAsa arti rati zobhayagyAniga panavI ju bheTa bhaye meM pApa kiye ema 13 // nidrAvaza zayana karAyA, supanana mani doSa lagAyA 1 phira jAgi viSayavana zrIyo, nAnAvidha viSaphala yA // 14 // AhAra nihAra vihArI, inameM nahi janana vicArA | vina dekhe dharA uThAyA, vina zodhA bhojana yAthA ||15|| taba hI paramAda satAyo, vaha vidhavikalapa upajAyAM / kala sudhi nAhi rahI hai, mithyAmati' chAya gayI hai // 16 // maryAdItumaDiMga lonI, tAha meM doSa ju konI | bhine bhana apa kaise kahiye, tuma jJAna va mana pahaye // 17 // hA ! hA ! maiM du aparAdhI, trama jIvanako ju virodhI / 1 - nAIsa, 2 - abhaya -- na yAneyogya, 3-rAta, 4- nAge, 5- peTa, 6 - anantAtuvandhI krodha, mAna, mAyA, lobha aura pratyAkhyAna sambandhI krodha, mAna, mAyA, lobha aura apratyAkhyAna sambandhI krodha, mAna, mAyA, lAbha aura na sambandhI krodha, mAna, mAyA, lobha ye 16 pAyeM hotI hai, 7-solha, 8-isanA 9-dveSa, 10- prIti, 11-zoSa, 12cina karanA, 13 tInoM veda-strI veda, puruSa veda, paccIsa 15 - isa prakAra, 16 - vaprayarUpI vanameM, 17 - dauTA, 18 - zauna napuMsaka veda 14 1 jAnA yA pezAba karanA, 19- idhara udhara phiranA, 20 -khoTI buddhi, 21 - nala niyama, 22 - tumhAre sAmane, 23 - alaga, 24- duSTa, 25 - hiMsA karanevAlA | Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] HTM bAlabodha jaina ama / n n l ' n karunA nahi lonI // 18 // 11 jalAyo / thAvarakI janata na kInI, ummeM pRthivI bahu khoda karAI, mahalAdika jAgA cinAI / vinagolyo puni jala DholyA, paMkhAta pavana vilolyo" // 19 // hA ! hA! maiM adadyAcA, bahu harita ju kAya vidArI / yA mardhi jIvana ke khadI, hama khAye dhari AnandA ||20|| hA ! hA ! paranAda pAI, vina dekhe ani jalAI / tA madhya jIva je Aye, teha paraloke sivAye ||21|| cIdho "anazazi pimAyo vana vina zodha jhADu le jagA buhArI, ciTa Adika jIva jala chAni jivAnI" kInI, mohU puni DAri ju dInI / nahi jala thAnaka pahuMcAI. kiriyAM vina pApa upAI ||23|| jala malamori girikhAyo, kRmikula bahu bAta karAyo / nadiyana vica cIreM dhuvAve, kosana ke jIva marAye ||24|| annAdikaM zodha karAI, tA madhya jIva nisarAI " / tinako nahi jatana karAyo galiyAre dhUpa DarAyo // 25 // puni dravye kamAvana kA, bahu Ammme himA mAtrai / // 22 // 1 1 - cittameM, 2- jagaha, 3-vinA chanA huA 4 - DAlA 5 - hilAI, 6 - dayA nahIM karanevAlA, 7- nae kI, 8- isame 9 - skandha samUha 10 - mara gaye 11 - cunA huA, 12- anAja, 13- ciuTa, 14 - pAnI chAna lenepara chane meM jo jAva raha jAte haiM, yadi kisa vartanapara vaha channA ulaTakara rakhada aura Uparase chanA huA pAnI DAlda to ve jIva usa pAnI ke sAtha usa vartanama A jAte hai, usI jIvoMse bhare hue pAnIko jIvAnA kahate haiN| pAnI dohare channe meM bArIka dhArase chAnanA cAhiye aura chane hue pAnIse jivAnIko usI jagaha jahAMse pAnI liyA hai dhokara DAla denA cAhiye / 15 - kriyA yatna, 16- moriyoM meM, 17 - laTa kIDI Adi jIvoMke samUha, 18 vastra 19 - anAja, 6 vinavAnA, 20- nikalavAye, 21- rupayA, 22 - hiMsA ke sAja samAna / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tomaga bhAga 1 .......... kIye timanAyA bhArI, pAstA nahIM ca sinArI // 26 // ityAdika pAe anannA. hama kone zrI gannA / naMtata cirakAle upAI. bAnI kahI na mAH // 27 // tAko ju ude aba Ayo. nAnAvidhi mohimatA" / phala muMja jiya dRsTa pAveM, bacaneM phaime marigA // 8 // tuma jAnata kevalajAnI'. dara dara ko zivayoM nI / hama to tuma garana lahI hai, jina nAgna vinda kI // 25 // ika gA~vapatI jo hoye. mAM bhI duniyA dakha yo / tuma tIna bhuvanake" cAmI. dakha bheTI anajAmI // 30 // Dopadiko cIra baTAyA, mItA prati kamala rcaayaa| aJjanase kiye akrAmI, durasa meTo antarajAmI // 31 // mere avaguNaM na citAga . prabhu apano nigda nihAga" / maya doparahita kara bAmI, dula maMTo antarajAmI // 32 // indrAdika pada nahi cAhU~, vipayanameM nahIM lubhAU~ / nAgoMdika doSa harIje, paramAtama nija pada dIje // 33 // dohaa| doparahita jinadevajI, nija pada dIje moya / mara jIvanake sukha baDhe, Ananda maMgala hoya // 34 // 5-tRSNA arthAt lAbha kamAyake vA, 2-jarA bhI, 3-bAta, 4lagAtAra, 5-bahuta kAla naka, 6-aneka prakAra, 7-dupa diyA, 8-bhogate hue, 9-sasAraphe samasta padArthAko jAnane vAle, 10-siddha, 11-kIti, 12-eka gAMvakA svAmI, 13-tInoM lokoMka, 14-icchAradita, 15hRdayakI bAta jAnanevAle, 16-doSa, 17-vicAro, 18-degyo, 19rAga dveSa vagairaha doSa, 20-siddhapada / - - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] bAlabodha jaina dhrm|| ____ anubhava mANika, pArakhI', jauharI Apa jinanda / yehI vara mohi dIjiye, carana zarana Ananda // 35 // noTa-yaha AlocanA pATha darzana aura topo pI bhagavAno __ dAhinI aura sAmane baThakara padanA naahige| prdnaavlii| 1 -AlocanA kise kahate haiM ? isa pATako kaba aura kyoM pahanA cAhiye ? 2-" hA ! hA! mai duTa aparAdhI " yahAMse lekara " hama ratAye dhari AnandA " taka pho| 3-Adike cAra chanda aura antake dohe pddh'o| 4-paMca udumbara, aSTa mUlaguNa, mpta vyasana, pAMca mithyAtva. pAMca pApa pAca indriya, cAra gati, solaha kaSAya, inake kevala nAma btaao| 5-kevalajJAnI, antarajAmI, arati, sajIva, paraloka jivAnI. abhakSa, paramAtmapada, indra inase kyA samajhate ho ? 6-sItA, draupadI aura aMjanacora inake viSayameM jo kathAyeM prasiddha hai unheM sunaao| 7-pAThameM jo " zata ATha ju ina bhedanate" AyA hai so 108 bheda ginakara btaao| 8-isa pAThameM jo chanda atyanta prema aura namratA liye hoM, unako pddho| 1-AtmAkA anubhava, 2-eka prakArakA ratna, 3-parakhanevAle haiN| he jinendra | Apa svAtmAnubhavarUpI ratnake parIkSaka jauharI haiM, mujhe yahI varadAna dIjiye ki mai Apake caraNoMkI zaraNakA Ananda letA rahU / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to bhaag| dasarA paatth| jinendra garbhakalyANaka . ( myAna 50 rupI pA ) paNavivi paMca paramaguru, guruM jinakAmanA / makala siddhadAtAra su, vidhana vinAzanI / / zArada aru guru gotama. sumati prakAzana / maMgalakara cau saMghahi. pApa gAno / pApahi praNAzana guNahi garavA. doSa aSTAdarza raho / dhara dhyAna karmavinAza kevalajJAna avicala jina lagA // prabhu paMcakalyANaka vigajita, sakala sura nara dhyAvahIM / trailokyanAtha sudeva jinavara, jagata maMgala, gAvahIM // 1 // jAke garabhakalyANaka, dhanapati Aiyo / avadhijJAnaM paravAna, su indra paThAIyo / raci nava cAraha yojana, nayari muhAvanI / kanaka gyaNamaNi maNDita, maMdira ati banI / / 1- namaskAra karatA ha 2-mahAna, 3-zrI mahAvIrasvAmake mukhya gaNa dharakA nAma, 4-muni, prAyikA, zrAvaka, zrAvikA-inake samUhako kahate hai, 5-bahuta,6-aThAraha' doSarahita, 7-aimA mAna jisase saptArake samasta padAryoko jAne, 8-avinAzI, 9-bhagavAnake garbha, janma, napa, vilasAna aura mokSa ye pAMca kalyANaka hote haiM arthAt ina pAMcoMme hI utsava hotA hai / '10-tInoM lokoMke svAmI, 11-kuvera, 12-eka prakArakA jJAna jisase maryAdApUrvaka parokSa vastu bhI pratyakSa jAnate haiM. 13-bhejatA hai, 14 nagarI, 15-rtn| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] bAsyoma jaina dharma / - - * * * * * * * * * * __ ati banI pauri pagAri parikhA, sunana upAna mohge| nara nauri sundara catura mekha su, deva jana mana mohage / tahAM janaka gRha cha, mAma prayamahi, ratana bhAga vrpiyo| puni rucikai bAyina jarnani sevA, kahi mana vidhi harapiyo // 2 // sura kuMjaramamai kuMjara, dhanalaM dhurandhage" / kehari" kemara gobhita, nakhazikha sundaro // kamalA kalaza nhavana, dui dAma suhAvanI / ravi zazimADala madhura mIna juga paavnii|| rAbani kanaka gharTa jugama pUgNa, kamalakalita srovge| kallola mAlA kulitaM mAgara, siMhapITa' mnohro|| ramaNIka amara vimAna phaNapati, bhavana bhuvi chavi chaajye| ruci ratnarAzi dienta Dhahana su, tejapuMja virAjaye // 3 // ye sakhi moleheM supane sUtI synhiiN| dekhe mArya manohara pazcima rayanahIM / uThi prabhAta piya pUchiyo avadhi prkaashiyo| tribhuvanapati suta hosI' phala tihi bhAsiyo / bhAsiyo phala tihi ciMti, daMpati, parama AnaMdita bhaye / chaha mAsa pari nava mAsa puni taha, rayanadina sukhaso gaye // 1-koTa dIvAra 2-khAI, 3-strI, 4-pahile hI, 5-rucikaparvata para rahanevAlI deviyAM, 6-mAtA, 7-airAvata, hAthoke samAna, 8-hAthI, 9-sapheda, 10-bela, 11-siMha. 12-gardana parake bAloMse gobhAyamAna, 13-kalazoMse snAna karatI huI lakSmI, 14-mAlA, 15-sUrya, 16candramaNDala, 17-mahala', 18-ghaDA, 19-kamala sahita, 20-laharoM mahita, 21-siMhAsana, 22-devoMkA vimAna, 23-dharaNondrakA bhavana, 24-agni, 25-solaha, 26-mAtA, 27-pichalo, 28-rAtameM, 29-sabere, 305-pati, 31-hogA, 32-vicAra karane, 33-rAta dina / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tomA bhaag| ... garbhAvatAra mahaMta mahimA, munata mara suga pA bhani 'rUpacaMda' mudeva jinavara, jagata maMgala gAvahIM // 4 // ta ... bhAvArtha-mAlyANa jima samaya zrItIrthakara bhagavAna gabharma Ane haiM. umase chaH mahIne pahile hI svargame indra kuvarako bhejatA / gubara Akara bar3I sundara zobhAyamAna nagarIkI racanA karatA hai, jimameM bahuta hI sundara aura ratnamaya maMdira, vana, upacana hote haiM, jinako dekhakara logoko bar3hA Ananda honA hai| usI samayase glokI varSA hone lagatI hai aura deviyAM mAtAkI sevA karanI hai / mAtAko gatrika pichale bhAga 56 yama dikhAI dete hai| vaha savere hI uThakara apane svAmIse unakA phala pRlatI hai| svAmI unakA phala kahate haiM ki tumhAre tIna lokakA svAmI putra hogaa| mAtA pitA donoM hI isa bAtage AnaMdita hote haiM aura bhagavAnke janmaparyanta Anandase samaya vyatIta karate hai| prshnaavlii| -bhagavAnke kalyANaka kitane hote hai, kramasa nAmasadina btaao| 2-bhagavAnkI mAtAko kitane banna dikhAI dete hai aura kima samaya? 3-bhagavAnke garbhameM Ane samayase lekara janmamamaya taha jo jo hotA hai, usako saMkSepase kho| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAla marma / pakalgAra, vimAna, kevalajAna, mana-nara sambandha jyA jAnate ho| - pAvana, kanaka vara 'sekA phala tihiM bhAniyo taka rhii| -gavAnakI nAnAko ja 16 bama diglAI dete haiM, unna nAma btaao| 7-gala kara aura kisa samaya pne jAte haiM ? tIsarA paatt| jinendra janmakalyANaka / mati sute avadhi virAjita, jina jaba janamiyo / tihu~ loka bhayo chobhita, suragaNa bhrmiyo|| kalpavAli dara caNTa, anAidai cajiyo / joti vara harinAde, mahaja garla gajiyo / gAjiyo mahajahiM zaMkha bhAvana, bhuvana sagardai suhAvane / stira nilayaM paTupaTaha bajahi, kahata mahimA kyoM bane / kampita surAsna avadhivala jina. janma nihace jAniyo / dhanarIja taba gajagaje mAyAmayI, niramaya Aniyo // 5 // 1-zrutajJAna, -kara pravAsI jAtike deva jo 16 svargAme rahate hai, 3-vinA jApa, 4-jyotiSI jAnike deva, 5-sihanAda, 6-eka prakArakA cAjA, 7-bhavanavAmI jAtike deva, 8-zabda, 9-vyantara jAtike devoke ..pA, 10 kubera, 6-hAtho, 12-mnAkara / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImA bhAga nIma mAni jojana lAla gayaMda, badanaM nau nigamaya / udana baDhana yaI danta, danna mara maMTage / mara mara mopaNavIma, kamalinI kaanhiiN| kamalini, kamalinI kamAna, pacIna virAja / gajahI kamalinI kamala aTonara-mA~ manohara dala bane / ila dahi apahara nahi navagma, hAra mAtra mahAyane / / maNi kanaka krikaNi vara vicitra. su amara maTapa morye| bana ghaNTa cavara dhvajA patAkA, daMgya tribhuvana mohaye / 6 // tihi kari hari caTi AyaTa ra parivAgyio / purahi pradanchana deta su jina jagamAriyAM / / gupta jAya jina jananihi" mukha nidrA rcii| mAyAmaya girnu gakhi, to jine Anyo zacI! Anyo zacI jinAe nirakhata, nayana nRpana na hajiye / tara parama harapita hRdaya, hagnei mahama locana pRjiye / / yuni kara praNAma su prathama indra. uchaMgadhari prama liinuu| IzAna handra mu candra chavi, sira chatra pramuke dIna // 7 // - manatakumAra mahendra, camara duI dvaarhiiN| zeSa zaMka jayakAra, maMTa ucArahIM / / 1-hAthI, 2-mugva, 3-ekasauM, 4-ATha, -banAye, 6-eko paccIma, 7-kamalokI bela, 8-ekamo ATha, 9-hAthIpara, 15-rivAramadita, 15-pradakSiNA, 12-prasUtiyAnameM, 13-gavAnkI mAtAko, 14 - bAlaka, 15-bhagavAnko, 16-indrANI, 17-hajAra natra, 18-banAye, 19-pahale -saudhama svargakA indra, 20-goda, 21-dUsare svagake indrakA nAma 22-tIsare svargake indrakA nAma, 23-cauresvargake indra kA nAma, 24-indra, 25-yAnda ., Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] bAlanona jaina dharma / ucchava sahita caturevidhi, sura haragita bhage / jojana sahasa ninyAnave, gagana ulaMvi gaye // laMvi gaye muragiri jahAM pAMDake-bana vicitra vigajahI / pAMDuka-zilA tahAM arddhacandra. mamAna maNi chavi chAjahI / / jojana pacAma vizAla duguNAyAma, vasu U~cI panI / vara aSTamagale kanaka kalazani, siMhapITa muhAvanI }}8 gaci maNimaNDapa zobhita madhya siMhAmanI / thApyo pUrava mukha tahAM prabhR kamalAmanI / / vAjahiM tAla mRdaMga, bheri vINA bane / dundubhi pramukha madhura dhuni, aura ju bAjane / / 1-cAra prakArake deva bhavanavAsI, vyantara pyotiAka aura katyavAmI, 2-sumanaparvata eka lastra yojana U~cA hai, Tamma eka hajAra yojana jamI nake mAtra hai jera 99 hajAra yojanakI U~cAI para Daka-vana ', 3AkAza, 4-5 ina jamvRdIpaka madhyabhAgame eka lAkha yAjana UnA mumeka parvata hai| jinameM hajAra yojana janInake bhItara hai| jamInapara bhadramAla vana hai / pAcasI yojana U~cA nandanavana hai| isase bAsaTha hajAra pA~caso jana U~cA somanama bana aura phira uttIsa hajAra yojana U~cA pADukavana / isI vaname madhyabhAgame cAroM dizAoMmeM eka eka sphaTikamaNiko zilA par3I huI hai, jinakA nAma pADuka zilA hai| ve zilAe aSTamagala dravya aura toraNA AdikoMse suzobhita hai / inapara najaDita tvarNazya' tihAsana rakkhe hue hai, jinapara bhagavAnakA abhiSeka hAtA he bharatabhatrama utpanna hue tIyAkA abhiSeka dakSiNa dizAkI pADuka zilApara itA hai, 6vaha zilA 100 ye jana lambI, 50 yojana cauDo, 8 yejana UMcI hai, 7-duguNaM lAbI, 8-ATha, 9-aSTamagaladravya, 10-padmAsana 11-baaje| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nImarA mAnA cAjane rAjahiM zacI maya mili, dhavala, maMgala, gAvahIM / puni karahiM nRtya sugaMganA paba, iMca kautuka dhAvahIM / / bhari kSIramAgara jala, ju hArTa, bAtha suragana nyAvI / godharma aru IzAna indra su, kalaza le, prabhu nyAvahIM / / 9 / / badana-udara avagAha, kalazagana jAniye / paMka cAra vasu jojana, mAna pramAniye / / mahama aThottara kalazA, prabhuke. mira TereM / puni zRGgAre-pramukha, AcAra maM kareM / kari prakaTa prabhu mahimA mahocchava, Ani puni mAnahiM dayo / ghanapanihi sevA gakhi surapati, Apa muglokahi gayA / janamAbhiSaka mahaMta mahimA, sunana maba mugva pAvahIM / bhana rUpacanda sudeva jinavara, jagana maMgala gAvahIM // 10 // bhAvArtha-janmakalyANaka / __ jima mamaya matijJAna, zrutajJAna aura avadhijJAna saMyukta zrI tIrthakara bhagavAnakA janma hotA hai, usa samaya tIno lokameM Ananda hojAtA hai| isa samaya indrakA Asana kaMpAyamAna hotA hai, jisase vaha jAnatA hai ki bhagavAnakA janma huaa| isI samaya kubera eka bar3A sundara mAyAmayI airAvata hAthI banAtA hai, jisakI zobhA bar3I hI adbhuta hotI hai| indra usa hAthIpara 1-devAganA, 2-pAMcavA samudra, jimakA jala dUdhake samAna hai, 3kalagoMkA muMha eka yojana, peTa cAra yojana aura U~cAI ATha yojana, 4-eka hajAra ATa, 5-vastrAbhUSaNa pahinAnA Adi 6-maataako| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] , mAsabodha jaina mama / car3hakara parivAra mahita AtA hai aura jayajaya gandra karanA A nagarakI pradakSiNA detA hai| indrANI pratigRhameM jAkara bhagavAnakI mAtAko mAyAme mulA detI hai aura phira nahIM vaiyA kI mAyAmayI bAlaka bakara bhagavAnako bAhara le aatii| jala indra bhagavAnakA rUpa devatA huA tRpta nahIM hotA hai. nara hajAra AMkhe banAtA hai pahilA saudharma indra bhagavAnako praNAma kara godane lenA hai| dUsarA gAna indra chatra lagAtA hai| tIsare cautha svagake indra camara Dhorate hai aura bAkI indra jaya jaya zabda uccAraNa karate hai| ____ isa prakAra cAga prakArake deva parama harpita ho. vaDe utsavase bhagavAnako gavata hAthIpara vigajamAna kara maruparvata para le jAte hai aura vahAMkI pAMDaka zilApara rakkhe dvArA navamayI siMhAsana para virAjamAna karate hai| uma samaya aneka prakAra ke bAje bajate haiM, indrANI maMgala gAtI hai aura devAganAe~ nRtya karatI hai| devagaNa hAthohAtha bhIramamudrase kalaze bharakara lAte hai aura sodharma aura IzAna indra bhagavAnakA abhiSeka karate haiN| phira bhagavAnako vastrAbhUSaNa pahanA kara AnaMda-utsavase lauTate hai| indra bhagavAnako mAtAkI godame detA hai aura unakI sevAke liye kuberako choDakara Apa apane sthAnako calA jAtA hai| prshnaavlii| 1-bhagavAnko janmase hI kauna kaunase jJAna hote haiM aura -- ndrako bhagavAnkA honA kaise mAlUma hotA hai ? Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA bhaag| 15. 2-bhagavAnke janma samaya kyA hotA hai aura indra nyA __3-unma hue poTa bhagavAna ko kauna bAhara natA hai ksi prakAra ? 4-bhagavAnako meruparvata para le jAkara kyA karate haiN| '-una sambandha yA jAnate ho- avaviyana, rAja, jojana, manatakumAra. pAka bana 3 zilA, sImA supati. dhanapati. sumeruparvata / 6-Adise lekara kamara pacIsa virAjahI taka aura badana radara avagAha' se lekara anta taka paho / 7-ina maMgaloM ke banAnevAle kauna haiN| ve muni the yA zrAvaka ? __ kyA kisI sthAna para unhoMne apanA nAma prakTa kiyA hai| cothA paatth| ajoyake bhed| ajIva prAMca prakArake hote hai:1-pula, 2-dharma, 3-adharma 4-AkAza, 5-kAla / 1-pudgala, use kahate hai, jisameM sparza, rasa, gandha ora varNa pAye jAveM / pudgalake kaI bheda haiM / sthUla ( moTA) pudgala to AMkhose dekhanemeM AtA hai, parantu sUkSma (bArIka) __pudgala nahIM dikhAI detA / yudgalake sabase choTe Tukar3eko paramANu 1-sparza, rasa, gandha, varNakA pATha Age diyA gayA hai| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlabomajana / kahate haiM / do yA dose jyAdA mile hue pudgala paramANuAko skandha kahate haiM / Apa, chAyA, andherA, cAdanI matra pugalakI 'paryAyeM ( hAlateM ) haiN| 2---dharma dravya use kahate hai, jo jIva aura pudgalAMke calanemeM sahakArI ho, arthAta yaha padArtha tamAma lokame pAyA jAtA hai aura apanI AMgbose deranemeM nahIM aataa| __ 3-adharma dravya use kahate haiM, jo jIva aura pudalAke ThaharanameM mahakArI ho| jaise paMDakI chAyA thake hue mumAphiroMko ThaharanemeM sahakArI hai / yaha padArtha namAma lokame pAyA jAtA hai aura apanI AMkhose dekhanemeM nahIM AtA / dharma adharma dravya jIva pudgalako preraNA karake calAte yA ThaharAte nahIM haiM, parantu jaba ve calate haiM athavA Thaharate hai umasamaya unakI madada karate haiN| hAM, yaha jarUra hai ki yadi dharma dravya na ho to koI padArtha Thahara nahIM sktaa| yahAM dharmaadharmase sAdhAraNa dharma adharma na samajhanA cAhiye jinake artha puNya pApake haiN| 4-AkAza use kahate haiM, jo anya cIjoMko avakAza noTa-pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ina pAca prakArake ajIvoMmeM eka jIva dravya aura milAnese cha. dravya ho jAte haiN| ina chahoM dravyoMmeM se kAla dravyako choDakara iMe pAMca dravya paJcAstikAya kahalAte hai / dravya kAyavAna nahIM hai| unakA eka eka aNu alaga alaga hai / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nomaga mAga (sthAna) de, arthAta yaha vaha paDhAdha hai, jisameM sara cIjeM rahatI haiN| isake do bheda hai-1-lokAkAza, 2-azokAkAza / lokAkAzame jIya, ajItra, padala, dharma, adharma vagairaha para cIja pAI jAtI hai, parantu anno kAkAzameM kevana, AkAza hI __ AkAza hai, aura kucha nahIM / 5-kAla use kahate hai, jo bIjaoNkI hAlanAke badalanemeM madada detA hai / vyavahAramaM panna, bar3I, pahara, dina, gamAha (haphtA), pakSa (pandrahavAhA), mAma. vapa vagerahako kAla, kahate hai| praznAvalI ! 1-kauna kauna dravya loko pAye jAne haiN| kyA bhokA ___ bhI kAI dravya hai? 2-AkAzake kitane mana haiM ? nAna madina bnaao| jahA hama baiThe hue haiM. vahAMpara AkAza kraya hai nahIM ? 3...una dravyoM ke nAma banAyA jinameM cetanA pAI jAtI hai| 2- yadi dharma ya na ho. no kyA hama cala, makate haiM ! 5.---ajIvake kitane bheda hai aura unameM se kauna sarvatra pAyA 'jAtA hai ? 6-kyA yaha jarUrI hai ki chahoM dravya eka sthAna para hoM ? doI aisA sthAna bhI hai, jahA kevala eka yA do dravya hI ho / 7.-paMcAstikAyakA nAma btaao| 8-andherA, cAdanI zana, dUdha. bhUpa, chAyA, vAyu kaunase ...aNu aura kancameM kyA bhaMda hai ? . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] bAlabodha jana dharma | pA~cavA~ pATha | pa. rasa, gandha, spI rUpa, rasa, gaMdha aura sparza ye pulake guNa hai| ye madA pulameM hI pAye jAte hai / pulako chor3akara aura kisI vya nahIM rhte| ye cAro hI sadA sAtha sAtha rahate hai| jaise pa hue AmameM pIlA rUpa hai, mIThA rasa hai, acchI gandha hai aura komala sparza hai / rUpa use kahate hai, jo netra indriyase jAnA jAya / vaha pAMca prakArakA hotA hai - kRSNa (kAlA), nIla (nIlA ), rakta (lAla), pIta (pIlA) aura zveta (sapheda) jaisA - koyaleme kAlA, nIlameM nIlA. gerumeM lAla, sonemeM pIlA aura dUdhame sapheda rUpa hai / rUpakA dUsarA nAma raMga hai / ina raMgo ke milAnese aura bhI kaI taraha ke raMga ho jAte hai| jaise nIlA aura pIlA raMga milAnese harA raMga bana jAtA hai| rama use kahate hai, jo ramanA (jihvA) indriyase jAnA jAya / rasa prAMca prakArakA hotA hai - tikta ( tIkhA ) athavA caga, kaTu ( kaDavA ), kapAyalA ( kamailA ), amla (khaDDA ) aura madhura ( mIThA ) / jaise- mirca meM tIkhA, nImameM kaDuA, AMvale meM kasailA, nIvRmaM khaTTA aura ganne meM mIThA rasa hotA hai / gaMdha use kahate hai, jo ghrANa ( nAsikA ) indriya se jAnI jAya / gaMdha do prakArako hotI hai- sugaMdha (khuzavR) aura Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tomaga bhaag| 19 durgadha (badabU) jaise-gulAvake plameM mugaMdha aura miTTIke nelama durgadha hotI hai| ___ sparza use kahate hai, jo spazana indriyase yA chanese jAnA jaay| sparza ATha prakArakA hotA hai-nindha (cikanA), sasa (rUkhA), zIta (ThaMDA). uSNa (gama) aura laghu (halakA) jainne ghImeM snigdha, vAlme lakSa. pAnI meM gIta. anime uSNa, maksaname mRdu, pattharameM karnaza, lohameM guru aura maTameM laghu mparya rahatA hai| rUpa 5, rasa 5. gaMdha 2 aura sparza 8 isaprakAra matra milakara pudgalameM 20 guNa hote hai / prttnaavlii| 1-rUpa aura sparzameM kyA bheda hai? jisa vastumeM rasa hotA ___ hai. usameM mparza hotA hai yA nahIM: 2-kisI aimI vastukA nAma lo, jisameM rUpa. rama, mparya na pAe jaaveN| 3--rUpa aura rasake kitane bheTa hai 2 nIce likha huoMmeM kauna kona guNa haiM ? patthara, tAvA. aMgUra, lakaDI, tinakA, olA, itra. dhiiN| 4-vAyumeM kaisA sparza hai ? dhUpa, cAdanI aura aMdheremeM kaisA rUpa hai ? jalameM kaisI gaMdha hai ? aura vImeM kaisA rasa hai ? -nIce likhe guNa kina kina indriyoMse jAne jAte haiM ? madhura, rUkSa, pIta, zIta, kTu aura mRdu / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] bAbosa jaina mama / 6 - kisI aisI nIjakA nAma lo jisameM sapheda rUpa ho, fare sparza ho, khaTTA rasa ho aura gaMga kucha dUrI ho / 7 cha. dravyoMmeM kauna kauna rUpI haiN| chaThA pATha / ATha karma / karma unheM kahate haiM, jo AtmAkA asalI svabhAva prakaTa na hone deN| jaise bahutamI dhUla miTTI ur3akara sUrajakI gaMzanIko Dhaka detI hai, usI prakAra bahutase pula paramANu ( choTe 2 Tukar3e ) jo isa AkAzameM saba jagaha bhare hue haiM- AtmAmeM krodha Adi kaSAya utpanna honese AtmA ke pradeza ke sAtha milakara AtmAkA svarUpa Taka dete haiM / kaSAyake samvandhase unameM sukha dukha vagairaha denekI zakti bhI ho jAtI hai, isalie unako karma kahate haiM / karma ATha haiM - jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya / jJAnAvaraNI karma use kahate haiM, jo AtmA ke jJAna guNako prakaTa na hone de| jaise - eka pratimA para paradA DAla diyA gayA, aba vaha paradA pratimAko Dhake hue haiM- prakaTa nahIM hone detA / isI prakAra jJAnAvaraNI karma jJAnako Dhaka letA -hai, prakaTa nahIM hone detA / jaise mohana apanA pATha khUba Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA bhaag| yAda karatA hai. parantu use yAda nahIM hotaa| hamameM mohana ke jJAnAvaraNI karmakA udaya samajhanA cAhiye / kimIka paTanemeM vighna DAlanA, kimIkI pRstaka phADa denA, chupA denA. kimIko na batAnA, apane guru athavA aura kisI vidvAnako nindA karanA, apane bAnakA garva karanA, vidyA paDhanemeM Alasya karanA, aThA upadeza denA vagairaha kAmoMse jJAnAvagNI kama baMdhatA hai arthAta jJAnakA prakAza nahIM hotA. kintu inase viparIta karanese jJAnakA prakAza hotA hai| darzanAvagNI karma use kahate hai, jo AmAke darzana guNako prakaTa na hone de / jaise-eka rAjAkA paharedAra paharaMpara baiThA huA hai, vaha kisIko bhI andara jAkara rAjAke darzana nahIM karane detA, mayako bAharase hI roka detA hai, isI prakAra darzanAvaraNI karma kisIko darzana nahIM hone detaa| jaise - mohana madirameM darzana karane ke liye gayA thA, parantu mandirakA tAlA lagA pAyA / imase samajhanA cAhiye ki mohanake darzanAvaraNI karmakA udaya hai| kisIke dekhaneme vighna karanA, svayaM dekhe hue padArthako prakaTa na karanA, apane pAsakI vastu dUsaroko na dikhAnA, apanI dRSTikA garva karanA, diname sonA, dUsarekI AMkheM phoDanA, muniyoko dekhakara glAni karanA aura dharmAtmAko doSa lagAnA aise karmoMse darzanAvaraNa! karma baMdhatA hai aura inake viparIta | karanese AtmAkA darzana guNa prakaTa hotA hai| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] mAlA jaina ma / vedanIya kama use kahate haiM, jo AmAko sunana duHrA de| isa kamake udayase samArI jIvanI yI cIjokA milApa hotA hai jisake kAraNa vaha muna dAnta mAla mA karate haiN| jaisezahada lapeTI nalavArakI dhAra bATane kA dAvA dono hone hai / arthAta zahada mIThA lagatA hai, isameM mumba hotA , paraMtu talavArakI dhAgma jIbha kaTa jAtI hai usame dara hotA hai / hamI prakAra vedanIya kama mugma duHra dAna detA hai| prakAzacandrane laDDU khAyA, anchA lagA aura meM kAMTA gaTa gayA, duHkha huA-donA hI hAlatale vedanIya karmakA hI uddha samajhanA cAhiye / jimase mundra hotA hai. use nAtAvedanIya kahate hai| duHkha karanA, goka karanA, pazcAnApa karanA, ganA; mAgnA, pITanA aise kamAse amAtA (duHkha denevAle) vedanIya karmakA baMdha hotA hai| mara jIvApara dayA karanA. vrata pAlanA, lobha nahIM karanA, kSamA dhAraNa karanA, dAna denA, aise kAmose sAtA ( sukha denevAle ) vedanIya karmakA vadha hotA hai| ___ mohanIya kama use kahate hai, jisake dayase yaha AtmA apaneko bhUla jAya aura apanese judI cIjomeM lubhA jAye / jase-zarAba pInevAlA zagara pIkara apaneko bhUla jAtA 1-parIkSAma athavA aura kisameM saphalatA na hone para athavA kimIta ma hAra jAnapara pachatAnA / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA pATa ...... [3. hai, use bhale burekA kucha bhI jJAna nahIM rahatA aura na yaha bhAI bahina strI putrAdiko pahacAna sakatA hai| hamI prakAra mohanIya karma isa jIvako bhulA detA hai| mAhanIya karmaka udayase isa jIvako apane bhale burekA kucha bhI nAna nahIM rahatA aura na vaha bure kAmase DaratA hai| kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha Adi saba mohanIya karmaka udayane hote haiN| sohanane krodharma Akara mohanako mAra TAlA, rAmane lobhama Akara govindake mAlako lUTa liyA, isase samajhanA cAhiye ki sohana aura gamake mohanIya karmakA udaya hai / maca deva zAstra guruko doSa lagAnese va kAma, krodha. nAna, mAyA, lobha, hiMmA vagairaha karanese mohanIya karma badhatA hai| Ayu karma use kahate hai, jo AmAko naraka, tithaMca manuSya aura deva zarIromeMse kisI ekameM roka rakkhe / isa karmake kAraNa jIva isa saMsArameM nAnAprakAra kI yoniyomeM bhramaNa karatA huA kAla vyatIta karatA hai| jaise-eka manuSyakA pera kAThameM ( khATeme ) pha~sA huA hai| aba vaha kATha usa manuSyako usa sthAna para roke hue hai| jabataka usakA paira kAThameM phaMsA rahegA, tabataka manuSya dUsarI jagaha nahIM jA sakatA / isI prakAra Ayu kama isa jIvako manuSya Adike zarIrameM roke hue hai / jaba taka vaha Ayu karma rahegA, taba taka yaha jIva umI zarIrameM rhegaa| hamArA / isa manuSya-zarIrame rukA huA hai, isaliye samajhanA cA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] bAlabodha jaina marma / hamAre manuSya Ayu karmakA udaya hai aura ghor3akA jIva tirgatra zarIrame rukA huA hai, usake tiryaJca Ayu karmakA udaya hai| __bahuta hiMsA karanese, bahuta AraMbha aura parigraha rakhanese naraka Ayu baMdhatI hai, arthAta aisA karanese yaha jIva narakameM jAtA hai| chala kapaTa kagnese tiryaJca hotA hai| thoDA AraMbha aura thoDA parigraha rakhane se manuSya hotA hai| vrata upavAsa karanese, zAMti-pUrvaka bhUkha, pyAsa, garmA, aura sardIkI bAdhA sahana karanese deva hotA hai| ___ nAma karma use kahate hai, jo AtmAko aneka prakAra pariNamAve, arthAta jisake udaya honese taraha tarahakA zarIra aura usake aMgopAMga bane jaise citrakAra (citega ) aneka prakArake citra banAtA hai / koI manuSyakA, kAI hAthIkA, koI strIkA, koI bailakA, kisIkA hAtha lambA, kisIkA choTA, koI kubaDA, koI bonA / isI prakAra nAma karma isa jIvako kabhI sundara, kabhI capaTI nAkavAlA, kabhI lambe dAMtavAlA, kabhI kubaDA. kabhI baunA, kabhI kAlA, kabhI gorA, kabhI surIlI AvAjabAlA, kabhI moTI AvAjavAlA aneka rUpase pariNamAtA hai| hamArA zarIra aura AMkha nAka kAna vagairaha saba nAma karma ke udase bane hai| ghamaNDa karanA, ApasameM lar3anA, jhuThe devoMko pUjanA, , cugalI khAnA, kisIkI nakala karanA, kisIkA burA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA bhAga 25 socanA vagairaha kAmose azubha nAmakarma caMdhatA hai| ApasameM milakara rahanA, dharmAtmAko dekhakara khuza honA, na kabhI kisIphA yuga mocanA, na yuga karanA, mana vacana kAyako marala rakhanA, aise karmAse zubha nAmakarma baMdhanA hai| gotra karma use kahate haiM, jo hama jIyako UMce athavA nIce kulameM pedA kre| jaise kumhAra choTe bare maba tarahake vartana banAtA hai, usI prakAra gotra karma hama jIvako UcA adhA nIcA banA denA hai| ucca gotrake udayase acche cAstriyAle lokamAnya kulameM paidA hotA hai aura nIca gotrake udaya honeme khoTe AcaraNazale lokaniMdya kulameM peDhA hotA hai, jahAM himA, jhaTha, corI vagairaha bure karma karatA hai| dRmarekI nindA aura apanI prazaMsA karanese, deva guru zAstrakA avinaya karanese, apanI, jAti, kula, rUpa, vidyAkA ghamaNDa karanese nIca gotra baMdhatA hai| dRmaroMkI prazaMsA karane, svayaM vinIta bhAvase rahane aura ahaMkAra nahIM karanese nIca gotra saMdhatA hai / __antarAya karma use kahate haiM, jisake udayase kisI kAryameM vighna AjAya athaza jo kisI kAryameM vighna DAle / jaise kisI mahArAjane kimI vidyArthIke liye 100) ru0 denekI AjJA dI, parantu khajAMcI sAdabane kucha gaDabaDa karake athavA kucha vahAnA banA karake vaha rupayA nahI diyaa| arthAt vidyArthIke sau rupaye milanese khajAMcI sAhanna vivarUpa hogae / isI prakAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] bAlabodha jaina dharma / antarAya karma kAryoM meM vighna kiyA karatA hai| mohana roTI khA rahA thA, akasmAta bandara Akara hAthase geTI chIna le gayA, to mohanake antarAya kamakA udaya samajhanA caahiye| kimIko lAbha hotA ho use na hone denA. bAlakoMko vidyA na paDhAnA, apane AdhIna naukara cAkarako dharma sevana na karane denA, dAna dete hueko roka denA, dRsarekI bhogane yogya vastuoMko bigADa denA, aise kAmose antarAya karma baMdhatA hai| prshnaavlii| 1-hamako manuSya kisane kiyA aura tumhAra muMha, nAka, kAna kisane banAye ? 2-karma kise kahate hai? iname phala denekI zakti kaise paidA ho jAtI hai ? 3-sabase burA karma kaunamA hai ? aura tumhAre isa samaya kauna kauna karmoM kA AvaraNa hai ? 4-asAtAvedanIya, jJAnAvaraNI aura gotra karmake bandhake kauna kauna kAraNa haiM ? 5-sAtAvedamIya, darzanAvaraNIya aura mohanIya karma kyA kyA kAma karate haiM ? 6-batAo inake kisa karmakA udaya hai ? (ka ) yadyapi gopAla dharmakA svarUpa saca kahatA hai, tathApi loga usakI nindA karate haiN| (kha) rAma subahase lekara zAma taka pATha yAda karatA hai, parantu use yAda nahIM hotaa| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mulaal tomarA bhAga / (ga) mohana sadA rogI aura dukhI rahanA hai (gha) zaMkara eka eka paiseke liye jJAna detA hai / (Ga) kundanako Ama svAnekA hai| zo cha (ca) mohana dinabhara sotA rahatA hai / (cha) arjuna cAra sAlase svAgata hai| 7. - batAo inake kisa kimasmAkama--- (ka) rAmane apane lahakeko pAriza pATazAlAko naSTa bhraSTa kara diyA / (kha) mohana vahA mAnI hai. usane eka bhAvanA pariyA vaDA anAdara kiyA / (ga) eka vidyArthIne parIkSA meM pAsa na honepara Ta kiyA aura parIkSakako bure zabda khe| (gha) usane eka dharmAtmAkI bugaI kI aura eka Ada mIke sirameM lAThI mArI ! Da ) rAmane goviMdakI AMkha phoDa dI aura usakI pustaka phADa dI / 2 (ca) eka vyabhicArIne madirA pIkara saba logoMko gAliyAM diiN| 8 - batAo nimnalikhita vAkyoMmeM kyA azuddhi ( ka ) mohanane tamAma umara vidyA prApta karane meM kharca kI, isaliye marate samaya usake jJAnAdaraNI karmakA kSaya hogayA / (kha) sohana sAtAvedanIyake udayase nAca raMga tamAzemeM lagA huA hai / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] bAlabodha jaina dharma / (ga) govindra ke antagaya karmakA udaya hai, isa kAraNa janmame andhA hai| (gha) bagIne eka kamAIko jIva vadha karane ke liye eka talavAra DhI to usake jJAnAvagNI pharmakA baMdha huaa| (Ta) rAmamUrtikA zArIra mA sundara aura suTaula ucca gotra karmake udayase huA hai| sAtavA~ paatth| sace deva, zAstra, guruu| saccA deva / saccA deva use kahate hai, jo vItarAgI, sarvajJa aura hitopadezI ho| vItagagI use kahate hai, jo kSudhA (bhUkha ), tRpA, nidrA, janma, maraNa, bur3hApA, roga, garva, bhaya, rAga, dveSa, moha, cintA, rati, arati kheda, svaMda ( pasInA) aura Azcarya ina aThAraha dopose rahita ho, arthAt jisameM ye 18 dopa na ho. jo na kisIse rAga karatA ho na kimIse dveSa rakhatA ho, sabako sama (barAbara ) dekhatA ho| ____ sarvajJa use kahate haiM jo maMmArake mava padArthoMko saba dazAomeM dekhe aura jAne / arthAt saMmAgmeM aisA koI bhI padArtha nahIM hai jise sarvajJa na jAnatA ho / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nImarA bhaag| jo kucha pahale do gayA, jo aba ho rahA hai aura jo kucha Age hogA, vaha saba sarvajJako mAlUma hotA hai / hitopadezI use kahate haiM, jo sava jIvAke kalyANa karanevAlA upadeza de| jisa devameM ye tIna guNa pAe jAya~, jo bItagagI, garvana aura hitopadezI do-vahI macA deva hai / usako arahaMta, jinendra, tIrthaMkara parameSThI Adi aneka nAmAse pukArate hai / sasA zAstra / saccA zAstra use kahate haiM, jo macce devakA kahA huA ho, koI bhI jisakA khaMDana na kara sake, jisameM kisI tarahakA virodha na ho, jisameM saccI bAtoMkA upadeza bharA ho, jisake paDhane, par3hAne, sunane, sunAnese jIvoM kA kalyANa ho, aura jo khoTe mArgakA nAza karanevAlA ho, Damako Agama, sarasvatI, jinavANI bhI kahate haiN| saccA guru / saccA guru use kahate haiM, jo pAMcoM indriyoMke viSayomeMse kisI bhI viSayakI lAlasA na rakhatA ho, jo trasa jIvo tathA sthAvara jIvoMkI hiMsAse dUra rahatA ho, jisake pAsa kisI prakArakA bhI Arambha va parigraha na ho aura jo madA paDhane, par3hAne, apanI AtmAkA citavana karane tathA dhyAnameM lIna rahatA ho / aise guruko hI sAdhu, muni, yati, tapasvI Adi kahate haiN| . Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabodha jaina dhm| praznAvalI / 1-eka devake pAsa eka gAma aura eka strI hai, eka zAmpameM jIvahimAkA upadeza hai aura usame eka sthAnapara eka bAtako acchA kahA hai aura dUsare sthAnapara usI zatako buga kahA hai / eka guruke pAsa mavArI ke liye ghoDA hai aura vaha jahA jAtA he logoMse para pujavAtA hai, aura meMTa lekA bhojana karatA hai| batAo ye tInoM maJca deva, gAka, guru haiM yA nahIM ? yadi nahIM to kyoM ? 2-saMca devake liye kina kina bAtoMkI jarUrata hai,? jima devameM satraha doSa to haiM nahIM, parantu eka doSa hai, to batAo yaha saccA hai yA nahIM? marvajJa kise kahate haiM ? sarvajakA kaTA huA zAstra hI kyoM saJcA zAla hai ? yaha pustaka zAstra hai yA nhiiN| 3-bItarAgI aura hitopadezIme kyA bheda hai ? vItarAgI hitopadezI kaise ho sakatA hai / 4-sacce gurukA mvarUpa kaho / pAThazAlAome nIti, zAstra, gaNita, vyAkaraNa gahAnavAle adhyApaka sacce guru hai yA nahIM ? AThavA~ paatth| samyagdarzana, samyagjJAna, samyakacAritra / samyagdarzana / sacce deva, sacce guru, sacce zAstra tathA dayAmayI dharmakA sacce dilase zraddhAna ( yakIna ) karanA, isakA nAma samyagdarzana hai| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nImarA bhAga 1 samyagdarzana dharmarUpI per3akI jaDa hai athavA dharmarUpI gharako nIMva hai| sabase pahale ise dhAraNa karanA caahiye| isake binA saba dharma karma niSphala haiN| unase kucha adhika lAbha nahIM honA hai| samyagdarzanakI bar3I mahimA hai| jina jIvako samyagdarzana hogayA hai vaha marakara uttama deva yA manuSya hI hotA hai. khiyAma padA nahIM hotA, naraka bhI jAya to pahale nakase nIce nahIM jaataa| mamyAna padArthake svarUpako ThIka jamAkA naimA jAnanA aura unameM kisI prakArakA sandeha yA saMzaya nahIM karanA, isakA nAma samyagjJAna hai| samyagdarzanake honese pahale jo jJAna hotA hai use kujJAna kahate haiN| vahI jJAna samyagdazana honepara samyagjJAna kahalAtA hai| samyagdarzana samyagjJAnakA kAraNa hai| vinA saccI zraddhAke samyagjJAna nahIM ho sktaa| ____ samyagjJAnase hI AtmajJAna aura kevalajJAna hotA hai / isaliye samyagjJAnako zAstra svA-yAya, par3ane par3hAne, sunane sunAne, tathA bArabAra vicAranese prApta karanA cAhiye / ____ jJAnakI baDI mahimA hai| jJAna honese thor3IsI jiMdagImeM bhava bhakke pApa kaTate haiM jo ajJAnI jIva hai unake karor3oM janmakI mehanatase bhI nahIM kttte| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEnanananal salt Diam IE Rial MM RAPIFICale vidyArthiyoMke liye atyaMta upayogI pustakeM / -elinasaniliancanluscana aalocalincandalancannascalia Mandalnicalnimarcane hunchlinical insanilunselinescal tes yAlabodha jaina dharma pahalA bhAga " , dUmaga bhAga " , tAsaga bhAga " cauthA bhAga zrI jinavANI guTikA (jinendra guNa gAyana) ratnakaraMDa zrAvakAcAra sAnvayArtha mokSazAstra sacitra dravya-saMgraha chahaDhAlA chahaDhAlA--daulatarAma kRt| mokSazAstra arthAt tatvArthasUtra jinendra paJcakalyANaka-pAMcI kalyANaka hai darzana pATha ) ahiMsA dharma prakAza // ) jaina siddhAnta pravezikA =) darzana kathA zIlakathA =) dAna kathA patA-bAbU rUpacandra goyalIya, zrI dayAsudhAkara kAryAlaya, gar3hI abdullAkhA~ (sahAranapura) / ". ire . . . nam e . . . . saba prakArake digambara jaina grantha milanekA suprasiddha patA digambara jaina pustakAlaya-~-sUrata / FacANAdhAraNaIRPsgUgeNA Meresrespea Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIparamAtmane namaH / bAlabodha-jainadharma cauthA bhAga / lekhaka sva0 bAbU dayAcandra jaina vI0 e0 aura dharmaratna paM0 kALArAma zAstrI / 20 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIvItarAgAya namaH / * bAlabodha-jainadharma cauthA bhaag| prakAzakamadanalAla mohanalAla bAkalIvAla, mAlika, jaina-grantha-ratnAkara kAryAlaya, hIrAbAga vambaI naM0 4. ___ julAI, san 1945 terahavIM AvRtti ] * mUlya sAta Ane mudraka-raghunAtha dipAjI desAI, nyU bhArata priMTiMga presa, 6 kelevADI, giragA~va, bambaI 4. 1 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ( dUsarI AvRttikA ) bAlabodha jainadharma nAmaka pustakamAlAkA cauthA bhAga pahale eka bAra prakAzita ho cukA hai| aba punaH yaha bhAga sagoSita karake prakAzita kiyA jAtA hai| isa bhAgameM 'devazAstagurupUjA'. pacaparameSThIke mUlaguNa' Adi 11 pATha haiM, jinako prathama tIna bhAgoMke anusAra paDhanA yogya hai| hamane isa pustakamAlAke cAroM bhAgoMme atyanta saralatAke sAtha thor3e zabdoMmeM jainadharmakI kucha mukhya mukhya bAtoMkA varNana kiyA hai| jinako paDhakara jainadharmakA sAdhAraNa jJAna ho sakatA hai aura ratnakaraNDazrAvakAcAra, dravyasaMgraha, tattvArthasUtra Adi AcAryoM dvArA praNIta zAstroMmeM bAlaka tathA bAlikAoMkA ati sugamatAse praveza ho sakatA hai aura unake viSayako ve acchI taraha samajha sakate haiM / hamane yathAsambhava isake sampAdana tathA sazodhanameM sAvadhAnI rakkhI hai, pahalI AvRttimeM bhASA kucha kaThina ho gaI thI, use bhI abakI bAra jahaoNtaka ho sakA sarala karadI hai aura bhI ucita parivartana kara diye haiN| yadi kahIMpara koI azuddhI raha gaI ho, to use avyApakagaNa kRpA karake vidyArthiyoMkI pustakoMmeM ThIka karA deve aura hameM bhI sUcanA deveM ki jisase agalI AvRttimeM azuddhiyA~ ThIka ho jaayeN| lakhanaU ) ApakA sevaka dayAcandra goyalIya bI0 e0 tA0 5-3-15 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FAS namaH siddhebhyH| baalbodh-jaindhrm| cauthA bhaag| pahalA paatth| devshaastrgurupuujaa| OM jaya jaya jaya / namo'stu namo'stu namo'stu / gAthA / Nayo arahaMtANaM Namo siddhANaM Namo AirIyANaM / Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM // 1 // OM anAdisUlamantrebhyo nmH| (yahA~ puSpAJjali kSepaNa karanA cAhie ) cattAri maMgalaM-araiMtamaMgalaM, siddhamaMgalaM, sAhUmaMgalaM, kevalipaNNatto dhammo maMgalaM / cattAri loguttamA-arahaMtaloguttamA, siddhaloguttamA, sAhUloguttamA, kevalipaNNatto dhammo loguttamA / cattAri saraNaM pavvajjAmi-arahaMtasaraNaM paJcajjAmi, siddhasaraNaM panvajjAmi, sAhUsaraNaM pavvajjAmi, kevalipaNNatto dhammo saraNaM pavvajjAmi // noTa-pUjana karanese pahale snAna karake zuddha vastra pahinakara tIsare bhAgamase eka athavA donoM maMgala paDhate hue bhagavAnakA nhavana ( abhiSeka) karanA cAhie / pUjAke lie sAmagrI zuddha honI caahie| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) OM namo'rhate svAhA / ( yahA~ puSpAJjali kSepaNa karanA cAhie ) ____aDilla chnd| prathamadeva arahaMta, suzrutasiddhAMta jU / guruniregranthamahaMta mukatipurapaMthe jU / / tIna ratana jagamAMhi, su ye bhavi dhyAiye / tinakI bhaktiprasAda, paramapada pAiye // 1 // dohaa| pUjoM pada arahaMtake, pUjoM gurupada sAra / pUjo devI sarasvatI, nita~prati aSTaprakAra // 2 // OM hrIM devazAstragurusamUha / atra avatara avatara / savauSaT / OM hrIM devazAstragurusamUha / atra tiSTha tiSTha / ThaH ThaH / OM hrIM devazAstragurusamUha / atra mama sannihito bhava bhava / vaSaT / giitaachnd| surapati urraganaranAtha tinakara, vandanIka supadaprabhA / ati zobhanIka suvaraNa ujjala, dekha chavi mohata sabhA // __vara nIra chIrasamudra gharTa bhari, aMgra tamu bahuvidhi nacU~ / __ arahaMta zruta siddhAMta guru, niragraMtha nita pUjA racU~ // 1 // dohaa| malinavastu hara leta saba, jalasvabhAva-mala-chIna / jAsoM pUjo paramapada, deva zAstra guru tIna // 1 // OM hIM devazAstragurubhyo janmajarAmRtyuvinAzanAya jala ni0 svA0 / 1 parigraha rahita / 2 mokSanagarIkA raastaa| 3 sadA-hararoja | 4 ATha taraha .5 indra / dharaNendra / 7 uttama / 8 kSIrasAgarakA / 9 ghar3A / 10 aage| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je trijagaudaramajhAra pAnI, tapata ati duddhara khare / __ tina ahitaharana suvacana jinake, paramazItalatA bhare // tasu bhramaralobhita ghrANe pAvane, sarasa candana ghasi sacU~ / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragrantha nita pUjA racU~ // 2 // dohaa| candana zItalatA karai, tapata vastu paravIna / jAsoM pUjoM paramapada, deva zAstra guru tIna // 2 // OM hrIM devazAstragurubhyaH sasAratApavinAzanAya cadana ni0 svA0 / yaha bhavasamadra apAra tAraNa-, ke nimitta suvidhi ThahI / ati dRDha paramapAvana jathAratha, bhakti vara naukA sahI / / ujjala akhaMDita sAli taMdula-puMja dhari trayaguNa ja- / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragrantha nita pUjA racU~ // 3 // dohA / taMdula sAli sugaMdha ati, parama akhaMDita vIna / jAsoM pUjo paramapada, deva zAstra guru tIna // 4 // OM hIM devazAstragurubhyo akSayapadaprAptaye akSatAn ni0 svAhA / je vinayavaMta subhavya-ura-aMbuja-prakAzana bhAna haiM / je eka mukhacAritra bhASata, trijagamAMhi pradhAna haiN| lahi kuMdakamalAdika pahu~pa, bhava bhava kuvedanasoM bacU~ / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragrantha nita pUjA racUM // 4 // 1 tInoM lokmeN| 2 kaThina / 3 duHkhako haranevAle, hita karanevAle 4 sugandha / 5 prAsuka / 6 zreSTha / 7 cAvala / 8 hRdayakamala / 9 sUrya 10 puSpa | 11 bure duHkha / - - - - - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dohA / vividha bhAMti parimala mumana, bhramara jAsa AdhIna / jAsoM pUjoM paramapada, deva zAstra guru tIna // 4 // OM hrIM devazAstragurubhyaH kAmavANa vivamanAya puSpa ni0 svaahaa| ati savala mada kaMdarpa jAko, kSudhau-uraMga amAna hai| dussaha bhayAnaka tAsa nAzana,ko sugarur3a samAna hai| uttama chahoM rasayukta nita, naivedya vara ghRtame paMceM / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragrantha nita pUjA raceM // 5 // dohaa| nAnAvidha saMyuktarasa, vyaMjana sarasa navIna / jAso pUjo paramapada, deva zAstra guru tIna // 5 // OM hrIM devazAstragurubhyaH kSudhArogavinAzanAya naivedya ni0 tvAhA / . je trijaga udyama nAza kIne, mohatimiraM mahAbalI / tihiM karmaghAtaka jJAnadIpa, prakAza jotiprabhAvalI // iha bhAMti dIpa prajAla kaMcana, ke subhAjaname khaMchu / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragraMtha nita pUjA raca / / 6 // dohaa| svaparaprakAzaka joti ati, dIpaka tamari hIna / jAso pUjo paramapada, deva zAstra guru tIna // 6 // OM hrIM devazAstragurubhyo mohAndhakAravinAzanAya dIpa ni0 svAhA / jo karma-iMdhana dahana, agnisamUhasama uddhata lsai| . vara dhRpa tAsa sugaMdhi tAkari, sakala parimalatA ha~sai / 1 sugandha / 2 puSpa / 3 kssudhaaruupii| 4 sarpa / 5 pramANa rahita / 6 pakavAna banAkara / 7 dhImeM pakAU~ / 8 svAdiSTa / 9 moharUpI andharA / 10 sajAkara 11 andhraa| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iha bhA~ti dhUpa car3hAyanita, bhava-jvalanamAMhi nahIM pacU~ / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragraMtha nita pUjA racU~ // 7 // dohaa| agnimAhiM parimala dahana, candanAdi guNalIna / "jAso pUjoM paramapada, deva zAstra guru tIna // 7 // OM hrIM devazAstragurubhyo aSTakarmavidhvasanAya dhUpa ni0 svAhA / locana surasanA ghrANa ura, utsAhake karatAra haiN| . mopai na upamA jAya varanI, sakala phala guNasAra haiN| so phala cadAvata arthapUrana, sakala amRtarasa sacU / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragraMtha nita pUjA racU~ // 8 // dohaa| je pradhAna phala phalavi, paMcakaraNarasalIna / jAso pUjoM paramapada, deva zAstra guru tIna // 9 // OM hIM devazAstragurubhyo mokSaphalaprAptaye phala ni0 svAhA / jala parama ujjala gaMdha akSata puSpa caru dIpaka dhruuN| vara dhUpa nirmala phala vividha, bahu janamake pAtaka hruuN| iha bhA~ti argha car3hAya nita, bhava karata zivapaMkati maMcU / arahaMta zruta siddhAMta guru, niragraMtha nita pUjA racU~ // 17 // dohaa| vasavidhi argha saMjoyakai, ati uchAha mana kIna / jAsoM pUjoM paramapada, deva zAstra guru tIna // 9 // OM hrIM devazAstragurubhyo anarghyapadaprAptaye arghya ni0 svAhA / 1 netra / 2 pA~coM idriyaaN| 3 cAvala / 4 naivedya / 5 pApa | 6 racU~ / 7 utsAha / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) jayamAlA deva zAstra guru ratana zubha, tIna ratana karatAra / bhinna bhinna kahu~ AratI, alpa suguNavistAra // 1 // __paddhar3i chanda / caukarmakI tresaTha prakRti nAzi, jIte aSTAdaza-doparozi / parama suguNa haiM anaMta dhIra, kahavatake chayAlisa guNa gaMbhIra 2 // zubha samavazaraNa zobhA apAra, zataindra namata kareM za dhAra / devAdhideva arahaMta deva, vando manavacatanakari seva // 3 // jinakI dhuni ke okArarUpa, niraakSaramaya mahimA (nUpa / dazaaSTa mahAbhASA sameta, laghubhASA sAtazataka suceta 4 // so syAdavAdamaya saptabhaMga, gaNadhara gUMthe bAraha suaGga / vi zazi na harai so tama harAya, so zAstra namoM bahu prIti yAya // 5 // guru AcAraja uvajhAya sAdha, tana nagana tanatraya nidhi agAdha / saMsAra deha vairAgyadhAra, niravAMchi pai zivapadanihAra // 6 // guNa chattisa pacisa AThavIsa, navatAraMnatarana jihAja Isa / gurukI mahimA varanI na jAya, gurunAma japoM mana vacana kAya // 7 // sortthaa| kIje zaktipramAna, zaktibinA saradhA dhrai| 'dyAnata' zraddhAvAna, ajara amarapada bhogavai // 8 // OM hrIM devazAstragurubhyo mahArghya nirvAmIti svAhA // 1 aThAraha / 2 samUha / 3 eka sau| 4 hAtha / 5 sAta sau| 6 sUrya / 7 cndr| 8 samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra / 9 saMsArase tarane aura tAranevAlA / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) zAntipATha / * rUpa caupAI (16 mAtrA) zAMtinAthamukha zaziunahAri, sIlaguNavratasaMjamadhArI / lakhana ekasauATha virAjai.nirakhata nayana kamaladale laajai||1|| paMcamacakravartipadadhArI, solama tIrthaMkara sukhakArI / indranarendrapUjya jinanAyaka, namo zAMtihita zAMtividhAyaka // 2 // divya'viTapapahupanakI varasA, duMdubhi Asana vANI sarasA / chatra camara bhAmaMDala bhArI, ye tu prAtihArya manahArI // 3 // zAMti jinesa zAMtisukhadAI, jagatapUjya pUjo sira naaii| paramazAMti dIjai hama sabako, par3heM jinhe puni cAra saMghako // 4 // vsnttilkaa| pUjeM jinhe mukuTa hAra kirITa lAke, indrAdideva, aru pUjya padArja jAke / so zAMtinAtha varavaMzajagatpadI, mere liye karahiM zAMti sadA anUpa // 5 // indrvjraa| saMpUjakoMko pratipAlakoMko, yatInako au yatinAyakoMko / rAjA prajA rASTra sudezako le, kIje sukhIhe jina zAMtiko __ * zAtipATha bolate samaya donoM hAthoMse puSpavRSTi karate jAnA caahiye| 1 candramAke samAna / 2 lakSaNa / 3 kamalake patte / 4 azokAdi kalpavRkSake / 5 pusspoNkii| 6 divya bani / 7 tumhaare| 8 mRkuTa / 9 caraNAsaviMda / 10 jagatako prakAzita karanevAle / 11 sAdhuoMko / 12 desh| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mndaakraantaa| hovai sArI prajAko, sukha balayuta ho, dharmadhArI narezo / hovai varSA samaipa, tilabhara na rahai, vyAdhiyokA aMdezA // hovai corI na jArI, susamaya varate, ho na duSkAla bhArI // sAre hI deza dhAre, jinavaravRpaMko, jo sadA saukhyakArI // 7 // dohaa| ghautikarma jina nAzakara, pAyo kevalarAja / zAMti kareM te jagatameM, vRpabhAdika jinarAja // 8 // mndaakraantaa| zAstroMkA ho paThana sukhadA, lAbha stsNgtiikaa| savRttokA sujasaM kahake dopa DhAM. sabhIkA / / volU pyAre vacana hitake, ApakA rUpa dhyaauuN| taulo seUM carana jinake, mokSa jolauM na pAUM // 9 // aayo| tavapada mere hiyameM, mama hiya tere punIta caraNAme / tavalauM lIna rahe prabhu, javalauM prAptI na muktipadakI ho // 10 // akSara pada mAtrAse, dUpita jo kachu kahA gayA mujhase / kSamA karo prabhu so saba, karuNAkari puni chur3Ahu bhavadukhase11 jagavandhu jinezvara, pAUM tava caraNazaraNa balihArI / maraNasamAdhi sudurlabha, karmIkA kSaya suvodha sukhkaarii||12|| (paripuppAMjaliM kSipet ) 1 raajaa| 2 dhrmkaa| 3 jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya antarAya / 4 kevalajAna / 5 samIcIna vratadhAriyoMke / 6 guNa ! 7 tere caraNa / 8 merA / 9 phir| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) visrjnpaatth| dohaa| vina jAne vA jAnake, rahI TUTa jo koya / tuma prasAdateM paramagurU, so saba pUrana hoya // 1 // pUjana vidhi jAneM nahIM, nahiM jAneM AvhAna / aura visarjana hU nahIM, kSamA karo bhagavAna // 2 // maMtrahIna dhanahIna hU~, kriyAhIna jinadeva / kSamA karahu rAkhahu mujhe, deva caraNakA seva // 3 // Aye jo jo devagaNa, pUje bhaktipramAna / te aba jAvahu kRpAkara, apane apane thAna / / 4 // prshnaavlii| 1-pUjanase kyA samajhate ho-aura pUjanake lie kina kina cIjoMkI jarUrata hai / pUjanake aSTadravyoMke nAma batAo? 2-pUjanake pIche zAtipATha kyoM paDhA jAtA hai aura pUjanake pahale AvhAna kyoM kiyA jAtA hai ? 3-ardha kise kahate haiM aura argha kaba caDhAyA jAtA hai ? 4-aSTadravya jo caDhAye jAte haiM, ve kisI kramase caDhAye jAte haiM yA jise cAheM use pahale caDhA dete haiM ? 5-pUjA khar3e hokara karanA cAhiye yA baiThakara pUjA karane vAloMko sabase pahale aura sabase antameM kyA karanA cAhie ? 6-aSTadravyoMke caDhAneke pazcAt jo jayamAlA paDhI jAtI hai usameM kisa vAtakA varNana hotA hai ? 7-akSata aura phala caDhAneke chada paDho aura yaha batAo ki chada paDhaneke pazcAt kyA kahakara dravya caDhAnA cAhie ? Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) dUsarA pATha | paMcaparameSThI ke mUlaguNa / parameSThI use kahate haiM, jo paramapadameM sthita ho / ye paoNca hote haiM: - 1 arahaMta, 2 siddha, 3 AcArya, 4 upAdhyAya aura 5 sarvasAdhu | arahaMta unhe kahate haiM, jinake jJAnavaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura aMtarAya ye cAra ghAtiyAkarma nAza ho gae ho / aura jinameM nimnanikhita 46 guNa ho aura 18 Topa na ho / dohA | cavatIso atizayaM sahita, prAtihArya puni ATha / anaMta catuSTaya guNa sahita, chIyAlIlo pATha // arthAt 34 atizaya, 8 prAtihArya, aura 4 anaMtacatuSTaya ye 46 guNa haiM / 34 atizayome se 10 atizaya janmake hote haiM, 19 kevalajJAnake haiM aura 14 devakRta hote haiM / janmake daza atizaya / r atizaya rUpa sugaMdha tana, nAhi paiseva nihAra / priyahitavacana atulyavarle, rudhira zveta AkAra || lacchana sahasaru ATha tana, samacatuSka saMThAne / vajravRpabhanArAcajuta, ye janamata daza jAna || 1 atyanta sundara zarIra, 2 ati sugandhamaya zarIra, 3 1 adbhuta bAta, aisI anokhI bAta jo sAdhAraNa manuSyoM meM na pAI jAve / 2 anata / 3 pasInA / 4 jisakI koI tulanA na ho / 5 suDaula 1 sundara AkAra | 144 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) paseva rahita zarIra, arthAt aisA zarIra jisame pasInA na Ave, 4 mala mUtra rahita zarIra, 5 hitamitapriyavacana bolanA, 6 atulyabala, 7 dUdhake samAna sapheda khUna, 8 zarIrameM eka hajAra ATha lakSaNa, 9 samacaturasra saMsthAna aura 10 vajravRSabha nArAca saMhanana, ye daza atizaya arahaMta bhagavAnake janmase hI hote haiM / arthAt arahaMta bhagavAnakA zarIra janmase hI bar3A sundara suDaula hotA hai / usameMse bar3I acchI sugaMdha AtI hai aura usame na pasInA AtA hai, na mala mUtra hotA hai / unake zarIrameM atulya bala hotA hai aura unakA rakta sapheda dUdhake samAna hotA hai / ve sabase mIThe vacana bolate haiM / unake zarIrake hAr3a vagairaha vajrake hote haiM aura unake zarIrameM 1008 lakSaNa hote haiN| kevalajJAnake daza atizaya / yojana zata ikame subhikha, gagana-gamana mukha cAra / nahiM adayA upasarga nahiM, nAhI kavalauhAra // sabavidyA-Izvarapano, nAhiM vardai nakha keza / animiSa dRga chAyArahita, dazakevalake veza // 1 ekasau yojanameM subhikSatA, arthAt jisa sthAname bhagavAna hoM usase cAro tarapha sau sau yojaname sukAla honA, 2 AkAzame gamana, 3 cAroM ora mukhokA dIkhanA, 4 adayAkA abhAva, 5 upasargakA na honA, 6 kavalAhAra (grAsavAlA) AhAra na lenA, 7 samasta vidyAokA svAmIpanA, 8 nakha ke. 1 hAr3a veSTana aura kIloMkA vajramaya honA / 2 AkAza / 3 grAsAhAra / 4 baal| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) zoMkA na bar3hanA, 9 netrokI palakeM na jhapakanA, 10 aura zarIrakI chAyA na par3anA / jaba arahaMtabhagavAnako kevalajJAna ho jAtA hai, to usa samayase jahA~ bhagavAna hote haiM, usa sthAnase cAro tarapha sau sau yojana taka mukAla rahatA hai / pRthivIse Upara unakA gamana hotA hai, dekhanevAloko cAro tarapha unakA mu~ha dikhalAI detA hai| unapara koI upasarga nahIM kara sakatA aura unake zarIrase kisI bhI jIvakI hiMsA nahIM hotI / na AhAra lete haiM, na unakI palake jhapakatI haiM, na unake bAla aura nAkhUna bar3hate haiM, aura na zarIrakI parachA~I par3atI hai, ve samasta vidyA aura zAstroke jJAtA ho jAte haiM / ye daza atizaya kevalajJAna honeke samaya prakaTa hote haiM / devakRta caudaha atizaya / devaracita haiM cAradaza, arddhamAgadhI bhApa / ApasamAhI mitratA, nirmaladirza AkAza // hota phUla phala Rtu sagai, pRthivI kAcasamAna / caraNa kamala tala kamala hai, narbhate jaya jaya vAna // manda sugaMdha vayAri puni, gaMdhodakakI vRSTi / bhUmiviSe kaNTaka nahIM, harSamayI saba sRSTi / dharmacakra Age rahe, puni vasu maMgala sAra / atizaya zrIarahaMtake, ye cauMtIsa prakAra // 1 bhagavAnakI arddhamAgadhI bhApAkA honA, 2 samasta 1 bhASA / 2 dizA / 3 kAca, darpaNa / 4 AkAzase / 5 vANI / 6 hvaa| 7 kA~Te, kaGkara / 8 ATha maMgaladravya / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) jIvoMme paraspara mitratAkA honA, 3 dizAoMkA nirmala honA, 4 AkAzakA nirmala honA, 5 saba Rtuke phala phUla dhAnyAdikakA eka hI samaya phalanA, 6 eka yojana takakI pRthi. vIkA darpaNakI taraha nirmala honA, 8 calate samaya bhagavAnake caraNakamaloke taLe suvarNa-kamaloMkA honA, 8 AkAzame jaya jaya dhvanikA honA, 9 manda sugaMdhita pavanakA calanA, 10 sugaMdhamaya jalakI vRSTi honA, 11 pavanakumAra devoMke dvArA / bhUmikA kaNTaka rahita honA, 12 samasta jIvokA Anandamaya | honA, 13 bhagavAnake Age dharmacakrakA calanA, 14 chatra camara / dhvajA ghaMTA Adi ATha maMgala dravyoMkA sAtha rhnaa| isa prakAra saba milakara 34 atizaya arahaMta bhagavAnake hote haiM / ATha praatihaary| taru azokake nikaTameM siMhAsana chabidAra / tIna chatra sirapara lasaiM, bhAmaNDala pichvaar|| divyadhvani mukhaH, khira, puSpavRSTi sura hoya // DhoreM causaThi camara jakheM, bAjai dundubhi joya / / arthAta-1 azoka vRkSakA honA, 2 ratnamaya siMhAsana, 3 bhagavAnake sirapara tIna chatrakA honA, 4 bhagavAnake pIThake pachi bhAmaNDalakA honA, 5 bhagavAnake mukhase nirakSarI (vinAakSarakI ) divyadhvanikA honA, 6 devoMke dvArA phUlokI 1 pIche / 2 bhagavAnakI akSara rahita sabake samajhameM AnevAlI sundara anupama vaannii| 3 devakRta / 4 yakSa jAtike vyatara dev| / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) varSA honA, 7 yakSa devodvArA causaTha camarIkA iranA aura 8 dundubhi vAjAMkA vajanA, ye ATha pratihArya haiM / ananta catuSTaya | jJAna anaMta anaMta sukha, darasa anaMta pramAna | vala anaMta arahaMta so, iSTadeva pahicAna || 1 anaMtadarzana, 2 anaMtajJAna, 3 anaMtamukha, 4 anaMtavIrya, ye cAra anaMta catuSTaya kahe jAte haiM / inase bhagavAnakA jJAna, darzana, sukha tathA vala anaMta hotA hai, arthAt itanA hotA hai ki jisakI koI sImA yA hada nahIM hotI hai / isa prakAra 34 atizaya, 8 pratihArya, 4 anaMta catuSTaya saba milAkara 46 guNa araMhata bhagavAna ke hote haiM / aThAraha doSa | janma jairA tirakhA chudhA, vismaiya Ata kheda / roga zoka mada moha bhaya, nidrA cintA sveDhe || rAga dveSa aru maraNajuta, ye aSTAdarza doSa / nahiM hote arahantake, so chavi lAyaka mopa // 1 janma, 2 jarA ( bur3hApA ), 3 tRpA ( pyAsa ), 4 kSudhA ( bhUkha ), 5 vismaya ( Azcarya ), 6 arati ( pIr3A ), 7 kheDha ( duHkha ), 8 roga, 9 zoka, 10 mada, 11 moha ( ajJAna ), 12 bhaya ( Dara ), 13 nidrA, 14 cintA, 15 sveda ( pasInA ), 16 rAga, 17 dveSa aura 18 maraNa | ye aThAraha dopa araMhata bhagavAname nahIM hote haiM / 3 Azcarya / 4 kleza / 5 pasInA / 1 jinakA anta na ho / 2 buDhApA I 6 aThAraha / 7 mUrti | Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) siddha parameSThI ke mUlaguNa / siddha unhe kahate haiM, jo ATho kamakA nAza karake saMsArake bandhanase sadaivake lie mukta ho gaye haiM, arthAt jo phira kabhI saMsArame na aayeNge| iname nIce likhe hue 8 mUlaguNa hote haiM / soraThA / 1 samakita darasana jJAna, aguruleghU avagAhanA / sUcchaima vIrajavAna, nirArbodha guNa siddhake // ina guNoMkI paribhASA ( svarUpa ) samajhanA isa pustakake par3hanevAle vidyArthiyoMkI zaktise bAhara hai, isaliye kevala nAma mAtra de diye gae haiM / 1 samyaktva, 2 darzana, 3 jJAna, 4 agurulaghu, 5 avagAhanatva, 6 sUkSmatva, 7 anantavIrya, 8 avyAvAdhatva | AcArya parameSThI ke mUlaguNa / AcArya unheM kahate haiM, jinameM nIce likhe hue 36 mUlaguNa hA~ / ye muniyoMke saMghake adhipati hote haiM, aura unako dIkSA tathA prAyazcitta vagairaha daMDa dete haiM / dvAdazai tapa daza dharmajuta, pArle paMcAcAra / SaT Avaziyaguptiguna, Acaraja pada sAra // arthAt - tapa 12, dharma 10, AcAra 5, Avazyaka 6, gupti 3 | 1 na halakA na bhArI / 2 eka eka AtmAke AkAra meM aneka AtmAoM ke AkAroMkA rahanA / 3 atIndriyagocara / 4 bAdhA rahita / 5 bAraha / 6 chaha 7 tIna gupti / 8 AcArya | 2 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAraha tapa / anazana unodara kara, vratasaMkhyA rasa chora / viviktazayanAsana dhare, kAya kaleza suThora // prAyazcitta ghara vinayajuta, vaiyAvata svAdhyAya / puni utsarga vicArakai, dharai dhyAna mana lAya // arthAt-1 anazana ( bhojanakA tyAga karanA ), 2 Unodara (bhUkhase kama khAnA ), 3 vrataparisaMkhyAna (bhojanake liye jAte hue ghara vagairahakA niyama karanA), 4 rasaparityAga (chahoM rasa yA eka do rasakA chor3anA), 5 viviktazayyAsana (ekAMta sthAname sonA baiThanA), 6 kAyakleza ( zarIrako kaSTa denA), 7 prAyazcitta (doSokA daMDa lenA), 8 ratnatraya va usake dhArakoMkA vinaya karanA, 9 vaiyAtrata arthAt rogI vRddha munikI sevA karanA, 10 svAdhyAya karanA ( zAstra par3hanA) 11 vyutsarga ( zarIrase mamatva chor3anA) aura dhyAna karanA / daza dhrm| chimAM mAradava, Arajava satyavacana citapAge / saMjama tapa tyAgI sarava, AkiJcana tiyatyAga / / 1 uttama kSamA (krodha na karanA), uttama mArdava (mAna na karanA), 3 uttama Arjava (kapaTa na karanA), 4 uttama satya ( saca bolanA), 5 uttama zauca (lobha na karanA, antaHkaraNako zuddha rakhanA), 6 uttama saMyama (chaha kAyake jIvokI dayA pAlanA aura paoNco iMdriyoko va manako vazame rakhanA), 1kSamA / 2 cittako pAka vA zuddha rakhanA zauca hai / 3 strItyAga / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) 7 uttama tapa, 8 uttama tyAga ( dAna karanA), 9 uttama AkiJcana (parigrahakA tyAga karanA), 10 uttama brahmacarya ( strI mAtrakA tyAga krnaa)| chaha Avazyaka / samatA ghara vaMdana karai, nAnA thutI banAya / pratikramaNa svAdhyAya juta, kAyotsarga lagAya / / 1 samatA (samasta jIvose samatA bhAva rakhanA), 2 vaMdanA ( hAtha jor3a mastakase lagAkara namaskAra karanA ), 3 paMcaparameSThIkI stuti karanA, 4 pratikramaNa ( lage hue doSopara pazcAttApa karanA ), 5 svAdhyAya ( zAstroko par3hanA),6kAyotsarga lagAkara arthAt khar3e hokara dhyAna karanA / paJca AcAra aura tIna gupti / darzana jJAna caritra tapa, vIraja paMcAcAra / ___ gopai mana vaca kAyako, gina chatIsa guna saar|| 1 darzanAcAra, 2 jJAnAcAra, 3 cAritrAcAra, 4 tapAcAra, 5 vIryAcAra ye pA~ca AcAra haiN| 1 manogupti ( manako vazame karanA ), 2 vacanagupti (vacanako vazameM karanA),3 kAyagupti ( zarIrako vazameM karanA), ye tIna gupti haiN| isa prakAra saba milAkara AcAryake 36 mUlaguNa haiN| upAdhyAya parameSThIke 25 mUlaguNa / upAdhyAya unheM kahate haiM, jo 11 aMga aura 14 pUrvake pAThI ho / ye svayaM par3hate aura anya pAsame rahanevAle bhavya 1 stuti / 2 vazameM kre| - - -- Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) jIvoMko par3hAte haiM / 11 aGga aura 14 pUrvako par3hanA par3hAnA hI upAdhyAyakaM 25 mUlaguNa hote haiM / ___gyAraha ag| prathamahiM AcArAMga gani, dujau mUtrakRtAMga / ThANaaMga tIjau subhaga, cauthau samavAyAMga / / vyAkhyApaNNati pA~cauM, jJAtRkathA paTa jAna / puni upAsakAdhyayana hai, aMtaHkRtadaza ThAna / / anuttaraNa utpAda daza, mUtravipAka pichAna / bahuri praznavyAkaraNa juta, gyAraha aMga pramAna // 1 AcArAMga, 2 sUtrakRtAMga, 3 sthAnAMga, 4 samavAyAMga, 5 vyAkhyAprajJati, 6 jJAtRkathAMga, 7 upAsakAdhyayanAMga, 8 aMtaHkRtadazAMga, 9 anuttarotpAdakadazAMga, 10 praznavyAkaraNAMga, aura vipAkasUtrAMga ye gyAraha aMga haiN| caudaha puurv| utpAdapUrva agrAyaNI, tIjo vIrajavAda / astinAstiparavAda puni, paMcama jJAnapravAda // chaTTo karmapravAda hai, satapravAda pahicAna / aSTama AtmapravAda puni, navauM pratyAkhyAna // vidyAnuvAda pUrava dazama, pUrvakalyANa mahanta / prANavAdakiriyA bahula, lokavindu hai anta // 1 utpAdapUrva, 2 agrAyaNIpUrva, 3 vIryAnuvAdapUrva, 4 astinAstipravAdapUrva, 5 jJAnapravAdapUrva, 6 karmapravAdapUrva 7 satyavAdapUrva, 8 AtmapravAdapUrva, 9 pratyAkhyAnapUrva, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19) 10 vidyAnuvAdapUrva, 11 kalyANavAdapUrva, 12 prANAnuvAdapUrva, 13 kriyAvizAlapUrva, 14 lokabindupUrva ye caudaha pUrva haiN| sarvasAdhuke 28 mUlaguNa / sAdhu unheM kahate haiM jisame nIce likhe hue 28 mUlaguNa ho, ve muni tapasvI kahalAte haiN| unake pAsa kucha bhI parigraha nahIM hotA aura na ve koI Arambha karate haiM / ve sadA jJAna dhyAnameM lavalIna rahate haiN| paJca mahAvrata / hiMsA anuta tasakarI, abrahma parigaha pAya / mana vaca tanateM tyAgavo, paMca mahAvrata thAya // 1 ahiMsA mahAvrata, 2 satya mahAvrata, 3 acaurya mahAvrata, 4 brahmacarya mahAvrata, 5 parigrahatyAga mahAvrata / paJca samiti / IryA bhASA eSaNA, puni kSepaNa AdAna / pratiSThApanAjuta kriyA, pA~cauM samiti vidhAna / / 1 IrSyAsamiti ( Alasya rahita cAra hAtha Age jamIna dekhakara calanA), 2 bhASAsamiti (hitakArI prAmANika mIThe vacana bolanA), 3 eSaNAsamiti (dinameM eka vAra zuddha nirdoSa AhAra lenA ), 4 AdAnanikSepaNasamiti (apana pAsake zAstra, pIchI, kamaMDalu Adiko bhUmi dekhakara 1 hiMsA, jhUTha, corI, maithuna aura parigraha ina pA~ca pApAra tyAgako aNuvrata aura sarvadeza tyAgako mahAvrata kahate haiM / 20 4 maithuna, kushiil| ina pA~ca pApoM eka deza Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvadhAnIse dharanA uThAnA), 5 pratiSThApanasamiti ( sApha bhUmi dekhakara jisame jIva jantu na ho mala mUtra krnaa)| zeSa guNa / saparasa rasanA nAsikA, nayana zrotrakA rodha // paTaAvazi maMjana tajana, zayana bhUmikA zodha / vastratyAga kacaDhaMca aMru, laghu bhojana ika baar| daoNtana mukhame nA kare, ThAr3e lehi ahAra // 1 sparza, 2 rasanA, 3 ghrANa, 4 cakSu, 5 zrotra, ina pA~ca iMndriyoMko vazame karanA, 6 samatA, 7 bandanA, 8 stuti, 9 pratikramaNa, 10 svAdhyAya, 11 kAyotsarga, 12 snAnakA tyAga karanA, 13 svaccha bhUmipara sonA, 14 vastra tyAga karanA, 15 bAlokA ukhAr3anA, 16 eka bAra thor3A bhojana karanA, 17 dantadhAvana arthAt daoNtona na karanA, 18 khar3e khar3e AhAra, lenA, isa prakAra saba milakara 28 mUlaguNa sarvasAmAnya muniyoke hote haiM / munijana inakA pAlana karate haiN| praznAvalI / 1 parameSThI kise kahate haiM ? parameSThI paoNca hI hote haiM yA kucha kamatI baDhatI bhI ? 2 paca parameSThIke kula guNa kitane haiM ? munike mUlaguNa kitane haiM ? 3 jo jIva mokSameM haiM, unake aura kauna kauna guNa hai ? 1 sparzana idriya / 2 oNkha / 3 kAna / 4 chaha Avazyaka / 5 zarIrako nahIM dhonA / 6 aura / 7 thodd'aa| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21 ) 4 sahAvIrasvAmI jaba paidA hue the, taba unameM anya manuSyoMse kauna kauna asAdhAraNa bAteM thIM? 5 atizaya, prAtihArya, AcArya, gupti, Unodara, AkiMcanya, pratikramaNa, vajravRSabhanArAca sahanana, samacaturastrasasthAna, vyutsarga, eSaNAsamiti, svAdhyAya isase kyA samajhate ho? 6 samiti, mahAvrata, aGga, Avazyaka, aura anantacatuSTayake kucha bheda batAo? 7 zayana, khAna, pAna, sone, khAne, pIne, nahAne, dhone aura pahanane Adi niyamoMme hamameM aura sAdhuomeM kyA bheda hai ? 8 Avazyaka, pacAcAra, mahAvrata, samiti, prAtihArya kinake hote haiM ? 9 pAThameM Ae hue 18 doSa kisameM nahIM hote ? 10 arahatake devakRta atizayoke nAma batalAo 1 ye atizaya kaba prakaTa hote haiM ? kevalajJAnake pahale yA pIche ? 11 eka lekha likho jisame yaha dikhalAo ki arahata bhagavAnameM aura sAdhAraNa manuSyoMmeM bAharI bAtoMmeM kyA antara hai ? 12 arahata muni haiM yA nahIM ? kyA tamAma muniyoM meM kevalajJAnake honepara kevalajJAnake atizaya prakaTa ho jAte haiM yA kevala arahaMtoMke ? 13 yadi kisI munise koI aparAdha ho jAtA hai, to ve kyA karate haiM ? 14 upAdhyAya kinako par3hAte haiM aura kyA paDhAte haiM ? 15 bhagavAnakI jo vANI khiratI hai, vaha kisa bhASAmeM hotI hai ? usako saba koI samajha sakate haiM yA nahIM ? 16 pacaparameSThImeM sabase bar3A pada kisakA hai aura sabase choTA kisakA ?' 17 AcArya aura sAdhu inameM pahale kaunase padakI prAti hotI hai ! 18 siddha aura arahatameM kyA bheda hai, aura kisako pahale namaskAra karanA cAhie? 19 eka parameSThIke guNa dUsare parameSThImeM ho sakate hai yA nahIM aura mokSameM rahanevAle jIvoMko pacaparameSThI kaha sakate haiM yA nahIM ? Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) tIsarA paatth| caubIsa tIrthakaroM ke nAma cinha sahita nAma tIrthakara vRSabhanAtha ajitanAtha zaMbhavanAtha abhinandananAtha sumatinAtha padmaprabha supArzvanAtha candraprabha puSpadanta zItalanAtha zreyAMzanAtha vAsupUjya cinha nAma tIrthakara | cinha vRSabha (baila) vimalanAtha zUkara (suara) hAthI anantanAtha sehI ghor3A dharmanAtha vajradaNDa vaMdara zAMtinAtha hariNa cakavA kunthunAtha bakarA ara.nAtha maccha sAthiyA mallinAtha kalaza candramA munisuvratanAtha kachuA magara naminAtha lAla kamala kalpavRkSa neminAtha zaMkha pArzvanAtha varddhamAna gar3A bhaisA siMha praznAvalI / 1 dazaveM,paMdrahaveM, bIsave aura caubIsave tIrthaMkarake nAma cinha sahita btaao| 2 ghor3A, magara, bhaiMsA, maccha aura kachuA ye cinha kina kina aura kauna kaunase tIrthaMkaroMke haiM ? 3 una tIrthaMkaroM ke nAma batAo jinake cinha nirjIva haiM ? 4 aise kauna kauna tIrthaMkara haiM, jinake cinha asainI jIvoMke nAma haiM ? 5 hathiyAra, bAje, baratana aura vRkSake cinha kina kina tIrthaMkaroMke haiM ? alaga alaga cinha sahita btaao| 6 eka lar3akene caubIsoM tIrthaMkaroMke cinha dekhaneke pazcAt kahA ki kaisI anokhI bAta hai ki sabake cinha jude jude haiM, kisIkA bhI cinha kisIse nahIM milatA, batAo ki usakA kahanA satya hai yA nahIM ? Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) 7 kyA saba hI pratimAoM para cinha hote haiM ? jisa pratimApara cinha na ho use tuma kisakI kahoge ? 8 yadi pratimAoM para cinha nahIM hoM to kyA kaThinAI hogI ? 9 yadi ajitanAtha bhagavAnakI pratimAparase hAthIkA cinha uThAkara gaeNDekA cinha banA diyA jAve, to banAo use kaunase bhagavAna kI pratimA kahoMge ? 10 saoNthiyAkA AkAra likhakara batAo ?. cauthA pATha | sapta vyasana / vyasana unhe kahate haiM jo AtmAke svarUpako bhulA deveM, tathA AtmAkA kalyANa na hone deveM / kisI bhI viSaya meM lavalIna honeko vyasana kahate haiM / yahA~ bure viSaya meM lavalIna honA / hI vyasana hai / vyasana sevana karanevAle vyasanI kahalAte haiM / aura lokameM burI dRSTise dekhe jAte haiM / vyasana sAta haiM - 1 juA khelanA, 2 mAMsa khAnA, 3 madirApAna karanA, 4 zikAra khelanA, 5 vezyAgamana karanA, 6 corI karanA, aura 7 parastrI sevana karanA / 1 rupaye paise aura kor3iyoM vagairahase nakkI mUTha khelanA aura hAra jItapara dRSTi rakhate hue zarta lagAkara koI kAma karanA juA kahalAtA hai / jUA khelanevAle juArI kahalAte haiM jaise aphIma Adike 1-2-3 Adi aMkopara sarata lagAnA / juArI logoM kA hara jagaha apamAna hotA hai / jAtike loga unakI niMdA karate haiM aura rAjA unheM daNDa detA hai / jUA khelanevAleko anya samasta vyasanome jabarana pha~sanA par3atA hai / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) 2 jIvoMko mArakara athavA mare hue jIvAkA kalevara khAnA, mAMsa khAnA kahalAtA hai / mAMsa khAnevAle hiMsaka aura nirdayI kahalAte haiN| 3 zarAva, bhAga, carasa, gaoNjA vagairaha nazIlI cIjokA sevana karanA madirApAna kahalAtA hai / inake sevana karanevAle zarAvI aura nazevAja kahalAte haiN| zarAviyoMke dharma karma aura bhala burekA kucha bhI vicAra nahIM rahatA / unakA jJAna vicAra naSTa ho jAtA hai / aurokI to kyA gharake loga bhI unapara vizvAsa nahIM karate / 4 jaMgalake rIcha, vAgha, mRara hiraNa vagairaha svachaMda phiranevAle jAnavaroMko tathA ur3ate hue choTe choTe pakSiyoko athavA aura kisI jIvako bandUka vagairaha hathiyArose mAranA zikAra khelanA kahalAtA hai / isa bure kAmake karanevAloke mahAn pApakA baMdha hotA hai| ina pApiyoMke hAthame banduka vagairaha dekhate hI jaMgalake jAnavara bhayabhIta ho jAte haiN| _ 5 vezyA ( vAjArakI aurata ) se ramanekI icchA krnaa| usake ghara AnA jAnA, usase atizaya prIti rakhanA, vezyAvyasana kahalAtA hai| vezyA vyabhicArinI strI hotI haiN| usase sambandha rakhanese hI manuSya vyabhicArI ho jAtA hai / vyabhicArase bure kAkA bandha hotA hai, vezyAgamanase aneka prakArake duHsAdhya roga bhI ho jAte haiM, isake sivAya vezyAsevana karanese mA vahina sevana karanekA pApa bhI lagatA hai, vasaMtatilakA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) nAmakI vezyA ke sAtha viSaya sevana karane se eka hI bhavameM 18 nAtekI kathA prasiddha hai / 6 pramAdase binA dI huI, kisIkI girI huI, yA par3I huI, yA rakkhI huI, yA bhUlI huI cIjako uThA lenA athavA uThAkara kisIko de denA corI hai / jisakI cIja corI calI jAtI hai, usake maname bar3A kheda hotA hai aura isa khedakA kAraNa cora hotA hai / isake sivAya corI karate samaya corake pariNAma bhI bar3e malina hote haiM / isa kAraNa corake mahAn azubha karmoMkA bandha hotA hai / lokameM bhI cora daMDa pAte haiM aura saba koI unheM ghRNA kI dRSTi se dekhate haiM / 7 apanI strI arthAt jisake sAtha dharmAnukUla vivAha kiyA hai, usako chor3akara aura sava striyA~ mAM bahinake samAna haiM / apane se bar3I mAM barAbara hai aura choTI vahina beTIke barAvara / unake sAtha viSaya sevana karanA mAno apanI mAM bahina aura beTI ke sAtha viSaya sevanA hai / praznAvalI / 1 vyasana kise kahate haiM aura ye vyasana kitane hote hai ? 2 zataraja, tAza, gajaphA khelanA, ruI, aphIma lagAnA, lATarI DAlanA, jiMdagIkA bImA karanA, krikeTa, phuTabAla khelanA jUbhA hai yA nahIM ? 3 parastrI aura vezyAmeM kyA bheda ? patra yAgI rAnI hai yA nahIM ? ke oN banA 4 madirApAnase kyA samajhate ho ? e saga, carama, nadekhe hai yA nahIM ? Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) 5 eka agarejane jUnAgaDhake jagalmeM eka bar3A zera mAga, batAo usako puNya huA yA pApa ? yadi pApa huA to kaunamA ? 6 vasatatilakA vezyAkI kathA nunI ho to eka hI bhanameM 18 nAte me hue| 7 sabase burA vyasana konasA hai aura aise aise kona kona vyamana hai jinameM hiMsAkA pApa lagatA hai ? 8 parastrIsevana karanese mAtA bahina mevana karanekA pApa kyoM lagatA hai ? pA~cavA~ paatth| ATha mUlaguNa mUlaguNa mukhya guNoko kahate hai| koI bhI puruSa jabataka ATha mUlaguNa dhAraNa nahIM karatA; tabataka zrAvaka nahIM kahalA sakatA hai, zrAvaka bananeke lie inako dhAraNa karanA bahuta jarUrI hai| mUlanAma jar3akA hai, jaise jar3ake vinA per3a nahI Thahara sakatA, usI prakAra vinA mUlaguNoke zrAvaka nahIM ho sktaa| __ zrAvakaka ye ATha mUlaguNa hai-tIna makArakA tyAga, arthAt madya tyAga, mAMsa tyAga, madhukA tyAga aura pA~ca udumbara phalokA tyaag| 1 zarAba vagairaha mAdaka vastuoke sevana karanekA tyAga karanA madyatyAga hai / aneka padArthoM ko milAkara aura unako sar3Akara zarAba banAI jAtI hai / isa kAraNase usame bahuta jaldI asaM khyAta jIva paidA ho jAte haiM aura usake sevana karaneme jIvokI mahAn hiMsAkA pApa lagatA hai| isake sivAya usako pIkara AdamI pAgalasA ho jAtA hai, aura to kyA zarAviyoke Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) mu~hameM kutte bhI mUta jAte haiM / isalie zarAva tathA bhaMga carasa vagairaha mAdaka vastuokA tyAga karanA hI ucita hai| = 2 mAMsa khAnekA tyAga karanA mAMsa tyAga kahalAtA hai do iMdriya Adi jIvoke ghAta karanese mAMsa hotA hai| mAMsame aneka jIva hara samaya paidA hote aura marate rahate haiM |maaNsko chUnese hI ve jIva mara jAte haiM / isalie jo mAMsa khAtA hai, vaha anaMta jIvokI hiMsA karatA hai / isake sivAya mAMsabhakSaNase aneka prakArake asAdhya roga ho jAte hai aura svabhAva: krUra va kaThora ho jAtA hai, isa kAraNa mAMsakA tyAga karanA hI ucita hai| 3 zahada khAnekA tyAga karanA madhutyAga hai / zahada makkhiyokA vamana ( kaya ) hai / isameM hara samaya choTe choTe jIva utpanna hote rahate haiN| bahutase loga makkhiyoke chatteko nicor3akara zahada nikAlate haiM / chatteke nicor3aneme usamekI makkhiyA aura unake choTe choTe bacce mara jAte haiM aura unakA sArA rasa zahadame A jAtA hai jise dekhanese hI ghina AtI hai / aisI apavitra vastu khAne yogya nahIM ho sktii| usakA tyAga karanA hI ucita hai| 4-8 bar3a, pIpara, pAkara, kaThUmara, (kaTahala ) aura gUlara ina phaloMkA tyAga karanA paoNca udumbarokA tyAga karanA kahalAtA hai / ina phalome choTe choTe aneka trasajIva rahate haiN| bahutome sApha sApha dikhAI par3ate haiM aura bahutomeM choTe honese dikhAI nahIM par3ate / ina phaloke khAnese ve sava jIva mara jAte hai, isalie inake khAnekA tyAga karanA hI ucita hai| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) praznAvalI / 1 mUlaguNa kise kahate haiM ora ye guNa kisake hote haiM ? 2 mUlaguNa kitane hote haiM ? nAma sahita batAo / 3 eka jainIne sarvathA jIvahiMsAkA tyAga kara aSTamUlaguNoM kA dhArI hai yA nahIM ? 4 madyasevana karane se kyA kyA hAniyA~ hotI hai? sAmakA lAgI mayasevana karegA yA nahIM ? 5 kyA saba hI phala ke nAma doSa hai yA vaha pIvara nage phaloMma hI ? ora kyoM ? yA to batAo kaha una chaTTA bhAga / abhakSya / jina padArthoM ke khAnese sajIvAMkA bAta hotA ho, athavA bahuta sthAvara jIvokA ghAta hotA ho, jo pramAda bar3hAnevAle ho, aura jo zarIrako aniSTa karanevAlA ho tathA jo bhale puruSoke sevana karane yogya nahI ho ve saba abhakSya haiM arthAt bhakSaNa karane yogya nahIM haiM / kamalakI DaMDIke samAna bhItarase pole padArtha jiname bahutase sUkSma jIva raha sakate haiM tathA harI muleThI, bera, droNapuSpa ( eka prakAra ke per3akA phUla ), Umara, dvidala Adike khAne me mUlI, gAjara, lahasuna, adaraka, zakarakaMdI, AlU, aravI 1 kacce dUdhameM, kacce dahImeM, aura kacce dUdhake jame hue dahIkI chAcha meM ur3ada, mUMga, canA Adi dvidala ( do dAla vAle ) annake milAnese dvidala banatA hai / T Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29) (gAgalI, ghuIyA~), suraNa, tarabUja, tuccha phala (jisa phalameM vIja na par3e hoM) bilakula anantakAya vanaspati Adi padArthoke khAnemeM anaMta sthAvara jIvoMkA ghAta hotA hai| zarAba, aphIma, gAMjA, bhaMga, carasa, taMbAkU vagairaha pramAda var3hAnevAlI cIjeM hai / bhakSya honepara bhI jo hitakara (pathya) na hoM unhe aniSTa kahate haiN| jaise khaoNsIke rogavAleko baraphI hitakara nahIM hai| jisako uttama puruSa burA samajhe, unhe anupasevya kahate haiM / jaise lAra, mUtra Adi padArthoM kA sevana / inake sivAya navanIta ( makkhana ) mukhe udambara phala, camar3eme rakkhe hue hIMga, ghI, Adi padArtha / ATha paharase jyAdahakA saMdhAna ( AcAra ) va murabbA, kaoNjI, saba prakArake phUla, ajAnaphala, purAne mUMga, ur3ada, vagairaha dvidalAna, varSARtumeM pattevAle zAka aura vinA dale hue uDada mUMga vagairaha dvidala anna bhI abhakSya hai| calita rasa, khaTTA dahI, chAcha tathA vinA phAr3I vinA dekhI huI sema, rAjabhASa, (rosA) AdikI phalI Adi bhI abhakSya hai| prshnaavlii| 1 abhakSya kise kahate haiM ? kyA saba hI zAka pAta abhakSya haiM ? yadi koI mahAzaya sabjI mAtrakA tyAga kara de, parantu aura saba cIjeM khAtA rahe to batAo ve abhakSyakA tyAgI hai yA nahIM ? ___2 aniSTa aura anupasevyase kyA samajhate ho ? pratyekake do do udAharaNa do| 3 dvidala kyA hotA hai ? kyA tamAma anAja dvidala haiM ? yadi nahIM, to kamase kama cAra dvidala anAjoMke nAma btaao| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) 4 inameM kauna kauna abhadhya hai: baiMgana, TahItadA, peTrA, gobhI kA phUla, Ama, makkhana, khIrA, kamalagaTTA, Ala, kacAla, soyA, pAlaka, nI, gAjara, nIMbUkA AcAra, bAdAma, ciroMjIkA rAyatA / 5 kucha aise abhakSya padArthoMke nAma batAo jinameM trama jIvoMkI hiMsA hotI ho / 6 abhadhya kitane haiM 9 lokameM jo bAIsa abhavya prasiddha hai, unake viSaya meM tuma kyA jAnate ho ! 7 abhayakA tyAgI mUlaguNadhArI hai yA nahIM ? --- sAtavA~ pATha | vrata / acche kAmoM ke karanekA niyama karanA athavA bure kAmokA chor3anA yaha vrata kahalAtA hai / ye vrata 12 hote haiM: - aNuvrata 5, guNavata 3, zikSAtrata 4, inako zrAvakake uttaraguNa bhI kahate hai / inakA pAlanevAlA zrAvaka ( vratI ) kahalAtA hai / aNuvrata / hiMsA jhUTha corI vagairaha paoNca pApokA sthUla rItise ekadeza tyAga karanA aNuvrata kahalAtA hai / 1 zrAvaka sthUla rItIse pApakA tyAga karate haiM, isa kAraNa unake vrata aNuvrata kahalAte haiM, muni pUrNa rItise tyAga karate haiM, isalie unake mata mahAvata kahalAte haiM / f Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) aNuvrata 5 hote haiM: - 1 ahiMsANuvrata, 2 satyANuvrata, 3 acauryANuvrata, 4 brahmacaryANutrata, aura 5 parigrahaparimANANuvrata / 1 pramAda se saMkalpapUrvaka ( irAdA karake ) trasa jIvoMkA ghAta nahIM karanA, ahiMsA aNuvrata hai | ahiMsANuvratI ' maiM isa jIvako mArU~ ' aise saMkalpase kabhI kisI jIvakA ghAta nahIM karatA, na kabhI kisI jIvako mAranekA vicAra karatA hai aura na vacanase kisIse kahatA hai ki tuma ise mAro / gharabAra banAne, khetI vyApAra karane tathA zatruse apane ko bacAne meM jo hiMsA hotI hai usakA gRhastha tyAgI nahIM hotA / 2 sthUla ( moTA ) jhUTha na to Apa bolanA, na dUsare se bulavAnA aura aisA saca bhI nahIM bolanA jisake bolane se kisI jIvakA athavA dharmakA ghAta hotA ho / bhAvArtha - pramAda se jIvoko pIr3AkAraka vacana nahIM bolanA so satya aNuvrata hai / 3 lobha vagairaha pramAdake vazameM Akara vinA diye hue kisIkI vastuko grahaNa nahIM karanA acaurya aNuvrata hai / acaurya aNuvratakA dhArI dUsarekI cIjako na to Apa letA hai aura na uThAkara dUsareko detA hai / 1 1 4 parastrIsevanakA tyAga karanA brahmacarya aNuvrata hai / brahmacarya aNuvratakA dhArI apanI strIko chor3akara anya saba striyoMko putrI aura vahina ke samAna samajhatA hai / kabhI kisIko burI nigAhase nahIM dekhatA hai / 5 apanI icchAnusAra dhana, dhAnya, hAthI, ghor3e, naukara, 3 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) cAkara, vartana, kapar3A vagairaha parigrahakA parimANa kara lenA ki maiM itanA rakkhU~gA, bAkI sabakA tyAga kara denA, parigrahaparimANa aNuvrata hai / guNavata / guNatrata unhe kahate haiM, jo aNuvratoMkA upakAra kare / guNatrata 3 haiM - 1 digvata, 2 dezavrata, 3 anarthadaNDavrata / 1 lobha AraMbha vagairahake tyAgake abhiprAya se pUrava pazcima vagairaha cAroM dizAome prasiddha nadI, gaoNva, nagara, pahAr3a vagairahakI hada baoNdha karake janmaparyaMta usa hada ke bAhara na jAnekA niyama karanA digvata kahalAtA hai / jaise kisI AdamIne janmabharake lie apane Ane jAnekI maryAdA uttara meM himAlaya dakSiNameM kanyAkumArI, pUrva meM brahmadeza aura pazcimame sindhu nadI taka kara lI, aba vaha janmabhara isa sImAke bAhara nahIM jAyagA / vaha dikhatI hai / 2 ghar3I, ghaMTA, dina, mahInA vagairaha niyata samaya taka aura janma paryaMta kie hue digvratameM aura bhI saMkoca karake kisI grAma, nagara, ghara, mohallA vagairaha taka AnA jAnA rakha lenA aura usase bAhara na jAnA dezatreta hai / jaise jisa puruSane Upara likhI sImA niyata karake dikhata dhAraNa kiyA hai, vaha yadi aisA niyama kara leve ki maiM bhAdoke mahIne meM isa zaharake bAhara nahIM jAU~gA athavA Aja isa 1 kahIM kahIM para dezavratako zikSAvratoM meM liyA hai aura bhogopabhoga parimANavratako digvrata / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33) makAnake vAhara nahIM jAU~gA to usake dezavrata * samajhanA cAhiye / 3 binA prayojana hI jina kAmoMmeM pApakA AraMbha ho una kAmokA tyAga karanA, anarthadaNDavrata hai / isa vratakA dhArI na kabhI kisIko vanaspati chedane, jamIna khodane vagairaha pApake kAmoMkA upadeza detA hai, na kisIko viSa (jahara ) zastra ( hathiyAra ) vagairaha hiMsAke upakaraNoMko mA~ge detA hai, na kapAya utpanna karanevAlI kathAe~ sunatA hai, na kisIkA burA vicAratA hai, aura na vematalava vyartha jala bakheratA hai| aura na Aga jalAtA hai / kuttA billI vagairaha jIvoMko bhI jo mAMsa khAte haiM, nahIM paaltaa| shikssaavrt| zikSAvrata unheM kahate haiM jinase munivrata pAlana karanekI zikSA mile| zizAvata 4 haiM:-1 sAmAyika, 2 proSadhopavAsa, 3 bhogopabhogaparimANa, 4 atithisNvibhaag| 1 mana, vacana, kAya aura kRta, kAgni, anumodanA karake niyata samaya taka pA~co pApoMkA tyAga karanA aura suSama __ *digvata aura dezavratase yaha na samajhanA cAhie vinimbAhara jAnA athavA saMsArakA jAna prApta karanA huna hai| inakA madana hama apane lobha aura Arambhako jimameM hama dRpa kucha bhI nahIM kara sakate haiM, kama kareM / kevala manI icchAoMkI kA abhiprAya hai / Apa cAhe apane dAne dAga ki hada usakI jarUra kara leN| pachI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) rAga-dvepa chor3akara, apane zuddha AtmasvarUpameM lIna honA, sAmAyika kahalAtA hai| sAmAyika karanevAleko prAtaHkAla __ aura sAyaMkAla kisI upadrava rahita ekAMta sthAname tathA ghara, dharmazAlA athavA maMdirame Asana vagairaha ThIka karake sAmAyika karanA cAhiye aura vicAranA cAhiye ki jisa saMsArame maiM rahatA hU~, azaraNarUpa, azubharUpa, anitya, duHkhamayI aura pararUpa hai aura mokSa usase viparIta hai ityAdi / __ pratyeka aSTamI aura caturdazIko samasta Arambha chor3anA __ aura viSaya kaSAya tathA AhAra pAnIkA 16 paharataka tyAga karanA, proSadhopavAsa kahalAtA hai| proSadha eka vAra bhojana karane arthAt ekAzanakA nAma hai / ekAzanake sAtha upavAsa karanA proSadhopavAsa kahalAtA hai| jaise kisI puruSako aSTamIkA proSadhopavAsa karanA hai, to use saptamI aura navamIko ekAzana aura aSTamIko upavAsa karanA cAhiye aura zRMgAra AraMbha, gaMdha, puSpa ( tela, itara phulela ), snAna, aMjana sUMghanI vagairaha cIjoMkA tyAga karanA cAhiye / yaha utkRSTa proSadhopavAsakI rIti hai / vratI pratyeka aSTamI va caturdazIko kamase kama ekabhukta karake bhI dharmadhyAna kara sakatA hai / 3 bhojana, vastra, AbhUNa Adi bhogopabhoga vastuoko janmaparyanta athavA kucha kAlakI maryAdA lekara tyAga karanA 1 jo vastu eka bAra hI sevana karanemeM AtI hai, vaha bhoga hai, jaise bhojana aura jo vastu bAra vAra bhoganemeM AtI hai vaha upabhoga hai, jaise vastra, cArapAI, strii| kahIM kahIMpara bhogako upabhoga aura upabhogako paribhoga bhI kahA hai| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 bhogorabhAganina hai| jo prajJA jalda hai jyAdA grahaNa karane yogya nahIM haiM, unakA do sarvathA jAnake lie tyAga karanA cAhie aura ko bhaya tathA ina karane yogya haiM, unakA bhI tyAga yahI vaMca. jina mahInA. I vagairaha kAhI macAnA lekara karanA caahie| 4 makSi nahita, phasI iDA vita. dha ni baraha zreSTha pungA dAna denAH aniyivibhAva hai| dAna cAra prakAra hai:- AhArajJAna, jJAnajJAna, 3 goSadAna, 4 abhayadAna / 1 muni, tyAgI, zrAvaka vratI tathA bhUle. janAya vidhavAoNko bhojana denA AvArajana hai / / 2 puna vaoNTanA: pAumAlAe~ kholanA vyAkhyAna dekara dharma aura kanyA jJAna karAnA jJAnajJAna hai| gaMgA panuSyoMko auzya denA. unakI ko karanA bhopatravAna hai| 4 jIbI rakSA karanA ayana muni tyagI aura brahacArI Toganibanake lie sthAna banavAnA. aMdherI rAva, saDakaoNsa lenA jalavAnA, caukI paharA laganA. gelA puruSAko dAntra aura saMkse nikAlanA abhayadAna hai| prshnaavlii| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) udAharaNa dekara smjhaao| 3 ina praznoMkA uttara do:(ka) propadhopavAsake dina kyA kyA karanA cAhiye ? (sva) gyArahavIM pratimAdhArIke vrata aNunata haiM yA mahAvrata ? (ga) sAmAyika kahA~ aura kisa samaya karanI cAhiye aura sAmAyika karate samaya kyA vicAra karanA cAhiye ? (gha) anarthadaNDavratakA dhArI aisI pustake paDhegA va sunegA yA nahIM jinameM jIvahiMsA aura yuddhakA kathana ho ? (Da) pacANuvratakA pAlanevAlA kaunasI pratimAkA dhArI hai ? (ca) ahiMsANuvratakA dhArI lar3AI meM jAkara laDegA yA nahIM ? mandira, kUA, tAlAva banavAyagA yA nahIM ? khetI karegA yA nahIM ? (cha) chapI huI pustakeM baoNTanA, aMgrejI tathA zilpa vidyAke liye rupayA denA jJAnadAna hai yA nahIM ? (ja) guNavrata tathA zikSAvrata vinA aNuvratake ho sakate haiM yA nahIM ? (jha) eka purupane yaha niyama kiyA ki maiM egiyA, yuropa, apharIkA, amerikA, AsTreliyA arthAt paJca mahAdvIpoMke bAhara na jAU~gA to batAo usakA yaha digvrata hai yA nahIM ? (ja) eka paDita mahAzaya binA kucha liye diye vidyArthiyoMko paDhAte haiM to batAoM ve kaunasA vrata pAla rahe haiM ? (Ta) mithyAtvakA nAza karane aura jJAnakA prakAza karaneke liye akalaMkane Apatti par3anepara jhUTha bolakara apane prANoMkI rakSA kI, batAo unheM jhUThakA pApa lagA yA nahIM ? (Tha) saDakapara eka paisA par3A thA, harine uThAkara eka bhikhArIko de diyA, batAo harine acchA kiyA yA burA ? (Da) sApha mAlUma hai ki aparAdhIko phaoNsIkI sajA milegI, kisI sUratase usake prANa nahIM baca sakate, usako bacAneke liye jhUThI gavAhI denA acchA hai yA burA ? Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) (Dha) eka duSTA strI sadA apane kaTu zabdoMse apane pitAkA jI dukhAtI hai batAo vaha kaunasA pApa karatI hai ? (Na) eka juArI apanA saba rupayA hAra jAneke bAda ghara Akara apanI strIse kahane lagA ki yadi tumhAre pAsa kucha rupayA ho to de do| yadyapi strIke pAsa rupayA thA, parantu juveke kAraNa usane kaha diyA ki mere pAsa to eka phUTI kaur3I bhI nahIM, maiM kahA~se dU~ ? batAo usane jhUTha bolA yA saca ? 4 atithisaMvibhAgavata, anarthadaNDavrata, aura parigrahaparimANANuvratase kyA samajhate ho ? udAharaNa sahita batAo ? AThavA~ paatth| gyAraha pratimA / zrAvakoMke 11 daraje hote haiM, unheM gyAraha pratimA kahate haiM / zrAvaka U~ce U~ce car3hatA huA ekase dUsarI, dUsarIse tIsarI, tIsarIse cauthI, isI taraha gyArahavIM pratimA taka car3hatA hai aura usase Upara car3hakara sAdhu yA muni kahalAtA hai / agalI agalI pratimAoMmeM pahalekI pratimAoMkI kriyAkA honA bhI jarUrI hai| darzanapratimA-samyagdarzana sahita atIcAra rahita ATha mUlaguNoMkA dhAraNa karanA aura sAta vyasanoMkA atIcAra sahita tyAga karanA darzanapratimA hai| isa pratimAkA dhArI dArzanikazrAvaka kahalAtA hai| vaha sadA saMsArase udAsIna dRdacitta rahatA hai aura mujhe isa zubha kAmakA phala mile aisI vAMchA nahIM rkhtaa| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) 2 vratapratimA-pA~ca aNuvrata, tIna guNavata, cAra zikSAvrata, ina 12 vratokA pAlana vratapratimA hai / isa pratimAkA dhArI vratI zrAvaka kahalAtA hai| 3 sAmAyikapratimA-pratidina prAtaHkAla, madhyAnhakAla aura sAyaMkAla arthAt savere, dupahara zAmako do do bar3I vidhipUrvaka niraticAra sAmAyika karanA sAmAyikapratimA hai / __4 propadhapratimA-haraeka aSTamI aura caturdazIko 16 paharakA aticAra rahita upavAsa arthAt propadhApavAsa karanA aura gRha, vyApAra, bhoga, upabhogakA tamAma sAmagrIkA tyAga karake ekAMtameM baiThakara dharmadhyAname laganA, propadhapratimA hai / madhyama 12 aura jaghanya 8 paharakA propadha hotA hai / 5 sacittatyAgapratimA-harI vanaspati arthAt kacce phala phUla vIja patte vagairahako na khAnA sacittatyAgapratimA hai| 1 sAmAyika karanekI vidhi yaha hai.-pahale pUrva dizAkI ora muMha karake khar3A hokara nau bAra NamokAra mantra paDha daNDavat kare, phira usI tarapha khaDe hokara tIna daphe NamokAra mantra paDha tIna Avarta aura eka namaskAra ( zironati ) kare aura phira kramase dakSiNa pazcima aura uttara dizAkI ora tIna tIna Avartta aura eka eka namaskAra kare anantara pUrva dizAkI ora muMha karake khar3e hokara athavA caiThakara mana vacana kAyako zuddha karake pAMcoM pApoMkA tyAga kare, sAmAyika paDhe, kisI mantrakA japa kare athavA bhagavAnakI zAnta mudrAkA yA caitanya mAtra zuddha svarUpakA athavA karma-udayake rasakI jAtikA cintavana kare, phira antameM khar3A ho 9 daphe mantra paDha daNDavata kare sAmAyikakA utkRSTa samaya 6 ghar3I, madhyama 4 ghar3I aura jaghanya 2 ghaDI hai 24 minaTakI eka ghar3IhotI hai| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) jisameM jIva hote haiM use sacitta kahate haiM / ataeva aise padArthako jisameM jIva hoM na khAnA sacittatyAgapratimA hai| 6 rAtribhojanatyAgapratimA-kRta kArita anumodanAse aura mana vacana kAyase rAtrimeM haraeka prakArake AhArakA tyAga karanA arthAt sUraja chipaneke 2 ghar3I pahalese sUraja nikalaneke 2 ghar3I pIche taka AhAra pAnIkA bilakula tyAga karanA, rAtribhojanatyAgapratimA hai / ___ kahIM kahIMpara isa pratimAkA nAma divAmaithuna tyAga pratimA bhI hai / arthAt diname maithunakA tyAga karanA / 7 brahmacaryapratimA-mana vacana kAyase strI mAtrakA tyAga karanA brahmacaryamatimA hai| 8 AraMbhatyAgapratimA-mana vacana kAyase aura kRta kArita anumodanAse gRha-kArya saMbaMdhI sava tarahakI kriyAokA tyAga karanA, AraMbhatyAgapratimA hai / AraMbhatyAga pratimAvAlA snAna dAna pUjana vagairaha kara sakatA hai| ___9 parigrahatyAgapratimA-dhana dhAnyAdi parigrahako pApakA kAraNarUpa jAnate hue AnaMdase unakA chor3anA parigrahatyAgapratimA hai / 10 anumatityAgapratimA-gRhasthAzramake kisI bhI kAryakA anumodana nahIM karanA, anumatityAgapratimA hai / isa pratimAkA dhArI udAsIna hokara gharameM yA caityAlaya yA maTha vagairahama vaiThatA hai / gharapara yA aura jo koI zrAvaka bhojanake lie Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) bulAve usake yahA~ bhojana kara AtA hai| kintu apane muMhase yaha nahIM kahatA ki mere vAste vaha cIja bnaao| 11 uddiSTatyAgapratimA-ghara chor3akara vaname yA maTha vagairahameM tapazcaraNa karate hue rahanA, khaNDavastra dhAraNa karanA, vinA yAcanA kiye bhikSAvRttise yogya ucita AhAra lenA uddiSTatyAgapratimA hai / isa pratimAdhArIke do bheda haiM:-1 kSullaka 2 ailaka / kSullaka apane zarIrapara choTI cAdara rakhate haiM para ailaka laMgoTI mAtra rakhate haiN| prshnaavlii| 1 pratimA kise kahate haiM ? aura isake kitane bheda haiM 1 nAma sahita btaao| bhagavAnakI mUrtiko bhI pratimA kahate haiM, batalAo ukta pratimA abdakA isase kucha sambandha hai yA nahIM ? 2 pratimAoMkA pAlana kauna karatA hai ? kisI pratimAke pAlana karaneke lie usase pahalekI pratimAoMkA pAlana karanA jarUrI hai yA nahIM ? 3 eka AdamI abhI taka kisI bhI pratimAkA pAlana nahIM karatA thA parantu aba usane pahalI pratimA dhAraNa kara lI, to batAo usane pahalese kyA unnati kara lI ? ___ 4 nimna likhita kauna pratimAoMke dhArI hai ? brahmacArI, parvoke dina proSadhopavAsa karanevAlA, gharakA koI bhI kAma na karake tamAma dina dharmadhyAna karanevAlA, strI mAtrakA tyAga karanevAlA, eka lagoTIke sivAya aura kisI tarahakA parigraha na rakhanevAlA / ___5 ye U~cIse U~cI kaunasI pratimAoMkA pAlana kara sakate haiM-gRhastha, / strI, puruSa, pazu, pkssii| 6 koTa bUTa patalana pahinate hue, saudAgirI karate hue, relameM saphara karate : hue, ladanameM rahate hue, lar3AIke maidAnameM lar3ate hue, vakAlAta, adhyApakI, * vaidyaka, jyotiSI, sampAdakI karate hue, rAjya aura nyAya karate hue, kaunasI / pratimAkA pAlana ho sakatA hai ? Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) 7 ina praznoMke uttara do: (ka ) sAtavIM pratimAdhArI striyoMke bIca khar3A hokara vyAkhyAna de sakatA hai yA nahIM? (kha) dasavIM pratimAghArIko yadi koI bhojanakA bulAvA de to usake yahA~ jAya yA nahIM ? (ga) gyArahavIM pratimAdhArI pAThazAlA khulavA sakatA hai yA nahIM ? usake lie rupayA deneko anumodanA karegA yA nahIM tathA rela, ghor3e, gAr3hI vagairahameM baiThegA yA nahIM? (gha) AThavI pratimAkA dhArI maMdira banAnekI salAha degA yA nahIM tathA pUjana karegA yA nahIM ? (Da) uddiSTatyAgapratimAdhArI kisIse dharma pustaka arthAt zAstrake lie yAcanA karegA yA nahIM ? koI pustaka likhegA yA nahIM ? roga ho jAnepara kisIse usakA jikra karegA yA nahIM ? (ca) dUsarI pratimAdhArIke lie tInoM samaya samAyika karanA jarUrI hai yA nahIM ? (cha) plega A jAnepara pahalI pratimAkA dhArI plegagrasita sthAnako chor3egA __ yA nahIM athavA kisI sambandhIke maranepara royegA yA nahIM ? (ja) jisa sthAnapara koI jainI na ho tathA jainamadira na ho vahA~ pratimAdhArI rahegA yA nahIM ? (jha) sAmAyikakI kyA vidhi hai, isakA karanA kaunasI pratimAghArIke lie Avazyaka hai ? (a) sacitta kise kahate haiM ? kacce phala phUla sacitta haiM yA nahIM ? (Ta) dUsarI pratimAkA dhArI rAtako bhojana karegA yA nahIM ? yadi nahIM to chaTThI pratimA rAtribhojanatyAga kyoM rakkhI hai ? (Tha) sAtavIM pratimAdhArI manuSya kyA kyA kAma karegA aura kyA kyA nahIM karegA? (Da) gyArahavIM pratimAdhArI zrAvaka hai muni ! usake pAsa kyA kya vastue~ hotI haiM? Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) nauvA~ pATha | tattva aura padArtha | tattva sAta hote haiM: - 1 jIva, 2 ajIva 3 Asava, 4 baMdha, 5 saMvara, 6 nirjarA, 7 mokSa | jIva jIva use kahate haiM, jo jIveM, jisameM cetanA ho athavA jisame prANa ho / pA~ca iMdriya, tIna vala ( manavala. vacanavala, kAyavala ) Ayu aura zvAsocchvAsa. ye dasa dravyaprANa tathA jJAna darzana ye bhAvaprANa haiM / jisameM ye pAye jAte haiM va jIva kahalAte hai / jaise manuSya deva, pazu pakSI vagairaha / ajIva ajIveM use kahate haiM jisame cetanA guNa na ho athavA jisameM koI prANa na ho / jaise lakar3I patthara vagairaha / Asrava Asrava baMdhake kAraNako kahate haiM / isake 2 bheda haiM: 1 bhAvAsrava 2 dravyAsava / jaise kisI nAvame koI cheda ho jAya aura usamese usa nAvameM pAnI Ane lage, isI prakAra 1 eka indriya jIva sparzana indriya, Ayu kAyavala aura bvAsocchvAsa, ye cAra prANa hote haiM do idriya jIva meM rasanA ( jihvA ) indriya aura vacana bala milAkara 6 prANa hote haiN| tIna indriya jIva meM nAsikA (nAka ) iMdriya baDhakara sAta prANa haiM / cAra indriya jIvameM cakSu ( A~kha ) indriya baDhakara 8 prANa haiM / pacendriya sazIjIva meM mana milAkara pUre dasa prANa hote haiM / 2 ajIvake pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla 5 bheda haiM, jinakA kathana tIsare bhAga meM A cukA hai / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) AtmA nija bhAvose karma Ate haiM unheM bhAvAsrava kahate haiM aura zubha azubha pudgala ke paramANuoMko dravyAsrava kahate haiM / Asravake mukhya 4 bheda haiM: - 1 mithyAtva, 2 avirati, 3 kaSAya, 4 yoga, inhIM cAra khAsa kAraNoMse karmoMkA Azrava hotA hai | 1 mithyAtva - saMsArakI sava vastuose jo apanI AtmAse alaga haiM rAga aura dveSa chor3akara kevala apanI zuddha AtmA ke anubhava nizcaya karaneko samyaktva kahate haiM / yahI AtmAkA asalI bhAva hai, isase ulTe bhAvako mithyAtva kahate haiM / mithyAtvakI vajahase saMsArI jIvameM taraha tarahake bhAva paidA hote haiM aura isIse mithyAtva karmabaMdhakA kAraNa hai / isake 5 bheda haiM: - 1 ekAMta, 2 viparIta, 3. vinaya, 4 saMzaya, 5 ajJAna / 2 avirati - AtmAke apane svabhAvase haTakara aura aura viSayoMme laganA avirati hai / chaha kAyake jIvoM kI hiMsA karanA aura paoNca iMdriya aura manako vazameM nahIM karanA avirati hai / 3 karNAya - jo AtmAko kape arthAt duHkha deM, vaha kaSAya hai | isake 25 bheda haiM: - anaMtAnubaMdhI krodha, mAna. 1 vastuneM rahanevAle aneka gugakA vicAra na karake usakA eka hI rUpa zraddhAna karanA ekAnanighyAla hai / 2 ulTA zraddhAna karanA viparItanidhyAca hai / 3 samyagdarzana, samyagjJAna kI apekSA na karake carAvara vinaya aura bAhara karanA vinayamidhyAtva hai / 4 padArthoM sarAya (vaha) rahanA mAyamiyyAla hai / 5 dina ahitaka binA hI zraddhAna karanA ajJAna hai| kA karmaprakRtiyoMmeM kiyA jAyagA / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) mAyA, lobha, apratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha, pratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puMveda, npuNskved| 4 yoga-manameM kucha socanese yA jihvAse kucha bolanese yA zarIrase koI kAma karanese hamAre mana, jihvA aura zarIrameM halana calana hotA hai aura inake hilanese hamArI AtmA bhI hilatI hai / yahI yoga kahalAtA hai / AtmAmeM halana calana honese hI koMkA Asrava hotA hai| yogake 15 bheda haiM1 satyamanoyoga, 2. asatyamanoyoga, 3 ubhayamanoyoga, 4 anubhayamanoyoga, 5 satyavacanayoga, 6 asatyavacanayoga, 7 ubhayavacanayoga,8 anubhayavacanayoga,9 audArikakAyayoga, 10 audArikamizrakAyayoga, 11 vaikriyakakAyayoga, 12 vaikriyakamizrakAyayoga, 13 AhArakakAyayoga, 14 AhArakamizrakAyayoga, 15 kArmANayoga / ___ isa prakAra 5 mithyAtva, 12 avirati, 25 kaSAya, 15 yoga kula milAkara Asravake 57 bheda haiN| vNdh| baMdhake bhI do bheda haiM-1 bhAvavaMdha, 2 dravyabaMdha / AtmAke jina bure bhAvoMse karmabaMdha hotA hai, usako to bhAvabaMdha kahate haiM aura una vikAra bhAvoMke kAraNa jo karmake pudgala paramANu AtmAke pradezoke sAtha dUdha aura pAnIke samAna ekameka hokara mila jAte haiM, use dravyavaMdha kahate haiM / mithyAtva Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) avirati, Adi pariNAmoMke kAraNa karma Ate haiN| aura ve AtmAke pradezoMke sAtha mila jAte haiN| jaise dhUla ur3akara gIle kapar3emeM laga jAtI hai| __baMdha aura Asrava sAtha sAtha eka hI samayameM hotA hai / tathApi inameM kArya-kAraNabhAva hai, isalie jitane Asrava hai una savako baMdhake kAraNa samajhanA cAhie / sNvr| AsravakA na honA athavA AsravakA rokanA, arthAta naSTa kaukA nahIM Ane denA, saMvara hai / jaise jisa nAvameM cheda ho jAnese pAnI Ane lagA thA agara usa nAvake cheda baMda kara diye jAyeM to usameM pAnI AnA baMda ho jAyagA, isI prakAra jina pariNAmoMse karma Ate haiM, ve na hone pAve aura unakI jagahame unase ulTe pariNAma hoM, to kA~kA AnA baMda ho jAyagA / yahI saMvara hai / isake bhI bhAvasaMvara aura dravyasaMvara do bheda haiN| jina pariNAmoMse Asrava nahIM hotA hai, ve bhAvasaMvara kahalAte haiM aura unase jo pudgala paramANu karmarUpa hokara AtmAse nahIM milate haiM, usako dravyasaMvara kahate haiN| __ yaha saMvara 3 gupti, 5 samiti, 10 dharma, 12 anuprekSA 22 parIpahajaya aura 5 cAritrase hotA hai arthAt saMvarake gupti, samiti, anuprekSA parIpahajayacAritra ye 5 mukhya bheda haiN| __gupti-mana, vacana aura kAyase. halana calanako rokanA, ye tIna gupti hai| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) samiti-IryA, bhASA, epaNA, AdAnanikSepaNa, utsarga ye pA~ca samiti haiN| dharma-uttama kSamA, mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya, brahmacarya ye dasa dharma haiN| ___ anuprekSA-bAra vAra citavana karaneko anuprekSA kahate haiN| anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Asrava, saMvara, nirjarA, loka, vodhidurlabha, dharma ye 12 anuprekSA haiM / inako 12 bhAvanA bhI kahate haiN| 1 anityabhAvanA-aisA vicAra karanA ki saMsArakI tamAma cIjeM nAza ho jAnevAlI haiM, koI bhI nitya nahIM hai / ___ 2 azaraNabhAvanA-aisA vicAra karanA ki jagatme koI zaraNa nahIM hai aura maraNase koI vacAnevAlA nahIM hai / 3 saMsArabhAvanA-aisA citavana karanA ki yaha saMsAra __ asAra hai, isame jarA bhI sukha nahIM hai| 4 ekatvabhAvanA-aisA vicAra karanA ki apane acche bure karmoM ke phalako yaha jIva akelA hI bhogatA hai, koI sagA sAthI nahIM baTA sktaa| 5 anyatvabhAvanA-aisA vicAra karanA ki putra ; strI vagairaha saMsArakI koI bhI vastu apanI nahIM hai / / 6 azucibhAvanA-aisA vicAra karanA ki yaha deha apavitra aura ghinAvanI hai, isase kaise prIti karanA cAhie ? __7 AsravabhAvanA-aisA citavana karanA ki mana vacana . * samiti aura 10 dharmoMkA svarUpa pUrvameM diyA jA cukA hai| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 47 ) kAyake halana calanase kaukA Asrava hotA hai so bahuta dukhadAI hai, isase bacanA caahie| 8 saMvarabhAvanA-aisA vicAra karanA ki saMvarase yaha jIva saMsAra-sachudrase pAra ho sakatA hai, isalie saMvarake kAraNoMko grahaNa karanA caahie| 9 nirjarAbhAvanA-aisA vicAra karanA ki kA~kA kucha dUra honA nirjarA hai, isalie isake kAraNoMko jAnakara karmAko dUra karanA caahie| 10 lokabhAvanA-lokake svarUpakA vicAra karanA ki kitanA bar3A hai, usameM kauna kauna jagaha hai aura kisa kisa jagaha kyA kyA racanA hai aura usase saMsAra-paribhramaNakI hAlata mAlUma krnaa| 11 bodhidurlabhabhAvanA-aisA vicAra karanA ki manuSyadeha bar3I kaThinAIse prApta huI hai, isako pAkara bematalava na khonA cAhie, kiMtu ratnatrayako (samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra ) dhAraNa karanA caahie| 12 dharmabhAvanA-dharmake svarUpakA ciMtana karanA ki isIse isaloka aura paralokake saba tarahake sukha mila sakate haiN| parIpaha-muni karmoMkI nirjarA, aura kAyakleza, karaneke liye samatAbhAvose jo svayaM duHkha sahana karate haiM unhe parIpaMha kahate haiN| 1 parISAse parISara-sahana samajhanA cAhie / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) parIpaha 22 haiM--kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza-masaka, nagna, arati, strI, caryA, Asana, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tuNasparza, mala, satkAra-puraskAra, prajJA, ajJAna aura adarzana / / 1 bhUkhake sahana karaneko kSudhAparISaha kahate haiM / 2 pyAsake sahana karaneko tRSAparIpaha kahate haiM / 3 sardIkA duHkha sahana karaneko zItaparIpaha kahate haiN| 4 garmIke duHkha sahana karaneko upNaparIpaha kahate haiM / 5 DaoNsa, macchara, bicchU vagairaha jIvoke kATaneke duHkha sahana karaneko daMza-masakaparISaha kahate haiN| 6 naMga rahakara bhI lajjA, glAni aura vikAra nahIM karaneko nagnaparISaha kahate haiN| 7 aniSTa vastu para bhI dveSa nahIM karaneko aratiparISaha kahate haiN| 8 brahmacaryavrata bhaMga karaneke liye striyoM ke dvArA aneka upadrava honepara bhI vikAra nahIM karanA strIparISaha hai / 9 calate samaya pairame kaTIlI ghAsa kaMkara cubha jAnekA duHkha sahana karanA caryAparISaha hai / 10 dera taka eka hI Asanase baiThe rahanekA duHkha sahana karanA, AsanaparISaha hai| 11 kaMkarIlI jamIna athavA pattharapara eka hI karavaTase . sonekA duHkha sahana karanA, zayyAparISaha hai| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) 12 kisI duSTa puruSake gAlI vagairaha denepara bhI krodha na karake kSamA dhAraNa karanA, AkrozaparISaha hai| 13 kisI duSTa puruSa dvArA mAre pITe jAnepara bhI krodha aura kleza nahIM karanA, vadhaparISada hai / 14 bhUkha pyAsa lagane athavA roga ho jAnepara bhI bhojana auSadhAdi vagairaha nahIM mA~ganA, yAcanAparIpaha hai / 15 bhojana na milane athavA aMtarAya ho jAnepara kleza na karanA, alAbhaparIpaha hai| 16 bImArIkA duHkha na karanA rogaparISaha hai| 17 zarIrame kA~ca, suI, kA~Te, vagairahake cubha jAnekA duHkha sahana karanA tRNasparzaparISaha hai / 18 zarIrameM pasInA AjAne athavA dhUla miTTI laga jAnakA duHkha sahana karanA aura snAna nahIM karanA, malaparISaha hai / 19 kisIke Adara satkAra athavA vinaya praNAma vagairaha na karanepara burA na mAnanA, satkArapuraskAraparISaha hai| 20 adhika vidvAn athavA cAritravAn ho jAnepara bhI mAna na karanA, prajJAparIpaha hai| 21 adhika tapazcaraNa karanepara bhI avadhijJAna Adi na honese kleza na karanA, ajJAnaparIpaha hai / ___ 22 bahuta kAla taka tapazcaraNa karanepara bhI kucha phalakI prApti na honese samyagdarzanako dRpita na karanA adarzanaparIpaha hai| cAritra-AtmasvarUpame sthita honA cAritra hai / isake Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) __ 5 bheda haiM:-sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddha, sUkSmasauMparAya, yathAkhyAta / nirjraa| karmoMkA thor3A thor3A bhAga kSaya hote jAnA nirjarA hai| jaise nAvame pAnI bhara gayA thA, use thor3A thor3A karake bAhara phekanA, isI prakAra AtmAke jo karma ikaTThe ho rahe haiM, unakA thoDA thoDA kSaya honA nirjarA hai / isake bhI do bheda haiM-1 bhAvanirjarA, 2 dravyanirjarA / AtmAke jisa bhAvase karma apanA phala dekara naSTa hotA hai, vaha bhAvanirjarA hai aura samaya pAkara tapase nAza honA dravyanirjarA hai| mokss| saba karmoMkA kSaya ho jAnA mokSa hai / jaise eka nAvakA bharA huA pAnI vAhara phekA jAya to jyo jyoM usakA pAnI bAhara pheMkA jAtA hai tyo tyoM vaha nAva Upara AtI jAtI hai, yahA~ taka ki vilakula pAnIke Upara A jAtI hai, 1 saba jIvoMmeM samatA bhAva rakhanA, sukha duHkhameM samAna rahanA, zuma azubha vikalpoMkA tyAga karanA, sAmAyikacAritra hai| 2 sAmAyikase Diga jAnepara phira apaneko apanI zuddha AtmAko anubhavameM lagAnA tathA vratAdikameM bhaga par3anepara prAyazcitta vagairaha lekara sAvadhAna honA, chedopasthApanAcAritra hai / 3 rAgadveSAdi vikalpoMkA tyAgakara adhikatAke sAtha Atma-zuddhi karanA . parihAravizuddhicAritra hai| 4 apanI AtmAko kaSAyase rahita karate karate . sUkSmalobha kapAya nAma mAtrako raha jAya, usako sUkSmasAparAya kahate haiN| usake bhI dUra karanekI koziza karanA sUkSmasAmparAyacAritra hai| 5 kaSAya, rahita jaisA niSkapa AtmAkA zuddha svabhAva hai, vaisA hokara usameM mama honA ' * yathAkhyAtacAritra hai| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI prakAra saMvarapUrvaka nirjarA hote hote, jaba saba koMkA kSaya ho jAtA hai aura kevala AtmAkA zuddha svarUpa raha jAtA hai, tabhI vaha AtmA UrdhvagamanasvabhAva honese tInoM lokoke Upara jA virAjamAna hotA hai aura isIkA nAma mokSa hai| __ padArtha / ___ inhIM sAta tattvome puNya aura pApa milAnese 9 padArtha kahalAte haiN| puNya / puNya use kahate haiM jisake udayase jIvoMko iSTa vastu sukha sAmagrI vagairaha mile / jaise kisI AdamIko vyApArameM khUba lAbha huA, gharameM eka putra bhI paidA huA aura par3ha likhakara uccapadaMpara niyata huA, ye saba puNyake udayase samajhanA caahie| paap| pApa use kahate haiM ki jisake udayase jIvoko duHkha denevAlI cIje mile / jaise koI roga ho gayA athavA putra mara gayA athavA dhana corI calA gayA, ye saba pApake udayase samajhanA caahiye| vidyA aura jAtikI bar3havArI karanA, paropakAra karanA, dharmakA pAlana karanA aise kAmose puNyakA baMdha hotA hai aura jUA khelanA, jhUTha bolanA, corI karanA, dUsarekA kurA vicAranA aise bure kAmose pApakA baMdha hotA hai / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) prshnaavlii| 1 prANa kitane hote haiM ? jIvameM hI hote haiM yA ajIva meM bhI ? deva, pacendriya, asainI, tiryaMca, vRkSa, nArakI, strI, makkhI aura cIMTIke kauna kauna prANa haiM ? 2 prANa rahita padArthoMke kitane meda hai nAma sahita batAo? 3 bhAvAtrava, dravyAsrava tathA bhAvanirjarA, dravya nirjarAma, kyA bheda hai, udAharaNa dekara batAo tathA yaha bhI batAo ki jahA~ bhAvAsrava hotA hai, vahA~ dravyAsrava hotA hai yA nahIM ? 4 baMdha kise kahate haiM ? isake kauna kauna kAraNa haiM ? aura aise kauna kauna kAraNa haiM jinase bandha nahIM hotA ? 5 nirjarA aura mokSameM kyA pharaka hai ? pahale nirjarA hotI hai yA mokSa ? 6 mithyAtva, yoga, gupti, AdAnanikSepaNasamiti, anuprekSA, cAritra, adarzanaparISahajaya, lokabhAvanA, saMzayamithyAtvase kyA samajhate ho? 7 batAo ina sAdhuoMne kauna parISaha sahana kI ? (ka) eka tapasvI garmI ke dinoMmeM dopaharake samaya eka pahAr3apara dhyAna lagAye baiThe haiM / pyAsase galA sUkha gayA hai, DhAI ghaTe ho gaye haiM, barAbara eka hI Asanase baiThe haiN| (kha) sukumAlakA AdhA zarIra gIdaDane khA liyaa| (ga) eka muni mahArAjako eka duSTa rAjAne pakar3avAkara kaidameM DalavA diyA, vahaoNpara eka saoNpane unheM kATa khaayaa| (gha) jisa samaya rAmacandrajI dhyAnArUDha the, sItAke jIvane svargase Akara apane aneka hAva bhAvase unako mohita karanekI bahuta kucha koziza kI, magara ve apane dhyAnase vicalita na hue| (Da) eka sAdhu dharmopadeza de rahe the| kucha zarAbiyoMne Akara unako gAliyA~ dI aura unapara patthara brsaaye| (ca) rAjA zreNikane eka munike galemeM marA huA sA~pa DAla diyA thA jisake sambandhase bahutase kIr3e makor3e unake zarIrapara caDha gye| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) (cha) eka tapasvIko khujalIkA roga ho gayA jisase tamAma zarIrameM bar3he bar3e jakhama ( phor3e ) ho gaye, parantu unhoMne kisI se davA nahIM maoNgI / 8 nimna likhita praznoMke uttara do: (ka) jIvanatattva aura tattvoMse kyA sambandha hai aura kaba taka hai ? ( kha ) kyA kabhI aisI hAlata ho sakatI hai ki jaba Asrava aura badha bilakula na hoM, kevala nirjarA hI ho / ( ga ) badha jo kahane meM AtA hai, so kisa cIjakA hotA hai ? (gha) savarabhAvanA meM kyA citavana kiyA jAtA hai ? (Da) yathAkhyAta cAritrake Asrava aura vadha hote haiM yA nahIM ? (ca) pahale Asrava hotA hai yA vadha 1 (cha) parISaha kauna sahana kara sakate haiM aura eka samaya meM eka hI parISaha sahana hotI hai yA jyAdaha bhI 1 9 puNya pApa kise kahate haiM aura kaise kaise kAma karanese ve hote haiM ? 10 nimnalikhita kAmoMse puNya hogA yA pApa ? ka) eka manuSyane eka zaharameM jahA~ 10 maMdira the aura unameMse do tIna khaDahara ho gaye the aura tIna meM pUjA prakSAlanakA bhI koI prabandha na thA, vahA~ apanA nAma karane ke lie gyArahavA~ mandira banavA diyA, pUjanake lie cAra rupaye mahInekA pujArI naukara rakha diyaa| (kha) eka seTha hareroja bar3e namra bhAvoMse darzana, pUjana, sAmAyika svAdhyAya karate haiM / ( ga ) eka canIne eka dUrake gAvake TUTe phUTe maMdirako ThIka karAyA aura kisIko bhI yaha jAhira na kiyA ki hamane itanA rupayA vahA~ lagAyA hai / (gha) eka jainIne pUre 6000) rupayoM meM apanI beTIko devapara stha calAyA aura siMghaI padavI prApta kI / (7) vicArakhara rimapta ( ghU~sa ) lenA ki vo dharmake kAmoM meM lagAya~ge / (ca) eka paDitamahAzaya kisI bAta ko na samajha sake. unhone yaha nahIM kahA ki maiM ise nahIM samajhatA hai kintu ulTI tarAne samajhA diyA / (cha) eka vidyArthIne pustaka lie apane mAtA milane kucha dAna Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) maoNge, parantu unhoMne denese inkAra kiyA, vidyArthIne dUkAnamese paise curAkara pustakeM mola le lii| (ja) pAThazAlAe~ khulavAneme, bhaTTAraka banakara dharma gAna kucha bhI na karake majese caina ur3Anese, aise bhaTTArakoMkI vayAvRtti karanene dharmake lie jhuTha bolanese, bAlabaccoMko na paDhAnese, anAthAlaya opadhAlaya khulavAnese hiMsaka manuSyoM ke sAtha sambandha rakhanese, nirdhana mAiyoMkI sahAyatA karanese, peTake liye bhIkha mA~ganese, vidyA upArjana karane ke liye anya dezoMmeM jAnese, jhUThI haoN meM hA~ milAnese, vidyArthiyoko vajIphe dekara paDhaneme, jabAna bhAI baMdhuoMke maranepara udhAra lekara bhAiyoMko laDDU khilAnese, baccAkI choTI umrameM zAdI karanese, dharmAdeke rupayoMko vyartha kharca karanemeM, beTIpara rupayA lekara ayogya vara vyAhanese, mAsAhAriyoMmeM dayAdharmakI pustakeM baoNTanese, striyoMko pddhaanese| dasavA~ paatth| karmokI uttaraprakRtiyA~ / ____ karmakI mUla prakRtiyA~ 8 haiM aura uttaraprakRtiyA~ 148 haiM / jJAnAvaraNakI 5, darzanAvaraNakI 9, vedanIyakI 2, mohanIyakI 28, AyukI 4, nAmakI 93, gotrakI 2 aura aMtarAyakI 5 / ___ jJAnAvaraNakarma-matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, manaHparyayajJAnAvaraNa aura kevalajJAnAvaraNa ye pA~ca jJAnAvaraNakarmake bheda athavA prakRtiyA~ haiM / 1 indriyoM tathA manase jo kucha jAnA jAtA hai use matijJAna kahate haiM / 2 matinAnase jAnI huI vastuke sambandhase anya bAtako jAnanA zrutajAna _hai| ye donoM jAna cAhe jyAdaha cAhe kama haraeka jIvake hote haiM / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) 1 maMtijJAnAvaraNa use kahate haiM jo matijJAnako na hone de athavA matijJAnakA AvaraNa yA ghAta kare / 2 zratajJAnAvaraNa use kahate haiM jo zratajJAnakA ghAta kre| 3 avadhijJAnAvaraNa use kahate haiM jo avadhijJAnakA ghAta kre| 4 mana:paryayajJAnAvaraNa use kahate haiM jo manaHparyayajJAnakA ghAta kre| 5 kevalajJAnAvaraNa use kahate haiM jo kevalajJAnakA ghAta kare / darzanAvaraNakarma-cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhi darzanAvaraNa, kevaladarzanAvaraNa, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalAmacalA, aura styAnagRddhi, ye 9 darzanAvaraNakarmakI prakRtiyA~ haiN| cakSudarzanAvaraNa use kahate haiM jo cakSudarzana ( A~khoMse dekhanA ) na hone de| acakSudarzanAvaraNa use kahate haiM jo akSudarzana na hone de| avadhidarzanAvaraNa use kahate haiM jo avadhidarzana na hone de| 1 binA indriyoMkI sahAyatAke Atmika-gattine rUpI padAyoMke jAnane avadhizAna kahate haiM, yaha pacendriya sajI jIvaphe hI hotA hai| 2 pinA indriyoM kI sahAyatAle dUsarephe manadI bAta jAna neto manAparyavasAna pahate hai| yaha gAna munile hI ho sakatA hai|3 lopa ahoravI, bhaviSyat aura vartamAna kAlapI saba vastuoMge aura unaphe ra guNa paryAyo (hala) ko eka sAtha jAnaneko peyalamAna kahate hai| kedaranArIce, ganane koI para bacI nahIM rhtii| 4 oNlapa viAya bAI indriyoM rakSA meM risa parazuSI sattAmAra(maundagI) ko denaa| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) kevaladarzanAvaraNa use kahate haiM jo kevadarzana na hone de| nidrA use kahate haiM jisake udayase nIMda Ave / nidrAnidrA use kahate haiM jisake udayase pUrI nIMda lekara bhI phira sove / pracalA use kahate jisake udayase baiThe hI so jAya arthAt sotA bhI rahe aura kucha jAgatA bhI rhe| pracalApracalA use kahate haiM jisake udayase sote hae mukhase lAra vahane lage aura kucha AMgopAMga bhI calate rhe| styAnagRddhi use kahate haiM jisake udayase nIMdame hI apanI zaktise bAhara koI kAma kara le aura jAganepara mAlUma bhI na ho ki maiMne kyA kiyA hai| vedanIyakarma-sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya, ye do vedanIyakarmake bheda haiM / inake dUsare nAma saveda aura asadveda haiN| sAtAvedanIya use kahate haiM ki jisake udayase iMdriyajanya sukha ho / asAtAvedanIya use kahate haiM jisake udayase duHkha ho / mohanIyakarma-mohanIyakarmake mUla do bheda haiM / 1 darzanamohanIya, cAritramohanIya / darzanamohanIya use kahate haiM jo AtmAke samyagdarzana guNakA ghAta kre| cAritramohanIya use kahate haiM jo AtmAke cAritra guNakA ghAta kre| 1 tattvoMke sacce zraddhAna yAne vizvAsa-yakIna karaneko samyagdarzana kahate haiN| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) darzanamohanayike 3 bheda haiM:-mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyakprakRti / mithyAtva use kahate haiM jisake udayase jIvake yathArtha tattvoMkA zraddhAna na ho| samyagmithyAtva use kahate haiM jisake udayase mile hue pariNAma ho jinako na to samyaktvarUpa hI kaha sakate haiM aura na mithyAtvarUpa / ___ samyakprakRti use kahate haiM jisake udayase yathArtha tattvokA zraddhAna calAyamAna yA malinarUpa ho jAya / cAritramohanayike 2 bheda haiM:-kapAya aura nokapAya / kapAyamohanayika 16 bheda haiM-anaMtAnuvaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA, anaMtAnuvaMdhI lobha; apratyAkhyAnAvaraNa krodha, apratyAkhyAnAvaraNa mAna, apratyAkhyAnAvaraNa mAyA, apratyAkhyAnAvaraNa lobha, pratyAkhyAnAvaraNa krodha, pratyAkhyAnAvaraNa mAna, pratyAkhyAnAvaraNa mAyA, pratyAkhyAnAvaraNa lAbha; saMjvalana krodha, saMjvalana mAna, saMjvalana mAyA, saMjvalana lobha / anaMtAnuvandhI nakodha, mAna, mAyA. lobha, unheM kahate haiM jo AtmAke samyagdargana guNakA ghAta kare / jabataka ye kapAya rahatI haiM samyagdarzana nahIM hotaa| apratyAkhyAnAvaraNa gAMdha, mAna, mAyA, lobha. unhe bahana jo AtmAke dezacAritrako ghAte rathAda jinake udayana pAvakake 12 vrata pAlana karaneke pariNAma na ho| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha unhe kahate haiM __ jo AtmAke sakalacAritrako ghAte arthAt jinake udayase muniyoMke vratapAlana karaneke pariNAma na ho| ___ saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha unheM kahate haiM jo AtmAke yathAkhyAtacAritrako ghAte arthAt jinake udayase cAritrakI pUrNatA na ho| nokaSAya (kiMcitkaSAya ) ke 9 bheda haiM:--hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puMveda, napuMsakaveda / hAsya use kahate haiM jisake udayase ha~sI Ave | rati use kahate haiM jisake udayase prIti ho / arati use kahate haiM jisake udayase aprIti ho / zoka use kahate haiM jisake udayase saMtApa ho / bhaya use kahate haiM jisake udayase Dara lage / jugupsA use kahate haiM jisake udayase glAni utpanna ho / strIveda use karate haiM jisake udayase jIvake puruSase ramaneke bhAva hoN| puMveda use kahate haiM jisake udayase strIse ramaneke bhAva napuMsakaveda use haiM jisake udayase strI puruSa donoMse ramaneke pariNAma hoN| __isa prakAra 16 kapAya, 9 nokaSAya, ye 25 cAritramohanIyakI aura 3 darzanamohanIyakI kula milAkara 28 mohanI yakarmakI prakRtiyA~ haiN| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) Ayukarma:-Ayukarmake cAra bheda haiM:-narakaAyu, tiryaMca Ayu, manuSyaAyu, devaAyu / / narakaAyu use kahate haiM jo jIvako nArakIke zarIrame roka rkkhe| tiryacaAyu use kahate haiM jo jIvako tiryacake zarIrameM roka rakkhe / __ manuSyaAyu use kahate haiM jo jIvako manuSyake zarIraye roka rakkhe / devaAyu use kahate haiM jo jIvako devake zarIrame roka rakkhe / nAmakarma--isa karmakI 93 prakRtiyA~ haiM: 4 gati ( naraka, tiryaca manuSya, deva )-isa gati nAmakarmake udayase jIvakA AkAra naraka, tiyeca, manuSya aura devake samAna banatA hai| 5 jAti-ekaiMdriya, doyaindriya, tInaiMdriya, cAraiMdriya, paoNcaiMdriya,--isa jAtinAmakarmake udayase jIva ekaiMdriya Adi zarIrako dhAraNa karatA hai| zarIra ja (audArika, vaikriyaka, AhAraka, tejasa, kArmANa) -isa zarIranAmakarmake udayase jIva audArika Adi garIrako dhAraNa karatA hai| ___ * audAripa zarIra pUla dArIrako karate haiM. para hara bhApa niko phe hotA hai / vaiziyapArIra deva, nArI aura kitI rita DiyA bhI rotA hai| isa zarIrapA dhArI apane magarako jitanA cArapaTArA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) 3 AMgopAMga ( audArika, vaikriyaka, AhAraka, )--isa nAma karmake udayase hAtha, paira, sira, pITha vagairaha aMga aura lalATa, nAsikA vagairaha upAMgakA bheda pragaTa hotA hai / 4 nirmANa *-isa nAma karmake udayase AMgopAMgakI ThIka ThIka racanA hotI hai| 5 baMdhana (audArika, vaikriyaka, AhAraka, taijasa, kArmANa )---isa nAma karmake udayase audArika Adi zarIroke paramANu ApasameM mila jAte haiM / 6 saMghAta ( audArika, vaikriyaka, AhAraka, taijasa kArmANa )-isa nAma karmake udayase audArika Adi zarIroke paramANu vinA chidrake ekarUpameM mila jAte haiN| 7 saMsthAna ( samacaturasrasaMsthAna, nyagrodhaparimaNDalasaMsthAna svAtisaMsthAna, kubjakasaMsthAna, vAmanasaMsthAna sakatA hai, aura aneka prakArake rUpa dhAraNa kara sakatA hai| AhArakazarIra chaTe guNasthAnavartI uttama munike hotA hai / jisa samaya muniko koI zaMkA hotI haiM, usa samaya unake mastakase eka hAthakA puruSake AkArakA sapheda ragakA putalA nikalatA hai aura vaha kevalI yA zrutakevalI ke pAsa jAtA hai; pAsa jAte hI munikI zaMkA dUra ho jAtI hai, aura putalA vApasa Akara munike zarIra meM praveza ho jAtA hai, yahI AhArakagarIra kahalAtA hai| taijasagarIra vaha hai jisake udayase zarIrameM teja banA rahatA hai / karmANagarIra karmoMke piMDako kahate haiM / taijasa, kArmANa ye donoM zarIra haraeka saMsArI nIvake haiN| ___* nirmANanAmakarmake 2 bheda haiM:-1 sthAna nirmANa, pramANanirmANa / sthAnanirmANanAmakarmase agopAgakI racanA ThIka ThIka sthAnapara hotI hai aura pramANa nirmANanAmakarmase agopAgakI racanA ThIka ThIka nAmase / tI hai, usa nikalatA ho jAtI kazarIra karaNAra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) huMDakasaMsthAna )--isa nAmakarmake udayase zarIrakI AkRti yAnI zakala sUrata vanatI hai| samacaturasrasaMsthAna nAmakarmake udayase zarIrakI AkRti Upara nIce tathA vIcame ThIka banatI hai| nyagrodhaparimaMDalanAmakarmake udayase jIvakA zarIra bar3ake per3akI taraha hotA hai arthAt nAbhise nIceke bhAga choTe aura Uparake bar3e hote haiN| svAtisaMsthAnanAmakarmake udayase zarIrakI zakala pahalese vilakula ulaTI hotI hai yAnI nAbhise nIce aMga bar3e aura Uparase choTe hote haiN| kubjakasaMsthAnanAmakarmake udayale zarIra kuvar3A hotA hai| vAmanasaMsthAnanAmakarmake udayase zarIra vaunA hotA hai| huMDakasaMsthAnanAmakarmake udayase zarIrake aMgopAMga kisI khAsa zakalake nahIM hote haiM / koI choTA koI bar3A, koI kama, koI jyAdaha hotA hai / 6 saMhanana ( vajarpabhanArAcasaMhanana, vajranArAcasaMhanana, nArAcasaMhanana, arddhanArAcasaMhanana, kIlakasaMhanana, asaMprAptAsapATikAsaMhanana )--- isa nAmakarmake udayase hADokA bandhana vizepa hotA hai| vajarpabhanArAcasaMhanana nAmakarmake udayase vajake hAr3a vajrake beThana aura vajakI kIliyA~ hotI hai| vajanArAcasaMhananAmakarmaka udayase vajake DAr3ha vajakI kIlI hotI hai, parantu yeThana vajo nahIM hote hai| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 62 ) nArAcasaMhanananAmakarmake udayase haDDiyoma neTana aura kIle lagI hotI haiM / arddhanArAcasaMhanananAmakarmake udayase haDDiyokI saMdhiyA~ AdhI kIlIta hotI haiM, yAnI eka tarapha to kali lagI hotI haiM parantu dUsarI tarapha nahIM hotI / kIlakasaMhanananAmakarmake udayase haDDiyokI saeNdhiyaoN kIlose milI hotI haiM / + asaMprAptAsRpATikAsaMhanananAmakarmake udayase judI judI haDDiyA~ nasose baeNdhI hotI haiM, uname kIle nahIM lagI hotI haiM / 8 sparza ( kar3A, narma halakA, bhArI, ThaMDA, garama, cikanA, rUkhA ) -- isa nAmakarmake udayase zarIra meM kar3A, narma, halakA bhArI vagairaha sparza hotA hai / 5 rasa (khaTTA, mIThA, kar3avA, kaSAyalA, carparA ) isa nAmakarmake udayase zarIra me khaTTA mIThA vagairaha rasa hote haiM / 2 gaMdha ( sugaMdha durgaMdha ) - isa nAmakarmake udayase zarIra me sugaMdha yA durgaMdha hotI haiM / 5 varNa (kAlA, pIlA, nIlA, lAla, sapheda ) - isa nAmakarmake udayase zarIrame kAlA, pIlA, vagairaha raMga hote haiM / 4 AnupUrvya, (naraka, tiryaca, manuSya, deva ) - isa nAma - karmake udayase vigrahagatime yAnI maraneke pIche aura janmase pahale rAste meM marane se pahale ke zarIra ke AkAra ke AtmAke pradeza rahate haiM / 1 agurulaghu --- isa nAmakarmake udayase zarIra na to aisA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 63 ) bhArI hotA hai jo nIce gira jAve, aura na aisA halakA hotA hai jo AkakI ruIkI taraha ur3a jAve / 1 upaghAta - isa nAmakarmake udayase aise aMga hote haiM jinase apanA ghAta ho / 1 paraghAta ---- isa nAmakarmake udayase dUsarekA ghAta karanevALe aMgopAMga hote haiM / 1 AtApa - isa nAmakarmake udayase AtAparUpa zarIra hotA hai / 1 udyota - isa nAmakarmake udayase udyotarUpa zarIra hotA hai / 1 vihAyogati ( zubha azubha ) - isa nAmakarmake udayase jIva AkAzameM gamana karatA hai / 1 ucchvAsa - isa nAmakarmake udayase jIva zvAsa aura ucchvAsa letA hai / 1 sa - isa nAmakarmake udayase do iMdriya Adi jIvoMmeM janma hotA hai arthAt do iMdriya, tIna iMdriya, cAra iMdriya, athavA pA~ca iMdriya hotA hai / sthAvara - isa nAmakarmake udayase pRthivI, jala, agni, vAyu athavA vanaspatime arthAt eka iMdriyameM janma hotA hai / 1 vAdara - yaha vaha nAmakarma hai jisake udayase dUsareko rokanevAlA aura svayaM dUsarese rukanevAlA zarIra hotA hai / sUkSma - yaha vaha nAmakarma hai jisake udayase aisA bArIka zarIra hotA hai jo na to kisIse ruktA aura na kisI L Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) rokatA hai| lohe, miTTI, pattharake bIcamese hokara nikala jAtA hai| paryApti-yaha vaha nAmakarma hai jisake udayase apane yogya apane AhAra, zarIra, iMdriya zvAsocchvAsa, bhASA aura mana ina paryAptiyoMkI pUrNatA ho / ___ aparyApti-yaha vaha nAmakarma hai jisake udayase eka bhI paryApti na ho| 1 pratyeka-isa nAmakarmake udayase eka zarIrake svAmI eka hI jIva hotA hai| 1 sAdhAraNa-isa nAmakarmake udayase eka zarIrake svAmI aneka jIva hote haiN| 1 sthira-isa nAmakarmake udayase eka zarIrake dhAtu aura upadhAtu apane apane ThikAne rahate haiN| 1 asthira-isa nAmakarmake udayase zarIrake dhAtu aura upadhAtu apane ThikAne nahIM rahate haiN| 1 zubha-isa nAmakarmake udayase zarIrake avayava (hisse) suMdara hote haiN| 1 ekeMdriya jIvake bhASA aura manake binA 5 paryApti hotI haiM / dviindriya trIndriya, caturindriya aura asainI paMcendriya lIvake manake binA 5 paryApti hotI hai / sainI pacendriya jIvake chahoM paryApti hotI haiN| ___ 2 anaMta nigodiyA jIvoMkA eka hI zarIra hotA hai aura una sabakA janma aura maraNa svAsa vagairaha lenA saba kriyAe~ eka sAtha hotI hai| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) 1 azubha-isa nAmakarmake udayase zarIrake avayava (hisse ) bhadde hote haiN| 1 subhaga-isa nAmakarmake udayase dUsare jIvoMko apanese mIti hotI hai| 1 durbhaga--isa nAmakarmake udayase dUsare jIva apanese abhIti vA vaira karate haiN| 1 susvara- isa nAmakarmake udayase svara acchA hotA hai| 1 duHsvara-isa nAmakarmake udayase svara acchA nahIM hotA hai| 1 Adeya-isa nAmakarmake udayase zarIrapara prabhA aura kAMti hotI hai| 1 anAdeya-isa nAmakarmake udayase zaripara prabhA aura kAMti nahIM hotI hai| 1 yazaHkIrti-isa nAmakarmakaM udayase jIvakI saMsArameM prazaMsA aura kIrti ( nAmavarI ) hotI hai / 1 ayazAkIrti-isa nAmakarmake udayase jIvakI kIrti nahIM hone pAtI hai| 1 tIrthakara-isa nAmakarmake udayase jIvako arahaMta paTa milatA hai arthAt vaha tIrthakara hotA hai| goma dhrm| gotra pharmake 2 bheda:-1 gotra 2 nAcagAMtra / ucca gora use kahane / jina udaya jIva ToramAnya U~ce phulameM paidA ro| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) nIca gotra use kahate haiM jisake udayase jIva lokaniMdita arthAt nIca kulameM paidA ho / antarAya krm| __ antarAya karmake 5 bheda haiM:-1 dAnaaMtarAya, 2 lAmaaMtarAya, 3 bhogaaMtarAya, 4 upabhogaaMtarAya, 5 vIryaaMtarAya / dAnaaMtarAyakarma use kahate haiM jisake udayase yaha jIva dAna na de ske| lAbhaaMtarAyakarma use kahate haiM jisake udayase lAbha na ho ske| ___ bhogaaMtarAyakarma use kahate haiM jisake udayase acche padArthoMkA bhoga na kara sake / upabhogaaMtarAyakarma use kahate haiM jisake udayase jevara kapar3oM vagairaha cIjoMkA upabhoga na kare / vIryaaMtarAyakarma use kahate haiM jisake udayase zarIrameM sAmarthya yAnI bala aura tAkata na ho| prshnaavlii| 1 karma kise kahate haiM ? karmakI mUla aura uttaraprakRtiyA~ kitanI haiM ? 2 sabase jyAdaha prakRtiyA~ kisa karmakI haiM ? aura sabase kama kisakI ? 3 avadhijJAna, acakSudarzana, samyagdarzana, saMhanana, saMsthAna, agurulaghu, AhArakazarIra, jugupsA, samyakprakRti, pracalApracalA, vigrahagati, matinAna, nokapAya, anUpUrvya, sAdhAraNa, anAdeya, inase kyA samajhate ho ? 4 subhaga, asthira, nArAcasaMhanana, svAtisaMsthAna, vIryaantarAya, tIrthakara, apratyAkhyAnakaSAya, styAnagRddhi, ina karmaprakRtiyoMke udayase kyA hotA hai ! Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) 5 saMsthAna aura saMhanana kisa kisake hote haiM ? nIce likhe huoMke saMsthAna, saMhanana hai yA nahIM ? agara hai to kauna kaunase ? deva, kubar3A, manuSya, strI, rAmamUrti, macchI, zera, saoNpa, nArakI, makkhI / 6 aise karma batalAo jinakI prakRtiyoMpara 6 kA bhAga pUrA pUrA calA jAya ? 7 nAmakarma kI aisI prakRtiyA~ batAo jo eka dUsarese ulaTI hai ? 8 nimna likhita prakRtiyoMkA udaya kina kinake hotA hai ? samacaturasrasaMsthAna, aparyApta | 9 nIce likhe hue praznoM ke uttara do -- ( ka ) tuma pacendriya yoM hue ? ( sa ) logoMko nIMda kyoM AtI hai ? ( ga ) hamako avadhijJAna kyoM nahIM hotA 1 (gha) samyagdarzana kabataka nahIM hotA ? ( u ) saba manuSya kubar3e aura baune kyoM nahIM hote ? (ca) ema AkAzameM kyoM nahIM cala phira sakate ? (cha) deva apanA zarIra choTA bar3A kaise para sakate haiM ? ( ja ) damako tamAma cIjeM kyoM nahIM dikhalAI detIM ( sa ) ema era jagaha pathoM nahIM jA sakate 20 batAo enake kisa kisa paprakRtikA udaya hai ! (ka) sohana paTate paTate so jAtA hai| ( sa ) jayadevI bar3I ! (ga) goviMda bArA gU~gA aura andhA hai| (gha) rAmamUrti yadA bhoTA vA pahacAna hai| ( u ) rAma sadA rogI rahatA hai| rate haiN| (ca) mohana sada () devadatta para bhI ela. bApa hai| (ja) bAda bhI parade hai| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) (jha) devI kubar3I hai usakA bhAI baunA hai| (Ja) deva AkAzame gamana karate haiM / Ta) gulAba bahuta acchA gAtA hai, usakA svara acchA hai| Tha) gopAla bar3A bhArI paDita hai hara jagaha loga usakI tArIpha karate haiN| (Da) harI bahuta ha~satA hai, para usakI bahana bahuta rotI hai| (Dha) mere agopAga saba ThIka haiM / (Na) gaMgArAmakA sara lambotarA, nAka capaTI aura oNkhe adarako davI huI haiN| (ta) lAla apane bhAI pAlako bahuta pyAra karatA hai / STARTrumIIIIIIIIIIII) pawan TIRS samApta TraEATORS Page #143 -------------------------------------------------------------------------- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwww vAlakopayogI pustakeM 1 bAlabodha jaina dharma pahalA bhAga .... .... 2 vAlavodha jaina dharma dUsarA bhAga .... .... 8) 3 vAlabodha jaina dharma tIsarA bhAga .... .... )|| 1 vAlavodha jaina dharma cauthA bhAga .... .... ) hai 5 ratnakaraNDazrAvakAcAra-paM0 pannAlAlajI bAkalIvAla hai hai kRta anvaya, artha aura bhAvArtha sahita .... .... ) 6 dravyasaMgraha-anvaya, artha aura bhAvArtha sahita ) 7 jainasiddhAntapravezikA-syAdvAdavAridhi paM0 gopAla- hai dAsajI baraiyA racita | jainasiddhAntameM praveza karanevAloMke liye yaha pustaka bar3I upayogI hai| 8 mokSazAstra-arthAt tatvArthasUtrakI paM0 pannAlAlajI hai hai vAkalIvAlakRta bAlabodhinI sarasa hindIbhApATIkA .... // ) hai 9 AdinAthastotra-~-arthAt bhaktAmarastotrakA paM0 hai hai nAthUrAmajI premIkRta sarala hindI padyAnuvAda aura anvayArtha / / ) hai 10 jainazataka-paM0 bhUdharadAsajIkRta bar3e hI sAra garbhita hai 6 107 kavitta, savaiyA dohA AdikA saMgraha .... ) 11 ca zataka-60 thAnatarAyajIne isameM trailokyasAra hai hai aura gomaTTasAra adikA sAra sabaiyA kavitta chappaya AdimeM varNana kiyA hai| usakI sarala hindI TIkA paM0 nAthUrAmajI kRta hai 11) milanekA patA:mainejara-jaina-grantha-ratnAkara kAryAlaya hirAbAga, po0 giragAMva-bambaI / wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwws mmammmmwammmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwammamiwwwwwwwwwwwww Page #145 -------------------------------------------------------------------------- _