Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 21 mAM che... prajJApanA-2 | 0 "prajJApanA"-upAMgasUTa-4-nA -: anuvAda-zreNInA sarjaka : - - pada-6-thI muni dIparatnasAgara AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - pada-20-sudhI Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 2i1/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * d 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 21 nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. A.deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI pUjya AcAryazrI RcAMdrasUrIzvarajI teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI AdinAtha jaina zve.mU.pU.saMgha navasArI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sAdhvIzrI hitajJAzrIjI manI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sAdhvIzrI pUrNaprajJAthIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa,' muMbaI Agama-saTIka anuvAda sahAyako (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa AdevazrI naradevasAgarasUrijI maLyAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI ma nI preraNAthI "abhinava jaina zvebhUpU. saMgha,'' amadAvAda. - (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI manI preraNAthI "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa,'' bhIlaDIyAjI. (4) 5.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryaprabhAzrIjI manI preraNAthI - zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno,' amadAvAda. (5) paramapUjyA varadharmAzrIjI ma0nA ziSyA tapasvIratnA sAdhvIzrI pratidharmAzrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArzvabhakti zvebhUpU. jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zvebhUp tapA jaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zvebhUpU jainasaMgha,' pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 15-prajJApanAupAMgara-4/2 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana ja e -01-) A bhAgamAM "prajJApanA" sUtra je paMdaramuM Agama che ane upAMgasUtromAM cothuM upAMga che, teno bIjo bhAga che. A sUtrane prAkRta bhASAmAM patravaUT sUtra kahe che. saMskRta nAma prApanA che. gujarAtI bhASAmAM paNa A ja nAme prasiddha che. cothA saMgama samavAyanuM A upAMga che. jema sthAna ane samavAya baMne aMgasUtronI paddhatimAM ghaNuM sAmya che, tema te aMgajhonA upAMga rUpa evA jIvAbhigama ane prajJApanA paNa ghaNAM saMkaDAyela che. jIvAbhigamanI vRttimAM ghaNAM sthAne prajJApanAnI sAkSI jovA maLela che. vaLI bhagavatIjI sUtramAM to aneka sthAne sAkSIpATha svarUpe nAva pannavaUTIC' ema lakhAyela che. A prajJApanA sUramAM 36-pado [adhyayano che. jemAM cAra padomAM peTA uddezA tathA cAra padomAM peTA dvAro che A sUtramAM dravyAnuyoga ThAMsIThAMsIne bhaya che, jemAM sthiti, saMjJA, vyutkrAMti, yoni, bhASA zarIra, karma, kaSAya jevA aneka tAtvika viSayonI vizad chaNAvaTa che. zailI praznotaranI che. che pada-6-"vyutkrAMti' che. - X - X - X - pAMcamA padanI vyAkhyA karI, have chaThu kahe che - teno saMbaMdha A che - pUrvanA padamAM audayika, kSAyopazamika, kSAyika bhAvane AzrIne paryAyionA parimANano nirNaya karyo. ahIM pahelA be bhAva saMbaMdhI jIvonA upapAta, viraha vicArAya che. AdinI A adhikAra gAthA - * sUtra-326 - bhAra muhUd, covIza muhUrta, sAMtara, eka samaya, kyAMthI ?, uddhatanA, parabhavikAyu, AyuSano baMdha e ATha AkarSa-dvAro ahIM che. che pada-6, dvAra-1 che A AgamamAM pU.malayagirijI uparAMta pU.haribhadrasUrijI kRt vRtti paNa maLe che. jenA AdhAre ame vivecana karela che. * sUtra-323 : bhagavAna ! narakagati keTalo kALa jIvopati rahita kahI che? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa 1ra-muhUrta. bhagavan! tiryaMcagati keTalo kALa upapata hita che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa 12-muhUd. bhagavana ! devagati keTalo kALa upapAta rahita che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUrta bhagavAna ! siddhigati keTalo kALa siddhi virahita che ? gautama ! janya eka samaya, utkRSTa che mArA. bhagavana / narakagati keTalo kALa udvatanA rahita kahI che ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa bara muha e pramANe tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati saMbaMdhI praznottara paNa jANavA. * vivecana-326,323 : pahelA pratyeka gatimAM sAmAnyathI upapAta viraha ane udvatanA viraha kALa bAra muhUpamANa kahevo. pachI tairayikAdi bhedonI apekSAe baMne viraha kALa covIza mahad kahevo... pachI nairayiko sAMtara utpanna thAya ke niraMtara... pachI eka samaye nairayikAdi keTalA upaje ane mare te kahevuM...pachI nAkAdi kyAMthI AvIne upaja che... pachI nairayikAdi maraNa pAmI kyAM utpanna thAya che... pachI anubhavAtA vartamAna bhavanA Ayuno keTalAmo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhe... pachI ame prajJApanAsUjha saTIka anuvAdane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. bhAga2mAM pahelA pAMca pado che. prastuta bhAga-21-mAM pada-6 thI 20 che. pachI bhAga-22mAM pada-21 thI 36 lIdhAM che. sAmAnyathI upAMga sUtronA kartAnA nAma prApta thatAM nathI. paNa A upAMganA katarUpe mAryakathAmavAnuM nAma maLe che. sUtrAtmaka rUpe taiyAra thayela tavArthasUtranI mAphaka tAtvika viSayonI viziSTa saMkalanA rUpa A saphaLa abhinava puruSArtha che. kayAMka kaMIka choDyuM che . kyAMka kaMIka umeryuM che." te A vivecana 2i1/2]
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/326,323 keTalA AkarSo vaDe AyubaMdha kare te ATha dvAro kahevA. bhagavad ! nakkagati keTalo kALa upapAta sahita hoya ? nakagati e narkAgati nAmakamoMdayathI utpanna, jIvano audayika bhAva che ane te sAte nakapRthvI vyApI che. raMta e paramaguranuM saMbodhana che. tethI narakagati keTalA kALa sudhI jIvonA nArakapaNe utpAda vaDe zUnya, Ape tathA bIjA RSabhAdi tIrthaMkare kahelI che ? tyAre bhagavaMte kahyuM ke - jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI bAra muhUrta sudhI kahelI che. | (zaMkA) AgaLa eka paNa narakamAM upapAta kALa bAra muharta kahevAno nathI, covIza muhUtadi pramANa kALa kahevAno che, to samudAyamAM bAra muhUrta pramANa kALa kema ghaTe ? (samAdhAna] ahIM prazna vastutatvanA ajJAnathI che. jo ke ratanapabhAdi pratyekano covIza muhAdi upapAtaviraha kahevAno che, to paNa sAtenI apekSAe upapAta viraha kALane vicAratA bAra muhUrta upapAta kALa hoya. bAra muharta pachI koIpaNa eka pRthvImAM avazya utpanna thAya, kemake kevalajJAnIe tema jANela che. * x * narkagati mAphaka bIjI traNe gati paNa jANavI. siddhigati cha mAsa sudhI upapAtarahita hoya che. e pramANe udvartanA paNa jANavI. paNa siddho maraNa pAmatA nathI. kemake teo zAzvata che. che pada-6-dvAra-2 che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bhagavana! beIndriyo keTalo kALa upapAta rahita hoya che ? gautama ! janyathI eka samaya, uckRSTathI aMtamuhUrta-e pramANe veIndriyo ane cauridriyo paNa jANavA. bhagavana saMmUrchAima paMcendriya tiryaMco 7 gautama jaghanya eka samaya, utkRSTathI tamuhUrta. bhagavad ! garbhaja tici paMcendriyo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUrta. bhagavana / saMmUrNima manuSyo keTalo kALa upapAtarahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa ra4-muhad. garbhaja manuSyo keTalo kALa upapAtarahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUd. vyaMtara saMbaMdhI pRcchA-gautama jadhanya eka samaya, utakRSTa ra4-muhUrta. jyotiko ? jaghanya eka samaya, utkRSTa ra4-muhUrta hoya che. saudAmakalpa devo keTalo kALa upapAta rahita hoya ? jaghanya eka samaya, utkRSTa-ra4 muhad. IzAnakatAnA devono paNa te ja kALa che. sanatakumAra kahyuM devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa nava samidina, 20 muhUrta. mahendrakaze devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra rAtridina, 10 muhUrta bahAloka kalpa devo? jaghanya eka samaya, utkRSTa sADA bAvIza samidina. lAMtaka kahyuM devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa 45-rAtridina, mahAzuka ko devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa 80-rAtridina. sahamrAko devo ? jaEAnya eka samaya, utkRSTa 1e-rAtridina. Anata kahyuM devo? jaghanya eka samaya, utkRSTA saMsmAtA mAsa. prANata devo? Anata mujaba. AraNa devo? jAja eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA varSa ayyata temaja che. bhagavAna ! nIcalI gaiveyakanA devono upapAta viraha keTalo kALa che ? gautama jadhanya eka samaya, utkRSTA saMkhyAnA seMkaDo varSa. madhyama veyaka devo? jaghanya eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa. upalI jhaveyakanA devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA lAkha varSa. vijaya Adi cAra anuttara devo ? jaghanya eka samaya, utkRSTa palyopamano asaMkhyAta bhAga. bhagavana / siddho keTalo kALa siddhithI virahita hoya che ? he gautama ! jaghanya eka samaya, ukRSTa cha mAsa. 329] bhagavan! ratanapabhA pRedI nairayika keTalo kALa maraNa rahita kahA che ? gautama jaEAnya eka samaya, utkRSTa ra4-muhUrta. e pramANe siddho sivAyanI uddhatanA anuttaropAtika sudhI kahetI. devomAM "cyavana" kahevuM. * vivecana-328,329 : covIza muhUrta saMbaMdhI bIjuM dvAra - sUtra pATha siddha che. paraMtu ahIM utkRSTa viSayaka saMgrahaNI gAthA vRttikArazrIe noMdhela che. jenA artha ukta sUtrArthamAM kahevAI gayela che. ATha gAthA noMdhI che. jenuM punarAvartana karatA nathI. * sUtra-328,329 - bhagavA ratanapabhA pRthvI nairayika keTalo kALa upapAta virahita hoya? jaghanya eka samaya, utkRSTa 24-muhad. zarkarApabhA pRvI nairayika gItamAM jaghanya eka samaya, utkRSTa sAta rAtridina vAlukApabhA pRthvI nairayika gautamAM jaghanya eka samaya, utkRSTa addhamAsa, bhagavana! ekawbhA pRvInarasika? jaghanya eka samaya, utkRSTa 1-mAsa, bhagavan! dhUmaprabhA pRthvI nairayikao? jaghanya eka samaya, utkRSTa-ra-mAsa, tamArUbhA pRnI nairayika>>? jaghanya eka samaya, utkRSTa-4-mAsa. bhagavanA adhaHsaptamI pRthvI nairayika keTalo kALa upapAta rahita hoya che? gautamAM jaghanya eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa. bhagavana / sukumAre keTalo kALa upapAtarahita hoya ? gautama. jaghanya eka samaya, utkRSTa 24-muhUrta nAgakumAra? jaghanya eka samaya, utkRSTa 24muhad. e pramANe suvarNa-vidhuta-agni-dvIya-dipha-udadhi-vAyu-ane svanitakumAro badhAmAM A ja kALa jANato. bhagavad ! pRvIkAyiko keTalo kALa upapAtarahita hoya ? gautama ! pratisamaya upAtathI avirahita che. e pramANe akAlikathI vanaspatikAyika sudhInA pratisamaya upapAtathI avirahita che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/3/130,331 22 & pada-6, dvAra-3 . bIjuM dvAra gayuM, have trIjuM dvAra kahe che - * sUjha-330,331 - [33] bhagavana / nairayiko sAMtA upaje che ke niraMtara gautama / sAMtara paNa upaje, niraMtara paNa upaje che. bhagavAna ! ticiyoniko? sAMtara paNa upaje, niraMtara paNa upaje che. e pramANe manuSyo ane devo paNa kahevA. bhagavAna ! rApabhA pRvI nairayika sAMtA upaje ke niraMtara / gautama baMne rIte upaje e pramANe AdhasaptamI sudhI kahevuM. bhagavAna ! asurakumAra devo sAMtara upaje che ke niraMtara ? gautama baMne rIte upaje A pramANe svanitakumAra sudhI kahevuM. bhagavana | pRvIkAyiko sAMtara upaje ke niraMtara ? gautama ! teo niraMtara upaje che. A pramANe vanaspatikAyika sudhI kahevuM. bhagavana! beIndriyo sAMtara upaje ke niraMtara ? baMne rIte. e pramANe paMcendriya ticiyoniko sudhI kahevuM. manuSyo? baMne rIte. e pramANe vyaMtara, jyotika, saudharmathI raviisaddha sudhI baMne rIte kahevA. siddho sAMtara siddha thAya ke niraMtara? gautama sAMtara paNa thAya ane niraMtara paNa thAya. [33] bhagavatu ! nairayiko sAMtara udvarte che niraMtara ? gautama! baMne rIte. upa2AtanI jema uddhatanA paNa vaimAnika sudhI kahevI. temAM siddho na kahevA. jyotika ane vaimAnikamAM "vana' zabda kahevo. vivecana-330,331 - pAThasiddha che. pUrvokta sUtrArtha mujaba bhAvArtha pratIta che. che pada6, dvAra-4 che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra anaMtA upaje che. parasthAnane AzrIne pratisamaya asaMkhyAtA upaje che. bhagavana! ekasamayamAM beIndriyo keTalA upaje che ? gautama! jaghanya eka, be, traNa. utkRSTa saMkhyA ke asaMkhyAtA. e pramANe teIndriya, caurindriya jANavA. saMmUrNima ane garbhaja paMcendriya tiryaMca, saMmUrzima manuSya, vyaMtara, jyotika, saudharmathI sahakyAra sudhI badhAMne nairayikavatu kahetA. gabhaja manuSya, AnatathI anuttaropAtiko jaghanya eka, be ke traNa samaya. utkRSTathI saMkhyAtA upaje che. bhagavanuM ! eka samayamAM keTalA siddha thAya ? gautama ! jadhanya eka, be, traNa ane utkRSTathI 108. [33] bhagavana! eka samayamAM keTalAMka nairamika uddhatuM che ? gautama ! janyathI eka, be ke traNa. utkRSTathI saMkhyAtA ke asaMkhyAtA, ema upAta mAphaka uddhatanA anuttaropapAtika sudhI kahevI. * * * * * * vivecana-332,333 - sUga pATha siddha che. vizeSa A - vanaspatisUtramAM svasthAna saMbaMdhI pratisamaya niraMtara anaMtA upaje che. svAsthAna-vanaspatinA pUrvabhavamAMthI vanaspatimAM A bhave upaje. te anaMtA kahyA. kemake dareka nigodano asaMkhyAtamo bhAga niraMtara upaje che ane maraNa pAme che parasthAna saMbaMdhI upapAtane AzrIne prati samaya niraMtara asaMkhyAtA upaje. parasthAna-vijAtIya pRthvI Adi parabhavathI AvIne upaje che. garbhaja manuSyo utkRSTathI saMkhyAta ja hoya, tethI saMkhyAtA upaje tema kahevuM. AnatAdi devaloke manuSyo ja upaje, tiryaMca nahIM. manuSyo saMgAtA hovAthI AnatAdimAM saMkhyAta kahevA. che pada-6, dvAra-5 % trIjuM dvAra gayuM. have cothuM dvAra kahe che - * sUga-332,333 - [33] bhagavana / nairayiko eka samayamAM keTalA upaje che ? jAnyathI eka, be ke traNa, utkRSTathI saMkhyAta ke asaMkhyAta upaje che. A pramANe adhaHsaptamI sudhI jANavuM. bhagavAna ! AsukumAro eka samayamAM keTalA upaje ? gautama ! nairapikavavuM jANavuM. pramANe svanitakumAra sudhI kahevuM. bhagavana | pRvIkAyika eka samayamAM keTalA upaje ? gautama ! niraMtara asaMkhyAtA upaje che. e pramANe vAyukAyika sudhI jANavuM. bhagavanaspatikAyika eka samayamAM keTalA upaje ? gautama! ravasthAnane AgrIne niraMtara pratisamaya cothuM dvAra gayuM, have pAMcamA dvArane kahe che - sUga-334 thI 344 : [34] bhagavat / nairayiko kayAMthI AvIne upaje che ? nairavikathI cAvatuM devathI ? gautama / nairayika ke devamAMthI AvIne na upaje tiryaMca ke manuSyathI AvIne upaje. je tiryacathI AvIne upaje to zuM ekendriyathI yAvat paMcendriyathI AvIne upaje ? gautama ! ekedriya cAvata caurindriyathI AvIne na upaje paNa paMcendriya tiryaMcayonikathI AvIne upaje. je paMce tiyAthI AvIne upaje to zuM jalacarathalacara ke khecara paMce tiryacathI AvIne upaje ? gautama ! jalacara-sthalacara ke khecara traNe paMce tiryaMcathI AvIne upaje. je jalacara paMce. ticithI AvIne upaje to saMmUrchAimathI AvIne ke
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-//334 thI 344 24 garbhaja jalacara paMcetiyacathI AvIne upaje. gautama ! baMnemAMthI AvIne upaje. jo saMmarhima jalacara paMce ticithI AvIne upaje to pApti ke apAtA saMmUrNima jalacara paMce ticithI AvIne upaje ? gautama ! paryAptAthI AvIne upaje aparyAptAthI nahIM je garbhaja jalacara paMce ticithI AvIne upaje to paryAptAthI ke ApatAthI ? paryAptA upaje, apacatAthI nahIM. - jo rathalacara pace tirathI AvIne upaje to catuSpadathI, ke parisarSathI AvIne upaje gautama catuEche ke parisaha baMne layara pI. tiryacathI AvIne upaje. je catuSapada sthalacara paMca tiryacathI AvIne upaje to saMmUrchAimathI upaje ke garbhajathI ? baMnethI. je saMmUrhima catuSpada sthalacara paMce tiryaMcathI AvIne upaje to zuM payataothI ke apayafptAhathI ? gautama! patiAthI AvIne ja upaje. gabhaji catu. layara pAMca tiryaMcathI AvIne upaje to zuM saMkhyAta vaSayaka garbhajathI ke asaMkhyAta vaSayaka garbhajathI ? gautama ! saMkhyAta vaSayaka garbhajathI AvIne upaje, asaMkhyAtaothI nahIM je saMkhyAta vaSayika gaji catuSpada sthalacara paMce tithiI AvIne upaje to zuM payatA saMgAtathI ke apayatA saMkhyAtathI gautama yatAthI AvIne upaje, aparyAptAthI nahIM. je parisarpa sthalacara pAMce tiryacathI upaje to zuM uraH parisarSaothI ke bhujaparisarSathI upaje? gautama ! baMnethI. je uraH parisarSa sthalacara paMcetiyacathI upaje to zuM saMmUrchAima urasarSathI ke garbhaja uraparisarSathI upaje gautama ! baMnethI. je saMmurNima uraH parisarSa sthalacara paMce tiryaMca upaje to zuM patAthI ke apayaptAhathI gautama payatAthI upaje, apayafpatAthI nahIM. je gabhaja GraH parisarSa sthalacara pace tiryaMcathI upaje to patifothI ke apayatithI ? gautama! patiothI upaje paryAptA gabhajathI nahIM. je bhujaparisarSa sthalacara paMce ticithI upaje to zuM saMmUrNimathI ke garbhaja bhajaparisarSathI upaje ? gautama! baMnethI. je murchAima bhaja parisarSa sthalacara paMce tirathI upaje to patiothI ke apatiiothI upaje? gautama! paryAptAthI, aparyAptAthI nahIM je garbhaja bhujaparisarSa paMcendriya ticithI AvIne upaje to zuM yatite upaje ke ApayafptAthI upaje? gautamapatiAthI upaje, ApatAthI AvIne na upaje. je khecara paMcendriya tiryaMcayonikathI upaje, to zuM saMmUrchAima khecara paMce tiyacathI AvIne upaje ke garbhajaLI? baMnethI. je saMma&ima khecara paMcetiyacathI upaje che tenA prayatAthI ke apatiiothI AvIne upaje gautama ! paryAptAthI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra upaje, aparyAptAthI nahIM. je pati garbhaja khecara pace tiryacathI AvIne upaje to zuM saMkhyAta vaSayukaothI upaje ke asaMkhyAta vayuddhathI ? gautama saMkhyAta vaSayukaothI upaje asaMkhyAtathI nahIM je saMkhyAta vaSayukaothI upaje to pati ke patANI? pataothI ja upaje. je manuSyathI AvIne upaje to saMmarhimathI ke garbhathI ? gautama! saMmarhima manuSyathI na upaje, garbhajathI upaje. jo garbhajathI upaje to kamabhUmigabhajathI upaje ke akarmabhUmijathI ke aMtara dvIpa garbhathI ? gautama!. kamabhUmija garbhajaLI upaje. akarmabhUmi ke tadvIpa ga NI nahIM. je karmabhUmi gabhaja manuSyathI upaje to zuM saMkhyAta vaSayuSkaothI ke asaMkhyAta vaSayukathI ? gautama! saMkhyAta vAyuka karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje, asaMkhyAtaothI nahIM. je saMkhyAta vaSayuka karmabhUmija garbhaja manuSyathI upaje to zuM paryAptAthI upaje ke paryAptAthI ? patiothI ja upaje. e pramANe sAmAnya nairayikava4 ranapabhAthuvI nairayikono upAta kahevo. zarkarAkRedI nairayikanI pRcchA-Ano paNa sAmAnyanI mAphaka upauta kahevo. paraMtu saMmUrchAimano niSedha karavo. bhagavan! tAlukApabhA pRdI nairayika kyAMthI AvIne upaje te gautama ? zarkarApabhA nairayikava4 kahevuM. paraMtu bhujaparisarSano niSedha karavo. paMkawbhA nairayikanI pRcchA-vAlukApabhA nairapikava kahevuM. paNa khecarano niSedha karavo. dhUmApabhA pRthvI nairayikanI pRcchA - paMkAbhA nairayikavavuM kahevuM. paraMtu catuSpadano niSedha karavo. tamaHmRnI nairasika kyAMthI AvIne upaje? dhUmapabhA nairayikavavuM kahevuM, paNa sthalacarano niSedha karavo. A AtAvANI - je paMcetiyacathI upaje to zuM jalacasthalacara ke khecara paMcendriyothI AvIne upaje? gautama! mAtra sthalacarathI upaje. je manuSyothI upaje to zuM karmabhUmithI, akarmabhUmithI aMtarlIpajathI upaje te gautamI karmabhUmijathI upaje che, akarmabhUmi ke AMtadvIpajathI na upaje. je karmabhUmithI upaje to saMkhyAta vaSayukkaothI upaje ke asaMkhyAta vaSayukathI 7 saMkhyAta vaSayukathI upaje, asaMkhyAta vaSayuiSkaothI nahIM. je saMkhyAta vaSayukathI upaje to paryAptAthI ke apayatatothI ? gautama / prayatAthI upaje, apayatithI nahIM. jo paryAptA saMkhyAtavaSayuddha karmabhUmi upaje to strI puraSa ke napuMsakathI upaje? traNemAMthI upaje. adhasaptamI pRetI nairayika kyAMthI AvIne upaje? gautama! emaja che. mAtra strIno niSedha che. [335,33) saMjJI pahelI naraka sudhI, sarisarSa bIjI, pakSI trIjI, saha cothI, uga pAMcamI, strI chaThThI, manuSyo, matsya sAtamI pRthvI sudhI upaje. A nakka pRthvIno utkRSTa upapAta jaNAvo.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra6 6)-/5/334 thI 344 25 [33] bhagavat ! asukumAra kayAMthI AvIne upaje 7 nAka ke devathI na upaje, manuSya ke tiryaMcathI AvIne upaje. e rIte nairayika mAphaka asurakumArano paNa upapAta kaheto. vizeSa e - asaMkhyAta vayuiSka, akarmabhUmija, tadvIpaja manuSya ane tiryaMcathI AvIne paNa upaje. e pramANe nitakumAra sudhI kahevuM. [338] bhagavat ! pRnIkAyiko kyAMthI AvIne upaje che, nairayikothI cAvatu devothI ? gautama ! nairayikothI AvIne na upaje. tici, manuSya ke devothI AvIne upaje che. to tiyacothI AvIne upaje to zuM ekendriyozI cAvata paMcendriyothI AvIne upaje ? gautama ! te pAMcethI AvIne upaje. je ekendriyaticithI upaje jo zuM kRtIkAyika yAvata vanaspatikAyikathI upaje ? gautama! pRvIkAyikAdi pAMcethI AvIne upaje. je pRde upaje to zuM sUo ke bAdara pRthvIthI upaje? gautama! baMnethI upaje. je sUkSmapRnI upaje to zuM yatA pReLI upaje ke aparyAptatothI ? gautama ! baMnethI. je bAdara praNanI upaje to zuM payatithI ke aAyatAthI upaje? gautama baMnethI upaje. e rIte vanaspatikAyika sudhI cAra bhedo vaDe upapati kahevo. je beIndriya tiryaMcayonikathI upaje to zuM paryAptAthI upaje ke ApayatAthI ? gautamAM baMnethI upaje. e rIte teIndriya, caurindriyathI paNa kahevuM. je paMcendriya tiryaMcayonikathI AvIne upaje to zuM jalacara paMce tiyacathI upaje, e pramANe nairasikanA upapAta kahyo, te ahIM paNa kahevo. paNa prayatA-apayatithiI upaje.. je manuSyothI upaje to zuM saMmUrchAima manuSyathI upaje ke garbhaja manuSyathI ? gautamAM banelI. je garbhaja manuSyathI upaje to zuM karmabhUmija gabhaja manuSyathI upaje ItyAdi nairayikavata kahevuM. vizeSa e ke - piyatAthI paNa upaje. je devathI upaje, to zuM bhavanavAsI-vyaMtara-jyotika ke vaimAnikathI upaje cArethI AvIne upaje je bhavanavAsIthI upaje to zuM asukumArI cAvata anitakumArathI AvIne upaje? gautama ! te badhAMthI upaje. - je vyaMtaradevathI upaje to zuM pizAcaNI yAvatu gaMdharvazI upaje? gautama! te badhAMthI AvIne upaje. che jyotikadevathI AvIne upaje to caMdravimAnathI yAvatuM tArAvimAnathI upaje? gautama ! te pAMcethI AvIne upaje. je vaimAnika devazI upaje, to zuM kahyopapatothI ke kaWAtItathI AvIne upaje gautama kopaNlothI upaje, lAtItaothI nahIM. je kalApava vaimAnika devathI upaje to zuM saudharmathI yAvatu araNyataothI upaje? gautama! saudharma-IzAnathI AvIne upaje che. sanakumAra cAvatu TyutathI na upaje. e prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra rIte aprakAyika paNa kahevA. teu vAyuthI paNa tema che. paraMtu deva sivAya bAkInA jIvothI AvI utpanna thAya. vanaspati pRedvatu jANavA. [33] be, traNa, cAra Indriyo teu vAyuvatu jANavA. [3] pAMcetici kyAMthI AvIne upaje ? nairavikathI cAva4 devothI ? gautama ! te cArethI AvIne upaje. je nairayikathI AvIne upaje, to zuM ranapabhAnI nairavikathI cAvatu AdhasaptamI pRdInairavikathI upaje ? gautama! te sAte pRthvI nairavikathI upaje. je ticiyonikathI AvIne upaje to zuM ekendrirA yAvata paMcendriyathI upaje? gautama! pAMcelI. * x * e rIte praNavIkAmAM upapAta kahyo tema Amano paNa kahevo. vizeSa A - sahagAra sudhInA devothI upaje. [31] bhagavAna ! manuSyo kyAMthI upaje ? nairavikathI yAvat devothI ? gautama ! cArethI upaje. je nairavikathI upaje to zuM ranapabhAmRdI nairavikathI yAvatuM adhaHsaptamIthI 7 ranapabhao cAvatu tama:pabhApUnI nairavikathI upaje, paNa adhaHsaptamI nairayikazI nahIM. che ticiyonikathI upaje to zuM ekendriya upaje e pramANe paMcendriya tirono upapAta kahyo. tema manuSyono paNa kahevo. paraMtu adha:sAtamI nairacika ane teu vAyuthI AvIne na upaje tathA sarva devothI yAvat sarvArthasiddhathI upapAta kahevo. [3] bhagavana vyaMtara devo, kyAMthI AvIne upaje che / nairayika cAvatuM devathI ? sukumAravat kahevuM. [] bhagavana ! jyotika devo kyAMthI AvIne upaje che ? vyaMtaravata jANavA. paraMtu saMmUrzvima, asaMkhyAta vaSayaka khecara paMcetiryaMcathI laIne, aMtarlIpaja manuSyone vajIne bIjAthI upaje.. [344] bhagavana ! vaimAniko kyAMthI AvIne upaje che ? zuM nairayikothI yAva4 devothI ? gautama / nairayika ke devothI na upaje. paNa paMcendriya tithiI , manuSyothI AvIne upaje che. e pramANe saudharma ane IzAna devo kahevA. sanakumAradevo paNa ema ja kaheto. paraMtu asaMkhyAta vaSaka karmabhUmine vajIne upaje che. e pramANe sahastrAradevo sudhI kahevuM. Anata devo kyAMthI . AvIne upaje che ? nairayika yAvat devI ? gautama ! mAtra manuSyothI AvIne upaje che. je manuSyathI upaje to zuM saMmUrhima manuSyanI upaje ke gabhajathI ? gautama gabhaja manuSyothI upaje, saMmUrNimathI nahIM je gaji manuSyathI upaje to zuM kamabhUmi-karmabhUmi ke aMtadvIpajathI ? gautama! kevaLa kamabhUmija gabhaja manuSyathI upaje karmabhUmijathI upaje to zuM saMkhyAlavaSayukathI ke asaMkhyAta vAyukathI upaja ? gautama ! saMkhyAta vaSayukathI upaje je saMkhyAta
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-5/334 thI 344 vaki garbhaja manuSyothI upaje to zuM prayatAthI ke apacayitAthI upaje ? gautama paryAptaothI upaje. je payaktiA saMkhyAta vaSayika karmabhUmija gabhaja manuSyonI upaje, to zuM samyapha daSTi pasaptAhathI upaje ke mithyA daSTi patAzI ke mizra daSTi prayatAthI upaje gautama samyaka dRSTi ke miA daiSTi pati saMkhyAtavaSayika kamabhUmaja gabhaja manuSyothI upaje che, paNa mizra dRSTi patAthI na upaje. je samyaphaSTi jayatithI upaje to zuM saMyado asaMta ke saMyatAsaMyatA samyaphadaiSTi payatithI upaje gautama! gaNethI paNa upaje. e rIte azrutakalpa sudhI kahevuM. naiveyaka devo paNa ema ja kahevA, paraMtu asaMyata ane saMyatAsaMyatano niSedha karavo. raiveyaka deva mAphaka anuttaropapAtika deva paNa kahevA. paraMtu ahIM saMyato ja AvIne upaje. je samyagRSTi saMyata paryAptA saMkhyAta vaSayuika karmabhUmija garbhaja manuSyothI AvIne upaje to pramatta saMyatathI ke Apamata saMyatathI ? apamag saMyatathI ja upaje. je apamatta saMyatathI upaje, to zuM RddhimApta ke anUddhiprAptao? gautama! te baMnethI AvIne utpanna thAya. * vivecana-334 thI 344 : nairayiko kayAMthI AvIne upaje che ? ItyAdi pAThasiddha che. teno saMkSepathI artha A che - sAmAnyathI nairayikonA upapAta vicAramAM ane ratanaprabhA nairayika upapAtamAM deva, nAraka, pAMce sthAvara, traNa viksendriya, asaMkhyAta varSAyika catuSpada ane khecaro, bIjA paNa apayaktiA tiryaMca paMcendriyo, saMmUrNima manuSyo, garbhaja chatAM akarmabhUmija, aMtarlIpaja, karmabhUmija paNa asaMkhyAtA varSAyuka, saMkhyAtA vaSayuika chatAM aparyAptAno niSedha samajavo ane bAkInAnuM vidhAna jANavuM. zarkarApabhAmAM saMmUrNimano niSedha jANavo. vAlukApabhAmAM bhujapasipano ItyAdi jANavuM. bhavanavAsInA upapAtanA vicAramAM deva, nAraka, sthAvara, vikalendriyo, aparyApta tiryaMca paMcendriya, saMmUrNima ane aparyApta garbhaja manuSyono niSedha jANavo, bAkI vividha vidhAna samajavuM. pRthvI, apu, vanaspati vize sarve nairayikono IityAdi vRttikAre sukAno saMkSepa ja noMdhyo che, kaMI ja vizeSa nathI, mATe ame choDI daIe chIe. pAMcamuM dvAra pUra. have chaThuM kahe che - che pada-6, dvAra-6 che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 saMmUrNimomAM utpanna thatAM nathI. ema sarve pRthvImAM kahevuM. mAtra sAtamI narakathI manuSyamAM na upaje. [36] bhagavana asukumAra, anaMtara uddhallne kyAM jAya che, jyAM upaje che? nairacikamAM yAvatu devomAM? gautamAM nAka ke devamAM na upaje, paNa tici ke manuSyamAM upaje je tiramAM upaje to zuM ekeya cAvata paMcendriyatiryaMcamAM upaje? ekendriyomAM upaje, be cAvatu cAra IndriyomAM na upaje. paMcendriya tiryaMcamAM upaje che ekendriyamAM upaje to praNavIcAva4 vanaspatimAM upaje? pRdlo , vanaspatimAM upaje, paNa te vAyumAM na upaje. je pRvImAM upaje, to zuM sUkSma pRthadImAM upaje ke bAdamAM ? bhAdara pRthvImAM upaje sUkSma pRedImAM nahIMje bAda pRdImAM upaje to zuM patiAmAM upaje ke aparyAptAmAM ? bhAdara cayatA pRdImAM upaje, apatimAM nahIM. e pramANe apa ane vanaspati kahevA. paMce tiryaMca ane manuSyo vize nairayikonI saMmUrNima sivAya anyamAM uddhatanA kahI tema asukumAranI kahevI. nitakumAra sudhI ema jANavuM. [34] bhagavAna ! pRthvIkAyika anaMtara udvartIne kyAM jAya ? nairayika yAta devamAM ? gautama / nairayika ke devamAM na upaje tiryaMca ke manuSyamAM upaje. pRthvInA upapAta mAphaka uddhanA kaheI. paNa devo na kahevAya. e rIte apakAya, vanaspati, vikasendriya kahevA. teB% ane vAyu ema ja kahevA, paraMtu manuSya sivAya bIjAmAM upaje. 3i48] bhagavanA paMce tici>> anaMtara marIne kayAM jAya, kyAM upaje ? gautamI nairayika cAvatu devomAM upaje. je nairayikamAM upaje to ranapabhAmAM cAvatu adhasaptamI nairayikomAM upaje? gautamasAte narakomAM upaje. je. ticimAM upaje to ekendriya yAvatuM paMcendriyamAM upaje? pAMcamAM upaje. e rIte temanA upapatanI jema uddhanA kahetI. paraMtu teo asaMkhyAtA vayuika tiyiomAM paNa utpanna thAya. je manuSyomAM upaje to saMmUrchAima manuSyomAM upaje ke gajamAM ? baMnemAM. e rIte upayata mAphaka udvatanA kahevI. vizeSa A * kamabhUmija ane aMtarlIMpaja asaMkhyAtA vAyu manuSyomAM paNa upaje. jo devomAM upaje to bhavanapati sAva4 vaimAnikomAM upaje ? badhAmAM upaje. sarve asuro, vyaMtara, jyotiSa, sahayAra sudhI upaje. [49] bhagavanA manuSyo anaMtara uddhatIne kyAM jAya, kayAM upaje airasiko yAvatu devomAM? gautamAM cAremAM upaje, e rIte niraMtara badhAM sthAnonI pRcchA - badhAM sthAnomAM upaje, kyAMya niSedha nathI, cAvata savaNiiisaddhamAM upaje. keTalAMka siddha-buddha-mukata ane parinivRtta thaIne sarve duHkhono aMta kare che. * sUma-345 thI 350 : [45] bhagavana nairasiko uddhatanA karI kyAM jAya che, jyAM upaje che ? zuM nairayikomAM yAvata dezomAM ? gautama nairayika ke devamAM na upaje, ticiyonika ke manuSyamAM upaje. je ticimAM upaje to zuM ekendriyomAM yAvat paMcendriya ticamAM upaje gautama / upapAta mAphaka uddhatanA kahevI. vizeSa A -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/6/345 thI 350 3o prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/ra baMdha kare, te nairayikAdi daMDaka krame kahe che - che pada-6-dvAra-8 che [35] vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika saudharma ane IzAna devo asukumArava4 kahetA. maLa jyotika ane vaimAnikamAM "ave che" tema kahevuM. sanatakumAranI pRcchA - asukumArava4 kahetuM, paraMtu ekendriyomAM na upaje. e pramANe sahasAra devo sudhI kahevuM. AnatathI anuttaropAtika devo emaja che, paraMtu teo ticimAM na upaje ane manuSyomAM payafa saMkhyA vaSayuiddha karmabhUmija garbhajimAM upaje. * vivecana-345 thI 35o : sUtra pATha siddha che. paraMtu ahIM saMkSepArtha kahe che - nairayiko sva bhavathI maraNa pAmI, saMkhyAtA vAyuka garbhaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM upaje che. paNa sAtamI naka pRthvInA nAsko saMkhyAtA vaSayuka garbhaja tiryaMca paMcendriyomAM ja upaje che. ItyAdi vRittikAre sudAno ja saMkSepa karyo che, vizeSa kaMI na hovAthI ame anuvAda choDela che.) che pada-6-dvA7 $ chaThuM dvAra gayuM, have sAtamuM kahe che. teno saMbaMdha A che - je jIvono nAkAdi gatimAM vividha prakArano upapAta kahyo, temaNe pUrvabhave Ayu bAMghela hoya, temAM kyAre pUrvabhavAyu bAMdhe te prazna * sUtra-351 - bhagavanA nairayika, Ayuno keTalo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhegautamAM cha mAsa bAkI hoya tyAre avazya bAMdhe. e pramANe asurakumAro yAvat svanitakumAro jANavA. bhagavan! pRetI. keTalo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavAya bAMdhe pRedI be bheda : sopakramAane nirapakamAyuM. temAM je nirapakamANuka niyama mibhAga zeSa Ayu rahe tyAre parabhavAyu bAMdhe. je sopakamANu che, te kadAca traNa bhAga Ayu rahetA parabhavAyu bAMdhe, kadAca pribhAga-mibhAga Ayu bAkI rahe tyAre bAMdhe, kadAca vibhAga-gibhAga-bhAga zeSAyu rahe tyAre bAMdhe. a, teuM, vAyu, vanaspati, be-traNa-cAra IndriyovALAne ema ja jANavuM. bhagavanA paMcendriya tiryaMcayonika keTalo bhAga Ayu bAkI rahetA parabhavAya bAMdhe ? paMce tiyA be bhede - saMkhyAta vaSaya, asaMkhyAta vaSayi. temAM asaMkhyAta vaSaya niyama cha mAsa bAkI rahetA parabhavAya bAMdhe. saMkhyAta vaSayaka be bheda : sopakamAyu, nirapakamAya. temAM nirapakramo niyamA jhaNa bhAga zeSa Ayu rahetA parabhavAyu bAMdhe. sopakamAyuSka trIje, navamo ke sattAvIsamo bhAga rahetA parabhavAya bhAMche. manuSyo temaja che. vyaMtara, jyotiSka, vaimAnika nairayikavata che. * vivecana-351 - sUtra pAThasiddha che. sAtamuM dvAra gayuM. have AThamuM dvAra - have je prakAre Ayuno * sUtra-352 - bhagavAna ! AyuSa baMdha keTalA bhede che ? gautama ! cha bheda - jAtinAma nidhad, gatinAma nidhatta, sthitinAma nidhad, avagAhanA nAma nidhad, pradezanAma nidhata, anubhAvanAma nidhad. bhagavAn ! nairayikane keTalA bhede AyubaMdha che ? gautama ! cha bhede - jAtinAma nidhatta cAvata anubhAvanAma nidhad. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM. bhagavAna ! jIvo jAtinAma nidhatAyu keTalA AkarSothI bAMdhe ? gautama ! jaghanya eka, be, traNa utakRSTa ATha. nairayika jAtinAma nidhattAyu keTalA AkarSathI bAMdhe 7 upara mujaba, Ama vaimAnika sudhI kahevuM. e pramANe gatinA nidhattAyuthI anubhAvanAma nidhattAyu sudhI che. bhagavanA A atinAma nidAttAyu jaghanyalI ke utkRSTathI bAMdhatA jIvomAM koNa konAthI atya, baha, tulya, vizeSAdhika che ? gautama sauthI thoDAM jIvo ATha AkarSa vaDe jAtinAma nidhatAyu bAMdhanArA che. sAta AkarSa vaDe bAMdhanArA, saMkhyAtapaNAM che. e rIte cha-pAMca-bhyA-traNa-be-eka AkarSa vaDe bAMdhanAra uttarottara saMkhyAlagaNa che. e pramANe A AlAvAthI anubhAganAma nidhattAyu sudhI jANatuM. e rIte A cha javAdi alpabahuvanI daMDako kahevA. * vivecana-35ra : AyubaMdha - (1) jAtinAmanidhattAyu-jAti eTale ekendriya Adi pAMca prakAra, te ja nAmakarmanI uttara pravRtti vizeSa rUpa, te jAtinAma. tenI sAthe nidhadniSekane prApta thayela, je Ayu che. niSeka-karma pudgalone bhogavavA mATe canA, te A rIte - sva abAdhAkALa choDIne pahelI sthitimAM ghaNAM pudgalo hoya, pachInI sthitimAM vizeSa jUna-nyUna pudgalo hoya yAvat utkRSTamAM sauthI nyUna hoya. (2) gatinAma nidhatAyuktakagati Adi bhedathI cAra, tenI sAthe prApta nipeka. (3)-sthiti-te bhavamAM rahevuM. je nAmakarma je bhavamAM udayamAM Ave te gati, jAti, pAMca zarIrAdi sivAya sthitimAma karma jANavuM. gati Adino niSedha karavAnuM kAraNa svapado vaDe grahaNa karela che. (4) jenA vize jIva rahe te avagAhanA - dArikAdi zarIra, tenA kAraNabhUta karma te avagAhanA nAma, tenI sAthe niSekane prApta. (5)-pradeza nAma niutAyu - praveza - karma paramANu, je bhavamAM je pradezathI bhogavAya te pradezanAma. AnAthI vipAkodayane na prApta thayela nAmakarNapaNa levuM. te pradezanAma sAthe niSekane prApta Ayu. 6-anubhAvanAma nidhatAyu - je bhavamAM je tIvra vipAkavAnuM nAmakarma vedAya, jemake nAkAyunA udayamAM azubha vaNiida Ave che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-I-/35ra prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra - X prazna-zA mATe jAtyAdi nAmakarma AyuSyanA vizeSarUpe mUkAyelA che ? AyukarmanI pradhAnatA batAvavA mATe. nArakAdinA AyunA udaya pachI jAtyAdinAmakarmano udaya thAya che, te sivAya nahIM. jAtyAdinAmakarma viziSTAyu keTalA AkarSothI bAMdhe che ? ahIM mAI - tevA prakAranA prayatnothI karmapudgalonuM grahaNa karavuM. jema gAya pANI pItA bhayathI Amatema joIne pANI pIe, tema jIva paNa tIvra AyubaMdhanA adhyavasAyathI jAti-gati Adi viziSTAyu bAMdhe tyAre eka AkarSa vaDe, maMda hoya to be ke traNa AkarSa vaDe, maMdataramAM cAra ke pAMca AkarSa vaDe, maMdatama hoya to chathI ATha AkarSa vaDe bAMdhe che. ahIM jAtyAdi karmanA AkarSano niyama AyunI sAthe baMdhAtA hoya tyAre samajavo, bAkInA kALa vize niyama nathI. - X - X - muni dIparatnasAgare karela pada-6-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa che pada- "ucchavAsa" che. - X - X - X - X - 0 pada-6-nI vyAkhyA karI, have sAtamuM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada6-mAM jIvonA upapAta virahAdi kahyA. ahIMnAkAdipaNe utpanna thayelanA zvAsozvAsa paryAptivALAno yathAsaMbhava ucchavAsa niHzvAsa kiyAno virahakALa-avirahakALa kahe che. * sUtra-353 : bhagavana nairayiko keTalA kALe ucchavAsa le ane mUke? gautama / satata ane niraMtara zvAsa le ane mUke... bhagavan! asukumAro keTalA kALe zvAsa che ane mUke? jaghanya sAta soke, utkRSTa sAdhika eka po. nAgakumAro. keTalA kALe zAsa che ane mUke? jaghanya sAta stoka, uckRSTa muhUrta pRthakad. ema svanitakumAra sudhI jANatuM. bhagavad ! pRtIkAyika keTalA kALe zvAsa le ane mUke ? vimAmAe zAsa che ane mUke. ema manuSyo sudhI jANavuM. vyaMtarone nAgakumArava4 jaNavA... jyotiko keTalA kALe zvAsa le ane mUke? gautama ! jAnyathI muhUrva pRthakave, utkRSTathI paNa muhUrta pRthakave. bhagavAna ! vaimAniko keTalA kALe zvAsa le ane mUke gautama jAnyathI muhUrNa pRthakatva, utkRSTathI 33-pakSe zvAsa le-mUke. saudharmadivo keTalA kALe zvAsa le-mUke. jaghanyathI muhUrta pRthakatva utkRSTathI be po. IzAna devo keTalA kALe zasa le ane mUke jaghanyathI sAtireka muhafpRthakva, utkRSTathI sAtireka be pakSe. sanatakumAra devo keTalA kALe zAsa. che ane mUke ? jaghanyathI be pakSe, ukRSTathI sAta paze. mAhendra devo keTalA kALe zAsa le ane mUke? jaghanya sAtireka be pakSe, utkRSTa sAtireka sAta paho. brahAloka devo keTalA kALe zvAsa le ane mUke? jaghanyathI sAta pakSe utkRSTathI daza pakSe. lAMtaka devo keTalA kALe zvAsa le ane mUke ? jaghanyathI daza paze, utkRSTathI 14-po. mahAzukadevo keTalAM kALe zvAsa le ane mUke? jaghanya 14po, utkRSTa-17 paze. sahastrAradevo keTalA kALe zvAsa le ane mUke? jaghanyathI 175kSo utkRSTathI 18-5kSe. e pramANe Anata devo-janya 18 pakSe, utkRSTa 19 pakSe. pANadevojadhanya 19 paze, utkRSTa 20 pakSe. AraNa devo-jaghanya 20 po, utkRSTa-21 pakSe. ayuta devo - jaghanya ra1-pakSe, utkRSTa rara pakSe, adhoaDadho raiveyaka devo-janya rara po, utakRSTa 3-pakSe. adho madhyama veyaka devo-jaghanya 3 paho, utkRSTa ra4- po. adhoud Jveyaka devo - jaghanya 24 pakSe, uckRSTa 5 po. madhyama agho veyaka deche jaghanya rapa-pakSe, utkRSTa 26-po. madhyamamadhyama
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I-/33 jhaveyaka devo-jadhanya 26-po, utkRSTa paNe. madhyamaupalA veyaka devojaghanya- 2pa, utkRSTa-285. ud dho veyaka devo-jaghanya 28 pakSe. utkRSTa ra9 paze, utd madhyama jhaveyaka devo - jaghanya ra9 po. utkRSTa 3-po. uda4-64 veyaka devo-janya 3>> paNe, utkRSTa 31-pakSe ghAsa ve-mUke. bhagavanA viya-vaijayaMta-jayaMta-aparAjita vimAne devo keTalA kALe zvAsa che ane muke gautama ! jaghanya 3-po ane utkRSTa 33-pakSe rAsa le ane mUke. savathisiddha devo ajanmotkRSTa 33-pakSe zvAsa le che ane mUke che. * vivecana-653 - maithA * nairayiko, keTalA kALe ke keTalA kALa pachI zvAsa le che. ahIM mAnati ane pAirifsa pado 'zvAsa levo' ane mUkavo arthamAM che. A ja baMne pada kramathI spaSTa kare che - kamati - zAsa le che, niyati - zAsa muke che. sanama, uTUTE-nam no artha zAsanakriyArUpe che bIjA AcAryo kahe che - pahellA be kriyApada AMtara upavAsa-niHzAsa kriyA mATe che. bIjA be bAhA ucazvAsa-niHzvAsa kiyArthe che. bhagavaMta kahe che - teo satata-niraMtara zvAsa le che ane mUke che. kemake nairayiko atyaMta du:khI hoya che ane du:khIne niraMtara uThavA-niHzvAsa hoya, te lokamAM dekhAya che, vaLI satatapaNuM ghaNAM aMze hoya, mATe bIjuM vizeSaNa mUkayuM niraMtara" uttamAM pharI '' bhAirif'' AdinuM uccAraNa zikSaNanAM vacanano Adara darzAvavAno che. jenAthI te vAraMvAra prazna, zravaNa, arthanirNayAdimAM prayatnazIla thAya che. tenuM vacana lokamAnya thAya, ghaNAM bhavya jIvono upakAra ane tIvRddhi thAya. asurakumAramAM ukATa sAtireka eka pakSa kahyo. ahIM devomAM jeTalI jenI sAgaropamanI sthiti, temane teTalA pakhavADIyA jeTalo zvAsa-niHzvAsakriyA virahakALa hoya. * * * * * pRpIDAyikanA sUtramAM vimAmA-viSamapaNe ucchavAsa-niHzvAsa kahyA. tethI temano kiyA virahakALa aniyata thayo. devomAM je jeTalA moTA AyuSyavALo hoya, teTalo te sukhI hoya, sukhIne kamazaH ucchavAsa-niHzvAsa kiyAno ghaNo virahakALa hoya che. kemake te kiyA du:kharUpa che. tethI AyumAM sAgaropamavRddhi mujaba pakhavADIyAmAM vRddhi kahI. prajJApanAupAMgasUtra * saTIka anuvAda/ra pada-8-"saMjJA" che. - x -x x - e pramANe sAtamA padanI vyAkhyA karI. have AThamuM kahe che - teno saMbaMdha A che :- pada-7-mAM jIvonA ucazvAsa no virahakALa kaho. dhe vedanIya, mohanIyatA udaya Azrita jJAnAvaraNa, darzanAvaraNanA kSayopazama AzrIte AbhapariNAma vizeSarI prazna sUtra kahe che - * sUtra-354,355 : [354] bhagavat ! saMjJAo keTalI che gautama aaN daza. AhAra, bhaya, mathuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, loka ane ou. bhagavanA nairayikone keTalI saMjJA che ? daza, pUvava4. asukumArane keTalI saMjJA che daza. pUrvavatuM. e rIte svanitakumAra sudhI javuM. e pramANe pRedIkAcika cAvatuM vaimAnikane paNa jANavA. [3] bhagavat / nairayika, zuM AhAsyajJopayukta rAvatu parigraha saMjJopayukata che ? gautama ! bAhya kAraNane ApIne bhayasaMjJopayukata che, saMtatibhAvane AgrIne AhAra yAvata parigraha saMjJopayukata che. bhagavanA A AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukata nairayikamAM koNa konAthI atya, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama / sauthI thoDAM nairayika maithunasaMjJopayukad, hAsyajJopayukata saMkhyAlagaNAM, parigrahasaMjJopayukata saMkhyAlagaNAM, bhayasaMjJopayukata saMkhyAtagaNI che. bhagavad ! niyaciyonika zuM AhAra che ke yAva4 parigraha saMzopayukata che ? gautama! bAhya kAraNathI AhArasaMjJopayukata che, saMtati bhAvane ANIne cAre saMjJA-upayukata che. A AhAra yAvat parigraha saMjJopayukata tiryaMcamAM koNa konAthI atpAdi che gautama / sauthI thoDo tici parigrahamaMDAopamukatA che. maithunasaMjJopayukata saMkhyAtaguNA, bhaya saMjJopayukata saMkhyAtagaNa, parigraha saMjJopayukata saMkhyAlagaNAM che. bhagavan! manuSyo AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukta che? gautama ! bAha kAraNathI mayunasaMjJopayukta, saMtati bhAvathI cAre saMjJAyukata che. A manuSyomAM cAre saMjJopayukatatAmAM koNa konAthI A5 Adi che ? sauthI thoDAM manuSyo bhayasaMjJopayukata che. AhAra-parigraha-mathuna saMjJopayuktatA uttarottara saMkhyAtagamAM che. bhagavanA devo AhAra yAvatu parigraha saMjJopayukata che gautama bAha kAraNathI pazciTha saMjJopayukata che, saMtati bhAvane ApIne cAre saMjJAthI upayukta hoya che, bhagavan! AhAra cAva4 parigraha saMjJopayukata devomAM koNa-konAthI aAdi che gautama ! sauthI thoDAM devo AhAra saMjJopayukta muni dIparatnasAgare karelA pada-7-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 2i1/3]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 36 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra che. kemake te pratyakSathI ja jaNAya che. aMtara anubhavarUpa saMtatibhAvathI cAre saMjJAvALA hoya che. alAbahatva vicAratA sauthI thoDAM parigraha saMjJopayukta hoya che, kemake thoDAM jIvone thoDo kALa parigraha saMjJA saMbhave che. tenAthI maithunasaMjJA-bhayasaMjJAAhArasaMjJA uttarottara saMkhyAmAM kahyA. kemake maithana saMjJopayakta kALa thoDo che. samAnajAtiya ke vijAtIya taphathI bhayano saMbhava che, mATe te kALa vadhu che. prAyaHbadhAMne niraMtara AhAra saMjJA saMbhave che, tethI AhAra saMjJAno saMbhava sauthI vadhAre che. manuSyo bAhya kAraNe bahudhA maithunasaMjJopayukta che - X - X - alAbahavanA vicAramAM sauthI thoDAM bhayasaMjJAvALA che. tenAthI AhAsaMjJA, parigrahasaMjJA, maithunasaMjJA kALa uttarottara vadhu che mATe saMkhyAlagaNAM kahyA. maithunasaMjJA kALa sauthI vadhAre che. bAhya kAraNane AzrIne devo ghaNA bhAge parigrahasaMjJA upayogavALA hoya che. kemake parigraha saMjJAnA upayogamAM kAraNabhUta maNi, suvarNa, ratnAdi haMmezA teonI pAse hoya che. saMtati bhAvathI teo cAre saMjJAvALA hoya che. alAbahatvanA vicAramAM sauthI thoDAM AhArasaMjJopayukta che, kemake AhArecchA virahakALa atyaMta ghaNo hoya che. tenAthI bhayasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. kemake te ghaNAM jIvone ghaNo kALa hoya che. tenAthI maiyunasaMjJAnA upayogavALA saMkhyAmaNAM che, tenAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyA gaNAM che. * * 8|-|-|354,355 che. bhayasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM, maithunasaMjJopayuta saMkhyAtaguNA, parigraha saMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. * vivecana-354,355 : saMjJAo keTalI kahI che ? saMjJA eTale Abhoga athavA jenA vaDe 'A jIva che' ema oLakhAya te saMjJA. baMne vyutpattimAM vedanIya ane mohanIyanA udayane Azrita ane jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA karmanA kSayopazamane Azrita vicitra AhArAdi prApta karavAnI kriyA te saMjJA kahevAya, je vizeSaNa bhedathI daza prakAre che, tenA nAma AhAra saMjJA Adi bhagavaMte kahna che. 1-AhAra saMjJA-sudhA vedanIyanA udayathI kavalAdi AhAra mATe tevA pudgalo grahaNa karavAnI kriyA. kemake tenA upayogarUpa che. je vaDe jIva oLakhAya te saMjJA, AhAragrahaNakriyAthI jIva oLakhAya che. 2-bhayasaMjJA-bhaya mohanIyanA udayathI bhayabhIta prANInA mukhavikArAdi kriyA 3-puruSavedanA udayathI maithunane mATe strIdarzanAdi kiyA te maithuna saMjJA. 4-parigraha saMjJA-lobhanA udayathI saMsAranA pradhAna kAraNarUpa rAgapUrvaka sacita-ayita dravya grahaNa karavAnI kriyA. pa-kousaMjJA-kodha vedanIyanA udayathI krodhAveza garbhita purapanA mukhAdinI kriyA. 6-mAnasaMjJA-mAnanA udayathI je gavadi pariNAma. 9-mAyAsaMjJA-mAyAvedanIyathI azubha saMkleza vaDe asatyabhASaNAdi kriyA. 8-lobhasaMjJA-lobhavedanIya udayathI, lAlasA vaDe sacetana acetana dravyanI IcchA. 9-oghasaMjJA-matijJAnAvaraNa karma kSayopazamathI sAmAnya avabodha kriyA. 10lokasaMjJA-tenA vizeSAvanodhanI kriyA. e rIte darzanopayoga te ousaMjJA, jJAnopayoga te lokasaMjJA. bIjA kahe che - sAmAnya pravRtti te oghasaMjJA, loka tyAjya pravRtti te lokasaMjJA. A vyAkhyA paMcendriyane AzrIne kahI, ekendriyane te avyakta hoya. matra - bAhulyavAcI che. kAraNa zabdathI bAhya kAraNa levuM arthAtu bAhya kAraNathI nairayiko bahudhA bhayasaMjJAvALA hoya. * * * * * saMtatibhAva-AMtara anubhava bhAva, te satatapaNe hovAthI saMtati bhAvane AzrIne kahevAya che. tenA vaDe teo cAre saMjJAvALA hoya che. nairayikomAM sauthI thoDAM maithuna saMjJopayukta kahyA, kemake teo cAnA nimiSa mAtra kALa sukhI nathI. paNa niraMtara du:khI che * x * mATe temane maithunecchA hotI nathI. koI kALe thAya to paNa thoDo kALa hoya che. tenAthI saMkhyAtapaNAM AhAra saMjJopayukta kahyA, kemake ghaNAM du:khI prANIne ghaNAM kALa sudhI AhAranI IcchA thatI hovAthI. tenAthI parigrahasaMjJopayukta saMkhyAlagaNAM che. kemake AhArecchA zarIra mATe hoya paNa parigrahecchA zarIra tathA bIjI zaAdi vastu vize hoya. tenAthI bhayasaMjJopayukta sakhyAtagaNAM hoya che, kemake nairayikone cotarapha maraNAMta bhaya hoya che. tiryaya paMcendriyo paNa bAhya kAraNathI bahudhA AhAra saMjJA upayukta hoya muni dIparatnasAgare karelA pada-8-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9-I-/356,353 che pada-9-"yoni" jI. - X - X - X - e pramANe AThamuM pada kahyuM, have navamuM kahe che. teno saMbaMdha A che - pada9mAM jIvonA saMjJA pariNAmo kahyA. have temanI ja yonimAM pratipAdita kare che. tenuM Adi sUtra A che - * sUtra-356,353 - yoni keTalA bheTe che? traNa bheTe - zIta, uSNa, zItoSNa. [35] bhagavanA nairasikone zuM zItayoni hoya, uzayoni hoya ke zItoSNuyoni ? gautama / zIta ane uSNa yoni hoya, zItoSNa na hoya... bhagavAna ! asukumArone kaI yoni hoya ? zItoSaNa yoni hoya, zIta ane uNa na hoya. e pramANe svanitakumAra sudhI gaNavuM. pRvIkAyikane kaI yoni hoya ? traNe yoni hoya. e pramANe adhu, vAyu, vanaspati, vikasendriyo kahevA. teukAcikane uNa yoni hoya, zIta ke zItoSNa na hoya. bhagavana! paMcendriya tiryaMcayonikane kaI yoni hoya? gautama! traNe yoni hoya. saMmarhima paMce tiyarane paNa temaja che. garbhaja paMcendriya tirAne ? zIta ke uNa na hoya, zItoSaNa hoya. bhagavAna ! manuSyane zIta, uSNa ke zItoSNa yoni hoya ? gautama ! traNe hoya. saMmUrchAima manuSyane paNa A traNe hoya. garbhaja manuSyane zIta, uNa ke zItoSNa yoni hoya? zIta ke uSNa yoni na hoya, he gautama! temane zItoSNuyoni hoya. bhagavAna ! vyaMtara devone ? zIta ke uSNa yoni na hoya, zItoSNa yoni hoya. jyotiSa ane vaimAnikane paNa emaja che. bhagavana ! A zIta yonika, uSNa yonika, zItoSaNa yonika, ayonikomAM koNa konAthI A5, bahu, tuca ke vizeSa che ? sauthI thoDAM jIvo zItoSaNayonika, uNayonika asaMkhyAtagaNAM, tethI ayonika anaMtagaNA, tethI zItayonika anaMtagaNAM che. * vivecana-356,353 - yoni - jamAM taijasa kArpaNa zarIrI jIvo audAkiAdi zarIra yogya pudgala skaMdha samudAya sAthe mizra thAya te yoni-utpattisthAna, yoni traNa prakAre - (1) tA - zIta sparza pariNAmA, (2) rUT - uNa sparza pariNAmA, (3) to 'T - ubhaya pariNAma. temAM nairacikone zIta ane uSNa che. temAM pahelI traNa narakamAM rayikone upajavAnA kSetro, badhAM zIta sparzanA pariNAmavALA che ane kSetra sivAyanuM badhuM uNa sparza pariNAmI che. tethI tyAMnA zItayonika nairayiko uNa vedanA anubhave che. cothI narakamAM ghaNAM kSetra zIta pariNAmI, thoDAM uSNa pariNAmI che. je pradTAdimAM upapAta 38 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kSetra zIta sparza pariNAmI che, tyAM bAkInuM uNa sparza pariNAmI che. jyAM uNa sparza pariNAmI upapAta kSetra che, tyAM bAkInuM zIta che. pAMcamI narakamAM ghaNAM upapAtakSetra uNa sparzanA pariNAmavALA ane thoDAM thotra zItasparza pariNAmI che. temAM badhuM cothI nakathI viparIta kahevuM - X - X - chaThThI ane sAtamI narakamAM badhAM upapAta kSetro uSNa sparza pariNAmI che. bAkInuM badhuM zItasparza pariNAmavALuM che. tethI uNayonika nAsko zItavedanA anubhave che. | bhavanavAsI, garbhaja paMcendriya tiryaMca, garbhajamanuSya, vyaMtara, jyotika, vaimAnikonA upapAtakSetro ubhaya sparzavALA che tethI temanI yoni ubhaya svabhAvavALI che. akAyika sivAyanA badhAM ekendriyo, vikasendriyo, saMmUrNima tiryaMca paMcendriyo, saMmUrNima manuSyonA upapAta sthAno zIta, uSNa ane ubhaya sparzavALA paNa hoya, teonI traNe prakAre yoni che. teukAyika uNayonika che ane (kAyiko pratyakSa zItayonivALA jaNAya che.] alAbadutva vicAraNAmAM - sauthI thoDAM zItoSNuyonika jIvo che, kemake bhavanavAsI, garbhaja tiryacapaMce garbhaja manuSya, vyaMtara, jayotika, vaimAnikonI A yoni che. tethI saMkhyAlagaNAM uNayonika che, kemake teukAyiko, ghaNAM naiyiko, keTalAMka prI-pANI-vAya-pratyeka vanaspati uNayotika che. yonirahita tethI anaMtagaNA che, kemake siddho anaMta che. tenAthI zItayonika anaMtagaNA che, kemake badhAM anaMtakAyiko zItayonika che. * x - have bIjA prakAre yoninuM pratipAdana kare che - * sUtra-358 : bhagavana! yoni keTalA bhede che ? gautama! traNa bhede - sacita acita, mizayoni bhagavanA nairayikonI yoni citta, acitta ke mizra che? gautama acita yoni che, sacita ke mIzra nathI. asurakumAronI yoni sacita, citta, mitra che ? acitta yoni che, sacita ke mizra yoni nathI. ema nitakumAra sudhI jANatuM. bhagavana | pRedIkAyikanI yoni sacitta, acitta, mitra che ? gautama ! traNe yoni che. e pramANe caurindriya sudhI jANavuM. saMmUrchAima paMce tici ane saMmUrNima manuSyonI ema ja che. garbhaja pAMcetici ane garbhaja manuSyonI sacitta ke acitta nahIM paNa mizrayoni che. vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikonI asurakumAravat che. bhagavana! A sacitayonika, acitayonika, mizvayonika ane ayonika jIvomAM koNa konAthI atyAdi che ? sauthI thoDA jIvo nizcayonika che, acittayonika asaMkhyAtagA, ayonika anaMtaNuNA tenAthI sacittayonika anaMtagaNo che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-I-/358 40 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra aMdanuM svarUpa jaNAtuM nathI, bahAra udavRddhayAdi dekhAya che. alAbahatvamAM mizrayonika thoDAM che, kemake garbhaja thoDAM che, vivRta yonika asaMkhyAtapaNAM che, temAM vizlendriya ane saMmUrNima paMce che. siddho-ayonika asaMkhyAtagaNAM che, saMvRttayonika anaMtagaNo che kemake vanaspatikAya che. have manuSya yoni kahe che - * sUjha-360 - bhagavana! yoni keTalA bhede che? traNa bhede - kuad, zaMkhAvarta, vazIba. kumavyoni uttamapuraSonI mAtAnI che, temAM uttamapuro garbhamAM Ave che. te - arahaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva. zaMkhAvata yoni sI . rananI che, ghaNAM jIvo ane pugalo temAM Ave che ane garbhaSe upaje che. deNIbAyoni sAmAnya manuSyanI che. temAM sAmAnya manuSyo garbhamAM Ave che. * vivecana-360 : kUrmonnatA - kAcabAnI pITha jevI uMcI. zaMkhAvata-izaMkhanI jema AvartavALI vaMzIpanA-vAMsanA pAMdaDAnA AkAravALI. bAkI sugama che. vizeSa A * zaMkhAvata' yonimAM ghaNAM jIvo ane jIva sAthe saMbaMdhita pudgalo Ave che, garbhapaNe upaje che. sAmAnyathI vava - vRddhi pAme che. vizeSathI upayayane pAme che. paNa ati prabaLa kAmAgninA paritApa vaDe nAza thavAthI garbhanI nipatti na thAya. * vivecana-358 : vatta - jIva pradeza saMbaddha, vatta - sarvathA jIvarahita, mizra * jIva vipamukta-avipamukta svarUpa. temAM nairayikonuM je upapAtotra che te koIpaNa jIve zarIrarUpe grahaNa karela nathI, mATe temanI acitta yoni che. jo ke sUkSma ekendriyo sarva lokavyApI che, to paNa tenA Atmapadezo sAthe upapAta sthAnanA pudgalo paraspara abhedAtmaka saMbaMdhavALA nathI. mATe tenI acita yoni che. e pramANe bhavanapati Adi cArenI acitayoni jANavI. pRthvIthI saMmUrNima manuSyaparyanta jIvonuM upapAtotra anya jIvoe grahaNa karela che, kvacit grahaNa karela hotuM nathI, ubhaya svabhAvavALuM hoya che. mATe temane traNa prakAre yoni che. garbhajonI utpatti sthAne acetana zuka ane zoNitanA pudgalothI mizrayoni che. - alAbadutvanA vicAramAM sauthI thoDAM jIvo mizrayonika che, kemake garbhajonI mizrayoni che, acitayonika asaMkhyAtagaNAM che, kemake nArako, devo, keTalAMka ekendriya, vikasendriya, saMmUrNima tiryaMca ane manuSyonI acita yoni che. ayonikasiddho anaMta gaNAM che, sacitta yonika anaMtagaNo che, nigodo sacitta che. pharI paNa prakAramaMtarathI yoninuM pratipAdana kare che - * sUtra-359 - bhagavAna ! keTalA bheTa yoni che ? gautamAM traNa bhede - saMvRtta, vivRtta, saMvRttavivRtta yoni bhagavanA nairayikonI yoni saMvRtta, vivRtta ke saMvRttavivRtta che ? saMvRtta yoni che, vivRtta ke mizra nahIM e pramANe vanaspatikAyika sudhI kahevuM. beIndriyo vize prachA - gautama! vivRtayoni che, saMskRta ke mizra nathI. e rIte cAva caurindriya kahevuM. saMmUrNima paMce tiryaMca ane saMmU manuSyone temaja che. garbhaja potiryaMca ane manuSyone saMvRtAvivRtta yoni che, saMvRtta ke vivRtta nahIM. vyaMtara-jyotika-vaimAnika nairayikavatu jANavA. bhagavAna ! A saMvRtta, vivRta, saMvRttavivRtta yonika tathA ayonikomAM koNa konAthI aAdi che ? sauthI thoDAM jIvo saMvRtta-vivRtta yonika che, vivRttayonika asaMkhyAtagaNAM, ayonika anaMtagaNA, saMvRttayonika anaMtagaNa che. * vivecana-356 : nAkonI saMvRta yoni che, kemake nAkonI utpattinA sthAnarUpa nakanikUTo baMdha karelA gavAkSa jevA che, temAM utpanna thayela tairayiko vRddhi pAmatAM, tenI aMdarathI bahAra paDe che. zItathI uNa ane uSaNathI zItamAM paDe che. bhavanapatyAdi cAre devonI saMvata yoni che, kemake devadAyathI DhaMkAyela devazayyAmAM utpanna thAya che. - 4 - ekendriyo paNa saMvRtayonika che, kemake temanI yoni spaSTa jaNAtI nathI. beIndriyathI caurindriya, saMmarNima tiryaMca paMce saMmarNima manuSyonI vivRttayoni che. kemake jaLAzayAdi utpatti sthAna spaSTa che. garbhajonI saMvRttavivRta yoni che. kemake garbhanuM | muni dIparatnasAgare karela pada-9no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/-/361 42 8 pada-10-"caramAgarama" che. - X - X - X - X - 7 navamAM padanI vyAkhyA karI, have dazamuM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada navamAM jIvonI yoni kahI. ahIM prANIonuM upapAtoga ratnaprabhAdi che, te carama, acarama vibhAgathI kahe che - * sUtra-361 - bhagavana pRvIo keTalI kahI che? gautama! ATha- ratanapabhA, zarkarApabhA, vAlukApabhA, paMkAbhA, dhUmapabhA, tamAbhA, tamatamapabhA, ISatAmArA. bhagavana ! ratanapabhA pRthvI zuM carama, acarama, caramo, acaramo, caramAMtapadezarUpa, acaramAMtapadezarUpa che ? gautama! te carama, acarama, caro, acaramo, caramAMtapadeza, ayamAMtapadeza nathI. niyamA acarama, caramorUpa, caramAMta pradezarUpa, acaramAMta pradezarUpa che. e pramANe adhaHsaptamI pRthvI sudhI jANavuM. saudharmathI anuttara sudhI, tathA ISAmArAmAM, tathA loka ane loka saMbaMdhe ema ja samajavuM. * vivecana-361 - sUNa sugama che. paraMtu ISatu prAgabhArA 4pa-lAkha yojana lAMbI, pahoLI zuddha phaTikanA jevI siddhazilA pRthvI che. varama - paryata vartI, te caramapaNuM ApekSika che. jema pUrvazarIra apekSAthI carama zarIra kahevAya che. sarvarama - apAMta ke madhyavartI. te paNa caramanI apekSAe hovAthI sApekSa che. jemake tathAvidha ane zarIranI apekSAe madhya zarIra te acarama zarIra che. A rIte cama, acarama saMbaMdhI eka vacanAMtanI jema bahuvacanAMta prazna karavo. caramo, acaramo. A cAra praznasUtro tathAvidha ekavapariNAmI dravya saMbaMdhe karyA. have pradezone AzrIne be prazna - caramarUpa ane aMte rahela hovAthI antavartI khaMDo caramAMto kahe che, tenA pradezo te caramAMta pradezo. aMte na hoya te acarama-madhyavartI khaMDa te ayaramAMta, temAMnA pradezo te acaramAMta pradezo. e pramANe cha prazno karyA, have bhagavaMta teno uttara Ape che gautama! ratnaprabhA pRthvI carama nathI, kemake caramapaNe bIjI vastunI apekSAthI che. A ja kAraNathI acarama paNa nathI kemake acaramapaNuM paNa anya vastunI apekSAthI che. arthAt ranapabhA pRthvI carama nathI. tema madhyavartI paNa nathI, kemake carama-acaramava baMne anya vastunI apekSA che. * x * A kAraNathI ghara mAIna * bahuvacanAMta caramo paNa nathI kemake apekSA yogya vastunA abhAve tevo vyavahAra ja asaMbhava che. * x * e pramANe bahuvacanAMta acama bhaMgano paNa niSedha karavo * x* temaja caramAM pradeza ane ayaramAMta pradeza paNa nathI. kemake pUrvokta yukitathI caramava-acaramavano asaMbhava hovAthI tenA pradezonI kalpanA paNa asaMbhava che. to pachI ratnaprabhA kevI che ? te avazya ekavayanAMta acarama ane bahuvacanAMta caramarUpa che. arthAta jo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 rApabhAne akhaMDarUpe vivakSA karIne pUchIe to pUrvokta bhaMgomAMthI eka paNa bhaMgarUpe vyavahAra thato nathI. paNa jo te asaMkhyAtapadezAvagADha hovAthI aneka avayavonA vibhAgarUpe vivakSA karIe to pUrvokta uttarano viSaya thAya che. te A rIte - ratnaprabhA pRthvI A prakAre rahelI che, tenA prAMta bhAge rahela lokAMtanikUTarUpa khaMDo che te pratyeka tathAvidha viziSTa ekarUpa pariNAma vaDe pariNata che, mATe bahuvacanacaramorUpa che, prAMta bhAganA khaMDo sivAyanA madhyabhAgamAM ratnaprabhAno moTo khaMDa che, te talAvidha ekarUpa pariNAmI hovAthI tenI ekape vivakSA karI che, mATe ayaramarUpa che. A raprabhAnA madhyavartI khaMDa ane prAMta bhAganA khaMDo ubhayanA samudAyarUpa che, ema na hoya to ratnaprabhAnA abhAvano prasaMga Ave. e pramANe avayava ane avayavIrUpa vicAratA acarama ane caramorUpa ema akhaMDa eka utaranA viSayarUpe ratnaprabhAne kahI. have pradezarUpe vicArIe to - caramAMta pradezo ane cAcaramAMta pradezo rUpa che. te A rIte * bahAranA khaMDomAM rahelA pradezo, caramAMta pradezo, madhya eka khaMDamAM rahelA pradezo te acaramAMta pradezo che. anya AcAryo kahe che - taLAvidha praviSTa ItaprAMta eka prAdezika zreNipaTalarUpa, madhyabhAga te acarama. to paNa yogya che. yathokta svarUpa prAMta bhAganI eka zreNinA samudAyamAM rahela pradezo, caramAMta pradezo ane madhya bhAgamAM rahelA ayamAMtapradezo kahevAya che, x * x* A pramANe sAtamI naska pRthvI sudhI jANavuM. ratanapabhA pRthvI mAphaka saudhamiida anuttara vimAna paryanta vimAno, ISa prAbhAi, ane loka saMbaMdhe jANavuM. sUtrapATha sugama che te vicArI levo * * * * * have ratnaprabhAdimAM pratyeka caramAgaramAdinuM alAbadutva * sUtra-363,363 : [36] bhagavat ! A ranapabhAnA carama, carama, caramAMta pradezo ane acamAMta pradezomAM dravyathi, pradezArtha ane dravyApadezArtharUpe koNa konAthI abha, baha, tulya ke vizeSa che? gautama! sauthI thoDo A ratanapabhAM pRthvIno dravyApaNe eka cama che, tethI caramo asaMkhyAtapaNAM che. acarama ane caramo baMne vizeSAdhika che. pradezArthathI sauthI thoDAM A ranapabhA pRthvInA camata pradezo che. acaramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che, caramAMta ane AcaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. dravyothapadezArthapaNe sauthI thoDAM A ranapabhApRthvIno dvavyApaNe eka acama che, yaramo asaMkhyAtaNAM che, ayarama ane camo baMne vizeSAdhika che, caramAMtapadezo asaMkhyAtagawAM, acaramAMtapadezo asaMkhyAtagaNAM, caramAMta ane asaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. e pramANe adhaHsaptamI sudhI, saudharma yAvatu lokamAM paNa emaja che. bhagavanA alokanA acarama, carama, caramAMtapadeza ane acaramAMta pradezomAM dvavyApe, pradezAtharUpe, dvavyA-udezAtharUpe koNa konAthI atyAdi che ? sauthI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ www . 1/-I-IB62,363 thoDo alokano dravyApaNe eka acarama che, caramo asaMkhyAtapaNAM che, acama ane caramo maLIne vizeSAvika che. pradezArthapaNe sauthI thoDAM alokanA caramAMta pradezo che, ayamAMta pradezo anaMtagaNa che, camata ane acaramAMd pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravyApadezArthapaNe sauthI thoDo alokano eka acama che, caramo asaMkhyAtapaNAM che, acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che, caramAMtapadezo asaMkhyAtapaNAM che, acaramAMta pradezo anaMtagamAM che, cazmAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. loka ane alokanA acama, caramo, caramatipadezo, acaramAMta pradezo dvavyApaNe, pradezArthapaNe, dravyApadezArthapaNe koNa konAthI aAdi che ? sauthI thoDo loka, alokano prabhArtharUpe eka acarama, lokano caramo asaMkhyAtagaNAM, alokanA caramo vizeSAdhika che. loka ane alokano carama, caramo maLIne vizeSAdhika che. pradezArthapaNe sauthI thoDAM lokanA camatapadezo che, alokanA caramAMta pradezo vizeSAdhika che, lokanA acaramAMtapadezo asaMkhyAtagaNAM che, alokanA acaramAMtapadezo anaMtagaNAM che, loka ane lokanA camata pradezo ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravyApadezA sauthI thoDo loka ane alokano dravyApe eka eka asarama, lokanA camo asaMkhyAtapaNAM, alokanA camo viroSAdhika, loka ane alokanA acarama ane cao maLIne vizeSAdhika, lokanA caramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM, alokanA acaramAMta pradezo anaMtagaI che, loka ane AlokanA caramAMta ane AcaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che, tenAthI sarva dravyo vizeSAdhika, tethI sarve pradezo anatagaNA, tethI sarve paryAyo anaMtagaNAM che. * vivecana-359,360 : praznasUtra sugama che. uttara sUtramAM sauthI thoDo dravyArthapaNe A ranapabhAno acaramakhaMDa che. kemake te eka che. - X - X - tavAvidha eka skaMdhanA pariNAmathI pariNata mATe te eka che, tethI sauthI aA che. tenAthI caramakhaMDo asaMkhyAtapaNAM che, kemake te asaMkhyAtA che. - x + acaramakhaMDa ane caramakhaMDo maLIne vizeSAdhika che, kemake je acaramakhaMDa, caramadravyomAM nAMkhIe eTale caramakhaMDothI eka saMkhyAta adhika thAya che. - * * pradezArtharUpe vicAratAM sauthI thoDAM caramAMta pradezo che, kemake caramakhaMDo, madhyakhaMDo karatAM sUmo che. - x- tenAthI acaramapadezo asaMkhyAtapaNAM che kemake acaramakhaMDa eka che, to paNa caramakhaMDanA samudAyanI apekSAe kSetrathI asaMkhyAtaguNa che. acaramAMta pradezo karatAM caramAMta pradezo ane ayamAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che, kemake ahIM caramAMtapadezo acaramAMta pradezonI apekSAthI asaMkhyAta bhAga pramANa che ItyAdi - 4 - dravyarthapadezArthanA vicAramAM caramakhaMDo karatAM acarama khaMDa ane caramakhaMDo 44 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra maLIne vizeSAdhika che. tenAthI caramAMta pradezo asaMkhyAtagaNAM che, - x * x * tethI acaramAMta pradezo asaMkhyAtapaNAM che. tenAthI carama ane AcaramanA pradezo maLIne asaMkhyAtagaNAM che. - alokasUtramAM pradezArthapaNe sauthI thoDAM alokanA caramAMtapadezo che, kemake lokanikaTomAM temano aMta hoya che. acaramAMta pradezo tenAthI anaMtagaNAM che, kemake aloka anaMta che. tenAthI samudita caramAMta-ayaramAMtapadezo vizeSAdhika che * x - 4 - loka ane alokanA samudAya vize praznasUtra - sugama che. teno uttara Ape che. loka ane alokano eka eka acarama khaMDa, eka hovAthI sauthI 5 che. tenAthI lokanA caramakhaMDadravyo asaMkhyAtagaNAM che, kemake te asaMkhyAtA che. tenAthI alokanA caramo vizeSAdhika che. - x * x *x - alokanA caramakhaMDothI loka ane alokanA acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che. * * * * * * * pradezArNapaNe sauthI thoDAM lokanA caramAMtapadezo che. -x- tenAthI ayaramAMtapadezo asaMkhyAtapaNAM che. kemake kSetra atizaya ghaNuM che, tethI tenA pradezo paNa ghaNAM-ghaNAM che. tenAthI alokanA acaramAMtapradezo anaMtagaNAM che. kemake kSetra anaMtaguNa che. tenAthI paNa lokanA caramAMtapadezo, acaramAMtapradezo tathA alokanA caramAMtapradezo ane acamAMtapradezo maLIne vizeSAdhika che. * x * x* A rIte dravyArtha pradezArthanuM sUtra svayaM vicAravuM paNa lokAlokanA garamAgarama khaMDothI lokanA caramAM pradezo asaMkhyAtapaNAM che, * * * * * * * tenAthI sarva dravyo vizeSAdhika che. kemake anaMtAnaMta jIvo, paramANuthI anaMta paramANu sudhInA pratyeka anaMta skaMdho bhinnabhinna dravarU5 che. tenAthI sarva pradezo anaMtagaNAM che, tenAthI sarve paryAyo anaMtagaNAM che, kemake dareka pradeze sva ane para paryAyo anaMta che. have paramANu Adino vicAra kare che - * sUtra-364 thI 391 - [36] bhagavana / paramANu yugala zuM carama, acarama, avakatavya, camo, acaramo, avakatavyo che? athavA carama ane carama che ? athavA carama ane acaramo che ? athavA caramo ane acarama che ? athavA camo ane acaramo che ? pahelI caturbhagI. athavA casma ane avakatavya che? athavA carama ane avakatavyo che ? athavA camo ane avakatavya che ? athavA caramo ane avakatavyo che ? A bIjI caturbhagI. athavA ArAma ane avaktavya, athavA acarama ane Avakatavyo athavA acaramo ane vakatavya, athavA Acaramo ane avakatavyo che ? A bIjI caturthI che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-I-I 64 thI 301 45 athavA carama, acarama, avaktavya che, athavA cazma, acarama, avAvyo che athavA cazma, acaramo, avakatavya che, athavA carama, acaramo, vaktavyo che athavA caramo, acarama, avaktavya che athavA caramo, acazma, avakatavyo che athavA caramo, acaramo, avakatavya che athavA caramo, Acaramo, avakatavyo che ? 26 bhaMgo thayA. gautama paramANu yugala carama nathI, acarama nathI, paNa avazya vakatavya che. bAkInA bhAgano niSedha karavo. [36] bhagavat ! dvipadezI kaMdhano prazna - gautama ! te kadAca carama hoya, acarama na hoya, kadAca avakatavya hoya, bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavana thipadezI kaMdAnI pRcchA - gautama! kadAca te carma hoya, acama na hoya, kadAca avaktavya hoya, caramo, acaramo ke avaktavyo na hoya. carama ane acarama na hoya, carama ane Acaramo na hoya, kadAca caramo ane garama hoya, caramo ane acarama na hoya, kadAca carama ane avakatavya hoya. bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavAna ! catuudezika skaMdhanI pRcchA. te kadAca carama hoya, acarama na hoya, kadAca avaktavya hoya, camo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, carama ane acama na hoya, carma ane acaro na hoya, kadAca caramo ane carama hoya, kadAca caramo ane Acaramo hoya, kadAca cama ane avaktavya hoya, kadAca carama ane avakatavyo hoya, caramo ane Avakatavya na hoya, camo ane avakatavyo na hoya, acarama ane avakatavya na hoya, acarama ane avakatavyo na hoya, acaramo ane avaktavya na hoya, acaro ane avakatavyo na hoya, carama-acarama-vaktavya na hoya, carama-acaramaavakatavyo na hoya, carama-acaramo-avaktavya na hoya, cama-acoavaktavyo na hoya, caramo-acarama-vaktavya na hoya. bAkInA bhAMgAno niSedha karavo. bhagavana / paMcapadezI kaMdhanI pRcchA - kadAca cama hoya, acama na hoya, kadAca avakatavya hoya, caramo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, carama ane acarama hoya, carama ane Acaramo na hoya, kadAca camo ane acarama hoya, kadAya caramo ane acaramo hoya, kadAca carama ane vaktavya hoya, kadAca carama ane avaktavyo hoya, kadAca caramo ane avakatavya hoya, caramo-avakatavyo na hoya, acarama-Avakatavya na hoya, acaramaavakatavyo na hoya, acaramo-avaktavya na hoya, acaramo-Avakatavyo na hoya, carama-acarama-avaktavya na hoya, carama-acarama-avaktavyo na hoya, carama-acaramo-avakatavya na hoya, carama-Acaramo-avakatavyo na hoya, kadAca prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra camo-Acarama-Avakatavya hoya, kadAca caramo-Acarama-Avakatavyo hoya, kadAca caramo-acaramo-avaktavya hoya, camo-acaramo-avaktavyo na hoya. bhagavana / chapadezika skaMdhanI pRcchA - te kadAca yama hoya, yama na hoya, kadAca avakatavya hoya, caramo na hoya, acaramo na hoya, Avakatavyo na hoya, kadAca cama - acarama hoya, kadAca camo-acaramo hoya, kadAca caramaavaktavya hoya, kadAca carama-avakatavyo hoya, kadAca caramo-avakatavya hoya kadAca caro-vakatavyo hoya, acarama-avakatavya na hoya, acarama-vakatavyo na hoya, acaramo-avakatavya na hoya, acaramo-avaktavyo na hoya, kadAca carama-acarama-avakatavya hoya, carama-acarama-avakatavyo na hoya, caramaacaramo-avakatavya na hoya, cara-acaramo-avakatavyo na hoya, caramo-acaramaavakatavya hoya, kadAca caramo-Acarama, avakatavyo hoya, kadAca caramo-acaroavaktavya hoya, kadAca camo-ajamo-avaktavyo hoya. bhagavana ! sAta pradezI kaMdhano prakha-kadAca carama hoya, acarasma na hoya, kadAya vakatavya hoya caramo na hoya, acaramo na hoya, avakatavyo na hoya, kadAca garamAgarama hoya, kadAca carama-acaramo hoya, kadAca caramo cama hoya, kadAya caramo-acaramo hoya, kadAya carama-avakatavya hoya kadAca cara-avakatavyo hoya, kadAca caramo-vaktavya hoya, kadAca camo-avakatavyo hoya, acarama-avakatavya na hoya, acarama-avaktavyo na hoya, acaramoavakatavya na hoya, acaramoavakato na hoya, kadAca cazma-Acarama-avakatvya hoya, kadAca carama-acarama-vaktavyo hoya, kadAca carama-ajamo-Avakatavya hoya, cama-acaramo-Avakatavyo na hoya, kadAca caramo, garama, vaktavya hoya, kadAca caramoacarama-avaktavyo hoya, kadAca caramo, acaramo, avakatavya hoya, kadAca gamoacaramo-avakatavyo hoya. bhagavAna ! ATha pradezI kaMdha saMbaMdhe pRcchA - gautama! ATha pradeza skaMdha kadAca yama hoya, acarama na hoya, kadAca avaktavya hoya, caro na hoya, acaramo na hoya, avaktavyo na hoya, kadAca carama-acazma hoya, kadAca cazmaayamo hoya, kadAca coacarama hoya, kadAca carama-Ayaramo hoya, kadAca cara-avakatavya hoya, kadAca carama-avaktavyo hoya, kadAca caramo-avakatavya hoya, kadAca camo-avakatavyo hoya, acarama-avaktavya na hoya, acaramoavakatavyo na hoya, acaramo-Avaktavyo na hoya, kadAca carama-acaramaavakatavya hoya, kadAca carama-acarama-Avakatavyo hoya, kadAca carama-acaramoavakatavya hoya, kadAca carama-ayamo-avatAvyo hoya, kadAca caramo-acaramoavaktavya hoya, kadAca caramo-acarama-Avaktavyo hoya, kadAca caramo-acoavakatavya hoya, kadAca caramo-caramo ane avaktavyo hoya.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-|/364 thI 371 AThapadezI skaMdha saMbaMdhe kahyuM tema saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradezI, anaMta pradezI pratyeka skaMdha saMbaMdhe kahevuM. [366] paramANumAM trIjo, dvipadezI skaMdhamAM pahelo ane trIjo, dezI skaMdhamAM pahelo trIjo navamo ane agiyAramo. - [367] - catuHpradezI skaMdhamAM pahelo, trIjo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo ane trevIsamo. [368] paMcapadezI skaMdhamAM bIjo, cotho, pAMcamo, chaThTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo, vIzamo, ekavIzamo ane bAvIzamo bhaMga choDI devo. [37] - sAta pradezI skaMdhamAM bIjo, cotho, pAMcamo, chaThTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo ane bAvIzamAM bhaMga sivAyanA bAkInA bhaMgo jANavA. [371] . bAkInA skaMdho vize bIjA-cothA-pAMcamA-chaThThA-paMdaramA-soLamAM-sattaramAM ane aDhAramAM bhAMgAne choDIne bAkInA bhAMgAo jANavA. * vivecana-364 thI 371 : [anuvAdanI noMdha - ahIM vRttikArazrIe ghaNuM vistRta vacana karela che, pUjya sAgarAnaMda sUrIzvarajIe saMpAdita karela temanI patamAM sthApanAnI AkRttio paNa ApI che. pUrNa-spaSTa khyAla meLavavA mATe vAyakoe mULa saMskRtavRttinI prata khAsa sAthe rAkhavI. ame ahIM anuvAdamAM saMkSepa paNa karyo che, AkRtio paNa choDI dIdhI che, kemake mAtra anuvAdathI A sUtranI samajavI saraLa nathI.] *ka paramANu pudgala-ItyAdi praznasUtramAM 26-bhaMgo che. te A rIte - carama, acarama, avaktavya e traNa pado che, temAMnA eka ekanA saMyoge ekavacananA traNa bhAMgA thAya. jemake - carama, acarama, avaktavya. bahuvacananA paNa traNa bhAMgA thAya che - caramo, acaramo, avaktavyo. badhAM maLIne eka saMyoganA cha bhaMgo thayA. have carama, acarama, avaktavya padanA traNa dvika saMyogo thAya che, jemake - (1) caramaacarama, carama-avaktavya, acarama-avaktavya. temAMnA eka eka dvikasaMyoganA cAra bhAMgAo thAya che temAM prathama dvikasaMyoganA A pramANe bhaMgo thAya - caramaacarama, carama-acaramo, caramo-acarama, caramo-acaramo. A pramANe bAkInA baMne bhaMganI caturbhUgIo kahevI. badhAM maLI dvika saMyoganA bAra bhaMgo thAya che. trikasaMyoganA ATha bhaMgo thAya che. kula 26-bhaMgo. paramANu pudgala carama nathI, kemake caramapaNuM bIjAnI apekSAe hoya, paNa apekSA rAkhavA yogya anya padArthanI vivakSA nathI. - 4 - vaLI paramANu avayava rahita hovAthI carama nathI, tema acarama paNa nathI. kemake avayava abhAve tenuM madhyapaNuM nathI, paNa avaktavya che, kemake carama-acarama vyavahAranuM kAraNa nathI. je zabda vaDe kahI zakAya te vaktavya, na kahI zakAya te avaktavya. bAkInA bhaMgono niSedha karavo, kemake paramANumAM teno asaMbhava che. dvipadezIskaMdha-praznasUtra pUrvavat jANavuM, teno uttara A pramANe - kadAca carama hoya, acarama na hoya, kadAca avaktavya hoya ItyAdi. jyAre dvipradezI saMdha prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 samazreNie rahelA be AkAzapradezamAM rahelA hoya, tyAre eka paramANu bIjA paramANunI apekSAe carama che, mATe kadAcita carama hoya. acarama hoto nathI, kemake sarva dravyonuM paNa kevaLa acaramapaNuM hotuM nathI. jyAre dvipradezI skaMdha eka AkAza pradezamAM rahe che, te tathAvidha ekatva pariNAmathI pariNata thayela hovAthI paramANu peThe carama ane acaramanA vyavahArane kAraNano abhAva hovAthI teno carama ke ayarama zabdathI vyavahAra karavo azakya che, mATe avaktavya che, te sivAyanA bhaMgono niSedha karavo. e saMbaMdhe AgaLa kahevAze ke - dvipradezI kaMdhamAM pahelo ane trIjo bhaMga hoya che, bAkInA bhAMgAo asaMbhava hovAthI niSedha yogya che. tripradezI kaMdhamAM - kadAca carama hoya ItyAdi. pridezI kaMdha jyAre samazreNIe rahelA be AkAzapradezamAM rahelo hoya che. tyAre te carama hoya che. - x - acaramapaNAno niSedha pUrvavat jANavo. kadAca avaktavya hoya. jyAre tripradezI skaMdha eka AkAzapradezamAM rahe che, tyAre paramANu mAphaka carama ke acaramanA vyavahAranuM kAraNa na hovAthI tene avaktavya kahyo. cothAthI AThamo bhaMga niSedhya che. kemake teno asaMbhava che. navamo bhaMga grahaNa karavo - kadAcit caramo ane acarama hoya. tethI - kadAcit be carama hoya ane eka acarama hoya. pridezIskaMdha samazreNie rahelA traNa AkAzapradezomAM rahe che tyAre Adi ane aMtano eka eka paramANu aMte hovAthI be paramANuo carama che, madhyano paramANu acarama che. dazamo bhaMga pratiSedhya che, kemake traNa pradeza hovAthI carama-acaramamAM bahuvacananuM kAraNa asaMbhava che. agiyAramo bhaMga grAhya che H- te A - kadAca carama ane avaktavya hoya. tripradezI kaMdha vizreNIe hoya tyAre be paramANu samazreNIe hovAthI dvipadezAvagADha - x - hovAthI carama che, eka vizreNImAM che, te avaktavya che. catuHpradezI skaMdha - bAkInA badhAM bhAMgAno pratiSedha karavo. te saMbaMdhe AgaLa kahevAze - tripadezI skaMdhamAM pahelo, trIjo, navamo, agiyAramo bhAMgo hoya che - * - - kadAca carama hoya ItyAdi. ahIM pahelo, trIjo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo ane tevIzamo e sAta bhAMgA grahaNa karavA. bAkInAno niSedha karavo. temAM pahelo bhaMga kadAcit carama hoya, jyAre catuHpradezI kaMdha samazreNie rahelA be AkAzapradezamAM A pramANe hoya tyAre carama bhaMga hoya che, tenuM caramapaNuM dvidezI skaMdha mAphaka vicAravuM. trIjo bhaMga 'kadAca avaktavya' hoya te A rIte - be paramANu carama ane eka acarama hoya. te A rIte - catuH pradezImAM traNa AkAzapradezamAM rahe, tyAre pahelA-chellA pradezamAM avagADha be paramANu carama ane madhyamAM che te acarama hoya. dazamo bhaMga - be carama ane be acarama, catuHpradezIskaMdha samazreNie rahela cAra AkAzapradezamAM sIdhA hoya tyAre AdinA ane aMtanA be pradeza carama ane madhyamanA be paramANu acarama hoya. agiyAramo catuHpradezImAM traNa bhaMga-kadAca carama ane avaktavya hoya. te A rIte -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1A-I-IB64 thI 331 AkAzapadezo samazreNie ane vizreNIe hoya, tyAre traNa paramANumAM be, dvipadezI skaMdha mAphaka carama hoya, eka vizreNIno avaktavya. bAramo bhaMga - eka carama ane be avaktavya, te A - be paramANu samazreNIe, be vizreNImAM hoya tyAre samazreNIvALA be dvipadezI DhaMdha mAphaka carama ane vizreNImAM rahelA baMne avaktavya che. tevIzamo bhaMga- be carama, eka acarama, eka avaktavya. kaI rIte ? samazreNIo traNa AkAzapradezamAM traNa paramANu, vizreNImAM rahela eka, temAM traNa paramANumAM Adino, aMtano eka eka ema be carama che, madhyama paramANu Ayarama, vizreNIno eka avaktavya hoya. - paMcapadezI DhaMdha- ahIM pahelo, trIja, sAtamo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo, teramo, tevIzamo, covIzamo, pacIsamo e agiyAra bhaMgo grahaNa karavA, bAkInAno pratiSedha karavo - x - temAM pahelo bhaMga - kadAca carama hoya, jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNIe rahelA be AkAzapradezamAM traNa paramANu ekamAM ane be paramANu bIjAmAM hoya, tyAre be pradezavALAne dvipadezI mAphaka caramabhaMga thAya che. bIjo avatAvya bhaMga che, te A rIte- jyAre paMcapadezI DhaMdha eka AkAza pradezamAM rahe tyAre paramANunI mAphaka avaktavya che. sAtamo bhaMga carama ane acarama, te A rIte - jyAre paMcapadezI dha pAMca AkAzapradezamAM traNa sAthe ane be alaga-alaga rahe tyAre paryAvartI cAra paramANuo eka skaMdha saMbaMdhI pariNAma vaDe pariNata hovAthI ane eka vaNadi hoya tyAre ekava vyavahArathI 'carama ane madhya pamANathI ayama kahevAya che. navamo bhaMgamAM-be carama ane aka acarama, te A rIte - temAM jayAre paMca pradezI skaMdha samazreNie rahelAM traNa AkAzapradezamAM be-eka-be e rIte traNa bhAgamAM hoya tyAre pahelA ane chellA AkAzapradezamAM rahela be paramANu, te be carama ane madhyamano paramANu, te acarama kahevAya che. dazamo bhaMga- be carama ane be ayarama hoya. temAM jyAre paMcapadezI skaMdha samazreNie rahelA cAra AkAzapradezamAM hoya, temAM traNa AkAza pradezamAM traNa paramANu, cokamAM be paramANuo hoya tyAre pahelA ane chellA pradezamAM rahenAra che carama ema be paramANuo carama, madhyamAM rahelA be acarama kahevAya. agiyAramo bhaMga carama ane avakatavya hoya, te A rIte - jyAre paMya pradezAtmaka skaMdha samazreNi ane vizreNi rahelA traNa AkAzapadezomAM hoya te 'be-be-eka' e pramANe hoya, tyAre cAra paramANu be AkAza pradezamAM hovAthI dvipadezI DhaMdhanI mAphaka 'carama' ane eka vizreNimAM rahelA paramANu avaktavya hoya che. bAramo bhaMga-carama ane be avaktavya hoya. jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNimAM ke vizreNimAM rahelA cAra AkAzapradezamAM hoya temAM be samazreNimAM rahelA be AkAzapadezamAM be paramANu, eka vizreNimAM rahelA AkAzapradezamAM be paramANu dvipadezI DhaMghanI mAphaka carama 2i1/4 5o prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra ane vizreNimAM rahelA judA judA be paramANuo avaktavya che. teramo bhaMga- be carama ane eka avaktavya hoya. temAM jyAre paMcapadezAvagADha paMcapadezI DhaMdha pAMca AkAzapradezamAM be samazreNimAM upara be, nIce be, eka madhyamAM hoya tyAre dvipadezI kaMpanI mAphaka eka eka ema be cama ane eka avaktavya hoya che. tevIzamo bhaMga - be carama, acarama, avaktavya. te A pramANe - jyAre paMcapadezI DhaMdha samazreNi ane vizreNImAM rahelA cAra AkAzapradezamAM A pramANe che - samazreNie rahelA traNa AkAzapradezomAM pahelA AkAza pradezane vize eka paramANu, madhyamAM be paramANu, bIjAmAM eka, vizreNImAM cothA AkAzapadezamAM eka paramANu che. tyAre traNa AkAzapradezamAMnA Adi ane aMtanA ema be carama, madhyano acarama, vizreNIno avaktavya. covIzamo bhaMga - be carama, eka acarama, be avakatavya hoya te A pramANe - paMcapradezI DhaMdha samazreNI ane vizreNIcI rahelA pAMca AkAza pradezamAM hoya tyAre jo traNa AkAza pradezamAM traNa paramANu, vizreNImAM rahelA be paramANu hoya, tyAre traNa AkAzapradezamAMnA pahelA ane chellA pradezamAM rahenAra, te be carama, madhyamAM acarama, vizreNInA be te avaktavya che. pacIsamo bhaMga - be carama, be acarama, eka avaktavya. samazreNIe cAra AkAza pradezamAM cAra paramANu ane vizreNImAM eka AkAza pradezamAM eka paramANu hoya tyAre AdiaMtano eka-eka, te be carama, madhyavartI e acarama ane vizreNIno eka te avaktavya hoya. cha cha pradezIskaMdha-ahIM bIjo, pAMcamo, cho, paMdaramo, soLamo, sataramo, aDhAramo, vIzamo, ekavIsamo, bAvIzamo ema agiyAra bhAMgA choDI devA. bAkInA pramAdi bhAMgA ghaTatA hovAthI grahaNa karavA. jyAre cha pradezI DhaMdha samazreNiyo rahela be AkAzapradezamAM A pramANe rahe che - eka AkAza pradesamAM traNa, bIjAmAM traNa paramANuo. dvipadezI DhaMdha mAphaka carama bhaMga ghaTe che, bIjo acarama na ghaTe, kemake baMne tarapha caramarahita kevaLa acarama bhaMgano asaMbhava che. bIjo avaktavya bhaMga che - cha pradezIskaMdha eka AkAzapradezamAM rahe che, tyAre paramANu mAphaka teno carama ke acarama zabda vaDe vyavahAra karavo azakya hovAthI avakatavya che. cotho bhaMga-be carama, pAMcamo - be acarama, chaTho-be avakatavya, paMdaramo carama ane avaktavya, soLamo - eka ayama ane be avakatavya, sataramo-be acarama ane eka avaktavya, aDhAramo * be ayarama ane eka avaktavya - e sAta bhaMNo sAmAnyathI saMbhavatA ja nathI. sAtamo bhaMga - carama ane ayaramarUpa che, te A rIte- jayAre te cha pradezI skaMdha eka AkAzapradezane cotarapha vIMTIne rahela pAMca AkAza pradezamAM rahela hoya - temAM be paramANu madhyapradezamAM, bAkInA pradezomAM eka eka paramANu che, tyAre te cAra paramANuo eka madhya AkAza pradezavartI paramANunA saMbaMdhI pariNAma vaDe
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1A-I-/364 thI 31 52 pariNata thayela hovAthI ane eka-eka vaNadithI ekapaNAno vyavahAra thAya che, tethI 'carama' kahevAya che. vaccenA be paramANu ekava pariNAma vaDe pariNata hovAthI, acarama kahevAya che. AThamo bhaMga-gama ane be acarama hoya. temAM jyAre te ja chapradezI skaMdha eka AkAzapadezane cotarapha vIMTIne rahela ane eka adhika ema cha AkAza pradezamAM rahe che, tyAre aMte cotarapha vIMTIne rahelA cAra paramANu pUrvokta yuktithI * * * * * eka carama ane vaccenA be paramANu be acaramarUpa che, anya AcAryo kahe che paryAvartI cAra paramANu, bIjA AkAzapadezonuM aMtara hovAthI temAM ekapaNAno pariNAma thato nathI. tenA abhAve A AThamo bhaMga ghaTI na zake, tethI sUtramAM niSedha karela che. - jo chuM no artha chaThTha ane aTTa be pada prAkRta zailIthI gaNAya che. tenAthI chaTho ane AThamo be bhaMgo choDIne bIjA bhAMgA jANavA. jo Avo bhaMga hoya to A rIte jANavo - eka paramANune vIMTIne rahelA niraMtara je cAra paramANuo che, tevA prakAranA ekava pariNAmathI pariNata thayela hovAthI carama che. * x * vaLI je adhikanA madhyamAM rahela che, te madhyavartI ane aneka pariNAmI hovAthI vastutaH acarama chatAM pUrvokta hetuthI be acarama hoya evo bhaMga thAya che, mATe kaMI virodha nathI. tava kevalI gamya. navamo bhaMga- be cama ane eka acarama hoya. jyAre te ja cha pradezI skaMdha samazreNizI rahela traNa AkAzapadezamAM A rIte rahe ke - ekaika AkAzapradezamAM babbe paramANu hoya, Adi ane aMtanA paramANuthI eka-eka ema be carama thAya, madhyavartI te acarama. dazamo bhaMga- be cama, be acarama. te A rIte- jyAre te chapradezI skaMdha samazreNIthI cAra AkAzapradezamAM be-bbe-eka-eka e pramANe hoya, temAM pahelo ane chello paramANa ema be carama che, bIjA pradezamAM eka ayarama, bIjAmAM eka acarama ema be acaramo thAya. *** agiyAramo bhaMga-carama ane avaktavya. te A rIte - te ja cha pradezI DhaMdha samazreNi ane vizreNie rahela traNa AkAza pradezamAM A rIte hoya - pahelA pradezamAM be, samazreNImAM be, vizreNImAM che. tyAre dvipradezI mAphaka eka carama, vizreNIvALo eka avaktavya. bAramo bhaMga - eka carama ane be avaktavya hoya. cha pradeza skaMdhamAM baLe samazreNImAM, eka-eka vizreNImAM hoya che. tyAre pUrvavatu eka garama ane be avakatavya thAya. - * * teramo bhaMga - be carama ane eka avatala hoya. te ja chapradezI DhaMdha samazreNImAM rahelA be AkAzapadezamAM be paramANu, tenI nIce sama zreNIthI be paramANu, be zreNInA madhya bhAge alaga paNa samazreNIthI rahela be paramANu hoya tyAre * * * * * upara-nIce ekaika ema be caramo ane ekapradezamAM prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra avagADhamAM - x - eka avaktavyarUpa che. caudamo bhaMga - be carama ane be avaktavyarUpa hoya. temAM jyAre te chapradezamaskaMdha - x * upara samazreNImAM rahela be, nIce samazreNImAM rahela be, vizreNIe ekaika hoya tyAre upara-nIceno eka-eka ema be carama ane be avaktavya che. ogaNIzamo bhaMga - carama, acarama, avakatavya cha pradezI DhaMdhamAM madhya eka, cotarapha eka, vizreNImAM eka hoya tyAre pUrvokta yuktithI A bhaMga thAya. * * - vIzamo bhaMga - carama, acarama ane be avakatavyarUpa che, te saptapadezIne ja ghaTe che, cha pradezIne ghaTato nathI. ... ekavIsamo bhaMga - carama, be acarama, avakatavya rUpa che. A bhaMga paNa saptapadezIne ja ghaTe che. * * * bAvIzamo bhaMga - carama, be ayarama, be avaktavyarUpa che, te aTapadezI DhaMdhane ja ghaTe che. tethI A traNeno niSedha karyo. tevIzamo bhaMga- be carama, eka acarama, eka avakatavyarU5 che, te A rIte - jyAre cha pradezI DhaMdhamAM banne paramANu be AkAzapradezamAM, eka temanI samazreNImAM bIjA AkAzapradezamAM, eka vizreNIsthita AkAzapradezamAM hoya, tyAre * x * be paramANu carama, bIjA pradezamAM avagADha te acarama, vizreNIvALo avakatavya hoya. covIzamo bhaMga- be carama, eka acarama, be avaktavya. jyAre cha pradezI skaMdhamAM pAMca AkAzapradezamAM eka-eka-be samazreNIthI ane be vizreNIcI rahela hoya tyAre be cama, madhyamAM rahela eka acarama ane vizreNInA be avaktavya hoyaja che. - pacIzamo bhaMga - be carama, be acarama, eka avakatavya te A rIte che. pradezI DhaMdha- pAMca AkAzapadezamAM hoya, temAM eka-eka-eka-be samazreNIthI ane eka vizreNIthI hoya tyAre pahelo-chello eka-eka carama, madhyanA be ayarama, vizreNIno eka avaktavya che. chavIzamo bhaMga- carama, be ayarama, be avaktavya. cha pradezI DhaMdhamAM ekaeka-eka-eka ema cAra samazreNImAM ane be vizreNImAM hoya, tyAre pello-chello eka-eka ema be carama che, madhyanA be acarama che, vizreNInA be vaktavya che. saptapadezI skaMdha - x x * ahIM bIjo, cotho, pAMcamo, chaTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo ane bAvazamo e nava bhaMgo tyAjya che, bAkInA grAhya che. te AgaLa paNa kahevAze. - X - temAM bAvIzamo bhaMga che, te ATha pradezI DhaMdha vize ja ghaTe che, saptapadezImAM nahIM. tethI teno pratiSedha che, bAkImAM pUrvavatuM. ahIM pahelAMthI chavIza sudhInA 17maMgo cha pradezI DhaMghavatu jANavA. mAtra ziSyanA anugrahArthe tenI sthApanA ahIM dekhADela che. * * * * * [o ke ame AraMbhe lakhyA mujaba tene ahIM kahela nathI.)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10|-|-/364 thI 371 * have aSTapradezI kaMdha - praznasUtra pUrvavat jANavuM. uttara sUtra-ATha pradezI skaMdha kadAca carama hoya ItyAdi. ahIM bIjo, cotho, pAMcamo, cho, paMdaramo, soLamo, sattaramo ane aDhAramo e ATha bhaMgo tyAga karavA ane bAkInA grahaNa karavA. e saMbaMdhe AgaLa paNa saMgrahaNI gAthAmAM kahevAmAM Avaze. bAkInA bhaMgo saptapadezI skaMdha thakI bIjA aSTapradezI vagere badhAM skaMdhomAM jANavA. bIjA AcAryo e gAthAno uttarAddha A pramANe kahe che - e bhAMgAne varjIne, tethI AgaLanA bAkInA bhAMgA avasthita jANavA. 53 pahelAthI chavIza sudhInA aDhAra bhAMgAo vicAraNAthI ane sthApanAthI pUrvanI mAphaka vicAravA. paNa eka carama, be acarama ane be avaktavya - e prakArano bAvIzamo bhaMga sthApanA vaDe A pramANe che - ATha AkAzapradezamAM ATha ItyAdi. (prazna) dvipradezI kaMdhamAM be avaktavyarUpa chaTThA bhaMgano niSedha kema karo cho? kemake te yuktithI saMbhave che. te A pramANe - jyAre eka paramANu eka AkAzapradezamAM ane bIjo vizreNImAM rahelA bIjA AkAzapradezamAM hoya tyAre eka avaktavya ane bIjo paNa avaktavya ema be avaktavyarUpa chaThTho bhaMga saMbhave che. tripradezI kaMdhanA vicAramAM eka pradezamAM eka paramANu ane vizreNImAM rahelA bIjA pradezamAM be, ema catuHpradezI kaMdhanA vicAramAM pratyekamAM babbe paramANuo hoya. (samAdhAna) tamArI zaMkA barobara che, paNa jagamAM evA prakAranA pudgala dravyo nathI. ema A bhaMgonA pratiSedhathI jaNAya che. jema aSTapradezI bhAMgAnA pratiSedha karyo ane teonuM vidhAna karyu tema pratyeka saMkhyApradezI, asaMkhyAta pradezI kaMdhanA bhaMgo kahevA. te A rIte - sakhyAtapradezI Adi, pATha siddha che. paNa dareka sthaLe A vicAra jANavo - ekAdi AkAzapradezamAM aSTapradezI vagere kaMdho rahI zake che. mATe uparokta badhAM bhAMgA ghaTe che. (prazna) bhagavan! asaMkhyAtapradezI ane anaMtapradezI kaMdho eka AkAzapradezamAM kema rahI zake? [samAdhAna] tevA prakAranI zaktithI rahI zake. te A rIte - anaMtAnaMta dvipadezI skaMdho yAvat anaMtAnaMta saMkhyAtapradezI kaMdho, anaMtAnaMta asaMkhyAtapradezI kaMdho, anaMtAnaMta anaMtapradezI kaMdho che. loka badho maLIne paNa asaMkhyapradezAtmaka che. te badhAM skaMdho lokamAM ja rahelA che, tethI nizcaya thAya che ke eka AkAzapradezamAM ghaNAM paramANuo, ghaNAM dvipadezI yAvat anaMtapradezI skaMdho rahelA che. ahIM pUrvAcAryo dIvAnuM dRSTAMta kahe che, je vRttikAre noMdhela che. - x - Xx - have paramANu AdimAM je bhaMgo grAhya che, tene saMgraha karanAra saMgrahaNI gAthA kahe che, te pAThasiddha che. ahIM skaMdhonI caramAcaramAdi vaktavyatA kahI, skaMdho yathAyogya parimaMDalAdi 54 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 saMsthAnavALA hoya che, tethI saMsthAna kathana- * sUtra-372 : bhagavan ! saMsthAno keTalA che ? pAMca - parimaMDala, vRtta, ya, caturaya, Ayata... bhagatam ! parimaMDala saMsthAno saMkhyAtA, asaMkhyAtA ke anaMtA che ? saMkhyAtA, asaMkhyAtA nathI, anaMtA che. e pramANe Ayata saMsthAno sudhI jANavuM... bhagavan ! parimaMDala saMsthAna saMkhyApadezI che, asaMkhyAtmapadezI che ke anaMtapadezI ? kadAca saMkhyAta pradezI, kadAca asaMkhyAta pradezI, kadAca anaMtapadezI. A pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! saMkhyAtapadethI parimaMDala saMsthAna zuM saMkhyAta pradezamAM, asaMkhyAta-pradezamAM, anaMtapradezamAM avagADha hoya ? saMkhyAta pradezamAM avagADha hoya, asaMkhyAta ke anaMtapradezamAM nahIM. bhagavan ! asaMkhyAtApadezI pamiMDala saMsthAna saMkhyAtAM asaMkhyAta ke anaMtapadezamAM rahela hoya ? kadAca saMkhyAta ke kadAca asaMkhyAta pradezamAM hoya, paNa anaMtapradezamAM rahela na hoya. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! anaMtapadezI parimaMDala saMsthAna saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtapradezamAM rahela hoya? kadAca saMkhyAta ke kadAca asaMkhyAtapradezamAM rahela hoya, paNa anaMtapradezamAM rahela na hoya. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! saMkhyAtapradezamAM rahela ane saMkhyAtapadezI pamiMDala saMsthAna zuM carama, acarama, caramo, acaramo, caramAMta pradezarUpa, acaramAMtapadezarUpa che ? gautama ! te carama yAvat acaramAMta pradezarUpa eke nathI. paNa avazya acarama, caramo, caramAMta ane acaramAMta pradezarUpa che. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! saMkhyAtA pradezAvADha, asaMkhyAtmapadezI parimaMDala saMsthAna zuM carama che ? Adi pRcchA - te saMkhyAtApadezI mAphaka jANavuM. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! asaMkhyAtA pradezAvADha, asaMkhyAtmapadezI parimaMDala saMsthAna zuM carama che ItyAdi pRcchA te saMkhyAtApadeza avagADhanI mAphaka jANavuM, e rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavanA saMpadezamAM rahela anaMtapadezI parimaMDala saMsthAna zuM carama che, ItyAdi praznana - upara kahyA mujaba che, Ayata saMsthAna sudhI A jANavuM. asaMkhyAtapradezamAM rahela anaMta pradezI parimaMDala saMsthAna, saMkhyAtA pradeza sthita parimaMDala saMsthAna mAphaka jANavuM, e pramANe Ayata saMsthAna sudhI jANavuM. bhagavan ! saMkhyAdezI, saMkhyAtapradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-372 asama, caramo, caramAMtapadezo, acaramAMta pradezo dvabhArthapaNe, pradezArthapaNe, dravyArtha-padezArthapaNe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSa che ? sauthI thoDo dvavyApaNe teno eka acarama che, camo saMkhyAlagaNAM, acama ane cao baMne vizeSAdhika che. pradezArthapaNe tenA camatapadezo sauthI thoDAM che, acaramAMtapadezo saMkhyAlagaNA, caramAMta ane acaramAMta pradezo baMne vizeSAdhika che. dravyA-pradezArthapaNe teno sauthI thoDo acarama che, camo saMkhyAlagaNAM che, acarama ane caramo maLIne vizeSAdhika che, pradezArthapaNe caramAMtapadezo saMkhyAtapaNAM che, acaramAMtapadezo saMkhyAtapaNAM che, camata ane acasmata pradezo vizeSAdhika che. e pramANe vRtAdi saMsthAna vize paNa yojavuM. bhagavan! asaMkhyAtapadezI, saMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA ayama, caro, camata pradezo, acaramAMta pradezomAM dravya pradeza, dravya-padezapaNe koNa konAthI atyAdi che ? teno prabhAIpaNe sauthI thoDo acarama che, camo saMkhyAtapaNAM, acarama ane caramo maLIne viroNAdhika che. pradezApiNe tenA camAMta pradezo sauthI thoDAM che, acaramAMta pradezo saMkhyAtagaNa, caramAMta ane acaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. dravya-pradezapaNe sauthI thoDo teno dvavyApaNe acarama, camo saMkhyAlagaNA, acarama ane camo maLIne vizeSAdhika che, pradezArthapaNe caramAMta pradezo saMkhyAlagaNAM, acaramAMta pradezo saMkhyAlagaNAM, camata ane AcaramAMta pradezo maLIne vizeSAdhika che. Ayata sudhI Ama NavuM.. bhagavana! asaMkhyAta pradeza asaMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA asama, caro, camatapadezo, acaramAMta pradezomAM dravyApiNe, pradezArthapaNe, dvavyArtha-udezArthapaNe koNa konAthI aAdi che ? ratnapabhAnA a2bahuvava4 Ayatao sudhI kahevuM. bhAvanA anaMtapadezI, saMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA Acarama, caramo, camatapadezo, acaramAMta pradezomAM dravyapiNAdithI koNa konAthI aAdi che ? saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagaDhamAM kahyuM tema kahevuM, paNa saMkramamAM anaMtagaNa jANavA. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI javuM. * - - bhagad/ anaMtapadezI, asaMkhyAtapadezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA casma AdinuM alabhahatva / ratanapabhAmAM kahyA mujaba kahevuM. paNa ekamamAM anaMtagaNa kahevA. e pramANe Ayata saMsthAna sudhI kahetuM. vivecana-3kara : sUga sugama che, kemake parimaMDalAdi saMsthAnonuM svarUpa pahelA padamAM ja savistara kahela che. paNa- "bhagavad ! saMkhyAtapradezI parimaMDala saMsthAna zuM saMgAtA pradezAvagADha che ?' ItyAdi prazna. saMsthAnA pradezamAM rahela hoya che, asaMkhyAtAdimAM nahIM. kemake pa6 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra temanA tenA saMgAtA ja pradezo che. asaMkhyAtA ke anaMtapadezavALuM parimaMDala saMsthAna saMkhyAtA ke asaMkhyAtA pradezomAM rahe che, paNa anaMtapradezomAM rahetuM nathI kemake asaMkhyAtapradezI DhaMdhanI anaMtapradezomAM avagAhanAmAM virodha che. anaMtapadezInI paNa anaMtapadezamAM avagAhatano virodha ja che. kemake loka asaMkhyapadezAtmaka ja che. ItyAdi - 4 - aneka avayavanA avibhAganI vivakSAmAM acarama ane caramo che ane pradeza vivakSAmAM caramAMta-acaramAMta pradezo hoya che. pachI alAbahatva kahe che, je pAThasiddha che. dravyArthapaNAnA vicAramAM caramakhaMDo saMkhyAtagaNAM kahA, kemake parimaMDala saMsthAnanA badhAM maLIne saMkhyAnA pradezo che. ItyAdi - X - X - vRtti saraLa che. e pramANe carama-ayaramAdi vibhAgathI saMsthAnone viyAya, have carama-acarama vibhAgathI jIvAdine vicAre che - * sUjha-393,394 : 39] bhagavana jIva, gati cama vaDe yama che ke acarama ? gautama! kadAcita carama, kadAcita acarama hoya. bhagavAna ! nairavika gati carama vaDe cama che ke Acarama ? kadAca carama, kadAca Acama. e rIte niraMtara yAvat vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavana ! narasiko vize pRcchA - carama paNa hoya, acalma paNa hoya. e pramANe niraMtara cAvatuM vaimAniko sudhI jANavuM. " bhagavana nairasika sthiti carama vaDe za carama che ke acarama? gautama! kadAca carama, kadAca acarama. e rIte vaimAniko sudhI jANavuM. bhagavana ! narasikonI sthiti caramanI pRcchA - carama paNa hoya ane acazma paNa hoya. ema vaimAniko sudhI jANatuM. bhagavAna ! nairayika bhava carama vaDe carama che ke acarama ? gautama! kadAca carama paNa hoya, kadAca acarama paNa hoya ? e pramANe vaimAniko sudhI javuM. bhagavAna ! nairasiko bhava carama vaDe pRcchA - carama paNa hoya, Acarama paNa hoya. e rIte vaimAniko sudhI jANatuM. bhagavAna ! nairayika bhASA carama vaDe carama che ke acarama ? gautama ! kadAca cama, kadAca acarama. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM. bhagavanuM ! nairayiko bhASA carama vaDe pRcchA-carama paNa ane acarama paNa che. e rIte ekendriyo vajI vaimAnika sudhI kahetuM. bhagavAna / nairasiko zvAsocchavAsa carama vaDe zuM carama che ke acarama ? gautama! kadAca cama, kadAca acarama hoya. bhagavanA nairayiko zvAsocchavAsa carama vaDe carama paNa che, acarama paNa che e pramANe baMne prAma] niraMtara na
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ paka 10/-I-393,334 vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA nairayika, AhAra caramathI carama che ke acarama7 gautamAM kadAca carama, kadAca acarama. e rIte vaimAnika sudhI che. bhagavAnA nairasiko AhAra cama vaDe? cama paNa, acarama paNa che. e pramANe niraMtara yAvatuM vaimAnika kahevuM. bhagavan! nairayika bhAva caramathI zuM carama ke yama che ? gautama ! kadAca cama, kadAca Acarama. e rIte vaimAnika sudhI che. nairayiko, bhAva cama vaDe yama ke acarama ? gautama! carama paNa che, acarama paNa. e rIte niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA nairasika varNa caramathI carama ke ayama ? kadAca cama, kadAca acarama. nairayikonI pRcchA - carama paNa che ama paNa che. e pramANe niraMtara vaimAnika sudhI jANavuM. A ja pramANe gaMdha, sTa, paza vize paNa praznottara sUtramAM che, te jANavA. [39] gati, sthiti, bhava, bhASA, zvAsocchavAsa, AhAra, vaNa, sTa, gaMdha, sparzathI caramAdi jANavA. * vivecana-333,374 - jIva, gati caramathI carama che? ItyAdi. gatiparyAyarUpa carama te gaticarama. gati caramathI carama ke acarama? koIka carama, koIka acaramAM je prazna samaye manuSya gati payayimAM che, paNa pachI mukta thatAM, koIpaNa gatipayayine nahIM pAme, te gati carama, bIjA gati acarama. nairayika saMbaMdhe prazna - narakagatirUpa carama payaya vaDe cama ke acarama? je nakagati paryAyathI nIkaLIne pharIthI nakagati nahIM anubhave te sama, bIjA carama. e pramANe covIza daMDakanA kramathI niraMtara vaimAnika sudhI kahevuM. bahuvacana sUtramAM "carama paNa ane acarama paNa" kahyA. kemake keTalAMka narakagati paryAyathI carama hoya, bIjA acarama hoya che. e rIte te-te gatine AzrIne badhAM sthAno vicAravA. sthiti carama - chellA samayanI sthitirUpa carama paryAya vaDe vicAratA nairayiko carama ke acama ? koI carama, koI acarama. ahIM prazna samaye "sthitino chello samaya' artha nathI, * x * paNa prazna samaye je nArako che, te anukrame potapotAnI sthitinA carama samayane prApta thayelA te rUpe te carama ke acarama che. bhava carama sUtra, gati pama mAphaka jANavuM. * * * * * bhASA carama - chellI bhASA. - X - bAkI sugama che - X - X * bhAva caramamAM dayika bhAva levo. prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra che pada-11-"bhASA" che - X - X - X -- che e pramANe dazamAM padanI vyAkhyA karI. have 11-muM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada-10 mAM jIvonuM je upapAta jha, teno carama-acarama vibhAga kahyo. ahIM bhASA-satyAdi vibhAga kahe che. * sUtra-395 : - bhagavanA huM mAnuM chuM ke bhASA vadhAraNI che, ciMtavuM chuM ke bhALa avadhAraNI che, manana ane ciMtana karuM chuM ke bhASA avadhAraNI che to huM tema mAnuM? hA, gautamAM tuM ema mAna ke bhASA avadhAraNI che, tuM ema ciMtava ke bhASA avadhAraNI che, tuM ema manana ane ciMtana kara ke bhASA avadhAraNI che. * * bhagavad ! addhAriNI bhASA zuM satya, mRSA, satyAmRSA ke asatyAmRSA che ? gautama! kadAca satya, kadAca mRSA, kadAca satyAmRSA, kadAca asatyAmRSA che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ! ArAdhanI satyA, virAdhanI mRSA, ArAdAnI virAdhanI satyAmRSA, na ArAdhanI-na virAdhanI-na ArAdhInavirAdhanI te cothI asatyAmR bhASA che, tethI upara mujaba kahyuM * vivecana-39pa : ne zabda atha arthamAM che. te vAkya upanyAsArthe che. tUrva avayava ahIM avadhAraNA arthamAM che. paraMta - AmaMtraNa che. * x * jenA vaDe arthano nizcaya karAya te avadhAraNI arthAt avabodhanA bIjarUpa, bolAya te bhASA, bhASAne yogya hovAthI pariNamana karela ane tyajela bhASA vargaNA dravyano samudAya. mAnuM chuM, vicAryA vinA mAnuM chuM tema nahIM, paNa yukti vaDe ciMtavuM paNa chuM ke bhASA avadhAraNI che, e rIte potAno abhiprAya bhagavaMtane kahyo. pachI prastuta arcanA nizcaya mATe pUche che, atha zabda ahIM prazna-arthamAM che. ahIM sUtrArtha evo che ke pahelA mananaciMtana raju karyuM, pachI A mArI mAnyatA niraddha che ? pUchIne prazna samayanI pUrve jema manana-ciMtana karyuM hatuM, tema atyAre manana-ciMtana karuM ? anya prakAre nahIM ? e pramANe bhagavaMtanA jJAna sAthe saMvAda karavAne IcachatA gautamasvAmI pUche che - taha Naf, tathA zabda ahIM nirdeza aryamAM che - x * at jema meM pUrve ciMtaveluM tema hAla ciMtavuM ke bhASA avadhAraNI che ? te barobara che ? tyAre bhagavaMte gautamasvAmInA abhiprAyanivedanarUpa praznanA uttaramAM kahyuM - ta - A zabda ahIM pratyapadhAraNa arthamAM jANavo. - x - gautama! tuM mAne che ke "bhASA avadhAraNI che," e huM kevaLajJAna vaDe jANuM chuM, e abhiprAya che. tuM tema ciMtave che, e paNa huM kevaLI hovAthI jANuM chuM atha zabda 'pachI'nA arthamAM che. te vAta mane saMmata hovAthI te niHzaMka mAna ke e pramANe bhASA avadhAraNI che, e pramANe ni:zaMka ciMtana kara, A tArI mAnyatA yathArtha ane nirdoSa che. je te pUrve muni dIparatnasAgare karela pada-10-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11-375 mAnato hato, tema paripUrNa mAna ItyAdi. e pramANe "bhASA avadhAraNI che" ema nirNaya karyo have te satya che, mRSA che Adi nirNaya karavAne pUche che - arcAvabodha kAraNabhUta bhASA zuM satyAdi che ? temAM sane hitakArI te satya. sata-munio, kemake teo bhagavaMtanI AjJAnA samyak ArAdhaka hovAthI parama ziSTa che. teone hitakara - Aloka paralokanA ArAdhaka hovAthI mukti prApta karAvanAra te satyabhASA athavA sane yogya te satya. athavA sa-mULa mahAvato, tenA sAdhaka uttaguNo. te ja mukita pamADanAra hovAthI sa-atyaMta zreSTha che. athavA sa-vidhamAna, bhagavaMta upadiSTa jIvAdi padArtho, tene cAvasthita vastutatvanI prarUpaNA karavA vaDe hitakAka. sAdhu-cogya bhASA te satyabhASA, viparIta svarUpavALI bhASA te mRSAbhASA, ubhaya svabhAvavALI te satyamRSA, A traNe bhASA jemAM nathI ane AmaMtraNAdi che. te asatyAmRSA bhASA kahevAya. bhagavaMta kahe che - kadAca satya, kadAca asatya ItyAdi. temAM ArAdhanI te satyabhASA ahIM asvIkAranA viSayamAM vastunuM pratiSThApana karavAnI buddhithI je sarvAnA matane anusarIne bolAya, jemake AtmA che, te satu-asat Adi aneka dharmayakata che, ItyAdi yathAvasthita vastune kahenArI, jenAthI samyagadarzanAdi mokSamArganuM ArAdhana thAya evI bhASA ArAdhanI kahevAya, tethI satyabhASA che. vipatipatimAM vastunuM sthApana karavA mATe sarvajJa matathI pratikULapaNe je bolAyaAtmA nathI, ekAMta nitya che, Adi asatya bhASA che, satya chatAM papIDAkArI viparIta vastunA kathanathI, parapIDAno hetu hovAthI, muktimArga virAdhaka hovAthI virAghanI ane virAdhakabhAvavALI hovAthI mRSAbhASA che. satyamRSA - kyAMka pAMca bALakono janma thayo hoya tyAre ema kahe ke ahIM dazano janma thayo che. te sthaLa vyavahAra nayanA matathI ArAdhanI-virAdhanI kahevAya che, kemake pAMca bALako janmyA, teTale aMze yathArtha hovAthI ArAghanI. daza pUrA nathI eTale aMze yathArtha hovAthI virAdhanI, e rIte ArAdhanI-virAdhanI hovAthI satyamRSA kahevAya che. asatyAmRSA- je tenuM lakSaNa na hovAthI ArAdhanI nathI tema viparIta vastunA kathananA abhAvathI parapIDAhetuka na hovAthI virAdhanI paNa nathI. amuka aMze saMvAda ane vivAdanA abhAvathI je ArAdhanI-virAdhanI paNa nathI AvI. jemake pratikramaNa karo ItyAdi vyavahAra sAdhaka, AmaMtraNa Adi bhedavALI te asatyAmRSAbhASA. "yathAvasthita vastadva pratipAdaka bhASA ArAdhanI hovAthI satya che," ema kahyuM, tethI saMzaya prApta gautama pUche che - * sU-395 - bhagavAna ! "gAya, mRga, pazu, pakSI" e bhASA prajJApanI che ? A bhASA prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra mRSA nathI. hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavAna ! je sIliMgavAsI, puliMgavAyI, napuMsakaliMgavAthI, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavana sI AjJApanI,. puruSa AjJAApanI, napuMsaka AjJApanI, prajJApanI bhASA che ? mRSA nathI ? hA, gautama! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavAna ! je ApajJApanI, purapApanI, napuMsaka jJAApanI bhASA prajJApanI che? mRSA nathI ? hA, gautama ! A bhASA prajJApanI che, mRNa nathI. bhagavAna ! je atimAM-strIvA, puruSavAd, napuMsakavApha bhASA, o prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavana ! je jAtirUpe - strI AjJApanI, puraSa AjJApanI, napuMsaka AjJApanI che, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! e bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavad ! jAtirUpe : sI prajJApanI. puruSa prajJApanI, napuMsaka prajJApanI che, e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? hA, gautama ! te bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. * vivecana-306 : go, mRga prasiddha che. pazu-bakarA, jenA vaDe atha jaNAvAya te prajJApanI-sAthe pratipAdikA bhASA che ? prarUpaNA karavA yogya che ? bhASA satya che-mRSA nathI ? arthAta '' bhASA gojAti pratipAdaka che, jAtimAM traNe liMgo kahevA yogya che ? kemake gaNe liMgano jAtimAM saMbhava che, e pramANe mRgAdi saMbaMdhe jANavuM. paNa A zabdo gaNe liMganA vAcaka nathI, paNa paMliMgarUpa arcanA vAyaka che. tethI saMzaya thAya che ke A bhASA prajJApanI - artha kathanArthe prarUpaNIya che ke nahIM ? hA - nizcayathI te bhASA prajJApanI che, artha karanArthe prarUpaNIya che, kemake yathAvasthita artha pratipAdaka hovAthI satya che, to paNa jAtinuM pratipAdana karanArI A bhASA che ane jAtino traNe liMga sAthe saMbaMdha che. - X - tethI yathAvasthita artha pratipAdaka A bhASA prajJApanI che. * * * * * A bhASA parapIDAkara ke chetaravA Adi duSTa AzayathI kahela nathI mATe mRSA nathI, tethI prajJApanI che. atha prasta arthe che. mata - saMbodhana che. sIvAka-AliMga pratipAdaka bhASAlatA Adi, puruSavAghaTa, paTAdi puMliMga pratipAdaka, napuMsaka vA-bhIMtAdi napuMsakaliMga pratipAdaka bhASA che. zuM te prajJApanI che ? ukta zabdo anukrame strI-puruSanapuMsakaliMgavAyI che. strInA cihno-yoni, komaLatA, asthiratAdi che. puruSanA ciloliMga, kaThoratA, dRDhatAdi che, stanAdi ane dADhImUcha Adi lakSaNano sadbhAva ane abhAvasahita, mohAnithI prajvalitane napuMsaka kahe che. AvA lakSaNo latA AdimAM jaNAtAM nathI - x * tethI A bhASA prajJApanI che ke nahIM evo saMzaya thAya che, mATe prazna pUche che. ahIM bhagavaMta kahe che - gautama ! avazya ItyAdi. ahIM zabda pravRttinA vicAramAM pUrvokta strI Adi lakSaNo strIliMgAdi zabdanuM vAcya nathI. paNa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/--1396 2 thar, athar, vim zabdanI vyavasthAnA kAraNabhUta padArthanA dharmo strIliMgAdi zabda vAcya che, te gurunA upadezathI ane paraMparAthI jANI zakAya che - * * tethI zAbdika vyavahAra apekSAthI yathAvasthita arthanuM pratipAdana karavAthI A bhASA prajJApanI che yAvatuM mRSA nathI. bhagavan! je strI AjJApanI - strIne AjJA karanArI, puruSane AjJA karanArI, napuMsakane AjJA karanArI A bhASA prajJApanI che ? mRSA nahIM ? ahIM saMzayanuM kAraNa A che - prajJApanI satya bhASA che, A bhASA AjJA saMpAdana kriyAmAM yukta strI vagerene kahenArI che, teo ema kare ke na kare, tethI saMzaya prApta gautama nizcayArthe pUche che. bhagavaMta kahe che. hA, gautama ! ItyAdi. bhAvArtha A che - AjJApanI bhASA be prakAre che, paralokane abAdhaka ane paralokane bAghaka. temAM sva-para upakArArthe kapaTa sivAya pAralaukika phaLanA sAdhana mATe svIkArela aihika AlaMbananI prayojanavALI, vivakSita kAryasiddhimAM sAmarthyayukta vinIta strI Adi ziSyavani preraka AjJApanI bhASA paralokane bAdhaka na hoya, A ja bhASA sAdhune prajJApanI che. bIjI bhASA viparIta che, sva-parane saMlezakArI hovAthI asatya bhASA che. kemake avinItane AjJA karanAra kaleza pAme che, te mRSA bole che. je strI prajJApanI, yoni-komaLatA-asthiratAdi strInAM lakSaNane jaNAvanArI che. je puruSa prajJApanI, puruSa ciha-kaThoratA Adi puruSanA lakSaNane jaNAvanArI che. napuMsaka prajJApanI - napuMsaka lakSaNane jaNAvanArI che. A bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? athati strIliMga Adi zabdo zAbdika vyavahAranA baLathI strIlakSaNa rahita anya arthamAM bIje paNa pravRtti kare che. jemake - latA, ghaTa, bhIMta Adi. paNa temAM pUrvokta zrI Adi lakSaNo nathI. * x * tethI saMzaya prApta gautama pUche che, tyAre bhagavaMta jaNAve che ke- zrI Adi lakSaNa be bhede che - zAbdika vyavahAru, zAragata. temAM jyAre zAbdika vyavahArathI pratipAdana karavuM ISTa hoya tyAre - x * x - zAbdika vyavahAra AzrayI bhASA prajJApanI che, jyAre zAstragata lakSaNa pratipAdana karavuM hoya tyAre te bhASA prajJApanI che. bhagavan! jAtimAM strIliMgavAsI vacana, jemake- 'sattA' te strIliMga viziSTa che. puraSa vacana, jemake - bhAva. napuMsaka vacana, jemake 'sAmAnya'. A traNe jAtivAcI che. e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? ahIM abhipAya e che ke - jAti e sAmAnya kahevAya che. sAmAnyanI sAthe liMga ane saMkhyAno saMbaMdha nathI. dravyano ja liMga ane saMkhyA sAthe saMbaMdha anya tIrthikoe svIkAryo che. ItyAdi * x * tethI saMzaya thAya che ke jAtimAM strI-para-napuMsaka liMgavAsI bhASA prajJApanI che ke nahIM ? bhagavaMta uttara Ape che - x * jAti eTale sAmAnya. te sAmAnya bIjAe kola eka, avayavarahita, niSkriya nahIM, kemake te pramANa vaDe bAdhita che, - x - paraMta samAna pariNAmarUpa sAmAnya che, kemake vastuno ja je samAna pariNA te ja sAmAnya prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra evuM zAstrakathana che - x - jAtino paNa traNa liMga sAthe saMbaMdha ghaTe che, tethI A bhASA prajJApanI che, mRSA nathI. bhagavatu jAtine AzrIne strIne AjJA karanArI bhASA jemake - amuka brAhmaNI ema kare. e rIte jAtine AzrIne parapane ke napuMsakane AjJA karanArI A bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? saMzayanuM kAraNa che - AjJApanI eTale AjJA saMpAdana karavAnI kriyAmAM yukta strI vagerene preraNA karanArI, te strI Adi tema kare ke nahIM ? e saMzaya che to A bhASA prajJApanI che ke anya ? bhagavaMta kahe che - paraloka abAdhaka AjJApanI bhASA te che, je sva-paranA upakAranI buddhithI vivakSitakAryo karavAnA sAmarthyavALI vinIta strI Adi ziSyagaNane preraka hoya. - x * AvI bhASA prajJApanI che, bIjI bhASA parapIDAkArI * pajJApanI che. bhagavatu ! je jAtine AzrIne strIlakSaNa pratipAdaka che, jemake - strI svabhAvathI tuca7, abhimAnI, capaLa IndriyavALI Adi hoya. je jAtine AzrIne puruSanA lakSaNanI pratipAdaka che te, jemake - puruSa svabhAvathI gaMbhIra AzayavALA, ApattimAM paNa kAyara na thAya ItyAdi. jAtine AzrIne je napuMsakane jaNAvanArI che, jemake - napuMsaka, svabhAvathI kAyara che, prabaLa mohAgnithI prajavalita che ItyAdi. A bhASA prajJApanI che ?, mRSA nathI ? saMzaya kAraNa e che - zrI Adi jAtinA guNomAM kyAMka kadAcit niyamano abhAva paNa dekhAya che. keTalAMkamAM te-te guNo dekhAtA nathI - * * * * tethI saMzaya thAya ke A bhASA prajJApanI che ke nahIM? bhagavanuM kahe che - x * ahIM jAtiguNanI prarUpaNA bahulatA AzrIne che, mATe ja jAti guNa prarUpaka nirmaLa buddhivALA prAyaH zabdano uccAra kare che. tethI kavacita niyamAbhAvano doSa nathI. tethI A bhASA prajJApanI jANavI, mRSA nahIM. ahIM bhASA be bhede che - eka samyak upayukta, bIjI te sivAyanI. temAM je pUrvApara vicAravAmAM kuzaLa AtmA, zrutajJAna vaDe arthane vicArIne bole che te samyak upayukta che. te ema jANe che - "huM A boluM chuM". je karaNa ane Indriya sAmarthyarahita hovAthI ke vAtAdi doSathI upaghAta thayela caitanyavALo hovAthI, jematema mana vaDe vikatA karI karIne bole che, te samyaka upayogarahita che, te ema nathI jANato ke A "huM boluM chuM" tethI saMzaya thAya che - x * mATe pUche che - * sUtra-3 : bhagavan! maMdakumAra ke maMdakumAraskiA bolatI ema jANe ke "huM A boluM chuM" gautama viziSTa manavALA sivAya e artha samartha nathI. bhagavanuM ! maMdakumAra ke maMdakumArikA AhAra karatAM jANe ke - "huM A AhAra karuM chuM ? gautama ! saMjJI sivAya bIje A artha yathArtha nathI. bhagavat / maMdakumAra ke maMdakumArikA jANe ke "A mArA mAtA-pitA che ? saMjJI sivAya bIje e artha samartha nathI. Avo ja praznottara svAmI ke svAmIonA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11--/399 gRha ane svAmIno putra ke putro mATe karavo. baMnemAM uttara e ja - "saMjJI sivAya bIje A artha yathArtha nathI." bhagavAna ! UMTa, baLada, gadheDo, zeDo, bakarI, gheTo evuM jANe ke - "huM boluM chuM"? gautama ! saMjJI sivAya mATe e artha samartha nathI. bhagavad ! uMTa cAvata gheTo evuM jANe ke "A mArA mAtApitA che"? saMjJI sivAya bIje e artha samartha nathI. A rIte "svAmInuM ghara" "svAmInA yuga" ane AhAra saMbadhaMdhe A rIte ja traNa praznottara kahea. * vivecana-399 - maMdakumAra-cato sUI rahenAra bALaka, maMdakumArikA- cattI sUI rahenAra bAlikA, bolatI - bhASA yogya pudgalo grahaNa karI bhASA rUpe pariNamAvIne choDatA. evuM jANe ke "huM boluM chuM"? e artha yukta nathI. jo ke teo manaHpayatithI pati che, to paNa tenuM manarUpa karaNa asamartha che, tethI teno Ayopazama paNa maMda che. kemake zrutajJAnAvaraNa karmano kSayopazama prAyaH manakaraNanA sAmarthyathI utpanna thAya che, kemake tevuM lokamAM dekhAya che. tethI bolatA ema na jANe ke "huM boluM chuM." jo ke saMjJIo jANe. * x - anyatra zabda parivarjana aryamAM che. * x - saMf - avadhijJAnI jAtismaraNayukta ke sAmAnyathI viziSTa mananA sAmarthyavALo. te sivAya bIjA na jANe. e pramANe AhAradi cAre No vicAravA. tarakana svAmInuM ghara, karUMvAra - svAmIno putra. e pramANe ati bAlya avasthAvALA uMTa vagere saMbaMdhI pAMca sUtro kahevA. moTI uMmaranA uMTa Adi na levA. - - - have ekavacanAdi bhASA viSayaka prazno - * sUtra-390 - bhagavAna ! manuSya, paDo, azva, hAthI, siMha, vAgha, varu, dIpaDo, rIMcha, tarakSa, gaso, ziyALa, bilADo, kutaro, zikArI kutaro, loMkaDI, sasalo, citto, cillalaka, te sivAyanA bIja tevA prakAranA te badhAM evacana che ? gautama teo ekavAna che. bhagavAna ! manuSya yAvata cilDaka Adi badhAM bahuvacana che ? hA, gautama! che. bhagavAna ! mAnuSI, bheMsa, ghoDI, hAthaNI, siMhaNa, vAghaNa, nAharI, dIpaDI, rIMchaNa, taraHI, geMDA, gadheDI, ziyAlaNI, bilADI, kutarI, zikArI kutarI, loMkaDI, sasalI, citti, cillavikA te sivAyanA bIja tevA prakAranA hoya te badhAM vAcI che ? hA, gautama aa che. bhagavAna ! manuSya yAvata cilDaka Adi badhAM puruSa vAcI che ? gautama ! te badhAM puraSavAsI che. bhagavad ! kaMsa, kaMsoya, parimaMDala, raula, sUpa, chAla, sthAla, tATa, rUpa, akSipad, kuMDa, pA, dUdha, dahIM, navanIta, Azana, zayana, prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bhavana, vimAna, cha, cAmara, bhaMgAra, kaLaza, AMgaNa, niraMgaNa, AbharaNa, ratna, te sivAyanA tevA prakAranA bIjA badhAM napuMsakavAcI che ? gautama ! te badhAM napuMsakatAcI che. bhagavAna ! pRnI rupInAcI, puruSavAcI, dhAnya napuMsakanAcI. e bhASA prajJApanI che ? mRNA nathI ? gautama ! temaja che. bhagavan! pRthvI-sI AjJApanI, apa-puruSa AjJApanI, dhAnya-napuMsaka AjJApanI e bhASA prajJApanI che? mRNA nathI ? hA, gautama ! pRedIne uddezIne strI AjJApanI Adi bhASA prajJApanI che : mRSA nathI. bhagavAna | pRdIne vize strI prajJApanI e bhASA ArAdhanI che ? mRSA nathI ? gautama! avazya, te bhASA ArAdhanI che, mRA nathI. bhagavana ! e pramANe strI-puruSa-napuMsaka vacana bolato sAdhu je bhASA bole te prajJApanI che ? mRNA nathI ? hA, gautama tema che. * vivecana-338 :| bhagavad ! manuSya, pADo ItyAdi strArtha mujaba] tevA eka vayanAM zabdo, te ekavacana pratipAdaka bhASA che ? ahIM praznano abhiprAya A che ? dharmo ane dharmInA samudAyarUpa vastu che, pratyeka vastumAM anaMtA dharmo che. manuSyAdinA kathanamAM dharma-dharmInA samudAya rUpa saMpUrNa vastu pratIyamAna thAya che. kemake tevo vyavahAra dekhAya che. eka arthamAM ekavacana, bahu arthamAM bahuvacana Ave che. * x * mATe pUche ke A badhI ekavacana pratipAdaka bhASA che ? bhaNavaMta kahe che - avazya, A badhI eva pratipAdaka bhASA che. arthAta zabdanI pravRtti vivakSAne AdhIna che ane te prayojana vazathI koI sthaLe, koI samaye, kathaMcit bhinna-bhinna hovAthI aniyata hoya che. jemake eka ja puruSa putra apekSAthI pitA che, te ja pugane bhaNAve tyAre te ja puruSa upAdhyAya kahevAya che. temAM dharmanI pradhAnapaNe vivakSA karAya tyAre dharmI eka hovAthI ekavacana thAya che ane dharmo dharma aMtargata hovAthI saMpUrNa vastunI pratIti thAya che. - x * x * mATe A badhI vANI ekavacana dazavi che. ahIM saMzayanuM kAraNa A che - manuSyAdi zabdo jAtivAcaka che ane jAti sAmAnyarUpa hovAthI eka che. - x * to ahIM bahuvacana zI rIte ghaTe? vaLI bahuvacana vaDe paNa vyavahAra jaNAya che. mATe prazna kare che ? A badhI bahuvacana pratipAdaka bhASA che ? hA, gautama! avazya temaja che. arthAt jo ke A badhAM jAtivAcaka zabdo che, to paNa jAti e samAna pariNAmarU5 che. ane samAna pariNAma, vizeSa pariNAma sivAya hoto nathI. - x * asamAna pariNAma dareka vyaktimAM bhinna hovAthI tene kahevAmAM bahuvacana ghaTI zake che. jemake ghaDAo. paNa te ja samAna pariNAmanI pradhAnapaNe vivakSA karAya ane bIjo asamAna pariNAma gauNa hoya tyAre tenA kathanamAM ekavacana ghaTI zake. jemake sarva ghaTa pahoLA Adi che. manuSyo
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/--U378 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 AdimAM samAna pariNAma pradhAnapaNe vivakSita hovAthI bahuvacana ghaTe che. mAnuSI ItyAdimAM saMzayanuM kAraNa - sarva vastu traNa liMgavALI che. mATI - puliMga, ghaTAkAra pariNati - strIliMga, vastu che, mATe napuMsakaliMga che. to eka liMgavAcI zabda teno pratipAdaka zI rIte hoya? ItyAdi tethI pUche che ke - AvI strIliMga viziSTa arcanuM pratipAdana karanArI bhASA che ? bhagavaMta kahe che - hA, gautama ! te badhAM strIliMgavAsI che. bhAvArtha A che - jo ke aneka liMgAtmaka vastu che, to paNa A zAbdika nyAya che - je dharma vaDe viziSTa vastunuM pratipAdana karavuM ISTa hoya te dharmane pradhAna karIne te dharma viziSTa dharmInuM pratipAdana kare che. jemake eka vyaktimAM paraNava, zAstrajJava, dAtRtva Adi dharma eka sAthe rahelo che, to paNa putra te vyaktine AvatA joIne "pitA Ave che" ema kahe che. ziSya "upAdhyAya Ave che' ema kahe che. e rIte mAnuSI Adi badhuM triliMgarUpa che, to paNa strItva pratipAdana karavuM ITa hovAthI tene pradhAna karIne te strItva dharma viziSTa dharmInuM pratipAdana kare che, mATe te badhI strIvAnI vAcaka che, e pramANe puMvApha ane napuMsakavAnno vicAra karavo. bhagavana | 'pRthvI' Adi sUtra sugama che. paraMtu "a" e prAkRta niyamathI pulliga che. bhagavad ! tuM pRthvI kara, tuM pRthvI lAva. e pramANe strIliMgamAM pRthvIne uddezI AjJA karanArI strI AjJApanI. e rIte 'ane uddezI AjJA karanArI puruSa AjJApanI, dhAnyane uddezI AjJA karanArI napuMsaka AjJApanI e bhASA prajJApanI che ? mRSA nathI ? bhagavad kahe che - hA, gautama ItyAdi sugama che. bhagavana | pRvIne vize prIpajJApanI, ane vize puruSa prajJApanI ItyAdi bhASA ArAdhanI - mukti mArganI sAdhaka che ? A bhASA mRSA nathI ? arthAt ema bolanArane mithyAbhASItvano prasaMga Avato nathI ? bhagavatu kahe che - e bhASA ArAdhanI che, mRSA nathI. kemake zAbdika vyavahArathI yathAvasthita vastutavanI prarUpaNA kare che. tethI atideza thakI pache che. tti - upadarzanArthe che, evuM - zabda prakArArthe che. *x-x- e pramANe bolatA sAdhu je bhASA bole te prajJApanI che, kemake zAbdika vyavahAranuM anusaraNa karavAmAM temAM doSa nathI. * * * * * have sAmAnyathI bhASAnA kAraNAdi saMbaMdhe prazna kare che - * sUpl-339 thI 388 : [36] bhagavana! bhASAnI Adi zuM che ? zAthI utpanna thAya che ? AkAra kevo che ? aMta kyAM thAya che ? gautama! bhASAnI Adi jIva che, zarIrathI upaje che, vaja AkAre che, lokAMte teno aMta thAya che. [ace] bhASaNa kyAMthI upaje che? keTalA samaye bhASA bole che ? bhASA keTalA prakAre che ? keTalI bhASA bolavA yogya che? [31] zarIrathI bhASA upaje che, be samaye bhASA bole che, bhASA cAra 2i1/5] prakAranI che, be bhASA bolavA yogya che. [38] bhAvanA bhASA, keTalA bhede che ? gautamA be bhede che - prayatA ane ApatA . paryAptA bhASA keTalA bhede che ? gautama! be bhede che - satya ane mRSA. bhagavAna ! yatA satyabhAmAM keTalA bhede che ? gautama ! daza bheda che - janapada satya, saMmata satya, sthApanA satya, nAma satya, rUpa satya, pratItya satya, vyavahAra satya, bhAva satya, yoga satya, upamAM satya. [36saMgrahagAma che - janapada yAvatu upamA satya. 3i84] bhagavan! pati mRSAbhASA keTalA bheda che? gautama ! daza bhede che - krodha nizcita, mAna nizcita mAyA nizcita, lobha nizcita, prema nizcita, hepa nizcita, hAsya nizcita, bhayanizcita, AkhyAyikA nizcita ane upaghAta nizcita. [385] saMgrahagAthA che - krodha yAvatu upaghAta nizcitA. [36] bhagavana ! apayA bhASA keTalA bhede che ? gautama bhede che - satyamRSA ane asatyamRSA. bhagavan! apayatA satyamRSA bhASA keTalA bheda che? gautama! daza bhede che - utpanna mizritA, vigata mizritA, uumvigata mizitA, jIva mizritA, ajIva mizritA, jIvAjIva mizritA, anaMta mizritA, pratyeka mizritA, addhA mizritA, addhAddhA mizritA. [387,388] bhagavad ! apayA asatyAmRSA keTalA bhede che ? gautama bAra bhede che - AmaMjhaNI, AjJApanI, cAyanI, pRcchanI, prajJApanI, pratyAkhyAnI, IcchAlomA, anabhigRhItA, abhigRhItA, saMzayakarINI, vyAkRtA ane atyAkRta bhASA. * vivecana-379 thI 388 : bhagavad ! avabodhanA bIjabhUta bhASA, jenuM mULa kAraNa zuM che ? arthAt upAdAna kAraNa sivAya bIjuM mULa kAraNa zuM che? mULa kAraNa chatAM bhASA bIjA kayA kAraNathI utpanna thAya che ? konA jevo teno AkAra che ? teno aMta kyAM che ? bhagavaMta uttara Ape che - bhASAnuM mULa kAraNa jIva che, kemake jIvanA tevA prayatna sivAya avabodhanA kAraNabhUta bhASA asaMbhava che. bhadrabAhusvAmIe kahyuM che - AhAraka, vaikriya, dArika zarIramAM jIvapradezo jIvanA che tenA vaDe bhASAvyane grahaNa karI vaktA bole che. bhASA zarIrathI upaje che. kemake ukata traNa zarIramAMnA koIpaNa zarIranA sAmarthyathI bhASA dravya nIkaLe che. bhASA vajanA jevA AkAravALI che, kemake tevA prakAranA prayana vaDe nIkaLelA bhASA dravyo sarvalokane vyApta kare che, lokanI AkRti vaja jevI che, mATe bhASA vajakAra che. bhASAnuM paryavasAna lokAMte che. kemake pachI gatikriyAmAM sahAyaka dhamastikAyano abhAva che. * * * pharI prazna - bhASA kayA yogathI utpanna thAya che ? kAya yogathI ke
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/-I-339 thI 388 68 vacanayogathI ? keTalA samaye nIkaLatA dravyanA samUharUpa bhASA hoya che ? bhASAnA keTalA prakAra che ? keTalI bhASA bolavAnI sAdhune anujJA che ? bhASA kAyayogathI utpanna thAya che * x - te A rIte - kAya yoga vaDe bhApAyogya pudgalo grahaNa karI bhASApaNe pariNamAvI vacanayoga vaDe bahAra kADhe che. tethI kAyayoga vaDe grahaNa kare che ane vacanayoga vaDe bahAra kADhe che. be samaye bhASA bole che, te A rIte - pahelA samaye bhASA yogya pudgala grahaNa kare che, bIjA samaye bhASApaNe pariNAvI choDI de che. bhASAnA prakAro satyAdi bhede pUrve kahela che. satya ane asatyAmRSA pA bolavAnI sAdhane anAjJA che arthAta asatya ane satyAsatya bhASA bolavAnI. anujJA nathI, kemake baMne - x * mokSane pratikULa che. pharI prazna - bhASA keTalA bhede che ? payaktiA bhASA ane apayaktiA bhASA. je nizcita artharUpe jANI zakAya te payartiA - arthano samyaka ke samyaka nirNaya karavAnA sAmarthyayukta. te satya ane mRSA be prakAre che -x - je bhASA mizra hovAthI satya ane asatyanA pratiSedharUpa hovAthI nizcitArtharUpe jANI zakAtI nathI te apayartiA - arNa nirNaya karavAmAM sAmarthyarahita che, te satyamRSA ane asatyapRSA jANavI. * * e pramANe paMiAnA bhASAnA svarUpane kahyuM. paNa tenA satya ane mRSA be bheda kahyA. tethI satyabhASAnA bhedo jANavAno prazna kare che - paryAptA satya bhASA keTalA prakAre che ? gautama! daza prakAre che. (1) janapada satyA-dezane AzrIne ISTa arthanA bodhanuM kAraNa hovAthI vyavahArano hetu hovAthI te satya, janapada satya che. (2) saMmata satyA - sakala lokane saMmata hovAthI satyapaNe prasiddha che. jemake paMkaja, kamaLa arthamAM ja svIkRta che. (3) sthApanA satyA - tevA aMka ke sikkAdi joIne kahevAya. jemake ekaDA pAse be mIMDA joIne 100 che tema kahe, citra ke AkRtithI mULa vastu vicAravI. (4) nAmasatyA-nAma mAtrathI satya hoya, jemake bhikhAraNane paNa lakSmI nAme bolAvAtI hoya che. (5) rUpa satyA - vezamaNathI satya hoya, daMbhathI veza dhAraNa karelo paNa sAdhu kahevAya. (6) pratItasatyA - bIjI vastunI apekSAe je satya hoya, jemake lAMbuTUMku Adi. - X - X - X - (7) vyavahAra satyA * vyavahAra eTale lokavivA. tenA vaDe satya. jemake parvata baLe che, uNodarI kanyA Adi. ahIM parvata upara ghAsa baLatuM hovA chatAM parvata baLe che tema kahe che. saMbhoga hetuka peTanI vRddhimAM 'anudA kanyA' kahevAya che. tethI loka vyavahAranI apekSAe te pramANe bolanAranI bhASA vyavahAra satya. (8) bhAvasA - bhAva eTale vaNadi, te vaDe satya. jema bagalAmAM pAMca varNano saMbhava che to paNa zuklavarNanI adhikatAthI bagalo dhoLo kahevAya che. (9) prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 yoga satyA - yoga eTale saMbaMdha, tenA vaDe satya. chaganA yogathI chatrI, daMDanA saMbaMdhathI daMDI. (10) upamA satyA - samudranA jevuM taLAva, te upamA satya. mRSAbhASA daza bhede che - (1) krodhanizritA - krodhathI nIkaLela vANI, ema badhe sthAne jANavuM. krodhAdhIna AtmA viparIta buddhithI bIjAne chetaravA je satya ke asatya bole te mRSA jANavuM. (2) mAnaniHsRtA - pUrve aizvarya na anubhavyA chatAM potAno utkarSa batAvavA "ame AvuM aizvarya anubhavela" tema kahe (3) mAyAniHsRtA - bIjAne chetaravAne satya ke asatya bola te. (4) lobhaniHsRtA - lobhAdhIna thaI khoTA tola Adi karI "tulAdi yogya pramANavALA hatA" tema kahe. (5) prema niHsRtA - ati premavaza thaI "huM tAro dAsa chuM" ItyAdi khuzAmata karanArI bhASA bole. (6) hepaniHsRtA - veSathI sapuruSono paNa avarNavAda bole, (9) hAsya niHsRtA - gammatathI jUThuM bole, (8) bhayaniHsRtA-corasadinA bhayathI asatya bole. (9) AkhyAyikA niHsRtA - kathAmAM asaMbhavIta vAto kahevI. (10) upaghAta niHsRtA - tuM cora che Adi. - satyamRSA bhASA daza bhede - (1) utpannamizritA-saMkhyA pUrti mATe utpanna na thayelA sAthe utpanna thayelA mizrita che te, e pramANe bIjA sthAne yathAsaMbhava vicAravuM. | (2) vigatamizritA - e pramANe maraNa kathanamAM bole. (3) utpanna vigatamizritA - janma, maraNanuM ayathArthapaNe kathana kare, (4) jIva mizritA - ghaNAM jIvatA ane thoDAM marelAnI eksa zazi joIne "A moTo jIvano Dhagalo che" tema kahe. (5) ajIva mizritA-ghaNAM marelA ane thoDAM jIvatA joIne "A ghaNAM marelA che tema kahe." (6) jIvAjIvamizritA - te ja rAzimAM ATalA jIvatA, ATalA marelA ema nizcita kathanamAM ayathArthapaNuM hoya tyAre. (3) anaMta mizritA - mUlA Adi anaMtakAyikonA pakva pAMdaDA joIne A badhuM anaMtakAyika che tema kahevuM. (8) pratyeka mizritA - pratyekano anaMtakAyika sAthe Dhagalo joIne 'A badhI pratyeka vanaspati che' ema kahevuM. (9) addhAkALa - prastAvane anusarIne divasa ke rAtrirUpa kALa grahaNa karavo. (1) addhAAmizritA - divasa ke sajhino eka aMza, te jemAM mizrita karAyo hoya che. jemake pahelo prahara chatAM madhyAhna thayo kahe. asatyAmupA bhANA bAra bhede che - (1) AmaMgANI - he devadata' A bhASA pUrvokta lakSaNAnusAra satya, asatya ke satyAmRSA nathI, kevaLa vyavahAra mAnanI pravRttinuM kAraNa che, mATe asatyAmRSA kahevAya che. (2) AjJApanI - kAryamAM bIjAne preraNA karavI, jemake "A kara." (3) cAyanI - koI vastu sAcavI. (4) pRcchanIna jANela ke saMdigdha arthane pUchavo. (5) prajJApanI - vinayathI zikSA prApta karela
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/-/1/379 thI 388 69 ziSyane upadeza Apavo - 4 - (6) pratyAkhyAnI-yAcanA karanArane niSedha karavo. (7) IcchAnulomA-paranI IcchAne anusaravuM. (8) anabhigraha jyAM pratiniyata arthano nizcaya na hoya. "ThIka lAge te karo.'" (9) abhigRhitA-pratiniyata arthano nizcaya hoya - A karavuM, A na karavuM. (10) saMzayakaraNI - aneka arthanI vAcaka hovAthI saMzaya upajAve tevI. (11) vyAkRtA - pragaTa arthavALI, (12) avyAkRtA - aspaSTa uccAravALI. * sUtra-389,390 : [38] bhagavan ! jIvo bhASaka che ke abhASaka ? gautama ! te baMne che. bhagavan ! 'baMne ema kema kahyuM? gautama ! jIvo ne bheTe che - saMsArI, asaMsArI temAM je asaMsArI che te siddho che, teo abhASaka che. temAM je saMsArI che te be bheTe che - zailezIne prApta ane zailezIne prApta. temAM je zailezI prApta che, te abhASaka che. temAM je azailezIpApta che te be bheTe che - ekendriyo ane anekendriya. temAM je ekendriyo che te abhASaka che. temAM je anekendriyo che te be bheTe che - paryAptA ane apAtA. temAM aparyAptatA, te abhASaka che temAM je patA che te bhASako che. tethI upara pramANe kahyuM. bhagavan ! nairayika zuM bhASaka che ke abhASaka ? gautama! baMne che. bhagavan ! ema kema kahyuM ? gautama! nairayika be bhede che payatA ane apAtA. temAM apAtA te abhASaka che. patA che te bhASaka che, tethI baMne ema kahyA. ekendriya sivAya badhAM Ama kahevA. - [390] bhagavan ! bhASAnA keTalA prakAro che? gautama ! cAra. eka satyabhASAno, bIjo pRSA, trIjo satyamRSA, cotho asatyAmRSA. bhagavan ! jIvo satya Adi kaI bhASA bole che ? gautama ! satya bhASA paNa bole, pRSA bhASA paNa bole ItyAdi cAre bhASA bole. bhagavan ! nairayiko zuM satya bhASA bole ke asatyAmRSA sudhInI bhASA bole? gautama ! nairayiko satyAdi cAre bhASA bole. A pramANe asurathI stanitakumAro jANavA. vilendriyo mAtra asatyAmRSA bhASA bole che, bAkInI traNa bhASA nathI bolatA. bhagavan ! paMcendriya tico satya yAvat asatyAmRSA bhASA bole ? gautama ! eka mAtra asatyAmRSA bhASA bole che, paNa zikSApUrvaka ke uttaraguNanI labdhi sivAya bIje jANavuM. zikSApUrvaka ke uttaraguNanI labdhine AzrIne satyabhASA Adi cAre bhASA bole che. manuSyo yAvat vaimAniko jema jIvo kahyA tema kahevA. * vivecana-389,390 - bhagavan ! bhASAnA keTalA prakAro che ? te pUrve kahyA che, to paNa pharI kahevAnuM prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kAraNa bIjA sUtrano saMbaMdha batAve che, sUtra sugama che, paraMtu vikalendriyomAM satyAdi traNa bhASAno niSedha samajavo. kemake temane samyajJAna ke paravaMcanAdi abhiprAya hoto nathI. tiryaMca paMcendriyomAM paNa temaja che - 4 - 4 - tiryaMco zikSAdi sivAya satyabhASA na bole, paNa menA-popaTa Adi zikSaNadvArA, kSayopazama vizeSa, jAtismaraNa ke kuzaLatArUpa labdhithI cAre bhASA bole. have bhASA dravyanA grahaNAdi saMbaMdhe saMzaya nivAraNa prazna-- 90 * sUtra-391 thI 393 : [391] bhagavan ! jIva je dravya bhASApaNe grahaNa kare che, te zuM sthita dravyo grahaNa kare ke asthita gautama ! sthita grahaNa kare che, asthita nahIM. bhagavan ! jo sthita grahaNa kare to te dravyathI-kSetrathI-kALathI ke bhAvathI grahaNa kare che? gautama! te cArethI. bhagavan ! dravyathI grahaNa kare te eka pradezavALA, be pradezavALA ke yAvat anaMta pradezavALA grahaNa kare che? gautama ! eka pradezathI yAvat asaMpadezI dravyo grahaNa na kare, paNa anaMta pradezI dravyo grahaNa kare. kSetrathI grahaNa kare te eka pradezAvagADha, be pradezAvagADha ke yAvat asaMkhyAta pradezAvagaDha grahaNa kare? gautama ! eka pradezAvagADha yAvat asaMkhyAta pradezAvagaDha grahaNa kare? gautama ! eka pradezAvagADha yAvat saMkhyAta pradezAvagADha grahaNa na kare, paNa asaMkhyAta pradezAvADha dravyo grahaNa kare. kALathI dravyo grahaNa kare te eka samaya sthitika, be samaya sthitika ke yAvat asaMkhyasamaya sthitika grahaNa kare ? gautama ! te badhAM grahaNa kare. bhAvathI je dravyo grahaNa kare te zuM varNagaMdha-rasake sparzavALA grahaNa kare? hA, gautama ! te badhAM grahaNa kare. bhAvathI je varNavALA grahaNa kare, te zuM eka varNavALA ke yAvat pAMcavarNavALA grahaNa kare? gautama ! grahaNa yogya pratyeka dravyone AzrIne badhAM varNavALA grahaNa kare. sarva grahaNa dravyone AzrI avazya pAMca varNavALA dravyo grahaNa kare. te kALA cAvat dhoLA. varNathI je kALA dravyo grahaNa kare, te zuM ekaguNa kALA ke yAvat anaMtaguNa kALA dravyo grahaNa kare che. te eka yAvat anaMta guNa kALA badhAM dravyo grahaNa kare. Ama zukla dravyo sudhI jANavuM. bhAvathI je gaMdhavALA dravyo grahaNa kare, te zuM eka gaMdhavALA ke be gaMdhavALA grahaNa kare ? gautama ! grahaNa yogya pratyeka dravyone AzrIne eka ke be gaMdhavALA grahaNa kare che ane grahaNa yogya sarve dravyone AzrIne avazya be gaMdhavALA dravyo grahaNa kare che. je gaMdhathI surabhigaMdhavALA grahaNa kare che, te zuM ekaguNa ke cAvat anaMtaguNa surabhigaMdhI grahaNa kare che ? gautama ! te badhAM grahaNa kare che. e pramANe durabhigaMdhI paNa jANavA.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/-I-IB91 thI 393 kara bhAvathI je savALA dravyo grahaNa kare che, te zuM eka avALA yAvat pAMca rasavALAM grahaNa kare che? gautama! grahaNa yogya pratyeka dravyone AalIne badhAM grahaNa kare, grahaNa yogya sarva dravyone AzIne avazya pAMca savALA, grahaNa kare che. rasathI je tikta rasavALAM grahaNa kare che, te zuM ekaguNa yAvatuM anaMtaguNa tikta rasavALAM grahaNa kare che? gautama! badhAM grahaNa kare che, cAvat madhurasa sudhI jANavuM. bhAvathI je sparzavALA dravyo grahaNa kare che, te zuM eka avALA yAvatuM ATha sAviALA grahaNa kare che? gautama! grahaNa yogya pratyeka dravyane AelIne eka avALA grahaNa karato nathI, paNa be yAvatu cAra avAja grahaNa kare che, pAMca yAvatu ATha athavALA grahaNa karato nathI. grahaNa yogya sarva dravyone AzrIne avazya cAra sparzavALA grahaNa kare che. te A pramANe - zIta, uSNa, snigdha, rakSa sanALA. je sparzathI zIta sparzavALA grahaNa kare che te zuM ekaguNa yAvat anaMtaguNa zIta sparzavAja dravyo grahaNa kare ? gautama ! te badhAM ja grahaNa kare. e pramANe uSNa, snigdha, rakSa dravyo saMbaMdhe jANavuM yAvat * anaMtaguNa hRkSa sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare che. bhagavAna ! je yAvatu anaMtaguNa sUkSa dravyone grahaNa kare che, te RSTane grahaNa kare ke askRSTane ? gautama ! pRSTane grahaNa kare paNa askRSTane nahIM. bhAvanA je RSTa dravyone grahaNa kare che, te zuM avagADha grahaNa kare che ke anavagADha dravyone ? gautama ! avagaDha dravyone grahaNa kare che paNa navagADha dravyone nahIM. bhagavad ! je avagaDha dravyo grahaNa kare che, te zuM anaMtarAvagADha ke paraMparAvagADha dravyone grahaNa kare che ? gautama! anaMtarAvagaDha dravyo grahaNa kare che, paNa paraMparAgADha dravyo grahaNa karato nathI. bhagavad ! anaMtarAvagADha dravyo grahaNa kare che, te aNu pradezavALAM grahaNa kare che ke bhAdara pradezavALA ? gautama! baMne grahaNa kare. bhagavana je aNu ke bAdara dravyo grahaNa kare che, te utd ke adho ke ticha dizAthI AvelAM grahaNa kare che ? gautama. kaNe dizAthI AvelAM grahaNa kare che. bhagavana ! je utdadho-tikaI dizAthI Avela dravyo grahaNa kare che, te zuM dimAM-madhyamAM-aMtamAM grahaNa kare che ? gautama! Adi-madhya-aMtamAM grahaNa kare che.. bhagavanA je Adi-madhya-aMte grahaNa kare che te A viSaya dravyone grahaNa kare che ke aviSayaka? gautama! viSaya grahaNa kare che, paNa aviSayane grahaNa karato nathI. bhagavana! je svatiSaya dravyone grahaNa kare che, te anapUrva ke anAnupUrvathI grahaNa kare che ? gautama! AnupUrvathI grahaNa kare che, anAnupUvathI nahIM bhagavAna ! je AnupUrvIthI grahaNa kare che, te zuM maNa dizAthI AvelA ke cAvata cha dizAthI AvelAM grahaNa kare che ? gautama ! Avazya prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra cha dizAthI Avelo grahaNa kare che. [3 pRSTa, avagADha, anaMtara, aNu, bhAdara, ud, Adho, Adi, viSaya, pUrva ane avazya cha dizAne ApIne kahyuM.. [33] bhagavana ! jIva je dravyo bhASApaNe grahaNa kare che te zuM sAMtara ke niraMtara grahaNa kare che ? gautama ! baMne grahaNa kare che. sAMtara grahaNa karato jaghanyathI eka samaya utkRSTa asaMkhyAtA samayonuM aMtara karI grahaNa kare che ane niraMtara grahaNa karato jaghanyathI be samaya, utakRSTa asaMkhyAtA samaya sudhI pratisamaya niraMtara virahitapaNe grahaNa kare che. bhagavana jIva bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo bahAra kADhe che, te zuM sAMtara kADhe ke niraMtara ? gautama ! sAMtara bahAra kADhe che, niraMtara nahIM. sAMtara bahAra kADhato eka samaye grahaNa kare ane bIjA samaye bahAra kADhe che. e rIte grahaNa-niHzaraNa vaDe jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta sudhI grahaNa-niHsaraNa kare. bhagavana ! jIva bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo bahAra kADhe che, te bhinna kADhe che ke abhinna ? gautama! te baMne kADhe che. je bhinna dravyone kADhe che, te anaMtagaNAM vRddhinI vadhatAM lokAMtane sparza che, je abhinna dravyo kADhe che, te asaMkhyAtI avagAhanA-qMA patta jaIne bhedAya, pachI saMkhyAtA yojanA jaIne vinAza pAme. * vivecana-391 thI 393 : sapATha sugama che. paraMtu sthita-gamanakiyArahita dravyo grahaNa kare che, asthita nahIM. dravyathI vicAratAM anaMta paramANuM rUpa bhASA skaMdho grahaNa kare che, paNa ekabe paramANu aAdi ThaMdho grahaNa karato nathI. kemake te svabhAvathI ja jIvone grahaNa kasvAne ayogya che. kSetra vicAramAM asaMkhyAta pradezAvagADha dravyo grahaNa kare che kemake eka pradezAdi vagADha dravyo tathAvidha svabhAvathI ja grahaNa yogya che. kALathI vicAratA ekathI asaMkhyAta samaya sthitika dravyo grahaNa kare che. kemake padagalonI asaMkhyAta kALa sudhI sthiti saMbhave che. ahIM bhagavatIjInA pAkanI sAkSI ApI che - x * te grahaNa karelA dravyo, grahaNa pachInA samaye avazya chUTe che - e svabhAva che ane te pachInA samaye grahaNa thAya che. bIjA AcAryo kahe che - eka samaya sthitika dravyo bhASAnA Adi pariNAmanI apekSAe jANavAM, kemake pudgalono vicitra pariNAma che. - x - keTalAMka eka samaya sudhI bhASApaNe rahe che. keTalAMka be samaya sudhI cAvatu keTalAMka asaMkhyAtA samaya rahe che. grahaNa karAya te grahaNa karavAne yogya dravyo che temAMnA keTalAMka varSa pariNAma vaDe eka varNavALA, keTalAMka be varNavALA Adi hoya che. jyAre eka prayatnathI gRhIta paNa badhAM dravyonA samudAyanI vivakSA karIe tyAre avazya pAMca varNavALA grahaNa kare che. - x -
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11|-|-|31 thI 363 4 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra sparzanI apekSAthI vicAratA eka sparzano niSedha karavo, kemake paramANune paNa avazya be sparza hoya che. kahyuM che ke - paramANu chelluM kAraNa che. vaLI te sUma ane nitya che. te eka rasa, eka gaMdha, eka varNa, be sparzavALo, kAryarUpa liMgathI anumAna yogya che. yAvata cAra sparzavALA dravyo grahaNa kare che. cAvatu zabdathI kaNa. sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare. te A - keTalAMka mRdu ane zIta sparzavALA che, keTalAMka mRdu ane niSpa sparzavALAM che. temAM mRdu sparza sAthe zIta ane snigdharUpa be anya sparzathI traNa sparza thAya. e rIte bIjA sparzanA yoge paNa traNa sparzavALA dravya jANavA. keTalAMka cAra sparzavALA dravyo grahaNa kare che. temAM cAra sparzamAM mRdu ane laghurUpa be sparzI avasthita che, kemake sUkSma skaMdhomAM te avazya hoya, bIjA be snigdha ane uSNa, nigdha ane zIta, rukSa ane uSNa, rakSa ane zIta sparza hoya che. sarva samudAyanI apekSAe avazya te cAra sparzavALA dravya grahaNa kare che. temAM mRdu ane laghu be avasthita che. te nizcita hovAthI gaNAtAM nathI. te sivAyanA bIjA snigdhAdi cAra sparzI vika che. * x - 4 - anaMtaguNa rakSa dravyone grahaNa kare che, ahIM cAvatu zabda vaDe - "je eka guNa kALAvavALA dravyo grahaNa kare che" ItyAdi jANavuM. bhagavanuM ! te dravyo zuM skRSTa - Atmapradezo vaDe sparza karAyelA grahaNa kare ke na sparza karAyelA ? ahIM bhASA dravyano sparza AtmapradezonA avagAhanA kSetranI bahAra paNa saMbhave che mATe prazna kare che ItyAdi. avaIDha - Atmapradezo sAthe eka kSetramAM rahelA dravyo grahaNa kare che, paNa tethI bIja anavara - bhinna kSetramAM rahela dravyo grahaNa karato nathI. kAnavaja - aMtara sivAya rahela bhASAdravyone grahaNa kare che. paNa paraMparAgADha dravyone nahIM - 4 - je anaMtarAvagADha dravyone grahaNa kare che te aNu - thoDAM pradezavALA paNa grahaNa kare ane vArasa - ghaNAM pradezavALA paNa grahaNa kare che. ahIM aNu ke bAdarapaNuM bhASAne yogya te skaMdhonA thoDA pradeza ane ghaNAM pradezonI apekSAe samajavuM - x * ahIM jeTalA kSetramAM jIvane grahaNayogya bhASAdravyo rahelAM che, teTalAM ja phogamAM urva-adho ke tichapaNuM samajavuM. bhASA dravyono grahaNa yogya samaya A - pahelo samaya, madhya * bIjA Adi samayo, saMta - chello samaya. A dravyo ravaviSaya pRSTa, vagADha, anaMtarAvagADha dravyone grahe, paNa aviSaya-pRSTAdi sivAyanA bIjA dravyone grahaNa na kare. sva viSaya dravyo paNa sAnupUrvI - grahaNa apekSAe najIka hoya tene kramathI grahaNa kare, viparIta kramathI nahIM. vaLI te dravyo che e dizAthI grahaNa kare, kemake bolanAra avazya basa nADImAM hoya che, te sivAya bIje kasakAyano saMbhava nathI ane basanADImAM rahelane avazya cha dizAthI pudgala saMbhave che ahIM pUrvokta artha saMbaMdhe saMgrahaNI gAthA paNa che. je dravyo grahe te sAntara - samayAdinA aMtara sahita, niraMtara - samayAdinA aMtara sivAya. baMne grahaNa karavAno saMbhava che. temAM sAMtara ane niraMtara grahaNano kALa kahela che, te A rIte che - eka samaye bhASApudgalone grahaNa karI tyArabAda mUkavAnA samaye bIjA pudgalo grahaNa karyA sivAya bIjA samaye pharIthI grahaNa ja kare che, mUkato nathI ane bIjA samaye pahelAM samayamAM grahaNa karelA pudgalo mUke che ane bIjA grahaNa karato nathI. | (zaMkA) ukta kathanamAM eka samaye be prayatno che, te kaI rIte hoya ? A zaMkA ayakata che. kemake jIvanA taLAvidha svabhAvathI be upayoga eka samaye hotA nathI, paNa je kriyAo che te ghaNI hoya to paNa eka samaye ghaTe che, jema nRtya karanArI eka chatAM paNa bhamaNAdi nRtya karatI eka samaye paNa hAtha-paga Adi vicitra abhinayo karatI dekhAya che, vaLI sarva vastuno paNa pratyeka samaye utpAda ane vyaya thAya che ane eka ja samaye saMghAta ane paripATa thAya che, mATe eka samaye grahaNa ane nisarga be kriyA mAnavAmAM koI prakArano doSa nathI. bhASyakAra paNa kahe che - x * eka samaye be upayoga na hoya, paNa aneka kriyA hovAmAM koI doSa nathI. * x * utkRSTathI asaMkhyAtA samaya sudhI niraMtara grahaNa kare che kadAca bIjo koI asaMkhyAtA samayamAM thayelA grahaNane eka grahaNa mAne, tethI kahe che - 'pratisamaya grahaNa kare che.', avirahitapaNe niraMtara grahaNa kare che. temAM prathama samaye pudgalonuM grahaNa mAtra hoya, paNa mUkavAnuM hotuM nathI, kemake grahaNa karyA sivAya nisarga hoto nathI. chellA samaye mUkavAnuM ja hoya che. kemake bolavAnI IcchA baMdha thatAM grahaNano saMbhava nathI. bAkInA bIjA-trIjA vagere samayamAM grahaNa-nisarga eka samaye thAya. bhagavanjIvo bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo mUke che ItyAdi sugama che. bhAvArtha - ahIM prathama bhASAdravyanuM grahaNa niraMtara kahyuM kemake - "pratisamaya avirahitapaNe niraMtara grahaNa kare che" ema hamaNAM sUtra kahyuM. tethI nisarga paNa prathama sivAyanA bAkInA samayomAM niraMtara mAnavuM joIe, kemake grahaNa pachInA samaye avazya nisarga hoya che. tethI sAMtara mUke che, niraMtara nahIM te grahaNanI apekSAe samajavuM. te A rIte - je samaye bhASAdravya grahaNa kare che, tene te samaye mUkato nathI, paNa pUrva-pUrvanA samaye gRhIta pachI-pachInA samaye mUke che, tethI nisarga grahaNapUrvaka hoya che. mATe sAMtara nisarga kahyo. - X - X - X * tAtparya e che ke grahaNanI apekSAe nisarga sAMtara che, samayanI apekSAe niraMtara che. kemake dvitIyAdi badhAM samayomAM niraMtara nisarga hoya che. sUtrakAra kahe che - sAMtapaNe grahaNa karato eka samaye - pUrvapUrvanA samaye grahaNa kare che ane pachI pachInA samaye mUke che athavA grahaNanI apekSAe prathama samaye mAtra grahaNa kare che ane cheka chellA samaye mUke che, paNa grahaNa karato nathI, kemake bolavAnI IcchA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/-I-IB91 thI 193 baMdha thatAM bhASAvargaNAnA grahaNano saMbhava nathI, bAkInA dvitIyAdi samayamAM eka sAthe grahaNa ane nisarga kare che. te niraMtara jaghanya be samaya sudhI ane utkRSTa asaMkhyAtA samaya sudhI hoya che. bhagavanjIve bhASApaNe grahaNa karelAM je dravyo mUke che, te bhinna mUke che, abhi nahIM ItyAdi sugama che. gautama! bhinna-bhedAyelA, abhinna-na bhedAyelA paNa make che. vaktA be bhede - maMda prayatnavALo, tIva prayanavALo, je vyAdhi ke anAdara thakI maMda prayatnavALo che, te tevA ja cULa khaMDavALA bhASAdravyo mUke che, je ArogyAdi guNayukta ane tayAvidha AdarabhAvathI tIvra prayatnavALo che. te bhASAdravyone grahaNa ane mUkavAnA prayatna vaDe aneka khaMDa karIne mUke che * * * * * tIvra prayatnavALo vaktA prathamathI ja je bhedAyelA bhASAdravyone mUke che, te sUma ane ghaNAM hovAthI, ghaNAM anya dravyone vAsita kare che. te rIte anaMtaguNa vRddhithI vadhatAM cha e dizAe lokAMtane sparze che * x * maMda prayatnavALo vaktA pUrve jevA prakAranA je bhASA dravyo hato tevA ja prakAranA badhAM abhinna dravyone bhASApaNe pariNAvI mUke che, te asaMkhyAtI avagAhanA vargaNA sudhI jaIne bhedAya che * x - te bhedAyelA bhASA dravyo saMkhyAtA yojana jaIne nAza pAme che - zabda pariNAmano tyAga kare che. * x - bheda pAmelA paNa bhASA dravyo mUke che - ema kahyuM, temAM zabda dravyano bheda keTalA prakAre che, te pUche che - * sUjha-394 thI 397 : [36] bhagavat ! te dravyonA keTalA bheda che? gautama ! pAMca prakAre bheda che - khaMDabheda, patarabheda, cUrNikAbheda, anutaTikA bheda, ukariA bheda. bhagavana ! khaMDabheda kevA prakAre che ? gautama! je loDhA-jasata-trAMbAsIsA-rUpA ke suvarNa khaMDonA khaMDarUpe bheda thAya che. bhagavana ! pratabheda kevA prakAre che ? je vAMsa-netara-vara-keLanA staMbhano ke abarakhanA paDono pagarUpe bheda che te patarabheda. bhagavan! cUrNikA bheda kevo che ? gautama je talanA-maganA-aDadanA-pIparanA-marInA ke suMThanA cUrNano sUraNa bheTe che te. bhagavAna ! anutaTikA bheda kevo che? je kUvA, taLAva, draha, nadI, vAva, puSkariNI, dIdhiMkA, gujalikA, sarovara, sarasarovara, sarapaMktike sarasarapaMktino anutaTikArUpe bheda thAya che. utkarikA bheda kevo che ? je masUra maMDUsa, talamaga-aDadanI sIMgo ke eraMDAnA bIjano phUTIne ukaTikA bheda thAya che te ukAi bheda. bhagavAna ! A khaMDabheda cAvatu ukarikA bhedathI bheda pAmatAM e dravyomAM kayA dravyo konAthI alA, bahu, tulya ke vizeSa che ? gautama ! uckarikA bhedathI prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bheda pAmatAM sauthI thoDAM dravyo che, anutaTikA bhedathI bhedatAM anaMtagaNAM, cUkAbhedathI bhedatAM anaMtagaNa, patarabhedathI bhedattAM anaMtagaNAM, khaMDabhedathI bhedotAM anaMtagaNa.. [395 bhagavAna ! je dravyone nairayika bhASApaNe grahaNa kare che, te zuM sthira dravyone grahaNa kare ke asthira dravyone ? gautama! jIvanI vaktavyatA mAphaka nairacika paNa aghabahud sudhI kahevA. e pramANe ekendriya sivAyano daMDaka vaimAnika sudhI jANavo. bhagavAna ! jIvo je dravyone bhASApaNe grahaNa kare che te zuM sthita grahaNa kare ke asthita? gautama bahuvacana vaDe paNa emaja vaimAniko sudhI jANavuM... bhagavAna ! jIva je dravyone satyabhASApaNe grahaNa kare te zuM sthita dravyone grahaNa kare ke asthita dravyone ? sAmAnya daMDaka mAphaka A paNa jANavo. paraMtu vikavendriya saMbaMdhe na pUchavuM. e pramANe bIjI traNe bhASA saMbaMdhe jANavuM. paraMtu asatyAmRSA bhASA vaDe A AlAvA vaDe vikalendriyo pUchavA - bhagavat ! vikalendriya je dravyone asatyAmRSA bhASApaNe grahaNa kare te zuM sthitane asthitane ? sAmAnyadaMDakavatu jANavuM. e pramANe eka ane bahuvacanathI A daza daMDaka kahevA. [36] bhagavAna ! jIva je dravyo satyabhASApaNe grahaNa kare, te zuM satyamRSA-satyapRSA ke asatyAmRSA bhASApo mUke che ? gautama / satyabhASApaNe mUke, paraMtu bAkI traNa bhASApaNe mUkato nathI. e pramANe ekendriya ane vikavenidraya sivAyano daMDaka vaimAnika sudhI kaheto. AvuM bahuvacana vaDe paNa jANavuM. bhagavAna ! jIva je dravyone mRSAbhASApaNe grahaNa kare. te zuM satya Adi cAre bhASApaNe mUke? gautama! mRSAbhASApaNe mUke paNa bAkI traNa bhASApaNe na muke. e pramANe bAkInI be bhASAnA praznottara paNa samajavA. paraMtu asatyAmRSA bhASApaNe vikasendriyo saMbaMdhe temaja pUchavuM, je bhASApaNe grahaNa kare te bhANapaNe mUke. e pramANe ekavacana-bahuvacana saMbaMdhI ATha daDako kahevA. [36] bhagavAna ! vacana keTalA bhede che ? gautama ! soLa bhede - ekavAna, dvivacana, bahuvacana, strI-puruSa-napuMsaka vayana, adhyAtmavacana, upanIta-apanItaupanItApanIta-ApanItopanI vacana, atIta-pratyutpanna-anAgata vacana, pratyakSaparokSa vacana. bhagavad ! e pramANe eka yAvata parokSa vacana bole te prajJApanI bhASA che ? mRNa bhASA nathI ? gautama ! avazya, e pramANe te prajJApanI bhASA che, mRSA bhASA nathI. * vivecana-394 thI 397 : ahIM khaMDabheda-loDhAnA khaMDamAphaka, pratabheda - abarakha ane bhojapamAdivastu, cUrNikAbheda * pheMkelA cUrNavatuM, anutaTikA bheda - zeraDI chAla Adiva, utsarikAbheda
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11/-I-/394 thI 393 38 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 chetaravA vagerenA abhiprAyavALA ghaNAM hoya che, ane teo asatyabhASA hoya che, tenAthI asaMkhyAtapaNAM asatyamRSAbhASI che, kemake beIndriyAdi jIvo asatyamRSAbhASA bole che, temanAthI anaMtagaNA abhASaka jIvo kahyA che, kAraNa ke siddho ane ekendriyo anaMta che. muni dIparatnasAgare karela pada-11-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa . upAdhyAya yazovijayajI mahArAje prajJAApana upAMga sujhanA A bhASApadaHI viSayane laI tenA vivecanarUpe bhASA rahasyanI raya karela che. jijJAsuone te jovAlAyaka che. - kAnanA AgharSanI jema che. A bhedo jaNAvavA sUtrakAre praznottara karela che, te pAThasiddha che. temAM jaNAvela nAno prasiddha che - x * prasiddhane lokathI jANI levA. e bhedonuM alAbahatva sUtranA prAmANyathI jANavuM kemake te yukitano viSaya nathI. bAkI badhAM sUtro pAThasiddha che - 4 - [vayana bhedo prasiddha che chatAM vRtimAM je vizeSa kahyuM che te A che - "A strI' e vacana che ItyAdi, adhyAtma vacana-chetaravAnI buddhithI manamAM judu ane kahevA jude mAMge, paNa jaldIthI je manamAM che, te ja bole che. upanIta-prazaMsA vacana, apanIta-niMdAvana, upanItApanIta-prazaMsA karIne niMde. apanItopanIta-niMdA karIne prazaMse. atIta vacana-bhUtakALanuM vacana Adi. A soLe vacano yathAvasthita vastu saMbaMdhe jANavA, paNa kAlpanika na samajavI. tethI tene samyaka upayogapUrvaka kahe tyAre te bhASA prajJApanI jANavI. - saga-398,39 : [398] bhASAnA keTalA bheda che? gautama! cAra - satya, mRSA, satyamRSA, asatyAmRSA bhASA. bhagavana ! A cAra bhASAvakAro bolanAra ArAdhaka che ke virAdhaka gautama je te sAvadhAnapaNe bole ArAdaka, paNa virAdhaka nathI. te sivAya bIjI asaMyata, avirata, apatita, apratyAkhyAta pApakarmI koIpaNa bhASA bolato ArAdhaka nathI, paNa virAdhaka che.. [399] bhagavana! A satyabhASI Adi cAre jIvomAM koNa konAthI Ne di che ? gautama ! sauthI thoDA jIvo satyabhASI, samRSAbhASI asaMkhyAtagaNAM, mRSAbhASI asaMkhyAtagaNI, tenAthI asatyAmRSAbhASI asaMkhyAtagaNAM, abhASI anaMtagaNa che. * vivecana-398,39 : sUtra sugama che. paraMtu samyaka pravacanamAlinyAdi rakSaNa karavAmAM tatpapaNe bolato hoya - pravacananiMdAnA rakSaNAdi nimite, gaurava-lAghavane vicArIne asatya paNa bolanAra sAdhu ArAdhaka che. sAvadhAnatApUrvaka bolanAra sivAya bIjA asaMyata - mana, vacana, kAyAnA saMyama rahita, avirata-sAvadha vyApArathI na viramela, pratihadmithyAdukRtAdi vaDe bhUtakAlIna pApano nAza na karela, paccakhANa na karela evo satyAdi koIpaNa bhASA bolato ArAdhaka nathI. alAbahatvanA vicAramAM sauthI thoDAM satyabhASI che. ahIM samyaka upayogapUrvaka sarvajJa mananA anusAra vastune siddha karavAnI buddhithI bole che te satyabhASaka che. teo prazna samaye keTalAMka ja hoya che, mATe sauthI thoDAM kahyA che. tenAthI asaMkhyAtapaNAM satyamRSA bhASI che. kAraNa ke ghaNAM jIvone je te prakAre satyamRSA bolavAno saMbhava che, ane lokamAM tema jaNAya che. temanAthI asaMkhyAtapaNAM asatyabhASI che, kemake koghAdhIna ane bIjAne
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12/-/-/400 aa pada-12-"zarIra' -- * - * -- * -- 39 0 pada-11nI vyAkhyA karI. have 12-muM kahe che, teno saMbaMdha A che - pada11mAM satyAdi bhASA kahI, bhASA zarIrane AdhIna che, ema hamaNAM kahyuM. te kAyayogathI grahI vacanayogathI kADhe che. have zarIra vibhAga kahe che- * sUtra-400 : bhagavan ! zarIro keTalAM che ? pAMca audAki, vaikriya, AhAraka, tejasa, kArpaNa, bhagavan ! nairayikone keTalA zarIra che ? traNa - vaikriya, tejasa, kArpaNa. e pramANe asurathI svanitakumAronuM jANavuM. bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalA zarIra che ? traNa - audAki, tejasa, kArpaNa. e pramANe vAyukAyikane varjIne carindriya sudhI kahevuM vAyukAyikane ? cAra zarIro che - audArika, vaikriya, tejasa, kANa. e rIte paMcendriya tiya yonika paNa kahevA. manuSyane keTalA zarIra che ? pAMca che . auAki yAvat kArpaNa. vyaMtarAdi traNe devone nAkonI mAphaka kahevA. * vivecana-400 : zarIra - utpatti samayathI mAMDIne pratisamaya kSaya pAme te. bhagavan ! zarIro keTalA kahyA che ? pAMca. audArikAdi teno zabdArtha AgaLa kaheze, to paNa kaMIka kahIe chIe - 3vAra eTale pradhAna, tenuM pradhAnapaNuM tIrthaMkara ane gaNadhara zarIra apekSAthI samajavuM. kemake tIrthaMkara ane gaNadharanA zarIrathI anya anuttara devonuM zarIra paNa anaMtaguNa hIna che athavA udAra - vistAravALuM, kemake avasthita audArika zarIrano vistAra sAdhika 1000 yojana pramANa che. svAbhAvika vaikriya zarIranuM eTaluM pramANa nathI, te 500 dhanuSu utkRSTathI hoya, te paNa mAtra sAtamI naka pRthvImAM. - 4 - 4 - 4 - athavA ratna - thoDAM pradezavALuM, paNa dhana nahIM, kemake audArika zarIra bhIMDInI mAphaka thoDAM pradezavALuM ane vizALa hoya che athavA siddhAMta paribhASAthI ozana - mAMsa, asthi ane snAyuthI baddha, udAra zabdathI audArika thAya che. vAra, rAtta, atta, gorAna zabdo jANavA. - X + X + - vividha ke viziSTa kriyA te vikriyA, te nimitte thayela te vaikriya. - x - te nAka ane devone svabhAvathI ja hoya che athavA vaikurvika zabdano A rIte saMskAra karavo. vikurva-vividha prakAranI kriyA, te hetuthI banela te vaikurvika... mAhAra - cauda pUrvadharathI kAryanI siddhi mATe yogabala vaDe karAya te AhAska... taijasa - tejano vikAra ke pariNAma... karmaja-karmathI utpanna thayela. audAkiAdi zarIronA A prakAre kramika upanyAsanuM kaMI prayojana che ke yathAkathaMcit A krama pravRtta thayo che ? kramanuM prayojana che. zuM prayojana che ? uttarottara zarIranA pradezonuM sUkSmapaNuM ane vargaNAmAM pradezonuM adhipaNuM jaNAvavA mATe che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 audArika karatAM vaikriya zarIranA pradezonI sUkSmatA che, ema kramazaH kAryaNanA pradeza sauthI sUkSma che, audArikathI kramazaHuttarottara zarIramAM pradezonI adhikatA che. e pAMca zarIramAM nairayikAdine vize keTalA zarIra saMbhave ? pAThasiddha che. jIvone zarIranA be bheda baddha, mukta, temAM je vicAra samaye jIve grahaNa karelAM che te baddha ane pUrvabhave choDela che, te muktazarIra. te baddha ane mukta zarIronA parimANanuM dravya, kSetra, kALathI nirUpaNa karavuM joIe. temAM bhavyAdi dravya vaDe, zreNi-pratarAdi kSetra vaDe, AvalikAdi rUpa kALa vaDe. temAM audAki zarIrane AzrIne kahe che - .. - * sUtra-401 bhagavan ! audArika zarIro keTalA bheTe che ? gautama ! be bheTe che - baddha ane mukta. temAM baddha zarIra asaMkhyAtA che, kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI asaMkhyAtA loka pramANa che. temAM mukta zarIro anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMta loka pramANa che ane te abhavyothI anaMtaguNA ane siddhone anaMtamA bhAge che. - bhAraddha bhagavan ! vaikriya zarIro keTalAM che ? gautama! be prakAranA che ane mukta. temAM baddha zarIro che te asaMkhyAtA che ane kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI pataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAtI zreNInA pradeza pramANa che. temAM mukta zarIro che te anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI ane avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. ItyAdi audAvit. bhagavan ! AhAraka zarIro keTalA bheTe che? gautama! be bheTa bALa ane mukta. temAM baddha zarIro che te kadAca hoya ke kadAca na hoya. jo hoya to jaghanya eka, be ke traNa hoya, utkRSTa sahasra pRthakatva hoya. temAM je mukta zarIro che te anaMtA che ItyAdi audAkivat kahevuM. bhagavanA taijasa zarIra keTalA bhede che? gautama! be bhe ddhi ane mukta. temAM baddha zarIro che te anaMtA che, kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI samo vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMtaloka pramANa che dravyathI siddho karatAM anaMtagaNA ane anaMtamAbhAgathI nyUna sarva jIvonA jeTalA che, temAM mukta zarIro anaMtA che. kALathI anaMta utsarpiNI - avasarpiNInA samayo vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMta loka pramANa che. dravyathI sarva jIvo karatAM anaMtagaNAM ane sarva jIvanA varganA anaMtamA bhAga pramANa che, e rIte kAmaNa zarIro paNa kahevA. * vivecana-401 :audArika zarIro keTalAM kahyA ItyAdi. ahIM baddha zarIro, mukta - - - -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12-I-401 jIvoe tajela zarIro - x * baddha zarIro asaMkhyAtA che, tenuM nirUpaNa pahelA kALane AzrIne che - pratisamaya eka eka zarIranA apahAra vaDe asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIthI badhAM zarIra apaharAya. - x * have kSetrane AzrIne parimANa * badhAM dArika zarIro, potapotAnI avagAhanA vaDe AkAzapadezomAM judAM judAM anukrame sthApIe, to te zarIro vaDe asaMkhyAtA loko vyApta thAya. - X - X - X - (zaMkA) jIvo anaMtA che, to asaMkhyAtA audArika zarIro kema hoya ? [utarI jIvo be prakAre che - pratyeka zarIrI, anaMtakAyika, jeo pratyekazarIrI che, teomAM pratyeka jIvane eka eka audArika zarIra hoya che. anaMtakAyika jIvomAM anaMta anaMta jIvone eka-eka dArika zarIra hoya che, mATe badhI saMkhyA vaDe paNa asaMkhyAtA dArika zarIra hoya. jIvoe tajela zarIro anaMta che te anaMtapaNAnuM kALa, kSetra, dravyathI nirUpaNa kare che. kALathI parimANa-pratisamaya eka eka zarIrano apahAra karIe to anaMta utsarpiNI-avasarpiNI vaDe sarvathA apaharAya che - x * kSetrathI parimANa anaMtaloka che * x - dravyathI parimANa-abhavyothI anaMtagaNAM che. jo ema che, to zarIro siddhonI sazi jeTalA thAya. [prazno ahIM bhavya ane siddhanA baMne sazi vacce patita samyagudRSTi jIvo kahyA che. to tajela audArika zarIro tenA jeTalAM che ? [uttara) jo teTalA hoya to sUtrakAra temaja nirdeza karata, tethI teTalAM na hoya. [prazna te te rAzi jeTalA na hoya to patita samyakRSTinI rAzithI jUna hoya ke adhika hoya ? te sazithI nyUna hoya, adhika hoya ke tulya hoya. kemake tenuM pramANa aniyata che. ahIM cUrNikAno mata paNa noMdhela che. -x- (prazna) mukta zarIro uparokta anaMta saMkhyAnA parimANavALA kema ghaTe ? kemake je zarIro jyAM sudhI akhaMDita hoya tyAM sudhI ja grahaNa karIe to temanI anaMtakALa sudhI sthiti na hovAthI anaMtapaNuM ghaTI na zake ? anaMtakALa sudhI rahe to anaMtakALe anaMtA thAya, paNa tema thatuM nathI kemake pudgalonI utkRSTathI sthiti asaMkhyAtakALa kahI che, ItyAdi ? (uttara) ahIM kevaLa akhaMDita mukta audArika zarIronuM grahaNa nathI, temaja dArika zarIrapaNe grahaNa karIne mUkelA sarve pudgalonuM paNa grahaNa nathI, kemake tethI uparokta doSanI prApti thAya che, paNa je audArika zarIra jIve grahaNa karIne mUkyuM te vizIrNa bhAvane prApta thatAM tenA anaMta bheda thAya che tema thatAM jyAM sudhI te pudgalo dArika pariNAmano tyAga na kare tyAM sudhI te pratyeka bhedane dArika zarIra kahevAya che. tethI eka zarIranA paNa anaMta zarIro thAya. e pramANe badhAM zarIro saMbaMdhe jANavuM. e pramANe eka eka zarIranA anaMtabheda thatA hovAthI eka zarIranA paNa ghaNAM anaMta zarIro thAya che, te asaMkhyAtakALa sudhI rahe che. ItyAdi * x* teomAM 2i1/6] prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra teTalA kALe jeo dArika zarIra pariNAmano tyAga kare te choDI devA ane bAkInA gaNavA. tethI e pramANe mukata audAki zarIronI ukta anaMta saMkhyA ghaTI zake. A vRttikAranI mati kalAnA nathI kemake cUrNikAre paNa temaja kahyuM che. (zaMkA) zarIranA dravyanA eka eka bhAgano dArika zarIrapaNe vyavahAra kema thAya ? (uttara) lavaNanA deTAMtathI thAya. lavaNanA pariNAmathI pariNata thoDAM ke ghaNAM pudgalono samudAya lavaNa kahevAya, tema audArika zarIra yogya pudgalono thoDo ke ghaNo bhAga paNe audArika zarIrapaNe vyavahAra pAme. - 4 - (zaMkA) je ema che to anaMta lokAkAzanA pradezapramANa audArika zarIro eka lokamAM kema rahI zake ? - pradIpanA prakAza mAphaka rahI zake. (zaMkA) dravya, phonane choDIne pahelAM kALane AzrIne prarUpaNA kema karI ? * x * kALa moTo che, mATe pahelA tema prarUpaNA karI. dArika zarIra kahyA, have vaikriya zarIra saMbaMdhe kahe che - baddha zarIro asaMkhyAtA che, temAM kALane AzrIne parimANa batAve che - asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNInA jeTalA samaya thAya, teTalA baddha vaikriya zarIro che. prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNI che, te zreNIonA AkAzapadezo jeTalA baddha vaikriya zarIro che. (prapta) zreNI zuM che ? dhanarUpe kolA ane cotarapha sAta ju pramANa lokanI sAta jUpamANa lAMbI muktAvalInA jevI eka AkAzapradezanI paMkti e zreNi kahevAya. (prazna) lokane ghana kevI rIte karavo ? loka udad ane adho cauda rAjapramANa che. nIce vistAramAM kaMIka nyUna sAta ju pramANa che, madhya bhAge eka raju pramANa che, brahAlokanA pradezanA bahumadhya bhAge pAMca rAja ane lokAMte eka rAja pramANa che. svayaMbhUramaNa samudranI pUrvathI pazcima vedikAMta sudhI rAja parimANa jANavuM. AvA pramANavALA vaizAkha sthAnasthita lokanA nasavADInA dakSiNa bhAgamAM rahela kaMIka nyUna traNa vistAravALo ane kaMIka adhika sAta raju uMcAIvALo adholokano khaMDa kalAnAthI te kasa nADInA uttara bhAgamAM upara ane nIceno bhAga ulo karIne joDavo. pachI udarvalokamAM basanADInA dakSiNa bhAgamAM koNI AkAre be khaMDo che. te pratyekanI uMcAI kaMIka nyUna sADA traNa rajupamANa che, tene kalAnAthI ulaTA karI kasa nADInA uttara bhAgamAM joDavA, ema karatA nIceno lokArdha bhAga kaMIka nyUna cAra raju vistAravALo ane kaMIka adhika sAta ju uMcAIvALo thayo ane uparano bhAga ardha bhAga traNa ju vistAravALo ane uMcAImAM kaMIka nyUna sAta jupamANa thayo. pachI uparano addhabhAga kalAnAthI nIcenA addhabhAgane uttaramAM joDavo, ema karavAthI sAdhika sAta uMco ane kaMIka nyUna sAta raju vistAravALo dhana thayA. pachI sAta junA upara je adhika bhAga che te laIne udhaI-dho lAMbo karI uttara bhAga sAthe joDavo. tethI vistAramAM
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-:/401 8 sAta rajU paripUrNa thAya che. e rIte lokano ghana karAya che. siddhAMtamAM kyAMya paNa zreNI ke khatara grahaNa hoya tyAM badhe A pramANe ghanarUpe kalolA sAta ju pramANa lokanuM jANavuM. AhAraka zarIra saMbaMdhe sUjha - temAM baddha zarIro kadAca hoya ane kadAca na hoya. kemake AhApha zarIranuM jaghanyathI eka samayanuM yAne utkRSTathI cha mAsanuM aMtara hoya che. * x * jyAre hoya tyAre paNa jaghanyatI eka, be ane utkRSTathI sahasapRthakRtva hoya. taijasa zarIranuM sUTa-temAM baddha zarIro anaMta che. te anaMtapaNAnuM kALa, zotra, dravyathI nirUpaNa kare che. tenuM kALapariNAma - anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya jeTalAM vAddha taijasa zarIro che. kSetrI anaMtalokapramANa AkAza khaMDa jeTalAM pradeza jeTalAM che, dravyathI parimANa - siddho karatAM anaMtagaNA che. jasa zarIrane pratyeka saMsArI jIvane hoya che. saMsArI jIvo siddhothI anaMtagamAM che ane sarve jIvo karatAM tenA anaMtamA bhAge nyUna che - x- tethI siddhanA jIvo vaDe nyUna sarva jIvonA jeTalAM baddha taijasa zarIro che, mukta taijasa zarIro anaMta che -x- prazna zAthI anaMtaguNA che ? (uttara) koka saMsArI jIvane eka eka taijasa zarIra hoya che ane te jIvoe makelA zarIro pUrvokta yuktithI anaMta bheTavALA thAya ane te asaMkhyAtA kALA sudhI rahe. teTalA kALamAM jIvo mUkelA dareka jIva dITha anya asaMkhya taijasa zarIro. prApta thAya che. te pratyekanA pUrvokta yuktithI anaMta bhedo thAya che. mATe mukata zarIro sarva jIvo karatAM anaMtagaNAM che. te jIvonA varganA anaMtamAM bhAge che. * >> - X - X - X - e rIte pAMce zarIro kahyA. have nairayikAdi vizeSaNa vizeSita vicAre che - * sUtra-402 - bhagavad ! nairayikone keTalAM audArika zarIra che? gautama ! audAki zarIra be bheda - baddha ane mukta. temAM nairayikone baddha zarIra na hoya, mukta audArika zarIro anaMtA che - ItyAdi mukta audArika zarIravat kahevA. bhagavAna ! mairayikone vaikriya zarIro keTalA che ? gautama! vaikti zarIro be bheda - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIro che, te asaMkhyAtA che, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI pataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa asaMkhyAtI zreNI jeTalAM che, te zreNInI viEbha sUci aMgula pramANa AkAza pradezonA prathama vargamULane bIjA vargamUla vaDe guNatAM jeTalA AkAza pradezo Ave teTalA pradeza jANavI. athavA gulAmaNa AkAza pradezonA bIja vakUilanA dAnApamANa zreNI jANavI. temAM je mukata zarIro che, te audArika mukta zarIravaMtu kahevA. bhagavana ! nAskone keTalAM AhAraka zarIro che ? gautama AhAraka prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra zarIra be bhede che - baddha ane mukta. audAki baddha ane mukata zarIrava kahevA. taijasa ane kAmaNa, vaikriya zarIravat kahevA. * vivecana-402 - nairayikone baddha audAki zarIro nathI, kemake teone bhavanimitaka audArika zarIrano saMbhava nathI. mukta zarIro sAmAnya mukta audAki zarIravatu jANavA. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAtA che, te asaMkhyAtAnI kALa ne kSetrathI prarUpaNA ke che. kALathI parimANa-pratisamaya eka eka zarIrano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI vaDe badhAM zarIro apaharAya che - x * saMpUrNa prataramAM paNa asaMkhyAtI zreNIo hoya che ane ardhabhAga ke bIjA bhANa AdimAM paNa asaMkhyAtI zreNIo hoya che, to te keTalI zreNIo hoya e AzaMkAmAM vizeSa kAryanA nirNaya mATe kahe che - prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNI hoya teTalI levI. bIjuM vizeSa pariNAma A pramANe che - te zreNIonI viDaMbha sUci - vistArane AzrIne sUci * eka pradezanI zreNI aMgulanA prathama vargamUla vaDe guNelA bIjA vargamULa pramANa jANavI. * x x- [ahIM vRttikArazrIe bhAvArtha sAthe kAlpanIka saMkhyA pUrvaka daiTAMta ApIne vyAkhyAne samajAvela che.] * * * * * bIjA AcAryo kahe che - gula pramANa kSetranA pradezone potAnA prathama vargamULanI sAthe guNato jeTalAM pradezo thAya teTalA pradezonI sUci vaDe jeTalI zreNIono sparza thAya teTalI zreNImAM jeTalA AkAsa pradeza hoya teTalA nArakonA baddha vaikriya zarIro che ane mukata vaikriya zarIro dArikavatu jANavA. nArakone baddha AhAraka zarIra nathI, kemake temane AhArakalabdhi asaMbhava che mukta zarIra pUrvavat jANavAM. baddha taijasa kAmaNa zarIra vaikriyavat jANavA. sUtra-403,404 :- [cAlu. bhagavana asurakumArone keTalA audAphizarIra che ? gautama nArakonA dArikazarIravata jANavAM. bhagavan! asurakumArone keTalA paikriya zarIro che? gautama / naikriya zarIro be bhede - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che. hAthI prataranA asaMkhyAtamA bhAgarUpa asaMkhyAtI zreNIo che, te zreNIonI viSThabha sUci gulanA prathama vargamUlanA saMkhyAmAM bhAga pramANa che. temAM mukata zarIro audArikanA mukata zarIro mAphaka kahevA. AhAraka zarIra temanA dArika zarIro mAphaka be bhede kahevA. baMne prakAranA paNa taijasa ane kAmaNa zarIro temanA vaizyi zarIro mAphaka kahetA. eNma svanitakumAra sudhI kahevuM. [404nyAluM] bhagavana pRedIkAyikane keTalAM audArika zarIra che gautama ! audAzmi zarIra be prakAre - baddha ane mukta. temAM baddha audArika zarIre asaMkhyAtA che, kALatI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12-I-403,404 rogathI asaMkhyAta lokapramANa che, mukata zarIro che te anaMtA che, kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI anaMta loka pramANa che, bhavya karatAM anaMtaguNa ane siddhonA anaMtamAM bhaNe che. * * * bhagavAna ! pRthvInA aikriya zarIra keTalA che ? gautama ! be prakAre - baddha ane mukta. baddha zarIra che, te teone nathI. je mukata zarIro che, te temanA audArikazarIravata che. e rIte AhAka zarIra paNa kahevA. taijasa ane kAmaNa zarIro temanA audArikazarIravata kahevA. pramANe akAya, teukAya paNa kahevA. bhagavAna ! vAyukAyikone keTalAM audArika zarIro che gautama audAki zarIra be prakAranA - baddha ane mukta te baMne pRedI nA audArika zarIravatuM kahevA. vaikiya zarIranI pRcchA - gautama! be prakAre - baddha ane mukata. baddha zarIro asaMkhyAtA che, samaye samaye apahAra karAtA palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga mAtra kALa sudhI apaharAya che, to paNa apaharAtA nathI. mukta zarIra pRthvIvatu jaNavA. AhAraka, taijasa, kAmaNa zarIro pRthvI vat kahevA... vanatikAyiko pRedI vat jANavA. paNa tenA taijasa, kAmaNa zarIro sAmAnya taijasa, kAmaNa mAphaka jANavA. bhagavat ! beIndriyone keTalA prakAre audArikazarIra che gautama be bheda - baddha ane mukta baddha zarIro asaMkhyAtA che ane kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI pataranA asaMkhyAta bhAga pramANa asaMkhyAtI zreNIo jANavI. te zreNInI niSphabhasUci aAMgyAtA koTAkoTI yojana pramANa athavA asaMkhyAtA zreNInA vargamULa pramANa vaNavI. * vivecana-403,404 - (cAlu) asukumArone dArika zarIro nairayikavatu jANavA. temanA baddhavaikiya zarIro asaMkhyAtA che. te asaMkhyAtA, kALa ane kSetra vaDe nirUpaNa sUtrakAre karela che - x * nArakonA vicAramAM paNa prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zreNIo kahI che. tethI bIjuM vizeSa pariNAma kahe che - te zreNInA parimANa mATe je viDaMbha sUci che, te aMgulapamANa kSetranA pradeza sazinA prathama vargamULanA saMkhyAtamA bhAga pramANa che * * * * * e pramANe nairayiko karatAM asurakumArone vikuMbhasUci asaMkhyAtaguNA hIna jANavI. te A pramANe - nairayikonA parimANa mATe je viplabha sUci che. te aMgulanA prathama vargamULane bIjA vargamULa sAthe guNatAM jeTalI saMkhyA Ave teTalA pradezanI jANavI. * x * tethI asaMkhyAtaguNa prathama vargamUlanA pradezarUpa nairayikonI viThaMbhasUci che ane asurakumAronI sUci aMgulanA prathama vargamUlanA saMkhyAtA bhAganA pradezarUpa che ane e yukta paNa che * x + x * x - pRthvI, cA, uo sUgomAM baddha audArika zarIro asaMkhyAtA che. temAM paNa kALane AzrIne pariNAma vicAratA prati samaya eka eka zarIrano pahAra karatAM prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM zarIro apaharAya che. phogathI potAnI avagAhanA vaDe asaMkhyAtaloka vyApta thAya ItyAdi sUtrArthavatuM. vAyukAyane paNa dArika zarIro pRthvI Adi mAphaka jANavA. teone baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che ane pratisamaya eka-ekano pahAra karAtA palyopamanA asaMkhyAta bhAga pramANa kALe badhAM vaDe apaharAya che. vAyukAyiko cAra prakAre sUma ane bAdara, te eka ekanA banne prakA-paryAptA, apayaMiA. temAM bAdara patinA sivAyanA bAkInA traNe pratyeka asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. jeo bAdara payatA che, te prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. temAM traNa prakAranA vAyukAyane vaikriyalabdhi nathI. bAdara paryAptAmAM paNa saMkhyAtA bhAgamAgane vaikriyalabdhi che, paNa bAkInAne nathI. - x - 4 - keTalAMka AcAryo kahe che - "badhAM vAyu paikriyalabdhivALA ja hoya che. kemake vaikriyalabdhi sahita vAyukAyane ceTAno ja asaMbhava che." te yukta che. kemake vastusthitinuM parijJAna nathI. vAyu svabhAvathI gatikriyAvALA hoya che. tethI vaikriyarahita chatAM vAya che, ema jANavuM kemake "vAya che te vAyu." * x * mukta vaikriya zarIro sAmAnya mukta vaikriyavatu jANavA. bAkI sUtrArthavatu che. beIndriyasaNamAM baddha audArika zarIro asaMkhyAtA che. tethI kALane AzrIne parimANanA vicAramAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe apAya che * x - asaMkhyAtI zreNImAM jeTalA AkAza pradezo che teTalA che. te zreNInA parimANa vizeSano nirNaya karavA mATe kahe che - prataranA asaMkhyAtamA bhAgarUpa che. pratarano asakhyAtamo bhAga tairayika ane bhavanapatione paNa kaho che, mATe vizeSatA pariNAmanuM nirUpaNa karavA mATe sUci pramANa kahe che - te zreNInA pariNAmano nizcaya karavA mATe je viThaMbha sUci che te asaMkhyAtA koDAkoDI yojana pramANa jANavI athavA bIjuM vizeSathI parimANa kahe che - asaMkhyAtA zreNInA vargamUla pramANa che. * x " [ahI vRttikAre kAlpanIka saMkhyAthI daiTAMta Apela che.) have e beIndriyo keTalI avagAhanA vaDe vyApta thatA keTalA kALe saMpUrNa pratarane vAta kare ? gAMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa avagAhanA vaDe eka eka AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka eka avagAhanAnI canA karavAthI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe saMpUrNa pratara vyApta kare che. A ja vAta sApahAradvArathI sUgakAra kahe che - * sUtra-404 - (cAlu) beIndriyonA baddha audArika zarIrogI kSetrane AzIne gulapamANa patarakhaMDa vaDe ane kALatI AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa khaMDa vaDe asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kALe samagra pratA apaharAya che. * x * temAM je mukata zarIro che, te audhika audAki mukata zarIre mAphaka jANavA. vaikriya
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12/-/-/404 3 ane AhAraka bhaddha zarIro nathI, mukta zarIro sAmAnya auaudArika mukta zarIra mAphaka jANavA. taijasa ane kArpaNa temanA ja audArika zarIravat jANavA. A pramANe caurindriyo sudhI jANavA. paMcendriya tio emaja samajavA. paNa vaikriya zarIromAM A vizeSatA * bhagavan ! paMce tiryaMcone keTalA vaikriya zarIro che ? gautama ! be bhede - baddha ane mukta. temAM bhaddha zarIro teo asaMkhyAtA che ItyAdi asukumAravat jANavuM, paNa te zreNInI viSphabhasUci aMgulanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. mukta zarIro temaja jANavA. bhagavan ! manuSyone keTalA prakAranA audArika zarIro che ? gautama! be bheda baddha ane mukata. baddha zarIro kadAca saMkhyAtA hoya ane kadAca asaMkhyAtA hoya. jaghanya pade saMkhyAtA hoya che ke saMkhyAtA koTAkoTI pramANa hoya che athavA traNa yamalapadanA upara ane cAra yamalapadanI nIce che athavA pAMcamA varga vaDe chaThThA vargane guNatAM jeTalI saMkhyA Ave teTalAM che athavA chaThThuM vAra chaMda ApI zakAya eTalA rAzi pramANa che. utkRSTathI asaMkhyAtA che. te kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNIthI apaharAya che. kSetrathI eka saMkhyAno prakSepa karavAthI manuSyo vaDe samagra zreNI apaharAya che. te zreNInA AkAzapadezono apaharA vicAratA teo asaMkhyAtA thAya che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI vaDe apaharAya che. kSetrathI aMgulanA prathama vargamUlane trIjA vargamULathI guNatAM je saMkhyA Ave teTalAM jANavuM. je mukta zarIro che te audArika sAmAnya mukta zarIra peThe jANavA. bhagavan ! vaikriya zarIra saMbaMdhe pRcchA be bhede, te A - baddha ane mukata. baddha zarIra saMkhyAtA che. samaye samaye apahAra karatAM saMkhyAtA kALe paharAya paNa apaharAtA nathI. mukta zarIro che te sAmAnya audAkinI jema jANavA. taijasa ane kAmaNa temanA audArika zarIro mAphaka kahetA. vyaMtaro nairayikanI mAphaka audArika ane AhAraka zarIro kahevA, vaikriya zarIro nairayikavat kahevA. paNa te zreNIonI vizkebhasUci jANavI. saMkhyAtA seMkaDo yojananA varga pramANa khAMDa patarane pUravA apaharavAmAM jANavo. mukta zarIra audAkinI mAphaka jANavA. AhAraka zarIro sukumAravat kahevA. taijasa-kArpaNa zarIro temanA vaikriya zarIravat kahevA. - - jyotiko ema ja jANavA. paNa te zreNInI viSphabhasUci paNa jANavI. 256 gulanA varga pramANa khaMDapatarane pUravAmAM ke pahAra jANavo. vaimAnika saMbaMdhe ema ja jANavuM. paraMtu te zreNInI vikhaMbha sUci gulanA bIjA vargamULane trIjA vargamUla vaDe guNatAM jeTalA pradezo Ave teTalA pradeza pramANa jANavI. athavA aMgulanA trIjA vargamUlanA dhanapamANa jANavI. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 * vivecana-404 (cAlu) : beIndriyonA baddha audAki zarIrothI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe saMpUrNa pratara apaharAya che. ahIM pratara apaharAya che, e kSetrane AzrIne parimANa kahyuM, utsarpiNI AdithI kALane AzrIne parimANa kahela che - 4 - bhAvArtha - eka beIndriya vaDe aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa khaMDa AvalikAnA asaMkhyAta bhAga pramANa kALe apaharAya che. bIjA vaDe paNa teTalo khaMDa teTalA kALe apaharAya che. ema badhAM beIndriyo vaDe apahAra karAtA samagra pratara asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI kALe apaharAya che. ItyAdi - 4 - 4 - sUtrArthavat jANavuM. tiryaMca paMcendriya baddha mukta audAki zarIra beIndriya mAphaka jANavAM. temane baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che. kALa pariNAma - asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kALe paharAya che kSetrathI - asaMkhyAta zreNI jeTalAM AkAza pradeza che. te zreNIonAM parimANa prataranA asaMkhyAtA bhAga pramANa che. sUtramAM kahe che ke - asukumAravat kahevuM. vizeSa e - vikhaMbhasUcinA parimANanA vicAramAM asukumArone aMgulapramANa kSetranA vargamUlano saMkhyAtamo bhAga kahyo che, ahIM asaMkhyAtamo bhAga kahevo - x - 4 - ItyAdi sUtrArtha mujaba kahevuM, * X + X + manuSyonA baddha zarIra kadAca saMkhyAtA, kadAca asaMkhyAtA hoya. tAtparya e che ke - manuSyo be prakAre garbhaja, saMmUrttima-temAM garbhaja haMmezAM sthAyI hoya che, saMmUrNima manuSyo kadAcit hoya che ane kadAcit sarvathA hotA nathI. kemake temanuM utkRSTAyu aMtarmuhUrta che, temanI utpattinuM aMtara utkRSTathI 24-muhUrta pramANa che. tethI jyAre sarvathA saMmUrNima manuSyo hotA nathI ane kevaLa garbhaja manuSyo ja hoya che, tyAre teo saMkhyAtA hoya che, kemake garbhaja manuSyo haMmezAM saMkhyAtA ja hoya che, - x - jyAre saMmUrttima manuSyo hoya che tyAre asaMkhyAtA hoya che. - x + sUtramAM kahe che - jaghanya pade saMkhyAtA che. sauthI thoDAM manuSya hoya te jaghanya5da. A jaghanya padamAM saMmUrchimonuM grahaNa che ke garbhaja manuSyonuM grahaNa che ? mAtra garbhajanuM grahaNa che, kemake teo ja haMmezAM avasthita hovAthI saMmUrchimanA abhAvamAM sauthI thoDAM hoya che, utkRSTa padamAM baMne prakAranA manuSyanuM grahaNa che - x - A jaghanyapadamAM saMkhyAtA manuSyo che, temAM saMkhyAtA saMkhyAtA bhedo che. tethI vizeSa saMkhyAno nirNaya kare che - saMkhyAtA koTAkoTI manuSyo che, te sivAya bIjuM tethI vizeSa parimANa jaNAve che - traNa yamala padanA upara ane cAra yamala padanI nIce che. ahIM manuSyanI saMkhyA jaNAvanAra 29 aMkasthAna AgaLa kahevAze. temAM Agama paribhASAthI ATha AThanI 'yamalapada' evI saMjJA che. 24 aMka sthAna vaDe traNa samalapada thAya che. uparanA pAMca aMkasthAna bAkI rahe che, paNa yamalapada ATha aMkasthAna vaDe thatuM hovAthI cothuM yamalapada thatuM nathI, mATe kahyuM ke - traNa yamalapadanI upara che. kemake
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-:/404 EO pAMca aMkasthAno vadhe che ane cothA camalapadanI nIce che, kemake traNa aMka sthAnothI jUna che, athavA banne varganA samudAya te eka yamalapada, cAra varSano samudAya te be yamalapada ItyAdi * x * temAM cha varganI upara ane sAtamA varganI nIce che. have saMkhyA batAve che - athavA chaThThA vargane pAMcamAM varga vaDe guNavAthI jeTalI saMkhyA thAya teTalA jaghanyapade manuSyo che. ekano varga eka ja thAya, mATe tenI gaNanA thatI nathI. beno varga cAra, e pahelo varga. cAno varga soLa e bIjo varga, soLano varga 56 e trIjo varga, 56no varga 65,536, e cotho varga. teno varga 4,29,49,67,296 e pAMcamo varga. teno chaTho varga- 1,84,463 koTAkoTI 44,07,390 koTI, 95,51,616. (arthAt 1,84,469 - 44,03,390 - 95,51,616] A chaThThA vargane pAMcamAM varga vaDe guNatAM jeTalI saMkhyA thAya teTalA jaghanyapade manuSyo che. te saMkhyA A che - g9,228, 165, 1426, 4337, 1935, 4395, 0336. A 29 rAMka sthAna che ene koTAkoTI Adi saMgAthI koIpaNa rIte kahI zakAya tema nathI. tethI chellA aMkathI mAMDI eka sthAnono saMgraha mAtra pUrvAcArya praNIta be gAthAo dvArA kahe che - 7, traNa, traNa, zUnya, pAMca, nava, traNa, cAra, pAMca, gaNa, nava, pAMca, sAta, gaNa, traNa, cAra, cha, be, cAra, eka, pAMca, be, cha, eka, ATha, be, be, nava ane sAta eTalA aMkasthAno upara uparanA che. - A ra9 akasthAnonI pUrvAcAryoe pUrva ane pUrvaga vaDe saMkhyA kahI che te batAve che - temAM 84 lAkhanI pUrvAga saMjJA che 84 lAkhane 84 lAkha vaDe guNIe eTale pUrNa thAya che, tenuM parimANa-70 lAkha, 16 hajAra karoDa thAya che, e saMkhyA vaDe pUrvokta 29 aMkanI saMkhyAno bhAgAkAra karavo. eTale saMkhyA Avaze - 11,22,84,118,81,85,356 eTalA pUrvo, tyArapachI pUrva vaDe bhAga cAlato nathI. tethI pUrvaga vaDe bhAga calAvavo. tethI A saMkhyA che - 1,30,659 pUvaga. tyArabAda zeSa rahe che - 83,50,336 e pramANe manuSyonI saMkhyA che. uparokta arcane jaNAvanArI pUrvAcArya racita gAyA che. A ja saMkhyAne vizeSa jJAna mATe prakAramaMtare batAve che - je saMkhyAne 96 vakhata cheda ApI zakAya teTalA manuSyo che arthAta je sazine ardha ardha cheda ApatAM 96 vakhata cheda ApI zakAya ane chevaTe eka bAkI rahe te rAzi pramANa manuSyo jANavA. kaI sazi evI che ke tene 96 vAra cheda ApI zakAya? pAMcamA vargane chaThThA varganI sAthe guNatAM je Ave te zazine 96 vAra cheda ApI zakAya che. ItyAdi - X - X - X - [ahIM vRttikArazrIe cheda gaNita batAvela che, je ame choDI dIdhela che.) athavA ekane sthApI tenA 96 vakhata bamaNA bamaNA kasvA ane tema karavAthI tenI eTalI saMkhyA thAya che ke tene 96 vakhata cheda ApI zakAya che. e pramANe jaghanya pada kahyuM, have utkRSTa pada kahe che - utkRSTapade manuSyo asaMkhyAtA hoya che. temAM paNa kALane AzrIne parimANano prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 vicAra karIe tyAre pratisamaya eka eka manuSyano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM manuSyo apaharAya ane kSetrane AzrIne eka saMkhyA umerIe to manuSyo vaDe saMpUrNa zreNI apaharAya. - x * te zreNInI phoma ane kALane AzrIne apahAramArgaNA - temAM kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe ane kogathI gulanA prathama vargamULane trIjA vargamULa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave. ItyAdi - X - X - X - | vyaMtarone audAki zarIro nairayikonI jema samajavA. teone baddha vaikriya zarIro asaMkhyAtA che. temAM kALathI parimANa-pratisamaya eka ekano apahAra karavAmAM Ave to asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI vaDe apaharAya. phogathI parimANa-asaMkhyAtI zreNIo, eTale asaMkhyAtI sUci zreNIomAM jeTalA AkAzapadezo hoya teTalAM vyaMtaro che. te zreNI prataranA asaMkhyAta bhAga pramANa che. vaikriya zarIro nairayikonI mAphaka vyaMtaro jANavA. kevaLa sUcimAM vizeSatA che. paNa mAtra zreNIonI virlabhasUci kahevI joIe. te A rIte - ahIM mahAdaMDakamAM paMcendriya tiryaMca napuMsako karatAM asaMkhyAtaguNahIna vyaMtaro kahyA che. tethI enI kiMmasUci paNa tiryaMca paMcanI viThaMbhasUci karatAM asaMkhyAtaguma hIna kahevI joIe -x* have pratibhAga kahevAya che pratibhAga eTale khaMDa, saMkhyAtA seMkaDo yojananA varga pramANa pratibhAga khaMDa pratarane pUsvAmAM ke apaharavAmAM jANavo. ahIM "pUravAmAM ke apaharavAmAM" e adhyAhAra che. saMkhyAtA seMkaDo yojanAnA varga pramANa zreNikhaMDane vize eka coka vyaMtara sthApIe to AkhuM pratara pUruM bharAI jAya ItyAdi * * * * * AhApha zarIro nairayikonI jema, baddha taijasa-kArpaNa zarIro baddha vaikriya mAphaka ane muktazarIro, audhika muktavat che. jyotikone audArika zarIro naicikanI jema hoya che baddha vaikti zarIra asaMkhyAtA che, temAM kALane AzrIne mArgaNAmAM prati samaya eka yokano apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI vaDe badhAM apaharAya. phogathI asaMkhyAtI zreNIo che ane te prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. [vizeSa sUtrArthamAM lakhyuM ja che athavA to pUrvanA daMDavat ja hovAthI ahIM noMdhela nathI.] vaimAnikone audArika zarIre nairayikavatu jANavA baddha vaikriya zarIre asaMkhyAtA che. temAM kALane AzrIne mAgaNA jyotika mAphaka jANavI. phogathI mANA-asaMkhyAta zreNIo che. eTale asaMkhyAtI zreNImAM jeTalA AkAzapadezo che teTalA che. te zreNInuM parimANa prataranA asaMkhyAta bhANa pramANa samajavuM. ItyAdi - X - X - X - gaNitAdi saha vRttikAre noMdhela che. * x *x - muni dIparatnasAgare karela pada-12-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13/--405,406 92 che pada-13-"pariNAma" & - X - X - X - che e pramANe bAramAM padanI vyAkhyA karI, have 13-muM kahe che. teno saMbaMdha A che - pada-12mAM audArikAdi zarIra vibhAga kahyo. te zarIrane tathA pariNAma thAya, anyathA nahIM, te pariNAma - * sUtra-45,406 - 4i05] bhagavanA pariNAmo keTalA bhede che ? gautama be bhede kahyA che - jIva pariNAma ane AjIva pariNAma. [46] bhagavanA jIva pariNAma keTalA bhede che ? gautama ! daza bhede - gati pariNAma, Indriya pariNAma, kaSAya pariNAma, legyA pariNAma, yoga pariNAma, upayoga pariNAma, jJAna pariNAma, darzana pariNAma, cAstri pariNAma ane veda pariNAma. * vivecana-405,406 : pariNAma eTale dravyonuM pariNamana [avasthAMtara] te pariNAma nayanA bhedothI vividha prakAre hoya. naigamAdi aneka nayo che. te sarve nayono saMgraha karanAra be nayo siddhAMtamAM kahyAM che - dravyArthika ane paryAyArthika. *x. temAM dravyAptikanayanA mate kathaMcit sat chatAM uttara paryAyarUpa dharmAnArane pAme te pariNAma kahevAya. temAM pUrva paryAyinI sarvathA sthiti hotI nathI, tema teno ekAMte nAza paNa na hoya. anya svarUpe thavuM te pariNAma. * x * te pariNAma tenA svarUpanA jANanAroe mAnelo che. payayAstika nayanA mate pUrvanA vidhamAna paryAyano vinAza ane bIjA asatuM paryAyionI utpatti te pariNAma kahevAya. * x - bhagavaMta praznanA uttaramAM kahe che - he gautama pariNAma be bhede che - jIva pariNAma ane ajIva pariNAma. temAM jIvano pariNAma prAyogika che ane jIvano pariNAma paisasika che. sUtrakAra che pariNAmano bhedo AgaLa kaheze, te pramANe jIva pariNAmanA bhedo - jIvapariNAma daza prakAre che - gati pariNAma Adi. (1) gati pariNAma * gati nAmakarmanA udayathI je prApta thAya te tArakava Adi rUpa payayano pariNAma. (2) Indriya pariNAma - jJAnarUpa parama aizvaryanA saMbaMdhathI Indra-AtmA kahevAya. tenuM ciha te Indriya. te 35 pariNAma te Indriya pariNAma. (3) kaSAya pariNAma - jemAM prANIo paraspara hiMsA kare te m - saMsAra, tene prApta karAve te kapAya, te rUpa AtmapariNAma (4) lerayA pariNAma - leyAdi zabdano artha AgaLa kahevAze. lezyA e ja pariNAma. (5) yoga pariNAma - mana, vacana, kAyAnA yogarUpa pariNAma. (6) upayoga, jJAna, darzana, cAstri ane veda pariNAma saMbaMdhe e rIte ja vicAravuM. have A daza pariNAmone kramathI kahevAnuM prayojana batAve che - te te dayikAdi bhAvane Azrita sarva bhAvo gati pariNAma vinA pragaTatA nathI, tethI pahelA gati prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra pariNAma kahyA. tenAthI avazya Indriya pariNAma thAya. IndriyapariNAmathI ITaaniSTa viSaya saMbaMdhe rAgadveSanA pariNAma thavAthI pachI kaSAya pariNAmanuM kathana karela che. kapAya pariNAma leyA pariNAma vinA na thAya, te A pramANe - leNyA pariNAma ayogI kevalI sudhI hoya, kemake lezyA sthiti nirUpaNa avasare lezyAdhyayanamAM zuklalezyA sthitinA jaghanya ane utkRSTanuM vidhAna che. tyAM utkRSTa sthiti kahI te sayogI kevalIne vize ja ghaTI zake, bIje nahIM. kaSAya pariNAma sUkSma parAya sudhI hoya. jyAM kaSAya pariNAma hoya tyAM avazya lezyA pariNAma hoya mATe kaSAya pachI lezyA pariNAma kahyA. lezyA pariNAma yoganA pariNAmarUpa che, te lezyA padamAM savistara kahevAze, mATe lezyA pariNAma pachI yoga pariNAma kahela che. saMsArI jIvone yoganA pariNAma pachI upayogano pariNAma thAya che, mATe pachI upayoganA pariNAmanuM kathana karyuM. upayoga pariNAma thavAthI jJAna pariNAma thAya che, tethI pachI jJAna pariNAma kaho. te be bhede che - samyaka jJAna pariNAma ane mithyAjJAna pariNAma. te baMne jJAna pariNAma samyagdarzana ane mithyAdarzana sivAya thatA nathI, mATe pachI darzana pariNAmanuM kathana karyuM che. samyagudarzana pariNAma thavAthI jIvone jinavayana-zravaNadvArA navInavA saMvegano AvirbhAva thavAthI cAAivaraNa karmanA kSayopazama vaDe cAstri pariNAma thAya che, mATe darzana pachI cAtri pariNAma kahyA. cA>>i pariNAmathI mahAsatavI AtmAo veda pariNAmano nAza kare che, mATe chelle veda pariNAmano nAza kare che, mATe chelle veda pariNAma kahyA che. e pramANe jIvanA gati Adi pariNAma vizeSa kahyA. have tenA ja yathAkrame bhedone dazavi che - * sUtra-407 : bhagavana gati pariNAma keTalA bheTe che ? gautama cAra bheTe che - narakagati pariNAma, tiryaca-manuSya-deva gati pariNAma. bhagavana / Indriya pariNAma keTalA bheTe che gautama pAMca bhede - zroendriya, cakSuIndriya, dhrANendriya, jilaeNndriya ane sparzanendriya e pAMce IndriyanA pariNAma. bhagavana! kayAya pariNAma keTalA bheTe che - gautamacAra bheda : krodhakaSAya-mAnakaSAya-mAyAkaSAya-lobhakaSAya pariNAma. bhagavAna ! vezyA pariNAma keTalA bhede che ? cha bhede che : kRSNa-nIlakApota--pA-zukla leyA pariNAma. bhagavana / yoga pariNAma keTalA bhede che ? gautamAM traNa bhede che. manoyoga pariNAma, vacanayoga pariNAma, kAyayoga pariNAma. bhagavana / upayoga pariNAma keTaa bheda che ? gaumAM be bheTe che -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13|--403 sAkAropayoga pariNAma, anAkAropayoga pariNAma bhagavana! jJAna pariNAma keTalA bhede che? pAMca bhede - abhinibodhika zude avadhi mana:paryava kevaLa jJAna pariNAma. bhagavan! aDAne pariNAma keTalA bhede che ? gautama! traNa bheTe che - mati jJAna pariNAma, zruta jJAna pariNAma, virbhAgajJAna pariNAma. bhagavana darzana pariNAma keTalA bhede che ? traNa bhede che - samyagradarzana pariNAma, miyAdana pariNAma, samyagRmithyA darzanapari bhagavana cAstri pariNAma keTalA bhede che ? gautama! pAMca bhede - sAmAyikacA>>i chedopasthApanIya parihAra vizuddhi cA>>i>> sUkha saMparAya cAstri ane yathAkhyAtacAstri pariNAma. bhagavana / veda pariNAma keTalA bhede che ? gautama RNa bheda - veda pariNAma, puruSaveda pariNAma, napuMsakaveda pariNAma. nairayiko gati pariNAmathI narakagatika, Indriya pariNAma thakI paMcendriya, kaSAya pariNAmathI krodha yAvatu lobhakaSAyI, vezyA pariNAmathI kRNa-nIlakApotalI , yoga pariNAmathI gaNe yogI, upayoga pariNAmathI sAkAra-canAkAra upayogavALA, jJAna pariNAmathI abhinibodhika-suta-avadhijJAnI, ajJAna pariNAmathI mati-zruta ajJAnI, virbhAgajJAnI. darzana pariNAmathI samyakraSTi, miyArdaSTi, samya-miyArdaSTi. cAstri pariNAmathI sarvavirati ane dezavirati cAsTivALA nathI, paNa acAIi che. vedapariNAmathI napuMsakavedI che. asurakumAro paNa ema ja che. paNa teo devagativALA, kRSNa yAvat tejalegrI, veda pariNAmathI strI ke puruSavezavALA hoya che. bAkI badhuM temaja che. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. pRvIkAyiko gati pariNAmathI tiyacagatika, Indriya pariNAmathI ekendriya che bAkI badhuM nairAyikavatu kahevuM. paNa te pariNAmathI tolecI paNa hoya, yoga pariNAmathI kAyayogI, jJAna pariNAmathI rahita, jJAna pariNAmathI matizutajJAnI, dazana pariNAma vaDe mithyArdaSTi che, bAkI badhuM temaja gaNavuM. A ane vanaspatiemaja jANavA. teu vAyu paNa emaja ANavA, paNa teo leyA pariNAmathI nairayikavavuM jANavA. beIndriyo gati pariNAmathI tiryaMcagatika, Indriya pariNAmathI beIndriya hoya, bAkI badhuM nairapikava che. vizeSa A * yoga pariNAmathI vayana ane kAyayogI, jJAna pariNAmathI abhinibodhi ane zrutajJAnI paNa hoya, ajJAna pariNAmathI mati-buta ajJAnI paNa hoya. darzana pariNAmathI saspaNa ane mizrAdeSTi paNa hoya, miit'STi na hoya. bAkI badhuM causindriya sudhI temaja kahevuM mAtra Indriyo adhika kahevI. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 paMcendriya tiryaMco gati pariNAmathI tiryaMcagatika hoya. bAkI badhuM aurasikavavuM kahevuM. leyA pariNAmathI zuklalacI sudhI paNa hoya, cAstri pariNAmathI acAstriI ke cAsTiAcAstriI hoya che. veda pariNAmathI strI-puruSa ke napuMsakavedI hoya che. manuSyo gati pariNAmathI manuSya gatika, Indriya pariNAma vaDe paMcendriya ane anindriya paNa hoya, kaSAya pariNAmathI krodhakaSAyI yAvata akaSAyI hoya, vezyA pariNAmathI kRSNavezyI yAvatu lessI hoya, yoga pariNAmathI manoyogI cAvatu ayogI hoya, upayoga pariNAmathI narayikonI jema jANavA. jJAna pariNAmathI Abhinibhodhika jJAnI vAva kevalajJAnI paNa hoya, ajJAna pariNAmathI gaNe ajJAno, darzana pariNAmathI gaNe darano, cAritrapariNAmathI sarvavirati, avirati, deza virati paNa hoya, veda pariNAmathI strIvedI, paravedI, napuMsakavedI athavA AvedI paNa hoya che. vyaMtaro gati pariNAmathI devagativALA che, ItyAdi asurakumArava4 kahevuM. jyotiko paNa emaja jANavA. paNa teo mAtra tejocI hoya che. vaimAniko paNa ema ja jANavA, paNa leyA pariNAma vaDe teja-para-zukalalacAvALA hoya che. ema jIva pariNAma kahyA. vivecana-407 : gati pariNAmanA keTalA bhedo che ? sUjha pATha siddha che. have temAM je pariNAmo yukta sairayikAdi jIvo che, te pariNAmonuM te prakAre pratipAdana kare che - sUtrapATha gama che, paNa nairasikone kRNAdi traNa ja lezyA hoya che, bAkInI nahIM. te traNa lezyA paNa nakapRthvIomAM A krame che - pahelI be nakabhUmimAM kApotalezyA, trIjI pRthvImAM kApota ane nIla legyA, cothImAM nIla glezyA, pAMcamImAM nIla ane kRSNa lezyA, chaThI ane sAtamImAM kRSNalezyA ja hoya. tiryaMca paMcendriya ane manuSya sivAya bIjA jIvomAM cArika pariNAma bhavasvabhAvathI sarvathA hoto nathI. mATe ahIM cA>>i pariNAmano niSedha karyo. veda pariNAmamAM nairayika napuMsaka ja hoya. kemake tatvArtha sUtra kahe che - nAko, saMmUrNimo napuMsaka hoya. e pramANe asukumAra paNa jANavA. paNa teo gatine AzrIne devagatika che, moTI gAddhivALAne tejalezyA paNa hoya che. veda pariNAmathI puruSa ane strIveda che. napuMsakatva asaMbhava che. pRthvIkAyika sUtramAM - pRthvI, pANI ane vanaspatine tejovezyA paNa saMbhave che, kemake temAM pahelA be kalAnA devo AvIne upaje che. pRthvI Adi pAMce sthAvaromAM sAsvAdana samyakatva hotuM nathI, tethI jJAna ane samyakatavano ahIM niSedha che. mizradaSTi pariNAma saMjJI paMcendriyone ja hoya che. bIjAne nahIM, mATe teno niSedha
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13/-I-/407 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra stiSpa sAthe, ke sUkSano sUkSa sAthe ke sneha ane sUkSapaNAnuM viSama pramANa hovAthI temano paraspara baMdha thAya. viSama mAbAnuM nirUpaNa kare che - be, traNa Adi adhika guNavALA paramANu Adi sAthe snigdha ane snigdha ke sUkSa ane sUkSano baMdha thAya, anyathA na thAya. snigdhano sUkSanI sAthe baMdha thAya to jaghanyaguNa sivAya viSama ke samAna hoya to baMdha thAya che. arthAt ekaguNa snigdha ke ekaguNa sUkSano na thAya. have gati pariNAma - temAM anya vastune sparza karavA chatAM je gatipariNAma te spRzadgati pariNAma, jema pANImAM tIrthI pheMketa ThIkarI pANIne sparza karatI cAlI jAya che ane koI paNa vastunI sAthe sparza na kare tene aspRzadgati pariNAma jANavuM. bIjA AcAryo kahe che - gati pariNAma vaDe prayatna vizeSathI phonanA pradezone sparza karatAM gati kare te pRzadgati pariNAma ane sparza karyA vinA gati kare te aspRzadgati pariNAma - X - X - gati pariNAma bIjA prakAre - dIrdha ane hrasvagati pariNAma. dUra dezAMtaranI prApti te dIgiti pariNAma, viparIta te hRsva gati pariNAma. parimaMDalAdinI vyAkhyA pUrve karI che. agurulaghu pariNAma bhASAdi pudgalono jANavo. tathA AkAzAdi amUrta dravyono paNa agurulaghu pariNAma che. gurulaghupariNAma audAkithI taijasa dravyono hoya che. * X - X - che. keTalAMka beIndriyAdi jIvane karaNa paryAptAvasthAmAM sAsvAdana samyakatva hoya che. tethI jJAna pariNAmavALA ane samyagadaSTi kahyAM che. tiryaMca paMcendriyane jIe lezyA saMbhave che. tathA dezavirati pariNAma paNa teone thAya che. jyotikone kevala tejolezyA ja hoya che. * sUtra-408 thI 412 - [48] bhagavana! ajIva pariNAma keTalA bhede che ? gautama! daza bhede che - baMdhana pariNAma, gati pariNAma, saMsthAnA pariNAma, bheda pariNAma, vaNa pariNAma, gaMdha pariNAma, rasa pariNAma, sparza pariNAma, aNa vadhu pariNAma ane zabda pariNAma. [voc] bhagavana baMdhAna pariNAma keTalA bheTe che gautama be bheda che - nizva baMdhana pariNAma, rUkSa vAMdhana pariNAma. [1] skaMdhono samAna snigdhapaNAmAM ke samAna rakSa paNAmAM paraspara baMdha thato nathI, paNa vizvama niSpakSavamAM thAya. [11] nizAno dviguNAdi adhika niSpa sAthe ane sUkSano dviguNAdi adhika rakSanI sAthe bAMdha thAya che, to nigdha ane sUkSano jAnyaguNa vajIne viSama ke sama hoya to baMdha thAya che. [12] bhagavana / gati pariNAma keTalA bheTe che gautama be bheda - Rgati pariNAma, aspRzadgati pariNAma. athavA dIdhuM ane hrasvagati pariNAma. bhagavAna ! saMsthAnA pariNAma keTalA bhede che ? gautama! pAMca bhede - parimaMDala saMsthAna yAvatu Ayata saMsthAnA pariNAma. bhagavanA bhedapariNAma keTalA bheda che ? gautama! pAMca bhede - khaMDabheda pariNAma yAvat uckarikAbheda pariNAma. bhagavana / varSa pariNAma keTalA bhede che? gautama! pAMca bhede - kALA vaNa cAvata zukalavaNa, pariNAma. bhagavat ! gAMgha pariNAma keTalA bheTe che ? gautama be bhede - sugaMdha ane durgadha pariNAma. rasa pariNAma keTalA bheda che ? pAMca bheda - tikta yAvata madhura sa pariNAma. sparza pariNAma keTalA bheda che ? ATha bhede - karkaza cAvata sUkSa sparza pariNAma. agurulaghu pariNAma keTalA bheda che ? gautama! eka prakAre zabda pariNAma keTalA bheTe che ? be bhede - manojJa zabada pariNAma, amanojJa zabda pariNAma. te ajIva pariNAma kathA. * vivecana-408 thI 412 : niSpa chatAM baMdhana pariNAma te niSpa baMdhana pariNAma, e rIte rakSAbaMdhana pariNAma. baMdhanA pariNAmanuM lakSaNa kahe che - skaMdhano paraspara samAnaguNa snigdhatAmAM baMdha thato nathI paraspara samAnaguNa sUkSatAmAM paNa baMdha thato nathI. paNa jo temanI viSama mAtrA hoya to baMdha thAya che. arthAt - x * viSamaguNavALo hoya to snigdhano muni dIparatnasAgare karela pada-13no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14/-/-/413 thI 415 che pada-14-"kaSAya che - X - X - X - che e pramANe pada-13nI vyAkhyA karI, have caudamuM kahe che - pada-14mAM gatyAdi lakSaNa jIva pariNAma kahyA. have te ja kyAMka, kaMIka vizeSathI pratipAdita karAya che temAM ekendriyone paNa kaSAyo hovAthI ane kaSAya baMghano hetu hovAthI kaSAyane kahe che - * sUtra-413 thI 415 - [41] bhagavana! kaSAyo keTalA che? gautama! cAra che - krodha-mAnamAyA-lobha kaSAya. bhagavAna ! nairayikone keTalA kapAyo che ? gautama ! cArakrodha cAvatu lobha kaSAya ema vaimAniko sudhI jANatuM. [41] bhagavana ! krodha keTalAM sthAne rahelo che ? gautama! cAra sthAno vize - AtmapratiSThita, rapatiSThita, tadubhayapatiSThita, pratiSThita. e pramANe nairayika yAvatuM vaimAnika A daMDaka kaheto. e pramANe mAna-mAyA-lobhane AeNIne daMDaka kahevA. bhagavAna ! keTalAM sthAne krodhotpatti kahI che ? gautama ! cAra sthAne - , va, zarIra ane upadhine AzIne oma nairavikathI vaimAnika sudhI kahetuM. ema mAna-mAyA-blobhanA paNa cAra daMDaka kahevA. [415] bhagavat ! krodha keTalA bhede che ? gautama cAra bhede che - anaMtAnubaMdhI, apatyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa, saMjavalana ko. oma nairavikathI vaimAnika sudhI kahetuM. ema mAna, mAyA, lobhamAM kahetuM. * vivecana-413 thI 415 - bhadaMta-parama kalyANa yogIe keTalA kapAyo kahyA che ? sukha du:kharUpa ghAnya utpanna karavA je karmarUpa bane cheDe che te kaSAya. athavA zuddha svabhAvavALA AtmAne kamathI malina kare te kapAya. * x-x - uttaraNano artha spaSTa che, nairayikAdi daMDaka sUtra sugama che. krodhanA sthAno - AtmapratiSThita - AtmAmAM ja rahela, arthAtu pote Acarela durAyAnuM phaLa aihika du:kharUpa jANIne koIka potAnA upara ja krodha kare che. Tyta - bIjo AkrozAdi kare tyAre krodha utpanna kare tyAre tenA upara krodha thAya che. A kathana taigamanayathI che. kemake naigamana, tenA viSaya mAgavI sthiti mAne che. tamayauta - potAne ane para avalaMbIne je krodha thayo hoya che. jema - koI tathAvidha aparAdhathI potAnA ane bIjAnI upara krodha kare che. mapratiSThita - jyAre sva durAcAra ke para AkrozAdi sivAya kevaLa krodhavedanIyanA udayathI nikAraNa kopa thAya che, te sva ke para pratiSThita krodha - - nathI. tema ubhaya pratiSThita paNa nathI. vaLI koIne kyAreka kroghavedanIyathI krodha utpanna thAya tyAre te pachIthI kahe che - prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra are mane nikAraNa krodha thayo." kahyuM che - karmo phaLa vipAkamAM sApekSa ane nirapekSa hoya che, jema Ayu sopakama ane nirUpakrama hoya che. e pramANe mAna, mAyA, lobha paNa Atma pratiSThita, parapratiSThita, ubhayapratiSThita, pratiSThita jANavI. adhikaraNa bhedathI bheda kahyA, have kAraNabhedathI kahe che - keTalAM sthAne kodhotpatti thAya che ? je vaDe kAryanI sthiti hoya te sthAna-kAraNa. te cAra kAraNo kahyA - (1) kSetrane AzrIne, temAM nairayiko nakakSetrane AzrIne, tiryaMco tiryaMca thonane AzrIne Adi. (2) sacetana acetana vastune AzrIne (3) duHsthita ke virUpazarIra (4) upadhi-upakaraNane AzrIne - jenuM upakaraNa cora AdithI haraNa karAyela hoya ke na hoya tene AzrIne. cAra kAraNe krodhotpatti thAya. have samyagadarzanAdi guNadhAtI hovAthI kaSAyono bheda kahe che - krodhanA anaMtAnubaMdhI Adi cAra bheda. anaMtAnubaMdhI samyagdarzana guNaghAtI, macAvyAnI - dezavirati guNaghAtI, pratyAdhyAnI - sarvavirati ghAtI, saMvaMtana - cayAkhyAta cAstriguNaghAtI. have krodhAdinA utpattibheda ane avasthAbhedathI bheda* sUtra-416 thI 418 : [41] bhagavat ! krodha keTalA bhede che ? cAra bheda - Abhoga nivartita, anAbhoga nivartita, upazAMta, anupazAMta. e pramANe nairayikothI AraMbhI vaimAnika sudhI jANavuM. e pramANe mAnanI, mAyAnA, lobhanA paNa cAra deDako 91erdi. 4i1] bhagavatu jIvoe keTalAM sthAne ATha kamapakRtino caya karyo hato ? gautama cAra sthAne ATha karmaprakRtino caya karyo hato, te A pramANe . - krodha vaDe, mAna vaDe, mAyA vaDe, lobha vaDe. ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! jIvo keTalAM kAraNe ATha karmanI prakRtino caya kare che ? ane bhagavAna ! jIvo keTalA kAraNe ATha karmanI prakRtino caya karaze ? * x * baMne pranonA uttara bhUtakALa saMbaMdhI praznottara vat gaNavuM. ema vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavAna ! jIvoe keTalAM kAraNe ATha karma prakRtiono upacaya karyo hato ? gautama! cAra kAraNe - krodha, mAna, mAyA, lobha vaDe, e pramANe nairayikomI vaimAnika sudhI jANavuM. A pramANe kare che ane karaze baMne kALanA panottara kahevA. bhagavAna ! jIvoe keTalAM kAraNe ATha kamapakRtiono baMdha karyo hato ? cAra kAraNe. kodha, mAna, mAyA, lobha vaDe. e pramANe nairavikathI vaimAnika sudhI jaNavuM. A rIte traNe kALamAM baMdha, udIraNA, vedanA ane niksa kahevI. e rIte jIvathI laIne vaimAnika sudhI aDhAra daMDaka jANavA yAva4 vaimAnika nirjaza 2i17]
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1oo 14/-I-416 thI 418 karaze. [18] AtmapratiSThita kSetra Azrita, anaMtAnubaMdhI, Abhoga, cala, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA, nirjasa pada kahyA. * vivecana-416 thI 418 : bonivartita - bIjAno aparAdha yogya rIte jANI, kopanuM kAraNa vyavahArathI sabaLa mAnI, A sivAya Ane zikSA thaze nahIM tema kopa kare che. anAmafjanata * e pramANe guNadoSanI vicAraNA zUnya AtmA paravaza thaI kopa kare che. uparAMta - udayAvasthA prApta na thayela. manuSazAnta - udayAvasthAne prApta. e rIte kahevuM. dhe phaLanA bhedathI trikALavartI jIvono bheda kahe che - jIvoe kayA kAraNe ATha karmaprakRtino caya karelo ? vaya - kaSAya pariNata AtmAne kamapudgalonuM mAtra grahaNa. - x - A daMDaka bhUtakALa viSayaka che, e rIte vartamAna ane bhAvikALA viSayaka daMDako paNa kahevA. e pramANe upacaya, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA saMbaMdhe pratyekanA traNa traNa daMDako kahevA. ema sarva saMkhyA vaDe 18-daMDako kahevA. 3pavava . potAnA abAdhAkALa pachI jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalo vecavA mATe niSeka thavo te. te A rIte - prathama sthitimAM sauthI adhika karmala hoya, bIjI sthitimAM vizeSahIna, trIjI sthitimAM vizeSa hIna, e rIte jyAM sudhI te kALe bAMdhelA karmanI chellI sthiti hoya. Inzana - pUrvokta prakAre sva-va abAdhAkALanI pachInA kALamAM niSekane prApta jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalone punaHkaSAya pariNAma vizeSathI nikAcita karavA. kavIraTI - udaya samaye apAta karma pudgalone udIraNA karaNanA sAmarthyathI udayAvalikAmAM praveza karAvavo. te udIraNA koI karmanI tavAvidha kapAyapariNAma vizeSathI thAya che. * - anyathA kSINamoha guNasthAnake jJAnAvaraNa Adi karmanI udIraNA karanArA hoya che. vaijJA udaya prApta ke udIrIta karmano upabhoga karavo te. nirdhA - karma pudgalane bhogavIne akarmarUpe karavA athavA pUrvakRta karmono nAza karavo che. A nirjarA dezathI gaNavI, kemake te kaSAyajanya che, paNa sarvazI na samajavI. kemake sarvanirjarA sarvayoga rodhakata kapAyarahita AtmAne mokSo jatA hoya che, bIjAne nahIM - x * dezanirjarAto badhAM jIvone hoya. sUtrakAra have pUrvokta sUNa je padothI kahyuM, te padono saMgrahaNI gAthA vaDe nirdeza kare che. - x - x x - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra che pada-15-"Indriya" che. - X - X - X - o caudamAMnI vyAkhyA karI, have paMdaramAMno AraMbha kare che - pada-14mAM pradhAna baMdhahetupaNAthI vizeSathI kapAya pariNAmAM kahyA. pachI IndriyavALAne ja vezyAdi pariNAma sadbhAva hoya, mATe Indriya pariNAma - * sUtra-419,420 - saMsthAna, bAharA, pRthutva, kavitApadeza, avagADha, alpabahutA, pRSTa, paviSTa, viSaya, aNagara, AhAra, Adarza, asi, maNi, dUdha, pAnaka, tela, phANita, vasA, kAMbala, smRNA, zigUla, dvIpodadhi, loka, aloka. * vivecana-419,420 : A padamAM be uddezA che, temAM pahelA uddezAmAM je adhikAro che, tenI saMgrAhaka be gAyA che. te A rIte - pahelA IdriyonuM saMsthAna-AkAra, pachI bAharA - piMDa ke jADAI, pachI pRthava-vistAra, pachI Indriyo keTalA pradezavALI hoya te kahe. pachI Indriya keTalA pradezamAM avagADha che ? pachI avagAhanA ane karkazAdi guNa saMbaMdhe alAbahuva, pachI pRSTAskRSTa saMbaMdhe sUNa, pachI praviSTApaviSTa viSaya, pachI viSayaparimANa, pachI aNagAra viSayaka sUtra, pachI AhAra viSaya, pachI loka, pachI Adarza-asi-maNi-duSpopalakSita-pAnaka-aula-phANitAdi pacIza adhikAro che. $ pada-15,uddezo-1 che IndriyonA saMsthAnAdi vaktavyatAmAM pahelA Indriya sUra* sUtra-4ra1 - bhagavAna ! Indrio keTalI che ? gautama! pAMca - zrojhendriya cakSurindriya, ghANendriya, jilaeNndriya, anendriya. bhagavAna zrosendriyano kevo AkAra che ? gautama! kadaMbanA puSpanA AkAra jevo. cakSurindriyano AkAra? masura caMdranA jevo AkAra, dhANendriyano AkAra ? Atumukata puSa jevo, jilaeNndriyano AkAra ? arunA jevo AkAra, svanidriyano AkAra ? aneka prakArano AkAra che. bhagavAna ! zomendriyanI jADAI keTalI che ? gautama ! aMgulano asaMkhyAta bhAga. ema sparzanendriya sudhI jANavuM. bhagavAna zroendriyano vistAra keTalo che? aMgulano asaMkhyAtabhAga, e pramANe yakSa ane dhrANendriyamAM samajavuM. bhagavAna ! jilaeNndriyanI pRcchA - gautama ! gula pRthaphatva, anidriyanI pRcchA-gautama ! zarIra pramANa vistAra che. bhagavana ! zrobendriya keTalA pradezavALI che ? gautama! anaMta pradezI kahI muni dIparatnasAgare karela pada-14no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/2 15/1/4ra1 che. A pramANe spazanendriya sudhI kahevuM. * vivecana-4ra1 : Indriyo keTalI che ? gautama!pAMca-zrobendriyAdi. A pAMce Indriyo be prakAre che * dubendriya ane bhAvendriya. temAM dravyathI nivRtti ane upakaraNa, bhAvathI labdhi ane upayogarUpa be prakAre che. A kathana tatvArthasUtramAM paNa che. temAM nivRttipratiniyata AkAra vizeSa, te be bhede - bAhya ane atyaMtara. temAM bAhya pApaDI Adi rUpa ane vicitra che, te pratiniyatarUpe varNavI zakAya tema nathI. jemake - manuSyanA kAna baMne nemanI paDakhe rahela che ane bhamara kAnanA uparanA bhAge samarekhAe Avela che. * x - ItyAdi jAtibhede aneka prakAre bAhya nivRtti che. atyaMtara nivRti badhe prANIne sarakhI ja che. tethI tene AzrIne saMsthAnAdi viSayaka sUtro AgaLa kahevAze. kevaLa sparzata IndriyanI nivRttimAM AkRti apekSAe bAhyaatyaMtarano bheda nathI. - x - tethI tenA bAhya saMsthAna vize ja sUtra kahevAze. - sparzanendriyano kevA AkAra che? Adi. khagasamAna bAhya nivRtti che, khagaghAra samAna svaccha pudgalonA samudAyarUpa atyaMtaranivRtti che tenI zakti vizeSa che. A upakaraNarUpa dravyendriya atyaMtara nivRtithI kaMIka bhinna che, kemake zakti ane zaktivALAno kathaMcita bheda che. e hetuthI ja atyaMtara nivRtti chatAM dravyAdithI upakaraNavighAta saMbhave che. jemake - meghagarjanAdi vaDe upaghAta thatAM prANIo zabdAdi viSayane jANavA samartha na thAya. bhAvendriya be bhede - labdhi ane upayoga. temAM zromendriyanA viSayarU5 Atmapradezo saMbaMdhI tenA AvaraNano je kSayopazama te labdhi svasva viSayamAM labdhi anusAra AtmAno vyApAra, jene praNidhAna kahe che, te upayoga. dhe atyaMtara nivRttine AzrIne saMsthAnAdi sUtro-saMsthAna sUjha pATha siddha che. bAhalyanuM vra paNa pATha siddha che, bIje paNa kahe che ke - badhI Indriyo jADAImAM aMgulano asaMkhyAta bhAga che. (prazna) sparzanendriyanI jADAI aMgulano asaMkhyAtabhAga hoya charI AdinA ghAthI zarIramAM pIDA kema thAya? [samAdhAna zaMkA ayogya che. kemake samyaka vastutavanuM jJAna nathI. sparzanendriyano viSaya sparza che, cakSuno rU5 che Adi. charI AdinA ghAthI zarIramAM kevaLa pIDAno anubhava thAya che. te du:kharUpa vedanAne AtmA javarAdi mAphaka sarva zarIra vaDe anubhave che. paNa mAtra sparzanendriyathI na bhogave. - 0 - jo ema che to zItaLa pINAMthI aMdara zItasparzano anubhava thAya, te kaI rIte ghaTI zake ? A pana Indriya sarvatra pradeza paryAvartI hoya che. A vAta mULa TIkAkAre paNa kahelI che. ( dhe IndriyanA vistAra saMbaMdhe prazna - sparzanendriya sivAya bAkI cAra Indriyano vistAra AtmAMgulathI jANavo. sparzanendriyano utsadhAMguNathI jANavo. [prazna] Indriyo zarIrAzrita hoya che ane zarIra usedhAMgulathI mapAya che, * x * to IndriyonuM mAna usedhAMgula vaDe karavuM joIe, AbhAMgulathI nahIM samAdhAna yukta che. kemake jIbha vagere IndriyanA vistAranuM mAna usedhAMgulathI karIe to traNa gAu Adi pramANavALA manuSyAdine rasAsvAdanA vyavahArano uccheda thAya. * x * x * e pramANe ghANendriya saMbaMdhe paNa yathAsaMbhava gaMdhAdi vyavahArano uccheda jANavo. tethI jillAdi cAra IndriyonA vistAranuM pramANa mAMgulathI jANavuM, paNa usedhAMgulathI nahIM. bhANakAre paNa kahyuM che - IndriyanA pramANamAM uodhAMgulano vikalpa jANavo. tethI kyAMka tenuM grahaNa thatuM nathI. * x- sparzanendriyanA vistAstA parimANamAM utsAMgula grahaNa karavo, bAkInI IndriyonuM parimAma AbhAMgulathI thAya che. - X - X - have tANa avagAhanA dvAra pratipAdita kare che - * sUtra-422 - bhagavana ! thojhendriya keTalA pradezamAM avagADha che ? te asaMkhyAtA pradezAvagADha che. e pramANe sparzanendriya sudhI jANatuM. bhagavana A zotra-cakSa-dhANa-jillA ane spana IndriyomAM avagAhanArUpe, pradeza ane avagAhanApadezArUpe koNa konAthI Abha, baha, tulya ke vizeSAdhika che ? gautama! sauthI thoDI cakSurindriya avagAhanArtharUpe che, zroendriya avagAhanA saMkhyAtagaNI, ghANendriya avagAhanAtharUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya avagAhanArtharUpe asaMkhyAtagaNI, sAzanendriya avagAhanArtharUpe saMkhyAtagaNI che. pradezArtharUpe sauthI thoDI cakSurindriya che. zromendriya padezAIrUpe saMkhyAtagaNI, ghANendriya pradezArthatAthI saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya pradezArtharUpe saMkhyAtagaNI che, anandriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI. avagAhanA ane pradezarUpe - sauthI thoDI cakSuIndriya avagAhanA rUpe che, zroendriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI, dhANendriya avagAhana rUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya avagAhana rUpe asaMkhyAtagaNI, spana Indriya avagAhanArUpe saMkhyAtagaNI, sparzanendriya avagAhanAthI cAIndriya pradeza rUpe anaMtagaNI che, zroendriya pradezarUpe saMkhyAtagaNI che, dhANendriya pradeza rUpe saMkhyAtagaNI, jilaeNndriya pradezarUpe asaMkhyAta-gaNI, tenAthI sparzanendriya pradeza rUpe saMkhyAtagaNI che. bhagavan! poendriyanA karkaza ane guru guNa keTalA che ? gautama ! anaMtA. e pramANe sAnindriya sudhI jANavuM. bhagavAna ! zrondriyanA mRdu ane laghu guNo keTalA che? anaMtA, sparzanendriya sudhI che. bhagavana / zrotra-cakSu-dhANa-jillApana e pAMce IndriyonA karkazAdi
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/422 103 104 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 guNo koNa konAthI A5, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM cakuIndriyanI karkaza-guru guNo che, zromendriyanA karkaza-guru guNo anaMtagaNo che, ghANendriyanA karkaza-guru guNo anaMtagaNAM che, jilaeNndriyanA karkaza gura guNo anaMtagamAM che. sparzanendriyanA karkaza guNe anaMtaguNA che. - mRdu laghu guNonuM bahuta - sauthI thoDAM spazani-IndriyanA mRdu laghu guNo che, tenAthI jilaeNndriyanI mRdu laghu guNo anaMtagaNA, dhANendriyanA mRdu vadhu guNo anaMtagamAM, zroendriyanA mRdu laghu guNo anaMtagaNo, cazuIndriyanA mRdu laghu guNo anaMtaguNA. karkazaguru guNo ane mRdu laghu guNonuM Alabahuta * sauthI thoDAM cakSu IndriyanA karkaza-guru guNo, zromendriyanA karkaza guru guNo anaMta gaNAM, dhANendriyanA karkaza guru guNo anaMtagaNa, jilaeNndriyanI karkaza guru guNo anaMtagaNAM, anendriyanA rkaza guru guNo anaMtagaNAM che. tenA ja mRdu-lag guNo anaMtagaNau, jilaeNndriyanA mRdu-laghu guNo anaMtaguNa, dhrANendriyanA mRdulaghu guNo anaMtaguNa, zomendriyanA mRdu laghu guNo anataguNa, cazuIndriyanA mRdu-ladhu guNo anaMtagaNa che. * vivecana-422 - sUga pATha siddha che. have alAbahaddvAra che - sauthI thoDI cAIndriya avagAhanArtharUpa che. tenAthI zrobendriya avagAhanArtharUpe saMkhyAlaguNa che, kemake ati ghaNAM pradezanI avagAhanA che, tenAthI ghANendriya avagAhanArUpe saMkhyA guNa che - x * tenAthI jilaiMdriya avagAhanArUpe asaMkhyAtaguNa che, kemake tenA vistAra gula pRthakatva che. kyAMka saMkhyAtaguNa pATha che, te azuddha che. * x * tenAthI sparzanendriya saMkhyAtaguNa che. kemake jilaeNndriya be thI nava gula pRthakava che, jyAre sparzanendriya zarIra pramANa che. ahIM ghaNe sthAne asaMkhyAtaguNa pATha maLe che, te azuddha che * x - A kramathI pradezArtharUpe sUtra paNa vicAravuM. karkaza guru guNa Adi sUtro pATha siddha che. pazcAtu pUrvIkrame pUrva pUrvanA mRdulaghu guNo anaMtaguNa jANavA. kemake uttarottara karkazarUpe ane pUrvapUrva atikomaLarUpe jaNAya che. baMnenA alabahuvamAM sparzanendriyanA karkaza-guru guNa karatAM tenA ja mRdu-laghu guNa anaMta guNa che, kemake zarIramAM upara rahelA pradezo zIta, tApAdinA saMbaMghathI karkaza hoya, te siAya bIjA zarIramAM rahelA ghaNAM mRdu hoya che. A saMsthAnAdi alAbadutva sudhInA dvAro nairayikamAM - * sUtra-423 - bhagavana! nairayikonI keTalI Indriyo che ? gautama! pAMca-zrotra yAvata spana bhagavan! zomendriya kevA AkAre che ? kadaMba puNanA AkAre che. e pramANe sAmAnya IndriyonI vakatavyatA mAphaka nairayikonI alAbhadutva sudhI kahevI. paNa vizeSa e ke - nairayikonI sparzanendriya kevA AkAre che ? gautama! azanindriya be bhede - bhavadhAraNIya, uttaraaikriya. bhavadhAraNIya spIndriya TuMDakAkAra, utara vaikriya paNa temaja che. bhagavanA asurakumAne keTalI Indriyo che pa. e pramANe sAmAnya Indriyo mAphaka baMne prakAre alabatta kahetuM. paNa teone spaniya be prakAre che - bhavadhAraNIya, uttaraaikriya. temAM bhavadhAraNIya samacatursa AkAre che, uttara vaikriya vividha kAre che. bAkI badhuM pUvavat ANavuM, A pramANe tanitakumAra sudhI samajavuM. bhagavana pRvIkAyikane keTalI Indriyo che ? anendriya eka. bhagavana ! te kayA AkAre rahelI che ? mayura caMdra saMsthAne che. bhagavana che tenuM bAhalya keTaluM che ? gautama ! aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa che. bhagavan! teno vistAra keTalo che ? zarIrapramANa mAtra. bhagavan! te keTalA pradezavALI che ? gautamAM anaMta pradeza che. bhagavan! te keTalA pradezonI avagAhanAvALI che ? gautama! asaMkhyAta pradezonI. bhagavana te pratIkAyikonI sparzanandriya avagAhanA, pradeza ane avagAhanA-udezarUpe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSa che? gautama! sauthI thoDI TavIsparzanendriya avagAhanA rUpe che, te ja pradezArtharUpe anaMtaguNa, aivagAhanI-pradeza sUtramAM noMdhyA nathI] bhagavAna ! pRdlo nindriyanA keTalA karkaza-guru guNo che? gautama ! anaMtA. e rIte mRduvadhu guNo paNa jANavA. bhagavad ! e pRnI anindriyanA karkaza-guru guNo, mRdu-laghu guNomAM koNa konAthI aAdi che ? temAM sauthI thoDAM karkaza-gura guNo che, mRdu-laghu guNo anaMtA che. e pramANe AkAyika cAva4 vanaspatikAyiko jANatA. paNa saMsthAnamAM ATaluM vizeSa - kAyikanI sTibuka AkRti che, teukAyikanI soyanA jasthA jevI, vAyukAyikonI vaza jevI, vanaspatikAyikonI aneka prakAranA AkAravALI sparzanendriya jANavI. bhagavad ! beIndriyone keTalI Indriyo hoya che? gautama ! be Indriyo - jilaeNndriya, sparzanendriya. baMnenuM saMsthAna, jADAI, vistAra, pradezo ane avagAhanA, sAmAnya Indriyo mAphaka kahevI. paNa anindriya huMDaka saMsthAnanI AkRti jevI che. bhagavA bheIndriyonI jioNndriya ane anandriyamAM avagAhanArUpe, pradezarUpe, avagAhanA-pradezarUpe koNa konAthI ala Adi che ? gautama beIndriyonI jilaeNndriya avagAhanArUpe sauthI abha che, avagAhanArUpe saMkhyAlaguNa che, pradezArtharUpe-beIndriyonI jilaeNndriya pradezarUpe sauthI alpa che, pradezarUpe saMkhyAlaguNa che, avagAhanA-udezArUpe beIndriyonI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/423 105 jillA avagAhanA rUpe avA, sparzanendriya avagAhanAthI saMkhyAtaguNa che. tenAthI jilaeNndriya pradezarUpe anaMtaguNa che, tethI sparzanendriya pradezArtharUpe saMkhyAtaguNa che.. bhagavana! beIndriyonI jilaeNndriyanA keTalA karkaza-ra guNo che ? gautama! anaMtA. e pramANe anendriyanA paNa jANavA. e pramANe mRdu-lag guNo saMbadhe jANavuM. bhagavAna ! beIndriyonI jilaeNndriya ane anindriyanA karkazagura guNo, mRdu-ladhu guNo tathA karkaza- mRdu-ladhu guNomAM koNa konAthI alAha Adi che ? gautama beIndriyonI jilaeNndriyanA karkaza-guru guNo sauthI thoDAM che, sparzanendriyanA karkaza-guru guNo anaMtaguNA che, na IndriyanA mRdu-lag. guNo tenAthI anaMta guNo che. tenAthI jilaiMdriyanA mRdulaghu guNo anaMtagaNAM che. e pramANe caurindriyo sudhI jANatuM. paraMtu IndriyanI saMkhyAmAM vRddhi karavI. teIndriyone ghANendriya sauthI alya che, caurindriyone cakSuIndriya alpa che, bAkI badhu pUrvavata paMcendriya ticio ane manuSyone nairayikonI jema kahevuM. paNa spana Indriya cha prakAranA saMsthAnAkAre che. te A rIte - samacaturastra, codha parimaMDala, sAdi, kuja vAmana ane hUMDa. vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnikone asukumArava4 kahevA. * vivecana-4ra3 : sUNa sugama che. nairayikone sparzanendriya keTalA AkAre che ? nairayikonuM zarIra be prakAre - bhavadhAraNIya, uttavaikriya. bhavasvabhAvathI ja jenI pAMkha mULathI ja toDI nAMkhI che, Doka vagerenA raMvATA ukheDI nAMkhyA che, evA pakSInA zarIra peThe ati bIbhatsAkAre che. uttara kriya che, te paNa huMDaka saMsthAnavALuM che * * * * * asurakumAra sUtramAM tathAsvabhAvathI bhavadhAraNIya samacaturaDha saMsthAna che, uttaraeNkriya aneka AkRtivALuM che. ItyAdi - x - * sUtra-4ra4 - bhagavAna ! pRSTa zabdone sAMbhaLe ke askRSTa zabdone sAMbhaLe ? gautama ! skRSTa zabdone sAMbhaLe, askRSTa zabdone nahIM bhagavAna ! RSTa rUpone jue ke askRSTa ? gautama! pRSTa rUpone na juo. sRSTine jue. e pramANe gaMdha, ane sparzane paNa jANavA. mAtra stra ATavAde che, sparza saMvede che evo AlAvo kahevo. bhagavana paviSTa zabdone sAMbhaLe che ke apaviSTa zabdone ? gautama ! paviSTane ja sAMbhaLe. e pramANe sRSTanI mAphaka praviSTa kahetuM. * vivecana-4ra4 :skRSTa dvAra kahe che - ahIM zrobendriya e kaUvAcaka pada aparigamya che. 106 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 tethI, bhagavat ! "zrobendriya pRSTa zabdone sAMbhaLe che ?" pRSTha dhULanA kaNanI jema jeno zleSAtmaka saMbaMdha thAya te pRSTa - sparza mAtrane prApta thayela. jenA vaDe arthonuM pratipAdana karAya te zabdo, tene sAMbhaLe ? arthAt zrobendriya pRSTa mAtra zabda dravyane jANe che, paNa dhrANendriyAdi mAphaka baddhaskRSTa dravyane nahIM. kemake zabda dravyo ghANendriyAdinA viSayabhUta dravya karatAM sUkSama che ane ghaNAM che ane te phogastha zabda yoga dravyane vAsita karanArA che. * x* tethI AtmapradezonI sAthe spaSTa mAtra nivRtti IndriyamAM praveza karIne jadI upakaraNendriyanI zakitane vyakata kare che. vaLI zromendriya svaviSayajJAnamAM dhrANendriyathI vadhuM samartha che. tethI pRSTa mAtra dravyane jANe che, paNa Atmapradeza sAthe saMbaMdha na prApta thayelA dravyone jANatI nathI, kemake teno svabhAva zrobendriyane prApta viSayane jANavAno che. A vize naMdisatra TIkAdimAM carcA che. pRSTarUpa-cakSu pRSTa rUpane na jue, paNa askRSTa rUpane jue, kemake cakSu prApta viSayane grahaNa kare che - x - gaMdhAdi viSaya sUtro spaSTa che, paNa baddha spaSTa gaMghane suMghe che, Avazyaka niyuktimAM kahyuM che - pRSTa zabda sAMbhaLe che, askRSTa rUpane jue che. gaMdha, rasa, sparza baddha dhRSTate jANe che. pRSTa eTale pUrvavat Atma pradezonI sAthe saMbaMdha mAtra prApta, baddha eTale Atmapradeze apanAvela. - X - baddha skRSTa eTale baddharUpa thayelA pRSTa viSayane jANe che. anyane nahIM, kemake gaMdhAdidravyo bAdara sthaLa che, aA che, vAsaka nathI. vaLI ghANAdi Indriyo paNa zrobendriyanI apekSAe maMda zaktizALI che. have praviSTa-apaviSTano vicAra kare che - sUtra pATha siddha che - mAtra, sparza zarIramAM dhULanA kaNa mAphaka thAya, praveza mukhamAM koLIyA mAphaka thAya. zabdArtha bheda che. * x - have viSayaparimANa nirUpaNa - * sUtra-45 : bhagavad ! zrojhendriyano keTalo viSaya che? gautama ! jaghanya aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI 1ra-cojanathI Avela achinna, yugalarUpa praviSTa zabdone sAMbhaLe che. bhagavAna ! cakSu Indriyano keTalo viSaya che ? gautama ! jaghanya gulano asaMkhyAta bhAga, utakRSTa sAdhika lAkha yojana achinna yugalarUpa askRSTa, apaviSTa rUpane jue che. dhANendriyano keTalo viSaya che ? gautama! jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTanI navI yojanathI Avela achidma pudagalarUSa pRSTa ane praviSTa gaMdhane suMghe che, e pramANe bAkI. be Indriyo jANavI. * vivecana-425 : A sUtramAM zrotrAdi Indriyo prApta viSayane grahaNa karatI hovAthI aMgulanA asaMkhyAta bhAgathI Avela zabdane sAMbhaLe che tema prApta viSayane jANe che, tethI jaghanyathI aMgulanA saMkhyAtA bhAga jeTalA dUra rahela viSayane jue che, paNa tethI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/425 109 najIkanA viSayane na jANe, tethI atyaMta nIkaTa rahela aMjana, ja, negamelane cakSu na joI zake. netra sivAya zeSa Indriyono viSaya jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, temano aMgulano saMkhyAtamo bhAga che, utkRSTathI zrotra Indriya bAra yojanathI Avela achinna, avyavahita, anya zabdo vaDe athavA vAyu AdithI jenI zakti nathI haNAI te pudgalane sAMbhaLe che. A kathanathI "zada paudgalika che, paNa AkAzano guNa nathI" ema pratipAdana karyuM. "zabda paudgalika che' te tatvArtha TIkAthI jANavuM. skRSTa mAtra * zarIramAM lAgela dhULa mAphaka sparza mAtrane prApta ane praviSTa - nivRti IndriyamAM pravezela zabdone sAMbhaLe paNa bAra yojananI AgaLathI Avela zabdone sAMbhaLatI nathI kemake AgaLathI AvelA zabdonA maMda pariNAma thAya che. bAra yojana AgaLathI Avela zabda pudgalo tathAsvabhAvathI maMda pariNAmavALA thAya che, jethI potAnA viSayanuM zrotrajJAna utpanna karavA samartha nathI. zromendriyanuM paNa tevA prakAranuM vadhAre abhUta baLa nathI. - cakSurindriya utkRSTathI kaMIka adhika lAkha yojanathI AraMbhI achinna, avyavahita-aMtara rahita, aspRSTa-dUra rahela ane e ja kAraNathI apaviSTa padagalasvarUpa rUpane jue che. kemake tethI AgaLa avyavahitarUpa hoya to paNa tene jovAmAM cakSuIndriyanI zakti nathI. ahIM aMgula traNa prakAre che, te A rIte - AmAMgula, utsadhAMgula, pramANAMgula. temAM je manuSyo je kALe hoya tyAre teonuM mAna-rUpa je gula te AtmAMgula, te aniyata pramANavALuM hoya che. paramANu, trasareNu, svareNu, vAlANa, lIkha, jU, cava te badhAM uttarottara AThagaNA vadhAre che, evo utsadhAMgula hoya che. ulledhAMgula hajAra gaNo thAya tyAre pramANAMgula thAya che ane te usedhAMgulane bamaNo karatAM bhagavaMte mahAvIrano AbhAMgula thAya che, evA prakArano bIjo pramANAMgula che. temAM AtmAMgulathI te kALanA vAva, kuvAdi vastu, utsadhAMgula vaDe manuSya, tiryaca, deva, nAskonA, zarIro, pramANAMgulathI pRthvI ane vimAno mapAya che. IndriyanA viSayanuM parimANa AbhAMgulathI karavuM. te ja pramANe cAIndriyanA viSayanA parimANanA vicAramAM bhAgyakAra kahe che - netra ane mana prAptakArI che. netranA viSayanuM parimANa AbhAMgula vaDe kaMIka adhika lAkha yojana che. (prazna) zarIranuM pramANa utsadhAMgulI karAya che, to - x * IndriyanuM viSaya parimANa usedhAMgulathI karavuM joIe, AmAMgula vaDe karavAnuM kema kaho cho ? AmAMgalathI mAna karavAmAM doSa nathI, -x- kemake viSaya parimANa zarIrathI anya che, A vAta jANakAre paNa kahI che. jo IndriyonA viSayonuM parimANa utsadhAMgulathI thAya to 500 dhanuSAdi pramANavALA manuSyonA viSaya vyavahArano viccheda thAya. te A rIte- je bharatano AbhAMgula che, te pramANa aMgula barobara che, te pramANAMgula 108 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 hajAra ubhedhAMgulathI thAya che. kemake hajAraguNA utsadhAMgulanI barAbara pramANAMgula che. tethI bharatAdi cakravartInI ayodhyAdi nagarI ane skaMdhAvAra AbhAMgula vaDe bAra yojana pramANa siddhAMtamAM prasiddha che. tenuM utsadhAMgulathI mAna karavAmAM Ave to aneka hajAra yojana thAya. ema thavAthI Ayudha zALA vagere sthaLe vagADela bherI AdinuM zravaNa nahIM thAya kemake zrobendriya bAra yojanathI AvelA zabdane grahaNa kare che. vaLI sarva nagara vyApI ane badhI chAvaNImAM vyApta thanAra vijaya sUcaka DhakkA vagere zakada AgamamAM kahyo che, te prakAre ja manuSyano vyavahAra thAya che, tethI Agama prasiddha 500 dhanuSa Adi pramANa zarIravALA manuSyonA viSaya vyavahArano uccheda na thAya te mATe AbhAMgula vaDe IndriyonA viSayanuM parimANa jANavuM, ulledhAMgulathI nahIM. e rIte pUrve je kahyuM ke - zarIrAzrita Indriyo che mATe teonA viSayanuM parimANa usedhAMgulathI karavuM joIe" te ayukta che. kemake keTalIka IndriyonA paNa vistAranuM parimANa AbhAMgula vaDe svIkArela che. * x * mATe sarva IndriyonA viSayanuM parimANa AbhAMgula vaDe ja thAya che, ema siddha thAya che. (prazna) prakRta sUtramAM kahela cakSuIndriyanA viSayanuM parimANa ghaTatuM nathI, kemake bIje te parimANa adhika kahela che. te A rIte - pukaravaradvIpAddhamAM mAnuSottara parvata pAse rahenAra manuSyo karkasaMkrAMtinA divase pramANaguNathI sAdhika 21-lAkha yojana dUra rahelA sUryane jue che. tyAM kahe che ke - 21,34,537 yojanA netranA viSayanuM parimANa pukaravaradvIpanA ardha bhAgamAM rahenArA manuSyone pUrva-pazcima dizAe juduM juduM jANavuM Adi. to A prastuta sUtra AtmAMgula vaDe paNa kema ghaTI zake ? kemake pramANAMgulathI paNa aniyatapaNuM thAya che. -x - tethI cakSuIndriya viSaya parimANa jema zrutamAM kahyuM che tema AtmAMgula, utsadhAMgula ane pramANAMgulamAMnA koIpaNa vaDe yukta nathI. (samAdhAna) e vAta satya che, paNa A sUtra kevaLa prakAza karavA yogya viSayanI apekSAe samajavuM. paNa prakAzaka viSayanI apekSAe na samajavuM. ahIM sUrya prakAzaka viSaya che, mATe prakAzaka vastunA viSayanuM parimANa adhika hoya to paNa doSa nathI. | (prazna) e pramANe zI rIte jANI zakAya ? - pUrvAcAryo vaDe karelA vyAkhyAnathI jANI zakAya che. kemake mahAbuddhivaMta puraSo kAlika zrutanI vyAkhyA pUrvAcAryoe karelA vyAkhyAnane anusarIne kare che. paNa mAtra akSara racanA pramANe nahIM. bIje paNa kahe che - jema satramAM kahyuM che temaja hoya ane temAM vicAra karUAno na hoya to pradhAna daSTivALA puraSoe kAlika sUtranA anuyogano upadeza kema karyo che? mATe sUtramAM vicAraNA Avazyaka che, tethI pUvacAryanA vyAkhyAnathI prastuta sUtrano virodha nathI.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/425 109 bhANakAra paNa kahe che ke- A sUtrano abhiprAya prakAzanIya vastunI apekSAe che, paNa prakAzaka vastunI apekSAo nathI. * x - dhrANendriya, jilaeNndriya, sparzanendriyo utkRSTathI nava yojanathI Avela achinna bIjA dravyothI apratihata zaktivALA gaMdhAdi viSayone jANe che, paNa tethI AgaLathI Avela viSayane jANatI nathI. kemake te gaMdhAdi viSayo maMdapariNAmavALA thaI jAya che ane tevA prakAranI ghANendriyAdi, maMda pariNAmavALA gaMdhAdi viSayone jANavAne asamartha che. bhASyakAre paNa kahela che. Indriya viSayAdhikAramAM paNa A sUtra che - * sUjha-4ra6 : bhagavanA mAraNAMtika samudghatine prApta mAvita AtmA aNagAranI je carama nirjarA pudagalo che te che AyuSyamA! sUkSma kahyA che? sarvalokamAM avagAhIne rahe che? gautamAM tema ja che. bhagavana! chAstha manuSya te nirjarA yugalonuM anyatva, nInAd, hInatva, tucchava, gurutva, laghutva jANe che, jue che? - gautama ! te Ayukata nathI. bhagavad ! ema kema kaho cho ? - 4 - gautama ! koI deva te nirjarA yugalonuM anyatva, bhiva, hInatva, tucchatta, garad, lava jANato ke dekhato nathI. te mATe kahevAya che ke chaThAstha manuSya te nirjarA pugalonuM kaMIpaNa anyatvAdi jANato nathI. e pramANe he AyuSyamAna ! te yugalo sUkSma kahA che ane sarvalokane avagAhIne rahe che. bhagavAna ! nairamiko te nirjarApudgalone jANe che, jue che ? ane teno AhAra kare che ? athavA jANato - joto nathI ane AhAra kare che ? gautama ! nairayiko nirjarA yugalone jANatA nathI, jovA nathI ane teno AhAra kare che. e pramANe cAvatuM paMcendriya tiryaMco sudhI jANavuM. bhagavan! manuSyo te nirjarapudgalone zuM jANe che, jue che, teno AhAra kare che ? athavA jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che? gautama ! keTalAMka jANe che, jue che, AhAra kare che, keTalAMka jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che. bhagavAna ! AvuM kema kaho cho ? gautama ! manuSyo be prakAre - saMjJIbhUta ane asaMtIbhUta. temAM je asaMjJIbhUta che te jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare che. je saMjJIbhUta che, te be prakAranA - upayukta ane anupayukad. temAM je anupayukta che te jANatA nathI, jotA nathI, AhAra kare. che. je upayukata che te jANe che, jue che, AhAra kare che. tethI kahyuM ke keTalAMka na jANe, na jue, AhAre ane keTalAMka jue, jANe, AhAra kare che. baMtara ane jyotiko tairayikonI mAphaka jANavA. bhagavanA vaimAniko, te nirjarApugalone jANe che, jue che, AhAra kare che? gautamAM manuSyo mAphaka jANavA. paraMtu vaimAniko be bhede che - 110 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra mAcImicchAdaSTi upapaka, amArI samyagdaSTi upapaka. temAM je mAyImithyArdaSTi upapaExka che, te jANatA nathI, jotA nathI. paNa AhAra kare che. je amArI samyagadaiSTi upapaka che te be prakAranA che - anaMtaropava ane paraMparopaw. anaMtaropaNa che te jANata-jotA nathI ane AhAra kare che. je paraMparopava che te be prakAre che . prayatA ane aparyAptA. temAM aparyAptA che te jANatA nathI, jatA nathI ane AhAra kare che. je payatA che te be prakAre che - upayukata ane anupayukata temAM je anupayukta che, te jANatA nathI - jetA nathI ane AhAra kare che, je upayukta che, te jANe che, jue che, AhAra kare che. tethI kahyuM ke keTalAMka jANe che . jue che - AhAra kare che. keTalAMka jANatA-jatA nathI, AhAra kare che. * vivecana-4ra6 : jene dravyathI ane bhAvathI aTIR - ghara nathI te aNagAra - saMyata, jJAnadarzana-cAai-tapa vizeSathI jeno AtmA bhAvita - vAsita thayelo che evA maraNa samudgAtathI samavahata sAdhunA je gharama - zailezIkALanA anya samayanA nirjApudgalo * kamabhAva rahita thayelA paramANuo che te pudgalo nizcaya arthamAM che. avazya sakSama-cakSa Adi IndriyanA viSayarahita kahyAM che ? he AyuSyamAna zramaNa e gautame bhagavaMtane kahyuM saMbodhana che. tathA e nizcita che ke te pudgalo sarvalokamAM avagAhIne - sparza karIne rahe che ? gautame prazna karatAM bhagavaMte uttara Apyo, he gautama! avazya ema ja che. bhagavan ! chAsya manuSya te nirjarApudgalonuM anyatva jANe-jue Adi praznane zo avakAza che ? ahIM pUrve kahela hatuM ke pRSTa ane praviSTa zabda dravyo sAMbhaLe che, ItyAdi nirjarApudgalo paNa sarvalokano sparza kare che, to teono paNa zrotrAdimAM sparza ane praveza zuM nathI thato ? tethI prazna kare che - bhagavanuM ! chAstha manuSya, ahIM chAsthanuM grahaNa kevalIno niSedha karavA mATe che, kemake kevaLajJAnI badhA Atmapadezo vaDe sarva jANe che ane jue che. * * * chAsya aMgopAMganAmakarma vizeSa vaDe saMkArane prApta thayela Indriyo dvArA ja jANe che - jue che. tethI chAsthanuM grahaNa che. A hetuthI ja ahIM viziSTa avadhijJAna rahita chavAsthanuM grahaNa karavAnuM che, te nirjarApudgalonuM anyapaNuM eTale be sAdhuonA je nirjarApudgalo che, teonuM paraspara bhinnapaNuM, nAnAva-bIjAnI apekSA sivAya ekanA ja nirjarA pulonuM vaNadinuM vicipaNuM, avamatva-hInapaNuM, tuchava-niHsAspaNuM che. bhagavaMta kahe che - te artha yukata nathI, kemake chAstha manuSya te nirjarApudgalonuM ajavAdi jANato ane joto nathI. e saMbaMdhe prazna kare che- koI karmapudgala saMbaMdhI avadhijJAnarahita deva che, je te nirjarApudgalonuM kaMIpaNa anyapaNuM vagere jANato nathI, joto nathI arthAt devone manuSyo karatAM vadhu
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/426 111 sAmarthyazALI Indriyo hoya che, temAM deva paNa jANato nathI, joto nathI, to manuSya mATe to zuM kahevuM? eTalA pramANa vaDe te nirjarApudgalo sUma kahyA. te evA prakAranA atyaMta sUma pudgalo sarva lokane avagAhIne rahe che, paNa te bAdararUpa pudgalo nathI, * x * te nirjarA pudgalo sarva lokasparzI che, tethI paNa prazna thAya che - bhagavana! nairayika te nirjarA pudgalono AhAra kare che, e siddha che kemake pudgalo che te sAmagrInA vazI vicitra pariNAma pAmavAnA svabhAvavALA hovAthI AhArarUpe paNa teonA pariNAmano saMbhava che, mAtra A ja bAbata prazna che ke - te nairayiko jANe che - e che? Adi. bhagavaMtano uttara che - na jANatA - na jotA AhAra kare che. kemake te nirjarApudgalo ati sUkSma hovAthI cahna Adi IndriyonA viSaya rahita che, nairayikone kAmaNa zarIranA pudgala viSayaka avadhijJAna hotuM nathI. e pramANe asurakumArathI tiryacapaMcendriya sudhI jANavuM. manuSya sUtramAM saMjJIbhata eTale saMjJIpaNAne prApta thayela ane te sivAyanA bIjA asaMjJIbhUta che. ahIM saMjJI eTale viziSTa avadhijJAnI grahaNa karavo. ke jenA jJAnano viSaya te kAmaNa zarIranA pudgalo che, bAkI badhuM sugama che. vaimAnika sUtramAM - mAyI mithyAdaiSTi, mAyA e trIjo kaSAya che, te anya kapAyonuM upalakSaNa sUcaka che. te jemane che evA mArIutkaTa rAgadvepavALA mithyArdaSTi, te rUpe utpanna thayela. tethI viparIta amAyI samyagurdaSTi upapaka jANavA. ahIM mAyImidhyAdeSTi utpanna grahaNathI navamA saiveyaka sudhInA vaimAniko jANavA. jo ke nIcenA komAM ane raiveyakamAM samyagurdaSTi devo che, to paNa avadhijJAna kArpaNa zarIranA pudgala viSayaka nathI, tethI teo paNa mAcImithyASTi upapajJaka jevA hovAthI upamAnathI mAyImithyArdaSTi zabdathI kahevAya. jeo amAyI samyagRSTi upapaka devo che te anuttara devo che. te be bhede - anaMtaropapa ane paraMparopajJa. jeo utpatinA prathama samayavartI che, teo anaMtaropapa ane paraMparA vaDe utpanna thayelA te paraMparopapanna kahevAya. temAM jeo anaMtaropanna che, teo te nirjarA pagalone jANatA-jotA nathI, kemake teone eka samayanA upayogano asaMbhava che ane teo aparyApyA che. paraMparopapaNa be bhede - payatA, piyaktiA. temAM aparyAptA jotA-jANatA nathI, ItyAdi sUtrArthamAM kahyA mujaba jANavuM. AvazyakamAM avadhijJAna viSayamAM kahyuM che - kArpaNa zarIra dravyane joto phogathI lokamAM saMkhyAtA bhAgone jue che, anuttara devo saMpUrNa lokanADIne jue che, mATe upayogavALA te avadhijJAna vaDe nirjarApudgalone jANe-jue ane AhAra kare che. tyAM badhe lomAhArathI AhAra kare che, ema samajavuM. Indriya adhikArAdithI prazna - suga-4ra7 - Adazane jonAra manuSya Adarzane jue che, potAne jue che ke pratibiMbane 112 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra jue che ? gautama Adarzane jue che, potAne jato nathI, paNa pratibiMbane jue che e pramANe A AlAvAthI asi, maNi, dUdha, pAnaka, tela, phANita ane vasA saMbaMdhe sUtra che.. * vivecana-4ra7 :| mAya - ariso, jonAra manuSya zuM Adarzane jue che ke AtmA-zarIrane jue che ? ke pratibhAva-pratibiMba jue che ? prathama ariso to jue che ja, kemake chUTavALA arIsAne te yathArtha jANe che. paNa potAnA zarIrane joto nathI. kemake teno tyAM abhAva che. potAnuM zarIra potAnA vize rahela che, arIsAmAM rahela nathI. arIsAmAM potAnA zarIranuM pratibiMba jue che, te pratibiMba chAyA pudgalarUpa che. te A pramANe - sarva prakAranI Indriyagamya sthULa vastu caya ane apacaya svabhAvavALI ane kiraNovALI che. kiraNo e chAyA pudgalo che ane teno pratyakSa siddha chAyApudgalo tarIke vyavahAra thAya che. * x - bIjuM jo sthULa vastu koI vastune aMtare rahela hoya ke dUra hoya to tenA kiraNo arIsAdimAM paDatA nathI, tethI te vastu temAM na dekhAya. mATe jaNAya che, chAyApudgalo che. te chAyApudgalo divase bhAsvara vastumAM paDela hoya to svasaMbaMdhI dravyAkRti dhAraNa karatAM zyAmarUpe pariNata thAya che, rAtre kRSNarUpe pariNata thAya che. - x * te chAyA paramANuo Adazadi bhAsvara dravyomAM pratibiMbita thayelA sva saMbaMdhI dravyAkRtine dhAraNa karatAM svasaMbaMdhI dravyamAM kRSNa, nIla, zukla ke pIta jevo varNa hoya, te rUpe pariName che, teonI arIsA vageremAM upalabdhi thAya che. tema A sUtramAM manuSyanA chAyA paramANu arIsAmAM saMkramIne potAnA zarIranA vadhe ane potAnA zarIranA AkArarUpe pariName che, te pudgalonI temAM upalabdhi thAya che. - x * mATe kahyuM ke zarIrane joto nathI, paNa pratibiMbane jue che. - A badhuM svamati kalpita nathI, AgamamAM paNa kahyuM che - X - X * mULa TIkAkAre paNa kahyuM che - badhAM Indriyagamya sthUla dravyo caya ane apacaya dharmavALA ane kiraNovALA hoya che jethI arIsA AdimAM jenA kiraNo paDelA che evI sthaLa vastunI chAyA dekhAya che. tethI koIpaNa sthULa dravyanuM darzana thAya che. paNa koIne aMtare na rahela athavA ati dUra na hovI joIe. e rIte sUtrapATha sugama che. ahIM nirjarA pudgalo jAmyone Indriyagamya thatAM nathI kemake te atIndriya che ema kahyuM. tethI atIndriya viSayaka prazna * sUtra-428 thI 43ra : bhagavan! kaMbalazATaka AveSTita-pariveSTita hoya, ane te jeTalA avakAzAMtarane sparzIne rahe che, te je vistArIe to teTalAM ja avakAzattarane paNane rahe? gautama! avaya, kaMbalazATaka tema ja rahe. * * - bhagavana ! dbha uco ubho karelo hoya to jeTalA mane AvAhIne rahe, teTalAM kSetrane
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/428 thI 432 113 tIcha lAMbo karIne hoya to paNa sparzane rahe, gautama ! hA, te pramANe ja rahe. bhagavAna ! AkAzathignala-loka konAthI sparza karAyelo che ? keTalA kAya vaDe sparza karAyela che ? te zuM dhamastikAya ke dhamastikAya deza ke hamattikAya pradeza qDe sparza karAyela che ? e pramANe adhamaidDAyao vaDe.. AkAzAstikAya che, ema e prakAre yAvatu pRthvIkAya vaDe yAvatu prasakAya vaDe ke addhAsamaya vaDe sparza karAyela che ? gautama dhamastikAya ane dhamastikAyanA pradeza vaDe sparza karAyela che, paNa dhamastikAyanA deza vaDe sparza karAyela nathI. e pramANe adhamastikAya paNa jANavuM. AkAzAstikAya vaDe sparza karAyela nathI. paNa AkAzastikAyanA deza ane pradeza tuke sparza karAyela che, yAvatu vanaspatikAya vaDe sAza karAyela che. ahRddhAsamaya vaDe dezathI sparza karAyela che ane dezathI sparza karAyela nathI. bhagavAna ! jaMbUdvIpa dvIpa konAthI sparzata che ? keTalA kAya vaDe sparzata che ? dhamastikAya yAvatu AkAzAstikAyathI sparza karAyela che ? gautama ! dhamastikAya vaDe sparzata nathI, paNa tenA deza ane pradeza vaDe sAzIta che. e pramANe adhamastikAya ane AkAzAstikAya paNa jANavA. pRvIkAya cAvatuM vanaspatikAya vaDe sparza karAyela che, trasakAya vaDe kyAMka sparzata che, kyAMka nathI. addhA samaya vaDe sparzata che. e pramANe lavaNayamudra, dhAtakIkhaMDa, kAloda samudra, abhyata+bAhya yukaraddhi paNa jANavA. viroSa e ke adrAsamaya vaDe bAhyapukharAddha dhRSTa nathI. pramANe cAvatuM svayaMbhUramaNa samudra jANavuM. A paripATI A gAthAothI jANavI - [4ra9 thI 431] jaMbUdvIpa, lavaNa, dhAtakI, kAloda, puSkara, varuNa, kSIra, ta, loda, naMdI, raNavara kuMDala, caka... AbharaNa, vastra, gaMdha, utpala, tilaka, jhA, nidhi, rana, varSadhara, kaha, nadI, vijaya, vakSaskAra, ka, Indro... 14 maMdara, aAvAsa, phUTa nakSatra, caMdra, sUrya, deva, nAga, yakSa, bhUta, svayaMbhUmA . 43] e pramANe jema bAhya pukarAddha kahyo tema svayaMbhUmaNa samudra sudhI jANavuM. yAvata teo addhA samaya vaDe sparza karAyelA nathI. bhagavan! loka konAthI sparzata che, keTalA kAya vaDe sparzata che? ItyAdi AkAza kiMgala mAphaka jANatuM. bhagavA Aloka konAthI sAIta che? keTalA kAyathI pazata che? e prazna - gautamAM dhamastikAya cAvatuM AkAzAstikAyathI sparzata nathI. AkAzastikAyanA derANI sparzata che [dezathI sparzata ] pRnI kAsa yAtuM addhA samayathI sparzata nathI. te eka ajItano deza che, anaMta agara vadhu guNo vaDe yukta che, savakAzI anaMta bhAga jUna che. * vivecana-428 thI 43ra : kaMbalarUpa zATaka, A vA atyaMta saMkeleluM hoya tyAre jeTalA AkAza [21/8] 114 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pradezane sparzIne - avagAhIne rahe, tene vistRta karyuM hoya to paNa te teTalA avakAzAMtara - AkAzapadezone sparzIne rahe ? gautama ! avazya rahe. ahIM 'tta' e nizcayArthaka che. saMkSepArtha A che - kaMbala vastra saMkelela hoya tyAre jeTalA AkAza pradeza avagAhe, teTalA ja AkAzapadeza vistAryuM hoya tyAre paNa avagAhe che. kevaLa ghana ane pratara rUpe bheda che, pradezonI saMkhyA tulya che. A artha netrapaTane AzrIne anya sthaLe paNa kahelo che, e pramANe sthUNA artha paNa kahevo. AkAza thimmala- AkAzarUpI paTamAM thIgaDA samAna loka kahevAya che. kemake te vistRta paTa jevA moTA bAhya AkAzanA thIgaDA jevo lAge che. te konAthI pRSTa - vyApta che ? A sAmAnya rUpe prazna karyo. have vizeSarUpe pUche che - keTalA kAyo vaDe spazayeila che ? ahIM 'vA' zabda prakAramaMtara sUcaka che, te prakAramaMtara sAmAnyathI vizeSarUpa che. tethI pratyeka kAya saMbaMdhe vizeSarUpe pUche che - x - dhamastikAyathI pRSTa che, kemake dhamastikAya lokamAM rahelo che. dharmAstikAyA dezathI pRSTa nathI, kemake je jenAthI sarvarUpe vyApta che, te tenA ja deza vaDe vyApta nathI. paNa pradezathI vyApta che kemake temAM badhA dhamastikAyanA pradezo rahelA che. - x AkAzAstikAya saMpUrNa dravya vaDe spaSTa nathI. kemake loka AkAzAstikAyano deza mAtra che. paNa tenA deza ane pradezo vaDe vyApta che. sUma pRthvIkAyAdi paNa sakalaloka vyApI che, tethI tenA vaDe paNa loka sarvarUpe vyApta che trasakAya vaDe kadAcit RSTa che, jyAre samuThThAta prApta kevaLI cothA samaye potAnA pradezothI, sarvalokane vAta kare, tyAre te trasakAya vaDe spaSTa che. bAkInA kALe spaSTa nathI, kemake lokamAM badhe sthaLe trasakAya hotA nathI. e pramANe jaMbUDhIpAdi saMbaMdhe sUNo jANavA. paraMtu bAhya pukarAddhadvIpamAM addhAsamaya vaDe pRSTa nathI kemake addhA samaya aDhIdvIpa-samudramAM ja che. - 4 - gAthA-sarva dvIpa samomAM madhyavartI jaMbudvIpa che. tene cotarapha vIMTI lavaNa samudra rahelo che. pachI dhAtakIkhaMDadvIpa che. pachI kAloda samudra che, pachI pukaravaradvIpa che, pachI dvIpanA samAna nAmavALA samudro che. tethI pachI pukaravara samudra che pachI varNavara dvIpa ane samudra, kSIravaradvIpa ane samudra, dhRtavara dvIpa * dhRtoda samudra, IzuvaradvIpa ane samudra, naMdIzvara dvIpa ane samudra. A AThe dvIpa-samudro eka pratyAvatAra che. pachInA trityAvatAra rUpa che. jemake - aruNa, aruNavara, arNavarAvabhAsa pachI kuMDala, kuMDalavara, kaMDalavarAvabhAsa caka, cakavara, cakavarAvabhAsa. ahIM krama A che - naMdIzvara samudra pachI araNadvIpa-cAraNasamudra, arNavadvIpa - araNavarasamudra ItyAdi keTalA dvIpa-samudro kahevA ? tethI tenA nAmano saMgraha karI be gAthA kahe che - je koI AbharaNanA nAmo hoya, jemake- hAra, addhahAra, ratnAvalI, kanakAvalI Adi je koI vastranA nAmo hoya, koThapurAdi gaMdhanA nAmo hoya, jalaruha-caMdrodyota
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/1/-/428 thI 432 115 Adi je utpalanA nAmo hoya, tilaka Adi je vRkSanA nAmo hoya, zatAdi padAnA nAmo hoya, ratnaprabhAdi pRthvInA je nAmo hoya, navanidhi-cauda ratnonA nAmo, callahimavaMtAdi varSadhara parvatanA nAmo, pAdi drahonA nAmo, gaMgAdi nadInA nAmo, kacchAdi vijayo, mAlyavaMtAdi vakSaskAra parvato, saudharmAdi kalyo, zakAdi Indro, kRti kAdi nakSatro, caMdra-sUryanA je nAmo che, te badhAMne tripacAvatAra karIne kahevA. jemake hAradvIpa-hArasamudra, hAsvaradvIpa - hAravarasamudra, hAravarAvabhAsahIpa-hAvarAvabhAsa samudra ItyAdi rUpe gipatyAvatAra kahevA. A pramANe sUcavarAvabhAsadvIpa sUryAvarAvabhAsa samudra sudhI kahevuM. pachI devadvIpa-devasamudra, nAgadvIpa-nAgasamudra, cakSadvIpa-cakSasamudra, bhUtadvIpabhUta samudra, svayaMbhUramaNadvIpa-svayaMbhUmaNasamudra e pAMce dvIpa ane samudro ekarUpavALA che. A vAta jIvAbhigama sUtra ane tenI cUrNimAM paNa kahela che. - have loka zabda vaDe ja loka saMbaMdhe prazna karavA sUtrakAra kahe che - loka konAthI sparzIta che ? Adi sUtra sugama che. aloka - e jIvadravyano deza che - AkAzAstikAyano deza che. kemake lokAkAza vaDe hIna che. A ja kAraNe guralaghurUpa che, kemake amUrta che. anaMta agurulaghu guNo vaDe yukta che. kemake dareka pradeze sva ane para bhedathI bhinna anaMta agurulaghu paryAyo hoya che. alokanA pramANa mATe kahe che, te lokAkAzanA khaMDarahita sarva AkAza pramANa che. che pada-15, uddeza-2 @ 116 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 samayanA aMtamuhartAnI che. e pramANe sparzana Indriya nirvatanA sudhI javuM. nairayikothI vaimAnika sudhI jANatuM. bhagavanA keTalA prakAre Indriyalabdhi che ? gautama / pAMya bhede - pondriya labdhi cAva4 sparzanendriya labdhi. e rIte nairayika cAvata vaimAnikone jANavA paNa jene jeTalI Indriyo hoya tene teTalA bhede Indriyalabdhi kahevI. bhagavAna ! Indriya upayogakALa keTalA bhede che? gautamAM pAMca bheda - zroendriya sAvavuM anendriya upayogAddhA. e pramANe nairavikathI vaimAnika sudhI jANavA. paNa jene jeTalI Indriyo hoya tene teTalA prakAre Indriya upayogakALa kahevo. bhagavan! A zrotra-cakSu-dhANa-jillA-sparzana IndriyonA jaghanya upayogakALa, utkRSTa upayogakALa, jaghanya-utkRSTa upayoga kALamAM koNa konAthI abha, mahu, tulya, vizeSa che ? gautama! sauthI thoDo cakSuIndriyano jaghanya upayoga kALa che, zoendriya jaghanyopayoga kALa vizeSAdhika che, ghANendriya . jaghanyopayoga kALa vizeSAdhika che, jihendriya jaghanyopayoga kALa vizeSa adhika che. utkRSTa upayogakALamAM sauthI thoDo ca@Indriyano upayoga kALa che. tenAthI zrotra-dhANa-jillA-spana Indriyano uttarottara vizeSAdhika che. sparzanendriyanA jaghanya upayogakALathI cakSuIndriya utkRSTa upayogakALa vizeSAdhika che, tenAthI zroma dhANao jillA sazani Indriyano utkRSTa upayogakALa kramazaH vizeSAdhika che. bhagavAna ! keTalA prakAre IndriyAvagrahaNA thAya che ? gautama ! pAMca prakAre * zroendriya yAvat sparzanendriyAvaha. ema nairayikothI vaimAnikane sva IndriyAnusAra kahevA * vivecana-433 thI 435 : AraMbhe adhikAra saMgrAhaka be gAyA che. pahelA Indriyono upacaya kahevo. je vaDe Indriya upacayane prApta thAya te upacaya-Indriya yogya pudgala saMgraha zakti, Indriyapati. pachI nirvatanA kahevAnI. nirvatanA-bAhya ane atyaMtararUpa nivRtti * AkAra mAtranI utpatti. pachI nirvatanA keTalA samaye thAya che ? e praznamAM asaMkhyAtA samaye thAya che, tema uttara Apavo. pachI IndriyAvaraNanA kSAyopazamarUpa IndriyonI labdhi kahevI. pachI IndriyanA upayogano kALa kahevo. pachI ayubahanavamAM IndriyanA upayokALamAM pUrva-pUrva uttara-uttara IndriyanuM vizeSAdhikapaNuM kahevuM. pachI avagraha-jJAna kahevuM, te apAyAdinA bhedathI aneka prakAre che, mATe apAya kahevo, pachI IhA, pachI vyaMjanAvagraha, 4 zabdathI arthAvagraha kahevo. pachI atIta, baddha, puraskRta dravya ane bhAva Indriyano vicAra karavAno che. pahelA Indriyopacaya sUtra kahe che - te sUjha sugama che, paraMtu nairayikAdine che pahelA uddezanI vyAkhyA karI, have bIjAne kahe che - * sUtra-433 thI 435 : [433,434] Indriyopacaya, nirvatanA, tenA asaMkhyAta samayo, labdhi, upayogano kALa, (alAbhahatamAM vizeSAdhika) avagAhanA, jApAya, hA, vyaMjanAvagraha, athavigraha, atItabaddhapuraskRta dravyendriya ane bhAvendriya. [e bAra adhikAro bIjA uddezAmAM che.] [35] bhagavAna ! keTalA prakAre Indriyopacaya che ? gautama pAMca prakAre - zroendriyopacaya, cakSurindriyopacaya, dhANendriyopacaya, jilaeNndriyopacaya, anendriyopacaya... bhagavan! mairayikone keTalo Indriyopacaya che ? gautama ! pAMca bhede - zroma sAva spana Indriyopacaya. e pramANe vaimAnika sudhI gaNavuM jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalA bhede Indriyopacaya kahevo. bhagavana! Indriya nirvatanA keTalA bhede che ? gautama! pAMca bhede - zroendriya nirvatanA cAva4 sparanendriya nirvatanA. e rIte nairavikathI vaimAnika sudhI, jene jeTalI Indriyo hoya te kahetI. bhagavana! zroendriya nirvatanA keTalA samayanI che ? gautama ! asaMkhyAtA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/2/-/433 thI 435 113 jeTalI Indriyono saMbhava jene hoya te kahevo. temAM svairayikathI svanitakumAra sudhI pAMca bhede Indriyopacaya hoya, pRthvI Adi pAMcane eka prakAre, beIndriyone be bhede, teIndriyane traNa bhede, caurindriyane cAra bhede, paMcendriya-tiryaca, manuSya, vyaMtara, jyotika, vaimAnikone pAMca bhede Indriyopacaya hoya che. krama A pramANe che - sparzana, rasana, ghANa, cakSu, zrotra. e rIte nirvatanAdi saMbaMdhe sUtro jANavA. paNa IndriyopayogAddhA * jeTalA kALa sudhI Indriyo vaDe upayogavALo hoya te kALA kahevo. Indriyo vaDe avagraha-jJAna kahevAya che. A sAmAnyathI pUchyuM, sAmAnya vizeSane Azrita hoya mATe apAyAdi sUtro * sUtra-436 - bhagavanA keTalA bhede Indriya apAya che ? gautama pAMca bheda - joksa apAya yAvata sparzanendriya apAya. e pramANe nairayiko yAvatuM vaimAnika svasva IndriyAnusAra jANavA. bhAvanA IA keTalA bheTe che ? gautamAM pAMca bheTa : jonendriya IhA cAvatu anendriya IhA. zeSa apAyavatuM. bhagavan! avagraha keTalA bhede che ? gautama be bhede- vAha ane vyaMjanAvagraha. bhagavAna ! hAMjanAvagraha keTalA bhede che? gautama cAra bheda - zroTondriya vyaMjanAvagraha, dhrANendriya vyaMjanAvagraha, jilaeNndriya vyaMjanAvagraha, sparzanendriya vyaMjanAvagraha. bhagavAna ! Athavigraha keTalA bhede che ? gautama! cha bhede - zroma cAvatuM sparzanendriya arthAvagraha, noIdriya athavagraha, bhagavana! nairayikone keTalA bhede avagraha che ? gautama bhede. athavigraha ane vyaMjanAvagraha. ema asurakumArAdi daze kahevA. bhagavana | pRedIkAyikane keTalA bhede avagraha che ? gautama bheda - athavigraha, vyaMjanAvagraha. bhagavan! pRthvI vyaMjanAvagraha keTalA bheda che ? gautama! eka-sparzanA vyaMjanAvagraha. bhagavan! pRvIkAyikane keTalA bheda athavagraha che ? gautama! eka sAnandriya agavigraha. e pramANe vanaspati sudhI kahevuM. e pramANe beIndriyone vyaMjanAvagraha be bhede che, athavigraha be bhede che. e pramANe teIndriya ane caurindriya paNa jANavA. paraMtu IndriyanI vRddhi karavI. caurindriyone vyaMjanAvagraha gaNa bhede, athavagraha cAra bhede che. bAkInA vaimAnika sudhInAne nairayikanI mAphaka jANavA. - vivecana-436 :sUtramAM pravaprada * rUpa jJAna vaDe avagRhIta, sAmAnyathI jANela ane IhA jJAna 118 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra vaDe Ihita-vicArela arthanA nirNayarUpa je adhyavasAya te apAya. A zaMkhano ja zabda che ItyAdi nizcayAtmaka bodha te apAya. IhA-sabUta arcanI vicAraNArUpa ceSTA arthAt avagraha pachI ane apAya pUrve sabhUta arthavizeSane grahaNa karavA tarapha ane asadabhUta artha vizeSano tyAga karavA abhimukha. prAyaH ahIM zaMkhAdinA madhurasvAdi zabda dharmo jaNAya che. AvI mati vizeSa te IhA. bhANa - sabhUta arthagrahaNa, asabhUta arthatyAga mATe abhimukha bodha vizeSa te IhA. avagraha be bhede - athavigraha, vyaMjanAvagraha. arthano meva - apakRSTa, 'huM - jJAna, arthAt jeno nirdeza karI zakAya evA sAmAnya rUpAdi arcanuM grahaNa, te arthAvagraha. vyaMjanAvagraha-je vaDe artha pragaTa karAya te vyaMjana eTale upakaraNendriya ane zabdAdi rUpe pariNata thayelA dravyono paraspara saMbaMdha. kemake saMbaMdha thavAthI ja zrotrAdi Indriyo vaDe te - te artha pragaTa karI zakhAya che. tethI Indriyo ane zabdAdi arthano saMbaMdha te vyaMjana. jema dIvA vaDe ghaDo pragaTa karAya * x * saMbaMdhane prApta zabdAdirUpa arthanuM avyaktarUpa jJAna te vyaMjanAvagraha, upakaraNendriyane prApta zabdAdi pariNAmavALA dravyano avagraha - avyakta jJAna te vyaMjanAvagraha. (zaMkA) pahelA vyaMjanAvagraha thAya, pachI arthAvagraha thAya che, to ahIM prathama arthAvagraha kema kahyo ? (samAdhAna spaSTa rUpe jaNAya che, mATe pahelA athavagraha kahyo. te spaSTa rUpe badhAM prANI vaDe anubhavAya che. kemake atyaMta zIgha gamanAdi kriyAmAM eka vakhata jaldIthI jJAna thAya che. - x * vaLI athavagraha sarva indriyo ane mana dvArA thAya che, vyaMjanAvagraha tema thato nathI. mATe pahelA kaho. have vyaMjanAvagraha pachI arthAvagraha thAya che, e kramane AzrIne pahelAM vyaMjanAvagrahanuM svarUpa pratipAdana kare che - x * x * zrotra vagere cAra Indriyono vyaMjanAvagraha thAya che. cA ane manano thato nathI, kemake te baMne prApta viSayane grahaNa kare che. teno vizeSa vicAra naMdItra TIkAmAM che. athavigraha cha prakAre che. zrobendriyAvagraha zrotra vaDe vyaMjanAvagraha thayA pachI eka samayamAM jeno nirdeza thaI zake evuM sAmAnya mANa arthanuM jJAna te zrobendriyAthavagraha. e pramANe ghANa, jillA, sparzana IndriyanA arthAvagraha kahevo. yakSa ane manano vyaMjanAvagraha thato nathI, tethI te baMneno prathama ja svarUpa, dravya, guNa, kriyAnI kalpanArahita, jeno nirdeza na thaI zake evA sAmAnya mAtrA svarUpavALA arcanA jJAnarUpa arthAvagraha jANavo. noIndriyAthavagraha - mana, te dravya ane bhAva be prakAre che. mana:paryApti nAmakarmanA udayathI manoyogya vargaNAnA pugalo grahaNa karI manarUpe pariNamana karavuM te dravyamana - X - X - dravyamanane avalaMbI jIvano je mananapariNAma te bhAvamana. naMdI mUrti - mananA pariNAmanI kriyAvALo jIva te bhAvamana. - x - temAM ahIM bhAvamananuM prayojana che, kemake tenA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/-/436 119 grahaNathI avazya dravya mananuM paNa grahaNa thAya che ane dravya mana vinA bhAva manano saMbhava nathI. bhAvamana sivAya bhava sthakevalI mAphaka dravya mana saMbhave che. * * * * * avagraha grahaNa upalakSaNa che. tethI noIndriya arthAvagrahanuM sAkSAt grahaNa che, IhA-apAya upalakSaNathI gRhita che. * sUtra-433 - bhagavAna ! Indriyo keTalA bhede che? gautama ! be bheda - dravyendriya ane bhAvedriya. bhagavana ! dvabendriyo keTalA bheda che ? ATha bheda - be zama, be netra, be ghANa, jIbha ane sparzana. bhagavana ! bairayikone keTalI dravyendriyo che ? ukta ATha ja. e pramANe asura yAvat svanitakumAra jANavA. bhagavana ! praNavIkAcikane dravyendriya keTalI hoya ? gautama eka, sparzanendriya. ema vanaspatio sudhI che. bhagavana ! meIndrayone keTalI dravyandriyo hoya ? gautama be - sparzana ane jillA. teIndriyone keTalI dravyendriyo hoya ? cAra - be dhANa, nAsikA, jIhA. caurindriya vize prazna - cha dravyendriyo hoya - be netra, be nAsikA, jIbha ane ani. bAkI badhAM jIvone nairayikonI jema vaimAnika sudhI jANavA. bhagavana! ekaika nairayikane keTalI dravyendriyo atItamAM thayelI che? gautamA anaMta keTalI dravyo baddha-vidhamAna hoya ? gautama! ATha. keTalI bhAvikALe thaze ? gautama! ATha, nava, sattara, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta. e pramANe anitakumAra sudhI kahevuM. ema pRnI, A, vanaspatikAyiko paNa jANavA. paraMtu "keTalI baddha-vartamAna Indriyo hoya'', te vananA uttaramAM eka sAzanendriya-ktavyandriya kahetI. ema teukAyika ane vAyukAyikamAM paNa kahevuM. paNa bhAvimAM thanArI jaghanyathI nava ke daza dravyendriya hoya. e pramANe beIndriyone paNa kahetI. paNa baddha dravyendriya praznamAM be dvabendriyo kahevI. ema teIndriyo paNa jANavA, paNa teone cAra baddha dravyandriyo hoya. ema caurindriya paNa jANavA, paNa teone cha baddha dravyendriyo hoya. paMcendriya tiryaMcayonika, manuSyo, vyaMtaro, jyotiSa, saudharma-IzAnanA devo asurakumArasvata kahevA. vizeSa - manuSyane dravyandriyo bhAvimAM koIne hoya * koine na hoya. jene hoya tene ATha, nava, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dvondriyo hoya. sanakumAra, mAhendra, bahAlokathI Avyuta sudhI ane jhaveyaka detone nairayikanI mAphaka jANavA. bhagavana ekaika vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devane keTalI dravyandriyo pUrve thaI ? gautama! anaMta dravyendriyo thaI hoya. keTalI baddha hoya ATha, keTalI bhAvimAM thanArI hoya? ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. saviisaddha devane bhUtakALa anaMta dravyendriyo thaI hoya, baddha-ATha 120 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra hoya, bhAvimAM thanArI ATha hoya. bhagavanA nairayikone keTalI dravyandriyo pUrve thaI hoya? gautamAM anaMtI. keTalI baddha hoya? asaMkhyAtI. bhArvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta. e pramANe veka devo sudhI jANatuM. paNa manuSyone baddha dravyandriyo kadAca saMkhyAtI, kadAca asaMkhyAtI hoya. vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devone atIta kALe anaMta, baha8-asaMkhyAtI, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI dravyandriyo hoya. savasiddha devono prata - adItakALe anaMta baddha-saMgAtI, bhAvisaMkhyAtI bhagavatu ekaika nairayikane nairayikapaNAmAM keTalI dravyandriyo bhutakALe thayelI hoya? gautamAM anaMta vartamAnamAM ? ATha. bhAvimAM thanArI ? koine hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya, tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. hoya, tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. bhagavAna ! ekaika nairamikane asukumArapaNAmAM keTalI dravyandriyo atIta kALe thaI hoya ? gautama ! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thAya ? gautama ! koIne thAya, koIne na thAya. jene thanArI hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta thanArI hoya. oma svanitakumAra sudhI jANatuM. bhagavAna ! ekaika nairacikane pRthvIkAyikapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrve thayelI hoya ? gautama! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanArI hoya? koIne hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya tene eka, be, traNa, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe cAvata vanaspatikAyikapaNAmAM jANavuM. bhagavana ekaika nairasikane beIndriyapaNAmAM keTalI dvabendriyo pUrva kALe thaI hoya? gautama ! anaMta keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanArI hoya ? koIne hoya, koIne na hoya. jene thanArI hoya tene be, cAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta thAya. ema teIndriyapaNAmAM jANavuM, paNa bhAvimAM thanArI cAra aTha, bAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyandriyo hoya. ema caurindriyapaNAmAM paNa jANavuM, paNa bhAvimAM thanArI che, bhAra, aDhAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke AnatI hoya. jema asurakumArapaNAmAM kahyuM, tema paMcendriya ticipaNAmAM paNa jANavuM, manuSyapaNAmAM paNa ema ja jamavuM, paraMtu bhAvimAM ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI ke anaMta dvabendriyo thAya. manuSya sivAya badhAMne manuSyapaNAmAM dravyendriya bhAvimAM thanArI koIne hoya, koIne na hoya'', evuM na kahevuM. vyaMtara, jyotiSa, saudharma yAva4 jhaveyakapaNAmAM dvabendriya pUrvakALe anaMta thayela hoya, baddha dravyandriyo nathI, bhAvimAM thanArI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/-/437 121 koIne hoya, koIne na hoya. jene hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyandriyo thavAnI hoya.. bhagavAna ! ekaika nairayikane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjitapaNAmAM keTalI dravyandriyo bhUtakALe thayela hoya ? na hoya. [baddha paNa na hoya keTalI bhAvimAM thanAra hoya? koIne hoya * koIne na hoya. jene thanAra hoya tene ATha ke soLa thanAra hoya. sarvArthasiddha devapaNAmAM atIta ane baddha dravyendriyo nathI, bhAvimAM thanArI koIne hoya-koIne na hoya. jene bhAvimAM thavAnI che, tene ATha dvabendriyo thanAra hoya. e pramANe nairayika daMDaka mAphaka asurakumAra daMDaka kahevo. yAvata paMcendriya tiryaMcadaMDaka kaheto. paNa jene sthAnamAM jeTalI baddha vartamAna pratyendriyo hoya tene teTalI kahevI. bhagavana ! ekaika manuSyane nAkapaNAmAM drondriyo pUrvakALe keTalI thaI hoya ? gautama! anaMta. keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thAya ? koIne thAya - koIne na thAya. jene thanArI hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta dravyendriyo hoya. e pramANe paMcendriya ticiyonipA sudhI jANavuM. paNa ekendriya ane vikasendriyamAM jene jeTalI thanAra hoya, tene teTalI kahevI. bhagavan! ojheka manuSyane manuSyapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrve thayela hoya ? gautama! koIne hoya - koIne na hoya. jene thanAra hoya tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. vyaMtara, jyotiSa cAvata raiveyakapaNAmAM jema nArakapaNAmAM kahyuM tema kahevuM. bhagavan! ekaika manuSyane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrvakALe thaI hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha ke soLa hoyakeTalI baddha hoya? keTalI bhAvimAM thanAra hoya? koIne hoya * koIne na hoya. jene hoya tene ATha ke soLa hoya. bhagavan! ekaika manuSyane savathisiddhadevatvamAM keTalI dravyendriyo atIta kALe thaI hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvi keTalI hoya? koine hoya ... koIne na hoya. jene thanAra hoya, tene lTha hoya. | vyaMtara ane jyotika nairayikavatu jANavA, saudharma deva nairayikavata kahevo. paNa saudharma devane vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devatvamAM keTalI dravyandriyo pUrvakALe hoya? koIne hoya - koIne na hoya. jene hoya tene ATha hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? gautama ! koIna hoya * koine na hoya, jene hoya tene ATha ke soLa thanArI hoya. savathisiddha devapaNAmAM nairayikava4 kahevuM. e pramANe cAvatuM veyaka devane cAvat sarvArtha siddha devapaNAmAM ema ja kahevuM. 122 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra bhagavana! ekaika vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devane nairayikapaNAmAM keTalI dvondriyo atItakALe thaI hoya? anaMta hoya. baddha keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI na hoya. e pramANe paMcendriya tici sudhI kahetuM. manuSyapaNAmAM dravyenidrayo atItakALe anaMta hoya, baddha na hoya, bhAvimAM thanArI ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. vyaMtara ane jyotika sairayikava4 kahevA. saudharmadivatvamAM atItakALe anaMta thaI hoya, vartamAnakALe nathI, bhAvimAM thanArI koIne hoya - koIne na hoya jene hoya tene ATha, soLa, covIza ke saMkhyAtI hoya. e pramANe veyakapaNA sudhI jANatuM. vijayAdi cAramAM pUrvakALe koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya, baddha keTalI hoya? ATha bhAvimAM thanArI keTalI hoya? koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya. bhagavan! ekaika vijayAdi cAra devane saviisaddha devapaNAmAM keTalI vyandriyo bhUtakALa hoya? na hoya. keTalI baddha hoya? na hoya. keTalI bhAvimAM thavAnI hoya? koIne hoya - koIne na hoya, jene hoya tene ATha thanArI hoya. bhagavana! ekaika savathasiddha devane nairayikapaNAmAM keTalI dravyandriyo atIta kALe hoya ? gautamAM anaMta vartamAna keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? na hoya. ema manuSya sivAya veyakakSA sudhI navuM. paNa manuSyapaNAmAM dravyendriyo pUrvakALe anaMta hoya, vartamAnamAM na hoya, bhAvimAM thanArI ATha hoya. vijayAdi cAra devapaNAmAM dravyendriyo atIta kALe koIne hoya * koIne na hoya, jene hoya tene ATha hoya. keTalI baddha hoya ? na hoya. keTalI bhAvimAM thanAra hoya? na hoya. bhagavatu ! ekaika savasiddha devane savathisiddhapaNAmAM keTalI dravyendrayo atItakALe hoya ? gautama ! na hoya. vartamAnamAM ? ATha hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhagavA nairayikone nairayikapaNAmAM dravyandriya atItakALe keTalI hoya? gautamAM anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? asaMkhyAtI. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta bhagavanA nairayikone asukumArapamAmAM keTalI dravyandriyo pUrva kALe hoya? gautama anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya? anaMta hoya. e pramANe veyakadevapaNA sudhI jANavuM. bhagavana nairayikone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI dravyendriyo atItakALe hoya? na hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya ? asaMkhyAtI hoya. e pramANe sA[isiddhadevapaNAmAM paNa jANavuM. ema paMce tiryaMca savathisiddha devapaNAmAM kahevA. paraMtu vanaspatikAyikone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita, savathiiisaddha delapaNAmAM bhAvimAM thanAra dravyendriyo anaMta hoya. manuSya ane savathisiddha sivAya badhAMne svasthAna AzrIne baddha dravyendriyo
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ , sa 15/2-433 123 asaMkhyAtI hoya, parasthAnane AzrIne baddha dravyandriyo na hoya. vanaspatikAyikone bhadra dvondriyo anaMta che. manuSyone nairayikapaNAmAM dravyandriyo atItakALe anaMta hoya. vamanakALe nathI, bhAvimAM thanArI anaMta hoya, e pramANe rIveyakadevapaNA sudhI jaNavuM. paNa sthAnamAM dravyandriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe kadAca saMkhyAtI hoya, kadasa asaMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI anaMta hoya. bhagavan! manuSyone vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita devapaNAmAM keTalI vyandriyo pUrvakALe hoya ? saMkhyAtI hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? nathI. bhAvimAM thanAra keTalI hoya ? kadAcita saMkhyAtI hoya, kadAcita saMkhyAnI hoya. e pramANe sAthi siddha devapaNAmAM dravyandriyo pUrvakALe nathI, vartamAnakALe nathI, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. Ama vaiveyaka devo sudhI jANavuM. bhagavAna ! vijayAdi cArane nArakapaNAmAM dravyendriyo atItakALe keTalI hoya gautama! anaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya ? na hoya. e pramANe jyotikadevatvamAM sudhI paNa jANavuM. paraMtu manuSyapaNAmAM dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe na hoya ane bhAvimAM thanAra asaMkhyAtI hoya. e pramANe cAvatuM paiveyaka devapaNAmAM vasthAna apekSAe atItakALe asaMkhyAtI hoya. vartamAnakALe asaMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanAra asaMkhyAtI hoya. savaprisiddha devapaNAmAM dravyendrio atItakALe na hoya, vartamAnakALe na hoya, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. bhagavanA savathisiddha devone nAkapaNAmAM keTalI dravyendriyo pUrvakALe hoya ? gautamaanaMta hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? na hoya. bhAvimAM thanArI keTalI hoya ? na hoya. e pramANe manuSya sivAya yAvat jhaveyaka devapaNAmAM jaNAvuM. manuSyapaNAmAM drandriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe na hoya, bhAvimAM thanArI asaMkhyAtI hoya. vijayAdi cAra anuttaramAM dravyendriyo atItakALe keTalI hoya? saMsmAta.. vatamAnakALe ? na hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. bhAvimAM thanArI ? na hoya. savathisiddha devone savarNasiddhapaNAmAM keTalI dravyandriyo pUrva kALa hoya ? na hoya. vartamAnakALe keTalI hoya ? saMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI keTalI hoya ? na hoya. bhagavan! bhAvendriyo keTalI hoya ? pAMca. - zrosendriya yAvat pazanendriya. bhagavana / nairayikone keTalI bhAvendriya hoya ? pAMca * endriya cAvata spazanandriya. e pramANe jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalI vaimAnika sudhI kahevI. bhagavana! eka-eka nairamikane bhUtakALamAM keTalI bhAvendriyo hoya? gautama! anaMta hoya. vartamAnakALe ? pAMca hoya. bhAvimAM thanArI ? pAMca, daza, 124 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra agiyAra, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe asukumAro paNa jANavA, paNa tene bhAvimAM thanArI pAMca, cha, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta bhAvendriyo hoya. e pramANe svanitakumAra sudhI gaNavuM. A pramANe pRedI, ae, vanaspatikAyikane paNa jANavuM. be-traNa-cAra IndriyavALAne paNa jANavA, te% ane vAyune paNa emaja kahetA. paNa bhAvimAM thanArI cha, sAta, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta bhAvendriyo hoya. paMcendriya ticine yAvat IzAnadevane asurakumAravata jANavA. paraMtu manuSyane bhAvimAM thanArI bhAvendriyo koIne hoya - koIne na hoya, ema kahevuM. sanatakumAra cAvatuM jhaveyakane nairayikanI jema jANavA. vijayAdi cAra anuttara devane dravyendriyo atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe pAMca hoya, bhAvimAM thanArI pAMca, daza, paMdara ke saMkhyAtI hoya, savarthi siddha devane atItakALe anaMta hoya, vartamAnakALe pAMca hoya, bhAvimAM thanArI pAMca hoya. bhagavAna ! bairayikone keTalI bhAvendriyo atIta kALe hoya ? gautama ! anaMta. vartamAnakALe ? asaMkhyAtI. bhAvimAM thanArI ? anaMta hoya. e pramANe jema dravyendriyomAM bahuvacana vaDe daMDaka kahyo, tema bhAvendriyamAM paNa kahevo. paraMtu vanaspatikAyikone vartamAnakALe bhAvendriyo anaMta hoya. bhagavana pratyeka nairacikane nairayikapaNAmAM keTalI bhAvendriyo atItakALe . hoya? gautama! anaMta vamiAnakALe keTalI hoya? pAMca. bhAvimAM thanArI ? koIne hoya * koIne na hoya. jene hoya tene pAMca, daza, paMdara, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe asurakumArathI nitakumAra sudhI jANavA, paNa vartamAnakALe na hoya. pRetIkAyikazI cAvatu beIndriyapaNamAM jema dravyendriyo kahI, tema bhAvendriyo kahevI. teIndriyapaNAmAM paNa temaja kahetuM, paraMtu bhAvimAM thanArI traNa, cha, nava, saMkhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta bhAvedriyo kahevI. cauridrayapaNAmAM paNa ema ja jANatuM, paraMtu bhAvimAM thanArI bhAvendrio cAra, ATha, saMdhyAtI, asaMkhyAtI ke anaMta hoya. e pramANe dravyendriyonA care pATha mujaba ahIM cAre pATha kahevA paraMtu bIjA pAThamAM jene jeTalI Indriyo hoya, tene teTalI Indriyo bhAvimAM raNavI. cothA pAThamAM drandriyavata kahevI. cAva4 sAiisaddhadevapaNAmAM atItakALe bhAvendriyo na hoya, vartamAnakALa saMkhyAtI hoya, bhAvimAM thanArI na hoya. * vivecana-433 - bhagavad ! Indriyo keTalA prakAre che ? sUtra sugama che. - X - X * ekaika jIva saMbaMdhe atIta, baddha, puraskRtu dravyendriya vicAramAM puraskR-bhAvi dravyendriya ATha, soLa Adi kahI che. je nairayika pachInA ja bhavamAM manuSyatva pAmIne siddha thAya, tene manuSyabhava saMbaMdhI ATha Indriyo, pachInA bhavamAM tiryacapaNu pAmI pachI manuSyatva
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15/2/1/437 pAmI siddha thAya tene baMne bhavanI thaIne soLa Indriyo hoya. je nakathI nIkaLI tiryaMca paMcendriya, pRthvIkAyAdika, pachI manuSya thAya tene sattara dravyendriyo hoya. saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMtakALa rahenArane teTalI-teTalI dravyendriyo hoya. asukumAra sUtramAM bhAvi ATha, nava Adi Indriyo kahI. temAM sIdho manuSyatva pAmI siddha thAya tene ATha dravyendriyo hoya. asurathI IzAnadeva sudhI pRthvI AdimAM jaIne pachI manuSyatva pAmI siddha thAya to tene nava Indriyo hoya, saMkhyAtI-asaMkhyAtI-anaMta dravyendriyo pUrvavat. 125 pRthvI-pANI-vanaspati sUtramAM - 4 - manuSyatva pAmI siddha thAya tene ATha, eka pRthvI Adi bhava pachI manuSyatva pAmI siddha thAya tene nava dravyendriyo thAya. teukAya-vAyukAya marIne anaMtara manuSyatva na pAme. paNa vikalendriya pachI anaMtara manuSyatva pAme, paNa teo siddha na thAya. tethI temane jaghanyathI nava ke daza dravyendriyo hoya. bAkInA pUrvavat. manuSya sUtramAM bhAvi dravyendriya koIne hoya - koIne na hoya. temAM te bhave siddha thanArane na hoya, bAkInAne hoya. anaMtara bhave siddha thAya to ATha, vacce pRthvI Adi eka bhava karIne siddha thAya to nava, bAkInAne pUrvavat kahevI. sanatkumArathI traiveyaka devone nairayikavat kahevA, vijayAdi cAra devanA sUtromAM - anaMtara bhave manuSyatva pAmIne siddha thAya tene ATha dravyendriyo hoya, be manuSya bhave siddha thAya tene soLa dravyendriyo, vacce devapaNu pAmIne manuSya thaI siddha thAya, tene covIza ane saMkhyAto kALa saMsAramAM rahenArane saMkhyAtI dravyendriyo hoya che. paNa vijayAdi cAra devone asaMkhyAta ke anaMtakALa saMsAra na hoya. sarvArthasiddha pachInA bhavamAM avazya siddha thAya, mATe tene ATha dravyendriya hoya. bahuvacanamAM nairayikone baddha vyendriyo asaMkhyAtI kahI, kemake nairayiko asaMkhyAtA che. manuSya sUtramAM kadAca saMkhyAtI - kadAca asaMkhyAtI kahI, kemake - x - garbhaja manuSyo saMkhyAtA che, saMmUrNima kyAreka sarvathA na hoya, hoya to teno samAveza karatAM asaMkhyAtI dravyendriyo temane hoya. - X - 4 - eka eka vaicikane tairacipaNAmAM dravyendriya bhAvimAM nairacipaNuM na pAme tene na hoya, jo pharI nakapaNuM pAmanAra hoya to eka vakhatamAM ATha ItyAdi jANavuM. manuSyamAM tema na kahyuM, kemake manuSyatvamAM avazya pharI Agamana thavAnuM che, tethI jaghanyathI avazya ATha hoya. vijayAdi cAramAM - X - vizeSa e ke tyAM gayela jIva maraNa pAmI, tathAsvabhAvathI kadi paNa nairayikathI tiryaMca paMcendriya, vyaMtara, jyotiSkamAM na Ave, paNa manuSya ane saudharmAdimAM Ave ItyAdi sugama che. - x - x - muni dIparatnasAgare karela pada-15-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa 126 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 pada-16-prayoga' @ -- * - * - * -- 0 e pramANe pada-15nI vyAkhyA karI, have soLamuM kahe che, teno saMbaMdha A che - pUrva padamAM - 4 - Indriya pariNAma kahyA. ahIM pariNAmanA samAnapaNAthI prayoga pariNAma kahe che - . sUtra-438 H bhagavan ! prayoga keTalA bheTe che ? gautama ! paMdara bheda. te A - satyamanaH prayoga, asatyamanaH prayoga, satyamRSA manaHpayoga, asatyAmRSA manaH prayoga, e rIte cAra vAna prayoga, audAkizarIrakAya prayoga, audArika mizrazarIskAya prayoga, vaikriya zarIrakAya prayoga, vaikriya mizrazarIra kAya prayoga, AhArakazarIra kApayoga, AhArakamizrazarIra kAya ane taijasakANazarI * vivecana-438 - prayona-pra uparArga saha yoga - vyApAra, arthAt parimaMda kriyA ke AtmavyApAra, je vaDe kriyAomAM ke sAMparAyika ke ipitha karmanI sAthe AtmA joDAya te prayoga, te paMdara che. (1) satyamanaH prayoga - sat eTale muni ke padArtho. munine mukti prApaka hovAthI ane yathArtha svarUpanA ciMtanathI padArthone hitakArI te satya. jemake - "jIva che, sat-asatpa che, zarIra mAtra vyApI che,'' ityAdi rUpe yathArtha vastunuM ciMtana kare te satyamana, teno prayoga - vyApAra, te satyamanaHprayoga. (2) asatyamanaH prayoga - satyathI viparIta te asatya, jemake - jIva nathI athavA ekAMta sat che, ItyAdi kuvikalpa karanAra mana, teno prayoga - te, asatya manaHprayoga. (3) satyAmRSAmanaH prayoga - jemake dhava, khera, palAzAdithI mizra ghaNAM azokavRkSo chatAM 'A azoka vana che' evo vikalpa karavAmAM tatpara te satyamRSA manaHprayoga. jo ke vyavahAranayathI tene satyamRSA kahe che, kharekhara to te asatya che. (4) asatyAmRSAmanaH prayoga - je satya nathI, tema asatya paNa nathI, te asatyAmRSA. ahIM matabheda hoya tyAre padArthane sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matAnusAra vicAra karAya, jemake - "jIva che - te sat asat rUpa che.' te ArAdhaka hovAthI satya che. matabheda hoya tyAre vastune sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matAnusAra vicAra karAya, jemake - "jIva che - te sat asat rUpa che.' te ArAdhaka hovAthI satya che. matabheda hoya tyAre vastune sthApana karavAnI buddhithI sarvajJa mata viruddha vicArAya, tyAre 'jIva nathI' ItyAdi virAdhaka hovAthI asatya che. paNa je vastune sthApana karavAnI IcchA sivAya svarUpa mAtrano vicAra karavAmAM tatpara hoya, jemake "ghaDo lAva" Adi ciMtana karavAmAM tatpara te asatyAmRSA. kemake ahIM -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16/-:/438 127 pUrvokta rUpe kazuM satya nathI ke asatya nathI. jo ke A vyavahAra nathI kahyuM che anyathA chetaravAnI buddhithI ciMtana hoya to asatya che. mananI mAphaka vacana prayoga paNa cAra bhede che - satya vacana prayoga, mRSA vayana prayoga, satyamRSA vacana prayoga ane asatyAmRSA vacana prayoga, te satyamanA mAphaka jANavA. o dArika zarIra kAyaprayoga - dArikAdino artha AgaLa kahIzuM. dArika zarIra ja pudgala skaMdhanA samudAyarUpa hovAthI ane upacayane prApta thatuM hovAthI tAva kahevAya che. #- samudAya athavA upayayane pAme te kAya. teno vyApAra. A yoga paryAptA tiryaMca ane manuSyone hoya che. 0 audArika mizra zarIrakAyaprayoga- kAmaNa sAthe mizra thayela dArika che audArikamizra. niyuktikArazrI kahe che ke - jIva kAmaNa yoga vaDe turaMta AhAra kare che, tyArapachI mizra vaDe cAvatu zarIranI utpatti thAya che. [zaMkA] mizrapaNe baMnemAM rahela che, to "audArika mizra' zabda kema vAparyo, 'kArpaNamizra' kema nahIM ? (samAdhAna zAstramAM teno ja vyavahAra thAya che ke jethI vakatAe zrotAne kahevA dhArela arthano spaSTa bodha thAya, kAmaNa zarIra saMsAra paryanta niraMtara rahe che, te badhAM zarIromAM hoya che, tethI kAmaNa mizra kahevAthI te tiryaca-manuSyane ke deva-nAkane, kone vivakSita che - te jANI na zakAya. vaLI utpatti apekSAe audArikanuM pradhAnapaNuM hovAthI, vivakSita arthano spaSTa bodha thavA dArika varDa "dArikamizra' evo vyavahAra thAya che. vaLI vaikriyalabdhiyukta audArika-zarIsvALA manuSya, tiryaMca paMce, payartiA bAdara vAyukAyika vaikriyazarIra kare tyAre dArika zarIra prayogamAM ja vartato Atmapadezone vistArI vaikriyazarIra yogya pagalA grahaNa karI vaikriya zarIra payapti pUrNa na kare, tyAM sudhI dArikanI vaikriya sAthe mizratA baMnemAM rahelI che, to paNa audAkinI pradhAnatAthI audAki mizra kahevAya, paNa vaikriyamizra evo vyavahAra thato nathI, Ama ja AhAkazarIra saMbaMdhe paNa jANavuM. o vaikriya zarIphAya prayoga - vaikriyazarIra paryApti vaDe patine A kAyapayoga hoya. vaikiyamizra zarIrakAra prayoga - deva, nAkone paryAptAvasthAmAM hoya che, tyAM mizrapaNuM kArpaNa sAthe jANavuM. jyAre manuSya, tiryaMca paMcendriya ke vAyumAyiko vaikiya zarIra karI potAnuM kArya samApta karI, vaikriya zarIra tyAgI, audArika zarIramAM praveza karavA prayatna kare tyAre - x - vaikriya, pradhAnapaNuM hovAthI vaikriya vaDe vaikriyamizra evo vyavahAra thAya. 0 AhAraka zarIra kAyapayoga - AhAka zarIra paryApti vaDe patine A kAya prayoga hoya. 0 AhAkamizra zarIra kAya prayoga - AhAraka zarIra svakArya pUrNa karI 128 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra audAkimAM praveze tyAre - x * Ama kahevAya. siddhAMtanA mate A kahela che. kAryapranziko to baMne kALamAM AhAkamizra ke vaikriyamizrane ja mAne che. * x - o taijasa kArpaNa zarIra prayoga - vigrahagatimAM ane samudgAta avasthAmAM sayogI kevalIne bIjA, cothA, pAMcamAM samaye hoya che. taijasa-kAmaNanA nitya sahacArathI A kahyuM che. A paMdara prayogone jIvAdi sthAnomAM kahe che - * sUtra-439 : bhagavAna ! jIvone keTalA bhede prayoga hoya ? gautama ! paMdara bhede - satyamanaH prayoga cAva kAmaNazarIra kAya prayoga. bhagavad ! nairayikone keTalA prakAre prayoga hoya? agiyAra bhede - satyamanaH prayoga yAvatu asatyAmRSA vacana prayoga, vaikriya zarIrakAya prayoga, vaikriyamizrazarITakAya prayoga, kAmaNa zarIphAya prayoga. Ama cAva4 dnitakumAra jANavuM. pRvIkAyika saMbaMdhe pRchA - gautama! temane traNa bheda prayoga hoya - dArika audArika miw kAmaNa zarIrakAyapayoga. e pramANe vanaspatikAyika sudhI jANavuM. paNa vAyakArikone pAMca prakAre prayoga hoya - audari, audArika mi, vaikriya, vaikriyamizra, kAmaNa zarIrakAya prayoga. beIndriya saMbaMdhe pRcchAtemane cAra bhede prayoga hoya - asatyA mRSA vacana prayoga, audArika, audArikami, kAmaNa zarIra kAyapayoga, pramANe caurindriyo sudhI jANatuM. paMcendriyatiyarane te prakAre prayoga kahyo che - satyamana:prayoga, mRSAmanapayoga, satyapRSa, asatyAmRSab, e pramANe cAra vacana prayoga, audArika zarIrU, audArika mizra zarIrU, saikriyazarIrU, vaikriyamizra zarIru, kAmaNazarIrakAya manuSya saMbaMdhe prathama * temane paMdara bheTe prayoga hoya che, vyaMtara-jyotikavaimAnikone nairapikavatuM jANavA. vivecana-439 - jIvapadamAM paMdara prayogo hoya che. kemake bhinnabhinna jIvone apekSAthI sadA 15-prayoga prApta thAya che. nairayikamAM 11-prayoga hoya. kemake temane dArika, AhAraka, baMnenA mizra prayogo asaMbhava che. e pramANe bhavanapatyAdi cAre devo kahevA, vAyukAya sivAyanA ekendriyomAM pratyekane traNa traNa prayoga hoya - dArika, dArikamizra, kAmaNa. vAyukAyane vaikriya, vaikriyamizranA saMbhavathI pAMca prayogo hoya. vikalendriyane cAra-cAra prayoga hoya. kemake temane asatyAmRSA bhASA paNa hoya. * * * paMcendriya tiryaMcane 13-prayoga kahA, kemake AhAraka baMne temane nathI. - 4 -
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16/-I-440 129 * sUtra-44o bhagavAna ! jIvo zuM satyamana:payogI yAvata kAmaNa zarIra prayogI che ? sarve jIvo satya mana:payogI sAva saici mizra zarIrakAyapayogI ane kAmaNa zarIra kAya payogI (13) hoya athavA (1) eka AhAraka zarI hoya. athavA () keTalAMka AhAka zarIru hoya. athavA (3) eka AhAka mitra zarIra hoya. AthA (4) keTalAMka AhAka mizra zarIskAya prayogI hoya e caturbhAga. athavA (1) eka AhArakazarIra kApayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyapayogI athavA (eka ahAka zarIru ane keTalAMka AhArakamizrazarIrU athavA (3) keTalAMka AhAka zarIruM ane eka AhAka mithArI athavA (4) keTalAMka hAka zarIra kAya payogI ane keTalAMka AhAraka mizra zarIra kAya prayogI hoya, e pramANe jIvone ATha bhaMga gaNavA. bhagavana / nairasiko zuM satyamana:payogI yAvatuM kAmaNa zarIra kAya payogI hoya gautamAM (1) badhAM nairayiko satya manAyogI yAvata vaikricamizrazarIra, kAya payogI hoya athavA eka nairayika kAmaNa zarIra kAya prayogI hoya. athavA () keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ema asukumArathI svanitakumAra sudhI jANavuM. bhagavanA pratIkAyiko zuM audArika zarI>> audArikamizrazarI ke kAmaNazarIrakAya payogI hoya? teo audArika zarI, audArika mizra ke kAmaNa zarIphAya payogI paNa hoya. e pramANe vanaspatikAyiko sudhI jANavuM. paNa vAyukAyiko aikriya zarIphAya prayoga ke vaikriyamigra zarIra paNa hoya. bhagavana ! beIndriyo zuM dArika zarIru yAvat kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ? gautama! (1) badhAM beIndriyo asatyAmRSA vacana prayoga, audArika zarIra kAya payogI, audArika mizra zarIru paNa hoya. (athavA kAmaNa zarIrakAya prayogo, dArika mizra zarIru paNa hoya. (2) athavA kAmaNazarIra kAya prayogavALA athavA eka kAmaNa zarIra kAya prayogavALo hoya. ema caurindriya sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMcayoniko, nairayikavatuM gaNavA. paNa teo audAkizarIrakAya ane audAkimi jANavA. athavA keTalAMka kAmaNatharI athavA eka kArpaNa zarIrakA gaNavo. bhagavana / manuSyo zuM satyamana:payogI cAvatuM kAmaNa zarIra kAya payogI hoya ? gautama! badhAM manuSyo satyamanaH payogI yAvat audArika zarIra kAyA payogI, vaikriya zarIra ane vaikriya mizrazarIra hoya. athavA (1) eka dArika mizra zarIra hoya athavA (2) keTalAMka daramizra zarIru hoya, athavA (3) eka hAka zarIru hoya, (4) athavA keTalAMka AhAka zarIra hoya athavA 2i1/9] 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra (5) eka AhAraka migra zarIra kAya prayogI hoya, athavA (6) keTalAMka AhApha mizra zarIra hoya, athavA (3) eka kAmaNa zarIru hoya, athavA (8) keTalAMka kAmaNazarI hoya. e pramANe eksayogI ATha bhaMgo kahyA. (1) athavA eka dArika mizra zarIra kAyapayogI ane eka AhAraka zarIra kAya prayogo athavA (2) eka audArikamizrazarIru ane keTalAMka AhAska zarIphAya prayogI. athavA (3) keTalAMka audArika mizrazarIra kAya payogI ane eka AhAka mizra hoya athavA (4) keTalAMka dArika mizra zarIra ane keTalAMka AhAraka zarIra e cAra bhaMga thAya. athavA (1) audArika mizra zarIra kAya payogI ane eka AhAka mi athavA () eka dArika mizra zarIru ane keTalAMka AhArakamizna athavA (3) keTalAMka dArika mizrazarIru ane eka AhAkamizna zarIra kAya prayogo athavA (4) keTalAMka dArikamizra zarIra kAya payogI ane keTalAMka AhApha mizrama e cAra bhAMgA thAya. athavA (1) eka audArika mizra zarIra kAya payogI ane eka kAmaNa zarI athavA (2) eka audArika mizra zarIru ane keTalAMka kAmaNa zarIra, athavA (3) keTalAMka dArika mizra zarIra ane eka kArpaNa zarIrU athavA (4) keTalAMka dArika mizrazarIra kAya payogI ane keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI, ema cAra bhAMgA thAya che. athavA (1) AhApha zarI ane eka AhAka mizrazarIru athavA () eka hAka zarIrU ane keTalAMka AhAka mizrazarIrU athavA (3) keTalAMka AhAka zarIra ane eka AhAka mizra zarIra athavA (4) keTalAMka AhAka zarIrU ane keTalAMka AhAraka mizra zarIra e cAra bhaMga. athavA (1) eka AhAka zarIru ane eka kAmaNa zarIra athavA (2) eka AhAka zarIruM ane keTalAMka kAmaNa zarIru athavA (3) keTalAMka AhAraka zarI ane eka kAmaNa zarIrU athavA (4) keTalAMka AhAka mizra zarIra ane keTalAMka kAmaNa zarIrakAya prayogI e cAra bhaMga. athavA (1) AhAraka mizra zarIru ane eka kAmaNa zarIrU athavA (2) eka AhAka mizra zarIya ane keTalAMka kArpaNa zarI) athavA (3) keTalAMka AhAka mizra zarIru ane eka kArpaNa zarI) athavA (4) keTalAMka AhAraka mizra zarIra ane keTalAMka kAmaNa zarIra ema cAra bhaMga. kula 24 bhaMga thayA. athavA (1) eka dArika mizra zarIra kAya prayogI. eka AhAraka zarIra kAya prayogI, eka AhApha mizra zarIra kAya prayogo athavA () eka audArika mizra eka AhAra eka hAka mizrazarIra kAya payogI. AthavA (3) eka audArika mizna eka AhAra keTalAMka AhAraka mizrazarIra kAya
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 16l-l-/440 prayogo athavA (3) eka audAki mi* keTalAMka AhAra eka AhAraka mizrazarIra kAya prayogI, athavA (4) eka audArika mizna keTalAMka AhAraka keTalAMka AhApha mizra zarIra kAyapayogI athavA (5) keTalAMka dArika miw eka AhAra eka AhAraka mizrazarIra kAyapayogI athavA (6) keTalAMka auda kimi eka AhA keTalAMka AhAraka mizra zarIra kAya payogI athavA () keTalAMka audArika mizra, keTalAMka AhA eka AhAka mitra zarIra kAya payogI athavA (8) keTalAMka dArika mih keTalAMka AhAraka keTalAMka AhaTaka mizrazarIra kAya payogI hoya. * A ATha aMgo thayA. athavA (1) eka audArika mizna eka AhA, eka kAmaNa athavA () eka dArika mizna, eka ahA keTalAMka kArya% athavA (3) eka audArika mizra keTalAMka AhAra eka kArmasa athavA (4) eka dArika mi keTalAMka AhAra, keTalAMka kAmaNa athavA (5) keTalAMka audArikamizra eka AhAraka eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka audArika mizra eka AhAra keTalAMka kAmaNa athavA (3) keTalAMka audArikamizna keTalAMka AhAra eka kAmaNa athavA (8) keTalAMka dArika mizra keTalAMka AhAraka keTalAMka kAmaNa zarIra kAya payogI hoya. e ATha bhego thayA. athavA (1) eka audArika mizna eka AhAraka mizna eka kAma athavA () eka audArika mizna eka AhAraka mi. keTalAMka kAma athavA (3) eka dArika miza, keTalAMka AhAraka zika, eka kAmaNa athavA (4) eka audArika mizra keTalAMka AhAka mikeTalAMka kAma athavA (5) keTalAMka dArika mizna eka AhAraka mizra eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka audAki mizra, eka AhAraka mi% keTalAMka kArDa athavA (0) keTalAMka dArika miTha keTalAMka AhAka mizra eka kAma athavA (8) keTalAMka audArika miw, keTalAMka AhAka mi% keTalAMka kAmaNa zarIra kAyapayogI hoya. e ATha bhaMga. athavA (1) eka AhAra eka AhAraka miw, eka kAma athavA () eka hA eka AhAraka mizna eka kAmaNa. athavA (3) eka AhAraka, keTalAMka AhAka mizra, eka kAma athavA (4) eka AhAka keTalAMka AhAhaka miTha keTalAMka kArma athavA (5) keTalAMka AhAra eka AhAkami eka kAmaNa athavA (6) keTalAMka AhAra eka AhAmi keTalAMka kAmaNa athavA (3) keTalAMka AhAra keTalAMka AhAraka mizna eka kAmaNa. athavA (8) keTalAMka AhAra keTalAMka AhAraka mi keTalAMka kArpaNa zarIra kAya payogI hoya. ema trisaMyogI ATha bhaMgo cAra prakAre thayA. 132 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra athavA (1) eka audAski mizna eka AhAru eka AhAka mizra eka kAmaNa athavA () eka audArika mizra eka AhAra eka ANaka mi keTalAMka kAma aAvA (3) eka audArika mizra eka AhAraka keTalAMka AhAka miw eka kAma% athavA (4) eka dArika mizra eka AhA keTalAMka AhAraka mizra keTalAMka kAmaNa athavA (5) eka audarika mi, keTalAMka AhAraka eka AhAka mizraR eka kAmaNa athavA (6) eka audAki mizra keTalAMka AhAraka eka AhAraka mizna keTalAMka kArpaNa avAje) eka dArika miza, keTalAMka AhAka keTalAMka AhAraka mi eka kAmaNa athavA (8) eka dArika mizna keTalAMka AhAra keTalAMka AhAphami keTalAMka kAma thAvA (6) keTalAMka dArikamizna eka AhAraka eka AhAraka mizra eka kArNama athavA (10) keTalAMka dArikamizna eka AhAra eka AhApha mi* keTalAMka kAma athavA (11) keTalAMka audArika mizna eka AhAra keTalAMka AhApha mizra eka kAmaNa athavA (1) keTalAMka dArikamizra eka AhAra keTalAMka AhAkamizra keTalAMka kArmaNa athavA (13) keTalAMka audArikami% keTalAMka AhA eka AhAkamizna eka kAmaNa athavA (14) keTalAMka dArikamizna keTalAMka AhAraka eka AhAraka mi. keTalAMka kAma athavA (15) keTalAMka dArikami. keTalAMka AhA keTalAMka AhAka mizna eka kAma athavA (16) keTalAMka dArika mizna keTalAMka AhAra keTalAMka AhArakamizra keTalAMka kAmaNazarIra prayogI hoya. e pramANe catuHsaMyogI soLa bhaMga thAya. badhA maLIne manuSyo vize 80 bhaMgo thAya. vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika asukumAravatuM jANavA. * vivecana-440 : praznasUga sugama che. uttaramAM - haMmezAM ghaNAM jIvo satya mana:payogI paNa hoya, asatya mana:payogI paNa hoya, yAvatuM vaikriya mizra zarIphAya prayogI, kAmaNa zarIrakAya prayoga paNa hoya. nAkAdi jIvone haMmezAM upapAta ane uttara paikriyanA AraMbhano saMbhava che, kAmaNa zarIrakAya prayoga haMmezAM hoya che. kemake vanaspatyAdi virahagati vaDe haMmezAM avAMtatimAM hoya che. AhArakazarIrI kadAcita sarvathA hoto nathI. kemake tene utkRSTathI cha mAsa aMtarano saMbhava che. jyAre AhAraka zarIrI hoya tyAre jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI sahasra pRcatva hoya che. - X - X * tethI jyAre AhArakazarIrakAya prayogI ane AhAraka mizra zarIramAya prayogI eka paNa na hoya tyAre te be prayoga sivAya bahuvacanayukta 13-padano pahelo bhaMga thAya. kemake tere padonuM haMmezAM bahupaNuM ja hoya che. jyAre eka AhAraka hoya tyAre bIjo bhaMga ghaTe, teo jyAre ghaNAM hoya
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164-2/440 tyAre trIjo bhaMga thAya. e rIte AhAraka mizra vaDe paNa be bhaMga thAya. ema ekanA yoge cAra bhaMga thAya. kisaMyogamAM paNa pratyekanA cAra bhaMga thAya che. ema sarva saMkhyA vaDe jIvapadane AzrIne nava bhaMgo thAya che. vairayikapadamAM satyamanaprayogathI AraMbhI vaikriya mizrakAya prayogI sudhI daza pado haMmezAM bahuvacana vaDe hoya. tethI e prathama bhaMga. [zaMkA] vaikriyamizrazarIskAya prayogI haMmezAM kema hoya ? kemake nakagatino bAra muhUrtano u5pAta virahakALa che. [samAdhAna] bhale bAra muhUrva upapAta virahakALa hoya, to paNa te samaye uttara vaikriya zarIrano AraMbha karanArA saMbhave che, te bhavadhAraNIya vaikriya vaDe mizra thAya che. kemake vaikriya zarIranA sAmarthyathI uttara vaikriyano AraMbha kare che. ItyAdi - 4 - vaikriyamizra vALA nairayika hoya. 133 kAryaNazarIra prayogI naismika kadAcit eka paNa na hoya, kemake bAra muhUrta upapAta virahakALa hoya che jyAre hoya tyAre jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI asaMkhyAtA hoya. tethI jyAre kAryaNa eka paNa na hoya tyAre pahelo bhaMga, eka hoya tyAre bIjo bhaMga, ghaNAM hoya to trIjo bhaMga. A traNe bhaMga bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnikamAM vicAravA. pRthvI Adi pAMcemAM audArika audArikamizra kAryaNa prayogavALA paNa haMmezAM ghaNAM hoya che, tethI pratyekane traNe padonA bahuvacanamAM eka ja bhaMga hoya, vAyukAyikomAM audArika dvika, vaikriya dvika, kArpaNa e pAMca padanA bahuvacanamAM eka bhaMga hoya kemake teomAM vaikriya dvikavALA ghaNAM hoya che. beIndriyomAM jo ke aMtarmuhUrva upapAta virahakALa che, to paNa te aMtarmuhUrta nAnuM che ane audArika mizranuM aMtarmuhUrta ghaNuM moTuM che mATe temAM audAkimizra haMmezAM hoya. kArpaNa zarIskAya prayogI kadAcit eka paNa na hoya kemake temano upapAta virahakALa aMtarmuhUrta hoya che. jyAre hoya tyAre jaghanyathI eka, utkRSTathI asaMkhyAtA hoya. tethI kArmaNa na hoya tyAre prathama bhagaM, eka hoya to bIjo bhaMga, ghaNAM hoya to trIjo bhaMga thAya. ema teIndriya, caurindriya paNa kahevA. paMcendriya tiryaMco vairayikavat kahevA. paNa vaikriya hrikane sthAne audArika dvika kahevA. arthAt satyamana prayogI yAvat asatyamAmRSA vacana prayogI ane audAki dvika e daza prayogI hoya. te haMmezAM bahuvacana vaDe avasthita che. jo ke tiryaMca paMceno upAtavihakALa aMtarmuhUrta che. paNa te ghaNuM nAnuM che, audAkimizranuM aMtarmuhUrva ghaNuM moTuM che, mATe ahIM paNa audArika mizra zarIra kAya prayogI sadA hoya che. je bAra muhUrtano u5pAtavihakALa kahyo, te garbhaja paMce tiryaMca AzrIne samajavo. kAryaNazarIskAya prayogI tiryaMca paMce kadAcit eka paNa na hoya, kemake temano upapAtaviraha kALa aMtarmuhUrta che. temanA traNe bhaMga pUrvavat jANavA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 manuSyomAM cAra mananA, cAra vacananA, vaikriya dvika tathA audArikarUpa 11pado haMmezAM bahuvacanayukta hoya che (zaMkA) vaikriyamizravALA haMmezA kema hoya ? [samAdhAna] vidhAdharanI apekSAe hoya. jemake - vidhAdharo ane te sivAya bIjA keTalAMka mithyArdaSTi Adi vaikriya labdhivALA haMmezAM vikurvaNA karatAM hoya che. - - audAki mizra ane kArpaNa zarIra kAyaprayogI kadAcit sarvathA na hoya, kemake bAra muhUrva upapAta virahakALa che. AhAraka dvikavALA kadAca hoya che, tethI audAki mizrAdinA abhAvamAM 11-5danA bahuvacanarUpa eka bhaMga che. pachI audAki mizrapadane AzrIne ekavacana ane bahuvacana vaDe be bhaMga, AhAsya pada vaDe be bhaMga ema karatAM - 4 - eka saMyogI ATha bhaMga sUtramAM kahyA. dvikasaMyogamAM pratyekanA ekavacana, bahuvacana vaDe audAki mizra ane AhApadanA cAra bhaMga, e pramANe audArika mizra ane AhAka mizra padanA cAra bhaMga - 4 - 4 - ItyAdi - 4 - sUtramAM kahyA mujaba dvikasaMyogI 24-bhaMga thAya. trikasaMyogamAM audAki mizra, AhAraka dvikanA ekavacana ane bahuvacana vaDe ATha bhaMgo thAya. audArika mizra, AhAraka, kAryaNanA ATha bhaMga thAya e rIte sUtramAM kahyA mujaba - 4 - 4 - badhAM maLIne trikasaMyogI bIza bhaMga thAya. audArika mizra, AhAraka dvika, kAryaNa e cAranA ekavacana-bahuvacana vaDe 16-bhaMgo thAya. ema kula 80 thayA. prayoga kahyo. prayoganA vazathI jIva-ajIvanI gati thAya che, mATe gatinuM nirUpaNa karavA mATe kahe che - 134 * sUtra-441 : gatiSapAta keTalA bhede che ? gautama ! pAMca bhede - prayogagati, tatagati, baMdhanachaMdagati, upapAtagati, vihAyogati. prayogagati keTalA bheTe che ? paMdara bhede . - satyamana prayogagati Adi prayoga mAphaka prayogagati paNa kahevI, te kArpaNa zarIkAya prayogagati sudhI kahevuM. bhagavan ! jIvone keTalA bhede prayogagati kahI che? gautama ! paMdara bheTe - satya ma yAvat kAmaNa zarI bhagavan ! nairasikone keTalA bhede prayogagati che? 11-bhede. satyamana prayoga gati Adi. e pramANe upayogapUrvaka vaimAnika sudhI sva-sva prayogagati che. bhagavan ! jIvo satyama yAvat kAmaNa zarIkAya prayogagativALA hoya ? gautama ! badhAM jIvonI apekSAe satyama paNa hoya, ItyAdi pUrvavat bhAMgA paNa temaja kahevA. ema vaimAnika paryanta jANavuM. A prayogagati bhagavan ! tata gati zuM che ? jeNe gAma yAvat saMniveza prati prayANa karyu hoya, paNa tyAM pahoMcyA sivAya mArgamAM vartato hoya te tatagati. ema tatagati kahI.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164-4-/441 baMdhanachedagati zuM che ? jIva zarIrathI ke zarIra jIvathI judu paDatAM baMdhana chaMda gati thAya. A baMdhana chedagati. 135 upapAtagati keTalA bheTe che ? traNa bheTe kSetroSapAta, bhavopAta, nobhavopAta. kSegopAtagati keTalA bhede che ? pAMca bhede - nairayika yAvat deva kSetropAtagati, siddha kSetroSapAtagati. nairayika kSetropapAtagati keTalA bhede che ? sAta bhede rApabhA yAvat adhaHsaptamI pRthvI nairayika kSetropAta gati. tiryaMcayonika kSetropAtagati keTalA bheTe che ? pAMca bheTe ekendriya yAvat paMcendriya tiya kSetropapAtagati. manuSya kSetropAtagati keTalA bhede che? be bhede - saMmUrttima ane garbhaja manuSya kSetropapAtagati. deva kSetro5pAtagati keTalA bhede che ? cAra bhede - bhavanapati yAvat vaimAni siddhakSetropapAtagati keTalA bhede che ? aneka bhede - jaMbUdvIpa dvIpamAM bharata ane airAvata kSetra upara cAre dizA-vidizAmAM siddha kSetropapAtagati che. jaMbudvIpa dvIpamAM gullahimavaMta ane zikhara parvatanI upara, taimavata-hairaNyavat kSetra upara, zabdApAtI-vikaTApAtI vRttavaitADhya upara, mahAhimavaMta-kima varSadhara parvatanI upara, harivarSa-ramyak varSanI upara, gaMdhApAtI-mAlyavaMta vRttavaitADhyanI upara, niSadha-nIlavaMta varSadharaparvata upara, pUrva-pazcima videhanI upara, devakuTuuttarakunI upara, maMdara parvatanI upara [A badhAM sthAna] cAre dizA-vidizAmAM siddha kSetroSapAta gati che. lavaNarAmudranI upara cAre dizA-vidizAmAM, dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrtipazcimAddhanA merunI upara, kAloda samudranI upara, puSkaravaradvIpArkanA pUrvArdhanA bharata, auravata kSetranI upara, e pramANe yAvat puSkaravarahIpArkanA pazcimArkamAM merunI upara cAre dizA-vidizAmAM siddhakSetroSapAta gati kahI che. A pramANe siddhakSetroSapAta gati kahI. bhavopapAta gati keTalA bhede che ? cAra bhede - nairayika cAvat devabhavoSapAta gati. naiyikabhavopapAta gati sAta bhedai, ItyAdi kSetroSapAtagatinA siddha sivAyano bheda ahIM kahevA. e pramANe bhavoSapAta gati kahI. - - nobhavopAtagati keTalA bhede che? be bhede - pudgalanobhavopAta gati ane siddhanobhoSapAta gati. pudgala nobhavopapAta gati kevI che ? paramANu pudgala je lokanA pUrva caramAMtathI pazcima caramAMta sudhI eka samayamAM jAya ane pazcimathI pUrva saramAMta sudhI eka samayamAM jAya, e rIte dakSiNathI uttara ane uttarathI dakSiNa caramAMta sudhI jAya, uparathI nIce ane nIcethI uparanA caramAMta sudhI jAya, tene pudgala bhavoSapAta gati kahevAya che. siddhanobhavopAta gati keTalA bheTe che ? be bhede - anaMta ane paraMpara siddhanobhavoSapAta gati. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 anaMtara siddha naubhavoSapAta gati keTalA bhede che ? paMdara bhede - tIthasiddha yAvat aneka siddha anaMtaranobhava paraMpara siddhanobhatoSapAta gati keTalA bhede che? aneka bhede - prathama samaya e pramANe dvisamayasiddha yAvat anaMtasamaya siddha nobhavopAta gati. -x - upapAtagati kahI. 136 vihAyogati keTalA bhede che ? 17 bhede - spRza, aspRzya, upasaMpardhamAna, anupasaMpardhamAna, pudgala, maMDuka, naukA, naya, chAyA, chAyAnupAta, vezyA, lezyAnuyAta, uddizya pravibhakta, tuHruSa pravibhakta, vakra, paMka, baMdhanamorAnagati. (1) spRzadgati kevI che ? paramANu pudgala, dvipadezI yAvat anaMtapadezI skaMdhonI paraspara sparza karIne je gati pravarte te spRzaddhati. (ra) aspRzatiparaspara sparza karyA vinA e paramANunI gati. (3) upasaMpardhamAna gati - rAjA, yuvarAja, Izvara, livara, mAlika, kauTuMbika, Ilmsa, zreSThI, senApati, sArthavAhane anusarIne gamana kare te gati. (4) anupasaMpadhamAnagati - teo ekabIjAne anusaryA sivAya je gati kare te. (5) pudgalagati - paramANu pudgala cAvat anaMtapadeza skaMdhanI je gati pravarte che te. (6) maMDukagati - deDako kUdI kUdIne je gamana kare te. (7) naukAgati je pUrva vetAlIthI dakSiNa vetAlI jaLa mArge jAya te. (8) nayagati - je naigama, saMgraha, vyavahAra, Rju sUtra, zabda, samabhirUDha ane ervabhUta nasonI gati. athavA sarva nayo je Icche te (9) chAyAgati - ghoDA ke hAthI ke manuSya ke kinnara ke mahoraga ke gaMdharva ke vRSabha ke tha ke chatranI chAyAne anusarIne gamana kare te. (1) chAyAnupAtagati - je kAraNe puruSane chAyA anusare paNa puruSa chAyAne na anusare te gati. (11) lezyAgati - je kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne te rUpapaNe - varNa-gaMdha-rasa-sparzapaNe vAraMvAra pariName, e pramANe nIlalezyA, kApolezyAne pAmIne, kApotalezyA tejolezyAne pAmIne, tejolezyA padmalezyAne pAne, padmalezyA zuklalezyAne pAmIne je tapaNe yAvat pariName te lezyAgati. (12) vezyAnupAtagati - je lezyAvALA dravyo grahaNa karI maraNa pAme, te vezyAvALAmAM utpanna thAya. jemake kRSNavezyAvALAmAM yAvat zukalalezyAvALAmAM. (13) uddizya pravibhakatagati - je AcArya, upAdhyAya, sthavira, pravartaka, gaNi, gaNadhara, gaNAvacchedakane uddezI uddezIne gamana kare te. (14) catuHpuruSa pravibhakta gati - jemake (1) cAra puruSo eka sAthe taiyAra thaI eka sAthe gati kare (ra) eka sAthe taiyAra thaI judA samaye gati kare. (3) judA samaye taiyAra thaI, sAthe gati kare, (4) judA judA samaye taiyAra thaI judA judA gati kare te
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16/-/-/441 catupuruSa pravibhakta gati. (15) vakragati - cAra bheTe, ghanatA, staMbhanatA, zleSaNatA, patanatA. (16) paMkagati - jema koI puruSa kAdava ke pANImAM potAnA zarIrane Teko ApIne gati kare. - 137 (17) baMdhana vimocanagati kevI che ? paDta thayelA ane baMdhanathI judA thayelA Ama, aMbADaka, bIjorA, bIlAM, koThAM, bhaya, phaNasa, dADama, pArAvatu, akhoDa, cAra, bora ane hiMdukanI nivyaghiAta, nIce svAbhAvika gati thAya te baMdhanavimocana gati. te vihAyogati kahI. * vivecana-441 : gati gamana, prApti. te dezAMtara ke paryAyAMtara viSayaka jANavI, kemake gati zabda prayoga baMne arthamAM dekhAya che. jemake devadatta kyAM gayo ? pATaNa gayo - x - lokottaramAM paNa baMne prakAre prayoga maLe che. jemake - paramANu eka samayamAM eka lokAMtathI bIjA lokAMta sudhI jAya che, tathA te-te adhyavasAyAMtarane prApta thAya che. gatiprapAta - kayA kayA arthamAM gati zabdanI pravRtti thAya che ? te pAMca bhede che - prayoga gati ItyAdi. prayogarUpa gati te prayoga gati. ahIM dezAMtara prAptirUpa gati samajavI. kemake jIva vaDe vyAvRta thayelA satya mana vagere pudgalo aA ke adhika dezAMtara sudhI jAya che. tata-vistAravALI gati, te tatagati. jemake-grAmAdi prati devadattAdie gamana karyuM, tyAM sudhI pahoMcela nathI, mArgamAM ekeka pagaluM mUkatAM dezAMtara prAptirUpa gati hoya. ahIM gatino viSaya vistIrNa hovAthI judI kahI, anyathA teno prayogagatimAM aMtarbhAva thAya. kemake page cAlavuM te zarIranA prayogarUpa che. baMdhana chedanagati - baMdhanano cheda thavAthI gati thAya te. te jIvathI mukta zarIranI che, kozathI mukta eraMDanI nahIM. kemake te vihAyogatinA bhedarUpe kahevAze. upapAta gati - 3papAta eTale prAdurbhAva. te kSetra, bhava, nobhavanA bhedathI trividha che. - 4 - temAM kSetra - AkAza, jayAM nAska Adi jIvo, siddho, pudgalo rahe che. bhava-karma saMbaMdhathI utpanna thayela nAkAdi paryAya. kemake bhava - jemAM karmavaza prANI upaje te ane nomava - bhavarahita. - x - temAM pudgala ane siddha che. te baMne pUrvokta svarUpavALA bhavathI rahita che te rUpa upajavuM te gati. vihAyogati - AkAzamAM gati. te vizeSaNa bhedathI 17-prakAre che. te spRzadgati ItyAdi. [sUtrArthamAM A badhAMno artha lakhela hovAthI punarukti ahIM karatAM nathI, paraMtu je kaMI vizeSa che, tenI ja noMdha karela che. (1) paraspara sparzI sparzIne - saMbaMdha anubhavI anubhavIne. (2) tethI viparIta te aspRzaddhati. (3) upasaMpadhamAna - dhana sArthavAhanA avalaMbanathI dharmaghoSa sUrinuM gamana te anyane AzrIne gati. (8) naigamAdi nayonI potapotAnA matanI puSTi athavA paraspara sApekSa badhAM nayoe pramANa vaDe abAdhita prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 vastunuM pratipAdana karavuM. te nayagati. (12) lezyAnupAta gati. anupAta - anusaraNa. je lezyA dravyone grahaNa karI jIva kALa kare che, te lephsAvALAmAM utpanna thAya. paNa bIjI lezyAvALAmAM upajato nathI. tethI jIva lezyA dravyane anusare che. (13) uddizya pravibhakti - pravibhakta eTale pratiniyata. (15) vakragati - temAM - ghaTTana zabdano bhAva eTale pravRtti nimitta te ghanatA - laMgaDI gati. staMbhana - grIvAmAM dhamatI AdinuM rahevuM athavA AtmAmAM zarIra pradezanuM rahevuM. zleSNasAthaLa Adino jAnu Adi sAthe saMbaMdha. patana-ubhatA ke cAlatAM paDavuM te. A ghaTTanAdi jIvane aniSTa ane prazasta hovAthI vakragati kahyA. (16) paMkagati - paMkanA grahaNathI pANI paNa levuM. atidustara potAnA zarIrane koInI sAthe bAMdhIne tenA baLathI gamana karavuM. sUtrakAra jaNAve che - prayogagati Adi te badhuM sugama che. vizeSa A - siddha kSetroSapAtagatimAM kahyuM che - pakSa prativid - vidhamAna pUrvAdirUpa cAra pArzva bhAgo tathA agnikoNa Adi vidizAo. u5saMpadhamAnagatisUtramAM rAnA - pRthvIpati, yuvAna - rAjya ciMtAkArI, rAjAno pratinidhi, r - aNimAdi aizvaryayukta. tanavara - saMtuSTa thaI rAjAe Apela paTTabaMdha vaDe vibhUSita, rAja sthAnIya. mAviSTha - chinna maDaMbano adhipati. auTumbika - keTalAMka kuTuMbano svAmI. rUkSya - dhanavAn. zreSThI - zrIdevIyukta suvarNa paTTathI vibhUSita mastakavALo. - 138 muni dIparatnasAgare karela pada-16-no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ii --- 139 140 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra * x * ItyAdi mATe pUrve kahela yogAta dravyarUpa pakSa ja zreyaskara che ane tene haribhadrasUri Adie te-te sthaLe aMgIkRta karela che. A leNyA padanA cha uddezA che. temAM pahelo - che pada-17, uddezo-1 $ _pada-17 lesyA che 0 AraMbha - e pramANe soLamuM prayoga pada kahyuM. have 13mAMno AraMbha kare che, teno saMbaMdha A che - pada 16mAM prayoga pariNAma kahyA. have pariNAmanI samAnatAthI lezyA pariNAma kahe che. lezyA eTale zuM ? je vaDe AtmA karmanI sAthe lepAya te lezyA. kaNAdi dravyanI pradhAnatAnI AtmAno pariNAma vizepa. * * * kRSNAdi dravyo kayA che ? ahIM yoga hoya tyAre legyA hoya che, yoganA abhAve nahIM. * x * lezyAnuM kAraNa yoga che. leNyA yoga nimittaka che, temAM be vikalpo che - leNyA yoganA aMtargata dravyarUpa che ke yoganA kAraNabhUta karmadravyarUpa che ? temA "yoganA kAraNabhUta karmadravyarUpa nathI. kemake temAM be vikalA sivAya bIjo vikalpa thato nathI te A rIte - vezyA yoganA nimitabhUta karmadravyarUpa hoya to te ghAtI karmadravyarUpa che ke aghAtI karmadravyarUpa ? ghAtakarma dravyarUpa nathI kemake dhAtakarmanA abhAva chatAM sayogI kevalIne lezyA hoya che, aghAtI paNa nathI, kemake aghAtI karma hovA chatAM ayogI, kevalIne legyA nathI, tethI yoganA aMtargatu dravyarUpa lemyA mAnavI joIe. te cogAMtargata dravyo, jyAM sudhI kapAyo che, tyAM sudhI tenA udayane vadhAre che. yogAMtargata dravyonuM kaSAyanA-udayane vaghAsvAnuM sAmarthya che. jema pitta prakopathI krodha ati vadhato jaNAya che. vaLI bAhya dravyo paNa karmanA udaya ane kSayopazamAdimAM kAraNarUpe jaNAya che. jema-brAhmI auSadhI jJAnAvaraNanA kSayopazamanuM ane madirApAna jJAnAvaraNanA udayanuM kAraNa che. * x - dahIM nidrA darzanAvaraNa udayanuM kAraNa bane che. to pachI yogadravya kaSAyodayanuM kAraNa kema na hoya ? tethI leNyAthI sthiti pAka vizeSa thAya, tema zAstramAM kahyuM te barobara ghaTe che. kemake sthiti pAka eTale anubhAga. tenuM nimitta kapAyodaya aMtargatu lezyA pariNAma che. kevaLa yogAMtargata dravyarUpa sahakArI kAraNanA bheda ane tenI vicitratAthI kRNAdi bheda bhinna vicitra pariNAmo thAya. tethI karmaprakRtikAra zivazarmasUrie kahyuM ke sthiti ane anubhAga kaSAyathI kare che, te paNa yukta che, kemake kaSAyodaya aMtargat kRNAdi lezyA pariNAmo paNa kapAyarUpa che, tethI koI kahe ke - leNyA yoganA pariNAmarUpa manAya to - yogathI prakRtibaMdha ane pradezabaMdha kare che ane kapAyathI sthiti ane anubhAgabaMdha kare che. * e vacanathI "lezyA prakRtibaMdha ane pradezabaMdhanuM kAraNa thaze, paNa sthiti baMdhanuM kAraNa nahIM thAya'' - te paNa ayukta che, kemake tene ukta bhAvArthanuM jJAna nathI. vaLI sthitinuM kAraNa vezyA nathI, paNa kaSAyo che. vezyA to kaSAyodaya aMtargatuM anubhAganuM kAraNa thAya che. * x * x - vaLI je kahyuM ke "lezyA e karmanA niyaMdarUpa che - x - te paNa ayukata che. kemake vezyA anubhAga baMdhanuM kAraNa che, paNa sthitibaMdhanuM kAraNa nathI. * * * * 0 pahelA uddezAnI A artha saMgrAhaka gAthA che - * sUtra-442 thI 444 : [4] sama evA AhAra-zarIra-ucchavAsa, karma, varNa, leyA, vedanA, kriyA ane vAyu e [sAta] adhikAro che. [44] bhagavatu ! bairayiko badhAM samAnAhArI, badhAM samAna zarIrI, badhAM samAna ucchavAsa-niHzvAsavALA che ? he gautama! A athayukata nathI. bhagavana! ema kema kahyuM ? gautama / nairayiko be prakAre - mahAzarIrI ane aAzarIrI. temAM jeo mahAzarIrI che, teo ghaNAM yugalo AhAre che, ghaNAM yugalo pariNamAve che, ghaNAM yugalo upavAsarUpe grahaNa kare che ane niHzvAsarUpe mUke che. vAraMvAra - AhAra kare che, pariNamAve che, ucchavAsa rUpe le che, niHzvAsarUpe choDe che. temAM je azarIrI che, te anya pugalono AhAra kare che - pariNAve che - ucchavAsarUpe le che ane niHzvAsarUpe mUke che kadAcihna - AhAra le che, pariNamAve che, ucchavAsa le che ane niHzvAsa mUke che, te hetuthI kahyuM ke nairayiko badhAM samAna AhAravALA yAvat samAna ucchavAsa-niHzvAsavAkya nathI. [444) bhagavan! nairayiko badhAM samAna karmavALA che ? gautama ! A artha ayukata che. bhagavAna ! ema kema kaho cho ? gautamAM aiyiko be bheda - pUrvotpaSya, pazcAtora. temAM je pUrve utpanna che, te atyakama che, pachIthI utpanna che, te mahAkarmI che. te hetuthI huM ema kahuM chuM ke badhAM nairayika samAnakarmavALA nathI. bhagavan! nairayiko badhAM samAnavaNa che ? gautama! e artha yukta nathI. bhagavana! ema kema kaho cho ? gautama nairayika be bhede - pUrvotpaw, paNaanto. temAM je pUrve utpanna che, te vizuddhatara vaNavALA che, pachI utpanna che, te avizuddhavarNavALA che. e hetuthI kahyuM ke - badhAM nairayiko samAna varNavALA nathI. e pramANe jema varSamAM kahyuM tema vecAmAM vizuddha uccAvALA ane avizuddha vezyAvALA kahevA. bhagavAna ! mairayiko badhAM samAna vedanAvALA che ? gautamI A Artha yukata nathI. bhagavAna ! Ama kema kahyuM? gautama ! nairayiko be bhede - saMjJIbhUta
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/1/-/442 thI 444 141 ane asaMjJalbhUta. temAM je saMjJIbhUta che, te mahAvedanAvALA che, je asaMtIbhUta che, te aAvedanAvALA che. te hetuthI - nairayiko badhAM samAna vedanAvALA nathI. * vivecana-442 thI 444 - gAthAno 'mA' zabda pratyeka sAthe joDavo. tethI artha thAya che - (1) samAnA AhAvALA ItyAdi e prathama adhikAra. (2) samAna karmavALA, (3) samAna varNavALA, (4) samAna vaizyAvALA, (5) samAna vedanAvALA, (6) samAnakiyAvALA, (9) samAnAyuvALA. ahIM lesyA pariNAmanA adhikAramAM ukta artho kema lIdhAM ? pUrve prayogapadamAM kahyuM - keTalA prakAre gatiprapAta che ? gautama ! pAMca prakAre prayogapati Adi. temAM upapAtagati traNa prakAre - kSetra, bhava, nobhavathI. temAM bhavopapAtagati cAra bhede - nairayika yAvat manuSyabhavopAtagati. temAM nArakava Adi bhavarUpe utpanna thayelA jIvone utpati samayathI AhArAdi arthano avazya saMbhava che, tethI lezyAdhikAramAM tene lIdhAM che. pahelAM "samAna AhArI" prazna sUcita adhikAra che. prazna sugama che. - x * x * nairayiko be prakAranA. aAzarIra ane mahAzarIrI. ahIM tApaNuM ane mahApaNuM sApekSa che, jaghanya aApaNuM aMgulano asaMcAtabhAga pramANa, utkRSTa mahApaNuM 500-5nuNapramANa che. A bhavadhAraNIya zarIrAzrIne samajavuM. uttavaidiranI sApekSAe jaghanya aApaNuM aMgulanA saMkhyAtamAM bhAga pramANa ane utkRSTa mahApaNuM hajAra dhanu che. (prana) ahIM pahelA AhAra saMbaMdhI prazna che, zarIra saMbaMdhI prazna bIjo che, to teno uttara pahelAM kema Apyo ? zarIranI viSamatA kahevAthI AhAra ane upavAsa viSamatA sArI rIte kahI zakAya che, mATe bIjA sthAnanA praznano uttara pahelAM kahyo. ( dhe AhAra ane ucchavAsano uttara Ape che - je jenAthI mahAzarIravALA che, te temanI apekSAe ghaNAM pagalo AhAre che. lokamAM paNa dekhAya che ke hAthI vadhu khAya che, sasalo ochuM khAya che. A daTAMta bahulatAnI apekSAe che. anyathA manuSyomAM moTA ke nAnA zarIravALAmAM AvuM dekhAtuM nathI. - nArako to upadhAtAdi nimite sAtavedanIyodaya sivAya asAtAvedanIyodayamAM varte che, tethI jema mahAzarIrI, du:khI ane tIvra AhArecchAvALA hoya tema avazya ghaNAM pudgalone AhAre ane pariNamAve che, kemake AhArapudgalone anusarIne pariNAma hoya che. pariNAma saMbaMdhe prazna nathI karyo to paNa AhAranuM kArya samajI uttara Apela che. A pramANe ja ucchavAsa - niHzvAsa bAbate samajavuM * * * AhAranuM kALanI apekSAe viSamapaNuM kahe che - mafma - vAraMvAra AhAra kare che, jeo jenAthI mahAzarIrI che. teo tenI apekSAe zIgha, atizIgha AhAra 142 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 grahaNa karavAnA svabhAvavALA che, vAraMvAra ucchavAsa-niHzvAsa le che - mUke che. arthAt mahAzarIrI hovAthI atyaMta duHkhI hovAthI niraMtara ucchavAsAdi kriyA kare che. * * * alAzarIrI ati aApudgala AhAra kare che. arthAt je jenAthI alpazarIrI che, teo temane grahaNa karavA lAyaka padagalonI apekSAe athazarIrI hovAthI aA pudgalono AhAra kare che. kadAcituM kare che - kadAyitva karatAM nathI. kemake mahAzarIrIne AhAra grahaNa karavAnuM aMtara che, tenI apekSAe to bahu kALanA aMtara vaDe AhAra kare che. athavA aparyAptAvasthAmAM alAzarIrI hovAthI lomAhAranI apekSAe AhAra karatA nathI. e rIte uchuvAsa letA nathI. anya kALe AhAra le che ane ucchazvAsa le che. mATe 'kadAyita' pada mUkyuM. have samAnakarmapaNAno adhikAra - badhAM naiyiko samAna karmavALA nathI, kemake nairayiko be bhede che ItyAdi. temAM purve utpanna thayelA e nakAya, narakagati, asAtA vedanIya Adi ghaNAM karmonI nirjarA karI che ane thoDAM bAkI che, tethI teo alpakarmavALA hoya che. bIjA tenAthI viparIta hovAthI mahAkarmavALA che. A kathana samAna sthitika nAkone AzrIne che anyathA utkRSTa sthitika ranaprabhAnArakane ghaNuM ANu kSINa thavA chatAM palyopamAyu bAkI hoya, 10,000 vaSayuivALo anya koI nAraka navo utpanna thAya to paNa pUrvotpanna karatAM to alA sthitika ja hoya. tene mahAkarmI kahevo ? varNasUtramAM - nAskone apazasta varNa nAmakarma, bhavanI apekSAthI azubha ane tIvra rasoya che. * x - (prazna) mAba Akarma bhavavipAkanI prakRti che, to apazasta varNa nAmakamoMdaya bhava sApekSa kema kaho cho ? e satya che, to paNa A Apazasta nAma karmanA tIvarasavALo dhuva udaya pUrvAcAryoe kahela che. te pUrvotpanna nArake bhogavI ghaNo kSaya karyo che, thoDo bAkI che ane varNanAma karma pudgala vipAkI prakRti che, tethI pUrvotpanna nAraka vizuddhatara varNavALA che, pachInA avizuddha varNavALA che, A paNa samAna sthitika tairayikanA viSayamAM jANavuM. * * * jema varSamAM kahyuM, tema legyAmAM paNa kahevuM - x * pUrvotpanna vizuddha lecI che, kemake temaNe ghaNAM aprazasta leyA dravyo anubhavIne kSINa karyA che, pachIthI utpanna thayelA tenAthI viparIta avizuddhalezyAvALA che. zeSa pUrvavatuM. have samAna vedanAvALA pada vaDe sUcita adhikAra-nairayikomAM jeo saMjJIbhUta che, arthAta pUrve saMjJI paMcendriya chatAM nArakapaNuM pAmyA che, teo mahAvedanAvALA che, kemake tIvra azubha adhyavasAyathI azubhatara karmabaMdha karI mahAnakomAM utpanna thayA che, je asaMjJIbhUta - asaMjJI paMcendriya chatAM nairayika bhAvane prApta che, teo aAvedanAvALA che. - X - X - X-X... A asaMjJIo narakamAM utpanna thAya, temane ati tIva azubha adhyavasAyanA abhAve ranapabhAmAM jyAM ati tIvra vedanA nathI, evA narakAvAsamAM utpanna thAya che. teo apasthitivALA, apavedanAvALA che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/1/-/442 thI 444 143 144 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 athavA saMjJIbhUta - paryAptA. teo paryAddhiA che mATe mahAvedanAvALA che, saMjJI-cApatA hovAthI prAya: vedanAno asaMbhava che [mana rU5 karaNa abhAve vedanA na anubhave) athavA saMjJI-samyagdarzana, jemane che te saMjJItvane prApta thayelA, te mahAvedanAvALA che, kemake pUrvakRta karmavipAkanuM smaraNa karatAM teono "aho ! amane moTuM du:kha prApta thayuM che, "ati viSama viSayopabhogathI vaMcita cittavALA ame sarva du:khano kSaya karanAra ahalpaNita dharma na karyo." AvuM moTuM du:kha manamAM anubhave che, tethI mahAvedanAvALA che. asaMjJI to mithyAdaiSTi che. teo 'A potAnA karmonuM phaLa che' tema nathI jANatAM. tethI pazcAttApa hitamAnasathI aA vedanAvALA che. * sUraNa-44pa : bhagavana aa nairayiko badhAM samAna kriyAnA che ? gautama ! e ayuikata nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama! nairayiko traNa prakAre - samyagRSTi, mithyAESTi, mizradaiSTi. je samyagdaSTi che, temane cAra kriyA che - ArabhikI, pArigrahikI, mAyA pratyAyikI, pratyAkhyAnakriyA. mithyA ane mizrardaSTine avazya pAMca kriyA che - AraMbhikI, praTiMgrahikI, mAyA pratyazikI, apratyAkhyAnakriyA, miAdana pratyAyikI. tethI gautama ! ema kahyuM ke - nairayiko badhAM samAna kriyAvALA nathI. bhagavana / nairayiko badhAM samAyu [ane samouxko che ? gautama ! te Ayukata nathI. ema kema kahyuM? nairayiko cAra bheTa kahe che - keTalAMka samAyuka-samoum, keTalAMka samAyuSka-viSamotpaNa, keTalAMka viSamAyuka-rAmotpaSa, keTalAMka viSamAmuka-vimo. tethI gautama ! ema kahyuM ke badhAM nArako samAnAyuvALA ane sAthe utpanna thayela na hoya. * vivecana-445 - samAnakriyAno adhikAra - sa - tuca, triyA - karmanA hetubhUta AraMbhikI. Adi kriyA jeone che te. grAma - jenuM prayojana pRthvI Adi jIvanI hiMsA che che. pArigrahikI-dhamapakaraNa vajarya vastu rAkhavI ane dhamapakaraNamAM mUcha rAkhavI te jenuM prayojana che te. mAyA pratyayikI-mAyA eTale vakatA, upalakSaNathI krodhAdi paNa levA, te jenuM kAraNa che, te. apratyAkhyAnakriyA-viratino abhAva, te vaDe karmabaMdhanA kAraNabhUta je kiyA. samyagu mithyAdeSTi ane mithyArdaSTine mithyAdarzana pratyayikI sahita pAMca kriyAo niyata avazya hoya che. mithyAdarzana pratyaya-kAraNa jenuM che, te mizcAdarzana pratyayikI. samyaga daSTine e kriyAo aniyata hoya che, kemake saMyatAdi aniyata che. (aM) mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga karmabaMdhanA prasiddha hetuo che. ahIM temAM AraMbhikI kriyA kahI che, to temAM virodha na thAya ? (uttara) ahIM AraMbha ane parigraha zabdathI yoga grahaNa karyo che, kemake yogo AraMbha-parigraharUpa che. bAkInA pada vaDe bAkInA baMdha hetunuM grahaNa che. tethI pratyAkhyAna kriyA vaDe aviratinuM, mAyApacayikI kriyA vaDe kaSAyanuM grahaNa karyuM che. samAnA, Adi prazna. jemaNe daza hajAra varSanuM Ayu bAMdhyuM ane sAthe utpanna thayA te pahelo bhaMga, samAna sthitika nakAvAsamAM keTalAMka parve utpanna che. keTalAMka pachI utpanna thayA te bIjo bhaMga. koI daza hajAra varSa sthitika che, koI paMdara hajAra varSa sthitika, paNa baMne sAthe utpanna thayA te trIjo bhaMga Adi. have asurakumArAdinA AhArAdino vicAra kahe che* sUtra-446 - bhagavAna ! asukumAro badhAM samAna hAravALA che Adi badhAM prazno - gautama! A ayukta nathI. ema kema kaho cho ? nairayikava4 kahevuM. bhagavan! asukumAro badhAM samAnakarmI che? A Ayukata nathI. ema kema kaho cho ? gautama! asukumAro be bhede che - pUrvotpanna, pazcAtoupt. pUrvotaix mahAkama che ane pazcAtora akarmI che, tethI kahyuM ke badhAM samakarmI nathI. e pramANe varNa ane legyAmAM pUchavuM. temAM je pUvaoNtpanna che, te avizuddhavavALA che, je pazcAtouz che te vizuddha vaNavALA che. tethI kahuM chuM ke badhAM asukumAro samavartI nathI. e pramANe leyAmAM jANavuM. vedanA Adi saMbaMdhe nairayikava4 samajavuM. e pramANe svanitakumAra sudhI jANavuM. * vivecana-446 - A sUga nAkasUtra samAna che, to paNa vizeSathI kahe che - asukumAronuM aAzarIra bhavadhAraNIya apekSAthI aMgulano asaMkhyAta bhAga che, mahAzarIra utkRSTathI sAta hAtha. uttara vaikriya apekSAe jaghanyathI aMgulano saMkhyAta bhAga ane utkRSTathI lAkha yojana che. mahAzarIrIo manobhakSaNa lakSaNa ghaNAM pudgala AhAre che - 4 - x * atha zarIra vaDe grAhya pudgala apekSAthI ghaNAM pudgalono AhAra kare che, ghaNAM pariNamAve che. ItyAdi padanI vyAkhyA pUrvavatuM. ahIM eka divasa pachI AhAra kare che ane sAta stokAdi kALa pachI ucchavAsa le che, tene AzrIne vAraMvAra kahyuM che, kemake jeo sAdhika hajAra varSa pachI AhAra kare che ane sAdhika pakhavADIyA pachI ucchavAsa grahaNa kare che, temanI apekSAe asurakumArono takALa che. * x * e ja rIte AhAra-ucchavAsanA aMtaramAM nairayikavatu kahevuM. ahIM mahAzarIrIne AhAra ane ucchavAsanuM aA aMtara ane aAzarIrIne ghaNuM aMtara te siddha che. jemake saudharma Adi devo sAta hAtha pramANa hovAthI mahAzarIrI che, temane AhAra aMtara 2000 varSa, zvAsoca9vAsa aMtara be pakhavADIyA che anuttara devone hasta pramANa zarIra hovAthI te azarIrI che. temanuM AhAra aMtara 33,000 varSa zvAsocchavAsa aMtara 33-pakhavADIyA che. e rIte - 4 - asurakumAmAM paNa samajI levuM, athavA lomAhAranI apekSAe vAraMvAra pratisamaya
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/1/-/446 145 mahAzarIrI paryAptAvasthAmAM AhAra kare che. zvAsocchavAsa pUrvokta hovA chatAM pUrNa bhavanI apekSAthI vAraMvAra kahevAya che. aparyApta avasthAmAM lomAhAra nahIM ojAhAra kare che, mATe 'kadAyi' kahyuM. e rIte ucchavAsa paNa paryAptAvasthAmAM letA-mUkatA nathI, bIjA samaye le che, mATe kahyuM ke "kadAcita" le Adi. have karmasUtra - badhAM asurakumAro samAnakarmI che Adi. ahIM nairayikanI apekSAe ulaTuM che. - x - kevI rIte ? asukumAro svabhavathI nIkaLI tiryaMca ane manuSyamAM upaje, temAM paNa keTalAMka ekendriya tiryaMcamAM keTalAMka paMcendriyomAM upaje. manuSyapaNAmAM karmabhUmi-garbhamAM upaje. cha mAsa Ayu bAkI hoya tyAre parabhavAyu bAMdhe. tyAre ekAMta tiryaMca cogya ke ekAMta manuSya yogya prakRtiono upayaya kare che. tethI pUrvotpanna mahAkarmI che, pazcAtotpannane hajI parabhavAyuM bAkI che. tethI tiryayAdi yogya prakRtino upacaya karyo nathI. mATe teo alAkarmI che. ahIM paNa samAnasthitika ane samAnabhavavALA parimita asurakumAro jANavA. * * vasUtramAM - pUrvotpanna, avizuddha varNavALA che, kevI rIte ? temane bhava sApekSa prazasta nAma karmano zubha ane tIvra rasavALo udaya che. te pUrvotpaNane ghaNo kSINa thayelo che, tethI teo avizuddhatara varNavALA che. bAkInA vizuddha varNavALA che. A paNa samAna sthitika asukumAranI apekSAe samajavuM. varNasUtravat vezyAsUtra paNa kahevuM. ahIM devo ane nairayikone tathAvidha bhavasvabhAva lezyA pariNAma utpatti samayathI bhavakSaya paryata niraMtara hoya che, jethI bIjA lezyA uddezAmAM kahevAze ke - kRSNalezyI nairayika kaNadvaicchI nairayikomAM utpanna thAya ? ityAdi. bhAvArtha e che - paMcendriya tiryaMca ke manuSyAyu kSIma thavAthI nairayikAyu vedato jU sUtra naya dRSTithI vigrahagatimAM vartato hoya, to paNa nAka ja kahevAya. tene kRSNalezyAdino udaya pUrvabhavanuM aMtamuhUrta Ayu bAkI hoya tyAre ja hoya che. aMtamuhad gayA pachI, aMtamuhUrta bAkI hoya tyAre pariNata thayela leNyA vaDe jIva paralokamAM jAya che. kevaLa tiryaMca ane manuSya AgAmI bhavanI legyAnuM tamuhad gayA pachI ane deva-nArako potAnA bhavanI legyAnuM aMtarmuhad bAkI hoya tyAre paralokamAM jAya che. vaizyA adhyayanamAM nAkAdine vize kRNAdi lezyAnI jaghanya ane utkRSTa sthiti kahI che. jei ame e noMdhatA nathI.] * * * * * * * pRthvI, Sa, vanaspatine kRSNAdi cAra lezyAo hoya che. agni, vAyu, vikasendriyo, saMmUrNima tiryaMca paMcendriya ane manuSyane kRNAdi traNa lezyA hoya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyane kuNAdi traNa leyA hoya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya ane garbhaja manuSyone cha e vezyAo hoya che. *x* nAkAdinI legyAnI sthiti kahIne have devonI vezyAnI sthiti kahe che. [arayA adhyayanamAM A varNana hovAthI ame vRttino anuvAda karI punarukti rela nathI.] [21/10] 146 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra akSaragamanikA A pramANe - je je pRthvIkAyikAdi ke saMchiMma manuSyAdimAM je kRNAdi lezyAo che, teonI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmahattvanI che. e lezyAo koIne vize koI hoya che - je upara kahI che - jemake - pRthvI, ay, vanaspatine kRSNAdi cAra lezyA hoya che ItyAdi. devAdinI lezyAsthiti varNanamAM ATaluM vizeSa che ke - devo ane nairayikone lesyA dravyano pariNAma utpattinA samayathI AraMbhI, bhavanA aMta sudhI niraMtara hoya che. - x - vedanAmAM tairayikonI mAphaka asurakumAro paNa kahevA. kemake tyAM paNa asaMDrInI utpatti hoya che. vizeSa e ke - jeo saMjJIbhUta che te samyagdaSTi hovAthI mahAvedanAvALA che, kemake cAritra virAdhanAthI temanA yitane saMtApa thAya che asaMjJIbhUta-mithyASTine aAvedanA che - x * athavA pUrva bhave saMjJI hoya che athavA paMiA , zubha vedanAne AzrIne mahAvedanAvALA che, aparyAptA aAvedanAvALA che. bAkInuM nairayikavat jANavuM. sugama che. * * * * * * sUtra-447 : | pRvIkAyiko AhAra, karma, varNa, leyAthI nairayiko mAphaka jANavA. pRthvIkAyiko badhAM samAna vedanAvALA che ? hA, gautama che. bhagavAna ! oma kema kaho cho ? pRthvIkAyiko badhAM saMjJI che, asaMbhUta aniyata vedanA veda che. tethI kahyuM ke - pRedIkAyiko badhAM samAna vedanAvALA che. bhagatanuM pratIkAyiko badhAM samAna kriksAvALA che ? hA, gautama! che. bhagavAna ! ema kema kahyuM? pRthvIkAyiko badhAM mAyI mithyAESTi che, temane pAMca kriyAo avazaya hoya. te - AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyApatyayikI, apratyAkhyAna kriyA ane mithyAdazana pratyayikI. te hetuthI Ama kahyuM. e pramANe caurindriyo sudhI jANavuM. paMcendriya tiryaMco nairayikava4 jANavA. paraMtu kri vaDe samyagRSTi, mizrAdaSTi, mizradaSTi hoya che. je samyagRSTi che ke be bhede che - asaMyata ane saMyatAsaMyata. temAM saMyatAsaMyatane traNa kriyAo che - raMbhikI, parigrahikI, mAyApatyaciMkI. je asaMyata che, temane cAra kriyAo che - AraMbhikI, pArigrahikI, mAyApatyacikI, apatyAkhyAnakriyA. je mizrAdaSTi ane mizradaSTi che, temane avazya pAMca kriyA che - ukata cAra kriyA ane mithyAdarzana pratyAyikI. bAkI pUrvavata. * vivecana-447 : pRthvIkAyiko AhAra, karma, varNa, lezyA vaDe nairayiko mAphaka kahevA. pRthvIkAyikonA AhAradi viSayaka cAra sUtro tairayika sUtro mAphaka pRthvIkAyikanA AlAvAthI kahevA. kevaLa AhAra sUtra Ama bhAvanA che - pRthvIkAyikonuM zarIra gulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zarIra chatAM paNa alAzarIra - mahAzarIra Agama vacanathI jANavuM. Agama vacana A che - pRthvIkAyika pRthvI apekSAe cAra sthAnane
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/1/-/447 143 prApta che Adi. temAM mahAzarIrI lomAhAra vaDe ghaNAM pudgalone AhAre che, ghaNAM pudgalo ucchavAsa rUpe le che, tathA vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra ucchavAsa le che ane aA zarIrIno apAhAra ane aA ucchavAsa hoya che. AhAra-ucchavAsanuM kadAcilpaNuM paryAptAvasthAnI apekSAe samajavuM. have vedanA saba - temAM 'asaM"-mithyAdeSTi athavA manarahita, asaMjJIne je vedanA prApta thAya che tevI te - aniyata svarUpavALI vedanA vede che. vedanA anubhavavA chatAM mithyAdeSTi ke manarahita hovAthI matta mUrNitAdi mAphaka - "A pUrve bAMdhelA azubha karmano pariNAma che" ema jANatA nathI. kriyAmUtramAM mAyImithyAdeSTi che, kemake teomAM prAyaHmAyAvALA upaje che. zivazarmasUri kahe che - unmArgano upadezaka, mArganAzaka, gUDhahRdayI, mAyAvI, zaThasvabhAvI, zalyayukta jIva tiryaMcAya bAMdhe che. mAyA ahIM samasta anaMtAnubaMdhI kapAyanuM upalakSaNa che. tethI mAyAvI-anaMtAnubaMdhI kaSAyodayavALA che, tethI ja mithyArdaSTi hoya che. temane avazya pAMca kiyA ja hoya. paNa traNa kriyA na hoya. * x * cAvatuM caurindriya sudhI Ama jANavuM. ahIM mahAzarIrI-azarIrI sva-sva avagAhanAnusAra jANavA ane AhAra beIndriyAdine proparUpa samajavo. paMcendriya tiryaMco nairacikavatu jANavA. paNa ahIM mahAzarIrI vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra ucchavAsa le che, te saMkhyAtA vaSayakanI apekSAe che. asaMkhyAta vaSayakanI apekSA cakI nahIM. temane prakSepAhAra be divasa pachI kahelo che. aAzarIrIne AhAra, ucazvAsanuM kadAcipaNuM aparyAptAvasthAmAM lomAhAra ane upavAsa nA hovAthI, payaptiAne hovAthI jANavuM. karmasUtramAM pUrvotpaNane karma, bIjAne mahAkarma te Ayu vagere te bhavamAM vedavA yogya kamarpikSAe samajavuM. varNa ane leNyA sUtramAM paNa pUrvotpaNane zubhavaNiida taruNapaNAthI ane pazcAtopaNane azuddha vaNadi bAlapaNAnI apekSAe samajavA. saMyatAsaMyata-dezavirativALI che, kemake sUma prANAtipAtAdithI te nivRtta nathI. manuSya saMbaMdhI sUtrane have kahe che - * bhUga-448 : bhagavanA manuSyo badhAM samAna hAravALA che ? e artha samartha nathI. ema kema kaho cho ? gautama! manuSyo be bhede - mahAzarIrI ane aAzarIrI. mahAzarIra ghaNAM yugalono AhAra kare che sAva ghaNAM yugalo niHzvAsarUpe mUke che. kadAcita AhAra grahaNa kare, kadAcita niHzvAsa mUke. ala zarIra thoDAM pula AhAre yAvat alpa pugalo niHzvAsa rUpe mUke. vAraMvAra hAre yAvatuM vAraMvAra niHzvAsa mUke. te kAraNe ema kahyuM ke - manuSyo badhAM samAnAhArI nathI. zeSa nairayikavatu jANavuM. paraMtu - kriyAmAM manuSyo traNa bhede - samyagRSTi, mithyAdaSTi, mizraSTi. 148 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra samyagRSTi traNa bhede - saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata. saMyata be bheda - sarAga saMyad, vItarAga saMyata. vItarAga saMyata kricArahita che. sarAga saMyata be bhede - pramata saMyata, Apamata saMyata apramatta saMyatane eka mAyApatyavikI kriyA hoya. ramatasaMyatane be kiyA - AraMbhikI, mAyApatyapikI. saMyatArAMyatane traNa kia - AraMbhikI, mAyApatyacikI, pArigrahikI. asaMyatane cAra kriyA - ukad traNa ane pratyAkhyAna kriyA. mithyA ane mizrardaSTine pAMce kiyA hoya * ukta cAra ane mithyAdazana patyacikI. bAkI badhuM nairayikavatuM gaNavuM.. * vivecana-448 - sUtra sugama che. vizeSa e ke - kadAcita AhAra kare, kadAcit zvAsa le che, kadAcit niHzvAsa mUke che. mahAzarIrI devakuphTa AdinA yugalika manuSyo che, teo kadAcita kavalAhAra vaDe AhAra kare che, kemake temane traNa divasa pachI AhAra hoya tevuM zAstra vacana che. teo bIjA manuSyo karatAM sukhI hoya, tethI zAsozvAsa paNa kadAyita ja hoya che. azarIrI vAraMvAra apAhAra kare che, kemake bALako Adi tevA jaNAya che ane saMmUrNima azarIrI manuSyone niraMtara AhArano saMbhava che. zvAsocchavAsa paNa apazarIrIne vAraMvAra hoya che, kemake teo prAyaHdu:khI hoya che. kiyA sUramAM vizeSatA jaNAve che - manuSyonA traNa bheda :- sarAyasaMyata - jenA kapAyo kSINa ke upazAMta thayA nathI te. vItarAgasaMyata - jenA kaSAyo upazAMta ke kSINa thayA che te. akriya - kriyAhita che. kemake vItarANa hovAthI AraMbhAdi kriyAno abhAva che. apramatta saMyatane eka mAyApatyayika kriyA hoya che - te paNa zAsana ubrahanA rakSaNamAM pravRtta thayelAne hoya. kemake tenA kapAyo kSINa thayA nathI. pramata saMyatane AraMbhikI ane mAyA pratyayikI be kriyA che kemake pramayoga AraMbharUpa che ane kaSAya kSINatAnA abhAve mAyApatyayikI kriyA hoya che. bAkInuM Ayu saMbaMdhI sUtra nairayikavatu jANavuM. * sUtra-449 : vyaMtaro, asukumAravat jaNAvA. e pramANe jyotiSa ane vaimAnika paNa jANavA. paNa vedanAmAM teo be prakAre che - mArI misrAdeSTi upapaka ane amArI samyagurdaSTi upaka. mArI mithyArdaSTi abha vedanAvALA che, amArI samyagRSTi mahAvedanAvALA che. mATe gautama! ema kahuM chuM. bAkI pUrvavatuM. * vivecana-449 : jema sukumAro saMjJIbhUta, asaMDrIbhUta che. je saMjJIbhUta che, te mahAvedanAvALA che. asaMjJIbhUta aAvedanA vALA che. e pramANe vyaMtaro kahevA. kemake asukumArathI baMtara sudhI saMjJI utpanna thAya che. Avo pATha bhagavatIjImAM paNa che. * x -teo asurakumAramAM kahela yukti mujaba aAvedanAvALA che. * x - asurakumArasvatuM jyotika, vaimAnika paNa kahevA. paraMtu vedanAmAM Ama kahevuM - jyotika be bhede
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/1/-/449 149 mAyI mithyAdRSTi amAyI samyagRSTi upapakSaka. (prazna) jayotikamAM Avo pATha kema kahe cho, asukumAravata kema nahIM ? (uttara) jyotikamAM asaMjJI utpanna thatAM nathI mATe. kemake- asaMjJInA AyunI sthiti utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che, jyotikanI te jaghanya sthiti che, vaimAnikonI jaghanya sthiti palyopama che. tethI kahI zakAya ke temAM asaMjJI upajatA nathI. mATe ukta pATha kahyo. - x * have covIza daMDakamAM salezyapadarUpa nirUpaNa - * sUga-45o : bhagavanasaleya nairayiko badhAM samAhArI, sama zarIrI, sama ucchavAsaniHzvAsavALA che ? ema badhAMnI prA karavI. gautama! audhika alAvA mAphaka saleyA lAvo paNa saMpUrNa vaimAnika sudhI kahevo. bhagavana kuNa vecI nairayiko badhAM samAhArI che ItyAdi pRcchA. gautama! vikavatuM kahevuM. paNa vedanAmAM mArI mithyAdaSTi upaka, amArI samyagRSTi upapaka kahevA. bAkI badhuM audhikava4. asukumArathI yaMtara sudhI badhuM audhikava4. vizeSa che - manuSyonI kriyAmAM bheda che. yAvata temAM je sabhyadaiSTi che, teo traNa prakAre che . saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata-ItyAdi audhikava4 kahevA. jyotika ane vaimAnikamAM Adi traNa leyA na pUchatI. kRSNalezcI nairayikova4 nIlalacI paNa vicAravA. kApotavecI nairayikothI AraMbhI vyaMtara sudhI kahevA. paNa kApotalecI nairayikomAM vedanAmAM audhikanairayikava4. bhagavAna ! tolezyI sukumAru pUrvavat pRcchA. gautama audhikanI mAphaka kahevA. vizeSa A - vedanA, jyotikava4 kahevI. pRthvI ApavanaspatikAya, paMcendriya tici ane manuSyo audhikavavuM kahevA. paraMtu manuSyomAM kriyAomAM saMyata che te be prakAre pramata ane apamag. paNa sarANa, vItarAga bheda na thAya. saMtaro, tenolesyAmAM asukumArava4 kahevA. ema jyotiSka, vaimAnika paNa jANavA. bAkI pUrvavatuM. e pramANe paSlecI paNa kahevA. pachI jene hoya tene kahevI. ema ja zukalatezyI jANavA. bAkI badhuM audhikava4 kahevuM. paraMtu patra ane zukalatezyA pAMcendriya tici, manuSya ane vaimAnikane ja ANavI, bIjAne nahIM * vivecana-45o * lezyAvALA nairayikonI pRcchA. vizeSaNarahita jema audhika kahA, tema vaimAnika sudhI badhuM kahevuM. kemake salezya sivAya bIjuM vizeSaNa nathI. have bhinna bhinna kRNAdi vezyA vizeSaNayukata cha daMDakonuM AhAradi pado vaDe nirUpaNa karavA mATe sUtra kahe che - 150 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 audhika-vizeSaNa rahita AhAra, zarIra, ucchavAsa, karma, varNa, vezyA, vedanA, kiyA, upapAta nava pado pUrve kahyA, tema kRSNalezmI paNa kahevA. ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM - 4 - temAM saMjJI-asaMjJIbhUta pATha na kahevo, kemake aiI pahelI nakamAM ja utpanna thAya che, paNa pahelI narakamAM kRSNalezyA nathI. je pAMcamI Adi narakamAM kRSNalezyA che, tyAM asaMjJI upajatAM nathI. temAM mAyI mithyASTi mahAvedanAvALA che, kemake prakRSTa azubha sthiti bAMdhe che. tenAthI viparIta sthitimAM alA vedanA che. asurI vyaMtara sudhInA jIvo audhikavat kahevA. paNa manuSyone kriyAmAM vizeSatA che - samyagurdaSTi traNa bhede che - saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata Adi. audhikavata kRSNalezyI paNa kahevA. jemake- saMyatone AraMbhikI ane mAyApatyayikI be kriyA hoya che, kRSNavezyA pramatta saMyatone hoya che. apamatane nahIM. ItyAdi - x - 4 - badhuM temaja kahevuM. jayotika ane vaimAnikone AdinI traNa lezyA vize na pUchavuM (ItyAdi badhuM sUtrArthavat che] - X - X - tejolezyA saMbaMdhe sUtra kahe che - | tejalezyI asurakumAro samAnAhArI Adi hoya che ? ahIM nAsko, agni, vAyu, vikalendriyone tejalezyAno saMbhava nathI, mATe pahelAthI ja asurakumAranuM sUtra kahyuM. A kAraNe agni, vAyu, vikasendriya sUtra paNa na kahevuM. asukumAro paNa audhikavatu kahevA. paNa vedanApadamAM jyotikavat kahevA. vaLI saMjJI-saMjJI na kahevA paNa mAyImithyArdaSTi, amArI samyagadaiSTi kahevA, kemake asaMjJI jIvo tejalezyAvALAmAM utpanna na thAya. * x - manuSyomAM vizeSa A che - saMyata pramata-apramata be bhede che, kemake baMnene tejolezyA saMbhave che. saraLa ane vItarAga saMyata bhedo na kahevA. kemake vItarAgane tejolezyA na saMbhave ane sarAgane avazya hoya, mATe tenuM kathana nirarthaka che. vyaMtaro tejolezyAmAM asurakumAravat jANavA. ItyAdi - X - X - tejolesyAmAM kahyuM tema pAlezyAmAM paNa kahevuM. paMcendriya tiryaca, manuSyo, vaimAniko pAlezyA hoya, bIjAne nahIM. zuklalezyA paNa pakAlezyAvata kahevI. zeSa sugama che 9 pada-13, uddezo-2 0 cha dvArAdinA arthano pratipAdaka pahelo uddezo kahyo, have bIjo uddezo kahe che - temAM paheluM sUtra - * sUtra-451 thI 453 : [4pa1] bhagavat lesyA keTalI che ? gautama ! cha - kRSNalezyA, nIlalezyA, kapotaleyA, tejaleyA, pAleyA zukalaleyA. [4para bhagavAna ! nairayikone keTalI vezyA che ? gautama ! traNa - kRSNa,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/1/-/451 thI 453 - kRSNa nIla, kApota. bhagavan ! tiryaMcone keTalI vezyA che? gautama! cha - yAvat zukalalezyA. bhagavan ! ekendriyone keTalI vezyA che ? gautama ! cArU kRSNa yAvat tejovezyA. bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalI lezyA che ? gautama ! e pramANe jANavuM. akAyika ane vanaspatikAyikone paNa emaja jANavuM te vAyu vikalendriyone nairayiko mAphaka jANavA. paMce tiryaMcanI pRcchA. gautama ! temane cha lezyA hoya kRSNa yAvat zukalalezyA. saMmUrNima tiryaMca paMcendriyanI pRcchA-gautama ! nairayikovat jANavuM. garbhaja paMcendriya tiraconI pRcchA-gautama ! cha lezyA hoya - kRSNa yAvat zukala tiryaMcayonika strI saMbadhI pRcchA - gautama ! e ja cha lezyAo hoya che. - 151 manuSyonI pRcchA - gautama ! e ja cha lezyA hoya che. saMmUrttima manuSyonI pRcchA - gautama ! nairayikovat jANavuM. garbhaja manuSyonI pRcchA cha vezyA che, kRSNa yAvat lekSya manuSya strI vize pRcchA - gautama ! ema ja jANavuM. deva pRcchA e ja cha lezyAo hoya. devI vize pRcchA - cAra lezyA hoya, kRSNa yAvat teolezyA bhavanavAsI devo vize pRcchA - gautama ! ema ja che. vize bhavanavAsI devI paNa temaja jANavA. vyaMtara deva ane devI paNa temaja jANavA. - jyotiSka vize pRcchA - gautama ! eka tejolezyA hoya. e pramANe jyotika devI paNa jANavI. vaimAnika vize pRcchA - gautama ! traNa-tejo, padma, zukla lezyA. vaimAnikIne eka tejovezyA. [453] bhagavan ! A saleztI, kRSNa, yAvat zukala lezmI ane alezmI jIvomAM koNa konAthI alpa Adi che ? gautama ! sauthI thoDAM jIvo zukalaleztI che, pAleztI saMkhyAtagaNA, tejoleztI saMkhyAtagaNA, aleztrI anaMtagaNAM, kApotalezmI anaMtagaNA, nIlaleztI vizeSAdhika, kRSNaleztI vizeSAdhika ane tenAthI saleI jIvo vizeSAdhika che. * vivecana-451 thI 453 - A sUtrano pUrvanA uddezA sAthe zo saMbaMdha che ? uddezA-1-mAM lezyAvALA samAnAhArI che Adi kahyuM, ahIM te ja lezyAno vicAra karAya che. temAM tttavA - kRSNadravyarUpa ke kRSNa dravyathI janita lezyA. e pramANe nIlalezyAdi paNa vicAravA. alpabahutva vaktavyatA pahelAM badhuM sUtra sugama che. paNa vaimAnikIne eka tejolezyA kahI, tenuM kAraNa - vaimAnika devIo saudharma ane IzAnamAM ja che, temAM kevaLa tejolezyA che. ahIM saMgrahaNI gAthA mUkI che - bhavanapati, vyaMtarane kRSNAdi cAra lezyA hoya, jyotiSTha-saudharma-IzAnane tejolezyA hoya, sanatkumAra, mAhendra, brahmalokamAM padma, tyArapachInAne zuklalezyA hoya. bAdara pRthvI a pratyeka vanaspatine cAra lezyA, garbhaja tiryaMca ane manuSyane cha lezyA, bAkInAne traNa prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 lezyA hoya che. ke have salezyAdi AThanuM alpabahutva-kayA jIvo konAthI alpa, konAthI ghaNAM, konI tulya, konAthI vizeSAdhika che ? gautama ! sauthI thoDAM zuklalezyAvALA - zukla ke zuladravya janita lezyA jemane che tevA jIvo. keTalAMka paMcendriya tiryaMca, manuSya, lAMtakAdi devomAM zukalalesyA hoya, tenAthI pAleztI saMkhyAtaguNA, kemake saMkhyAtagaNAM paMce tiryaMca, manuSyo ane sanatkumArAdi traNa devone pAlezyA hoya che. (prazna) lAMtakAdi devothI sanatkumArAdi traNanA devo asaMkhyAtagaNAM che, to ahIM saMkhyAtagaNAM kema kahyA ? (uttara) ahIM jaghanyapade paNa asaMkhyAtA, sanatkumArAdi traNa devothI paNa asaMkhyAtagaNAM paMcendriya tiryaMcone zuklalezyA hoya che, tethI pAlezyAnA vicAramAM - 4 - saMkhyAtapaNuM ja rahe che, mATe zuklaleztI karatAM pAleztI saMkhyAtagaNAM kahyA. 152 tenAthI saMkhyAtagaNAM tejoleztI che. kemake bAdara pRthvI adh pratyeka vanaspati tathA saMkhyAtagaNA tiryaMcapaMce ane manuSyone, bhavana5tyAdi traNa, saudharma, IzAna devone tejolezyA hoya che. - 4 - tenAthI aleztI anaMtagaNAM che. kemake leztArahita siddho pUrva karatAM anaMtagaNAM che. tenAthI kApotaleztI anaMtagaNAM che. kemake siddhothI anaMtagaNAM vanaspati kApotaleztI che. tethI nIlalezyI vizeSAdhika che. tethI kRSNalezmI vizeSAdhika che. e rIte sAmAnyathI alpabahutva kahyuM. - have tairayikomAM alpabahutva kahe che - sUtra-454,455 H bhagavan ! A kRSNaleI, nIlaleztI, kAryotaleztI nairayikomAM koNa konAthI aA che? sauthI thoDAM nairayiko kRSNalezmI che, nIlalezmI asaMkhyAtagaNAM, kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. [55] bhagavan ! A kRSNa yAvat zukalaleztI tiyomAM koNa konAthI Apa Adi che ? zuklaleztI tiryaMco sauthI thoDAM che, audhikavat badhuM kahevuM, paNa alezmIne vavA. bhagavan ! kRSNa yAvat tejalezmI ekendriyomAM koNa konAthI alpAdi che ? sauthI thoDAM ekendriyo tejoleztI, kApota anaMtagaNA, nIla vizeSAdhika, kRSNa vizeSAdhika che. bhagavan ! kRSNa yAvat tejo pRthvI, koNa konAthI alpAdi che ? audhika ekendriyovat kahevA. paNa kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. ema A kahevA. bhagavan ! kRSNa-nIla-kApotalezmI teukAyikomAM koNa konAthI alpAdi che? sauthI thoDAM kApotalezmI te che, nIla vizeSAdhika, kRSNa vizeSa e pramANe vAyukAyikone kahevA. bhagavan ! kRSNa yAvat tejo vanaspatikAyikomAM alpabahuva audhikavat jANavuM. beIndriya, teIndriya, caurindriyane -
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/2/-/454,455 teukAyikavat kahevA. bhagavan ! kRSNa yAvat zuklaleztI paMcendriya tiryaMcomAM alpabahutva - sAmAnya tiryaMcavat kahevuM. paraMtu kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM che. saMmUrNima paMce tirlR teukAyikavat jANavA. garbhaja paMce tiryaMca audhikavat kahevA. paraMtu kApotaleztI saMkhyAtagaNAM kahevA. ema ticiNI paNa kahevI. bhagavan ! kRSNa yAvat zuklalezmI saMmUrtima paM tiryaMca ane gaji paMce tiryaMcamAM alpabahuva gautama ! sauthI thoDAM garbhaja paMce tiryaMca zuklaleztrI, padma saMkhyAtagaNA, kAryota saMkhyA, nIlaleztI vizeSAdhika, kRSNaleztI vizesA kApotalezmI saMmpU paMce tiryaMca asaMkhyAtagaNAM, nIlaleztI vizeSa kRSNa lezmI vizeSAdhika che. - 153 bhagavana kRSNa yAvat zulalezmI saMmU paMce tiryaMca ane tiryaMca strIomAM koNa konAthI alpAdi che ? jema pAMcamuM kahyuM tema A chaThThuM alpabahutva kahevuM. bhagavan ! kRSNa yAvat zukalalekSI garbhaja paMcendriya tiryaMca ane tiryaMca strIomAM koNa konAthI alpAdi che ? sauthI thoDAM zukalalezmI garbhaja paMce tiryaMco, zulalekSmI tiryaMca strI saMkhyAtagaNI, pAleztrI garbhaja paMce, tiryaMco saMkhyA pAleztI tiryaMcI saMkhyA tejoleztI tiryaMco saMkhyA tejalezmI tiryaMcI saMkhyA kotaleztI tiyo saMkhyA nIla lezmI vizeSAdhika, kRSNa vizeSa kApotaleztI tiryaMcI saMkhyA nIlalezmI strI vizeSA kRSNalezmI strI vize bhagavan ! kRSNa yAvat zukalalezmI saMmUrttima paMtiyo, garbhaja paMce tiryaMco, tiryaMcImAM alpabahutva-sauthI thoDAM zuklaleI garbhaja tiryaMco, zukla tiryaMcanI saMkhyA pAleI garbhaja tiyo saMkhyA, 5 tiryaMcazrI saMkhyA tejoleztrI garbhaja tiryaMco saMkhyA, tejo tistriI saMkhyA, kAryota garbhaja tiryaMco saMkhyA, nIla vizeSAdhika, kRSNa vize, kapota tiryaMcI saMkhyA, nIla vize, kRSNa vize, kApo saMmU paMce tiyio asaMkhya nIlaleztI vize, kRSNa vizeSAdhika che. bhagavan ! kRSNa yAvat zukala paMce tico, tiryaMcazrInuM alpabahutva - sauthI thoDAM zukala paM tiryaMco, zukla ticitrI saMkhyA, 5 paMDhe tiyo saMkhyA, patiryaMcI saMkhya, tejo paMce tijo saMkhyA, kApota tiryaMcI saMkhyA, nIla strI vize, kRSNa vize, kApota paMce tico asaMkhyA, nIla vize, kRSNa vize che. bhagavan ! kRSNa yAvat zukala tiryaMca, tici strIomAM alpabahutvanavamA nI jema A alpabahutva kahevuM. paNa kApo tiryaMco anaMta kahevA. tiyonA daza avAbahutva kahyA. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 * vivecana-454,455 : vairayikone traNa lezyA che. kRSNa, nIla, kApota kahyuM che - pahelI be naskamAM kApotalezyA, trIjImAM mizra, cothImAM nIla, pAMcamImAM mizra, chaThThImAM kRSNa, sAtamImAM paramakRlezyA hoya. ahIM traNe padonA paraspara alpabahutvano vicAra che. sauthI thoDAM kRSNaleztI che, kemake keTalAMka pAMcamInA naska AvAso ane chaThThI sAtamImAM kRSNalezyA hoya. nIlalezmI asaMkhyAtagaNAM, kemake cothI samagra pRthvImAM ane trIjI tathA pAMcamInA keTalAMka nakAvAsomAM pUrvoktathI asaM nIla hoya che. tethI a kApota kemake pahelI bemAM tathA trIjI pRthvInA keTalAMka naskAvAsomAM asaMkApota che. 154 have tiryaMca paMcenuM alAbahutva - x - audhika jIvo jema kahyA, tema ahIM kahevuM. paNa alezmIne varjavA, kemake teomAM alezpI na saMbhave, temAM sauthI thoDAM zuklaleztI, tenAthI padma, tejo kramazaH saMkhyAtagaNAM, kApota anaMtagaNAM, tethI nIla, kRSNa salezpI uttarottara vizeSAdhika che. - - - ekendriyonuM alpabahutva - sauthI thoDAM tejoleztI ekendriyo, kemake keTalAMka bAdara pRthvI, pANI, vanaspatine aparyAptAvasthAmAM tejo che, kApota anaMta gaNAM, kemake anaMta nigodajIvane kApota hoya, nIla kRSNa kramazaH vizeSAdhika che. bhAvanA pUrvavat. have pRthvIkAyAdinuM alpa bahutva-pRthvI, pANI, vanaspatine cAra ane agni, vAyune traNa lezyA che. sUtra sugama che. vilendriyonuM sUtra paNa sugama che. paMce tiryaMcamAM kApota asaMkhyAtagaNAM jANavA. kemake te badhAM maLIne asaM che. saMmU paMce tiryaMca teukAyikavartI kemake temane Adha traNa lezyA che. - 4 - zeSa audhikavat jANavuM - 4 - have saMmU paMce ane garbhaja paMce tiryaMca strInuM sUtra che. - 4 - x - garbhaja paMce tiryaMca ane tiryaMca strInuM sAtamuM sUtra che. temAM - sarva lezyAmAM strI ghaNI che, sarva saMkhyA vaDe tiryaMca puruSo karatAM tiryaMca strI traNagaNI che - x - mATe saMkhyAtagaNI kahI. garbhaja napuMsako thoDAM che, tethI pUrvokta alpabahutvane vyApta karatAM nathI. have saMmU paMce tiryaMca, garbhaja paMce tiryaMca ane tiryaMca strInuM AThamuM - x - e rIte navamuM, dazamuM sUtramAnusAra jANavA. * sUtra-456 thI 458 : [456] e pramANe manuSyonuM paNa alpabahutva kahevuM. paNa teone chelluM alpabahutva nathI. [457] bhagavan ! kRSNaleztI vat zulalezmI devomAM koNa konAthI alpAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM devo zukalaleztI che. padmalezmI asaMkhyAtagaNA, kAryota a, nIlaleI vizeSAdhika, kRSNa vize, teoleztI saMkhyAta gaNAM che. bhagavan ! kRSNI yAvat tejo devImAM apabahutva - sauthI thoDI
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2-4pa6 thI 458 155 kApota devI, nI viza, kRSNa viro, te saMkhyA bhagavAna ! kRSaNa yAvata zuka# devo ane devImAM lAbhadutva ? sauthI thoDAM suka devo, 56 asaMkhyab, kApo asaM, nIla ane kRSNa anukrame vizead, kApodevI saMkhyA, nIla devI vizo, kRSNa devI vize, teno devo saMkhyab, teja devI saMkhyA bhagavAna ! kRi cAvata teja bhavanavAsI devomAM lAbhahava-sauthI thoDAM tejo, bhavanavAsI devo, kApota ara, nI vizeSao, kRSNa vizeSa che. bhagavan! kRNa cAvata teja bhavanavAsI devImAM alabahuva-devavat gaNavuM. bhagavAna ! kRSNa sAvat tejo bhavanavAsI deva-devImAM lAbhadutvasauthI thoDAM te bhavanavAsI devo che, teja bhavanadevI saMkhyab, kAmota bhavana, devo asaMkhyA nIlaleI vizeSa kRSNa vize, kApod bhavana devI saMkhyA, nIladevI vizeTha, kRSNa devI vize che. e pramANe bhavanavAsIva4 saMtaranA traNa alabahuva kahevA. bhagavana ! te jyotika deva-devImAM alAbahatva - sauthI thoDAM te jyo devo che, te jyAM devI saMkhyAtagaNI. bhagavAna ! teja paTha zuka% vaimAnika devomAM Abha mahatva - sauthI thoDAM zukalatezmI vaimAnika devo, pasTha saMkhyA te asaM che. bhagavAna ! teja pas zu% vaimAnika deva-devImAM aghabahad-sauthI thoDAM zuklaleksI vaimAnika devo che, pasa asaMkhyab, te asaMkhyao, tejo vaimAnikadevI saMkhyAtagaNI. bhagavAna kRSNa yAvata zukalesI bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika devomAM koNa konAthI atyAdi che ? gautama! sauthI thoDAM zukalatezmI vaimAnika devo che, paga asaMkhya, teja a, teo bhavanavAsI devo a%, kApo ao, nIlaleyI vizeSAdhika, kRSNa vizeSa6 tejo vyaMtara devo ra% kApo a, nIlalerI virodha, kR>> viTha che. tene jyotiSa devo saMkhyAlagaNAM che. - bhagavAna ! kRSNa yAvata tejalecI bhavanavAsInI, vyaMtarI, jyotikI, vaimAnikI devIomAM Alabahuva-gautama ! sauthI thoDAM teja vaimAnika devI che, teja bhavanavAsI devI asaM% kApo asaMi, nI vizeSa, kR% viNa, tejovyaMtarI devI asaM kApo asaM, nI vizeSA, kRSNa vizeSa che. jyotikI devI saMkhyAtagaNI che. bhagavanA , yAvatuM zaka bhavanavAsI cAvatuM vaimAnika devo ane devIomAM koNa konAthI aAdi che ? gautama! sauthI thoDAM zuHlerI vaimAnika devo, pa% a&, vejo a, tejovaimAnika devI saMkhya, teja bhavanavAsI devI aAM, tejo, bhavanavAsI devI saMkhyab, kApota bhavanadevI asaM, nIla 156 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra virodha, kR>> vizeSa, tejo vyaMtara devo saMkhyA, te vyaMtarI saMkhyA, kApod baMtaro , nI<< viza, kRSNa vizeSA, kApota vyaMtarI saMkhyA, nIla viroSa, kRSNa viche, teja jyotiko saMkhyA, te jyo. devI saMkhyAtagaNI che. 4i58] bhagavat ! A kRSa8% cAvat zukalalesImAM koNa konAthI aBhika ke mahAddhika che ? gautama ! kRSNalecI karatAM nIlalezvI mahahika che, nI&thI kApoha mahaddhika che, ema kApotathI teja, tejathI paso, padAthI zukalalacI mahaddhika che. sauthI alpaSaddhika kSaNa che, sauthI mahartika zu che. bhagavAna kRSNa nIla kapota, nairayikomAM koNa-konAthI acaddhika ke mahahidhaka che ? kRNa thI nI, nIlathI kApo vecI mahahika che. sauthI addhika kRSNa nairayika, mahaddhika kApo che. bhagavAna ! kRSNa yAva4 zukalalacI tiyacomAM koNa konAthI aAddhika ke mahahika che ? gautama! jIvonuM kahyuM tema kahetuM. bhagavad ! kRSNa yAvat tolespI ekendriyomAM koNa konAthI anya ke mA Rddhika che ? kRNavecI eke nIlathI mahartika che, nIjathI kApod mahartika che. kApotathI tejo mahahiddhaka che - sauthI addhika kRSaNalezvI ekaeNndriya tiryo che. sauthI maharkika tejolespI che. e pramANe pRvIkAyikone paNa jANavA. ema A pATha vaDe leyAnI mAphaka caurindriyo sudhI jANavuM. saMmarhima ane garbhaja paMco tiryo, tiryaMca ruzI, e badhAM e pramANe kahevA cAvata aAhirvaka te vaimAnika devo che. sauthI mahartika zukalalezmI vaimAnika devo che. koI kahe che. Rddhi covIze daMDakanI kahevI joIe. * vivecana-456 thI 458 : tiryacayonika viSayasUtranI saMkalanA kahe che - e pramANe tiryaMconA daza aAbahavo che. ahIM pUrvAcArye batAvela be gAyA che -1- audhika paMcendriya, 2saMmUrNima, 3-garbhaja, 4-tiryacI , 5-saMmUrNima garbhaja tiryaca, 6-saMmU tiryacI , 9-garbhaja, 8-saMmU garbhaja strI, 9-paMcendriya tiryaMca rahI, 10-ogha bI. tiryaMconA A daza avAbadutva jANavA. tiryaMca mAphaka manuSyonuM alAbahatva paNa kahevuM. paraMtu dazamuM alAbahatva nathI, kemake manuSyo anaMta nathI. anaMta na hovAthI kApotalezyI anaMtagaNAM pada saMbhava nathI. have devaviSayaka alAbahatva - sauthI thoDAM zuklalessI, kemake lAMtakAdimAM ja zulalespI devo hoya. pAlezyI asaMkhyAtagaNI, kemake sanatakumArAdi traNamAM pAlezyA che, teo lAMtakAdithI asaMkhyAtapaNAM che. kApotalezyI asaMkhyAtapaNA che, kemake sanakumArAdi devo karatAM asaMkhyAtapaNAM bhavanapati ane vyaMtara devomAM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/2/-/456 thI 458 kApotalezyA saMbhave che, tenAthI nIlaleztI vizeSAdhika che, kemake ghaNAM vyaMtara ane bhavanapatine teno saMbhava che. tethI kRSNalezmI vizeSAdhika che, tethI tejolezmI saMkhyAtagaNAM che, kemake keTalAMka bhavanapati ane vyaMtara, tathA sarva jyotiSka, saudharma, IzAna devone tejolezyA che. 157 have devInuM aAbahatva - devIo saudharma, IzAna kalpa sudhI ja hoya, AgaLanA devalokamAM nahIM. mATe temane cAra lezmA ja hoya che. tethI sUtramAM 'tejolezyA sudhI' ema pATha che. sauthI thoDI devI kApotaleztI che, kemake keTalIka bhavanapati ane vyaMtara devIne kApota lezyA hoya che, tethI nIlaleztI vizeSAdhika che, tethI kRSNalezmI devI adhika che, tenAthI tejolezmI devI saMkhyAtagaNI che. kemake jyotika, saudharma, IzAnanI badhI devIne tejolezyA hoya che. - have deva-devInuM aAbahutva kahe che - sauthI thoDAM zukla lezmI devo che, tethI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM, tethI kApotalezmI asaMkhyAtagaNAM, tethI nIlalezmI vizeSAdhika, tethI kRSNaleztI vizeSAdhika che eTalAne pUrve vicAryA. tethI kApotalezmI devI saMkhyAtagaNI che - te bhavanapati ane vyaMtara nikAyanI jANavI. devIo devo karatAM dareka nikAyamAM sAmAnyathI batrIzagaNI che. tethI kramazaH nIla lezmI, kRSNalezmI devI vizeSAdhika che. pUrvavat. tethI tejolezmI devo saMkhyAtagaNAM che. kemake keTalAMka bhavanapati, vyaMtaro ane saudharma, IzAnanA badhAM devone tejolezyA hoya che tenAthI tejoleztI daivI saMkhyAtagaNI che, kemake devo karatAM devI batrIzagaNI che. have bhavanavAsI devonuM alpabahutva - sauthI thoDAM tejoleztI che, kemake mahaddhika devo tejoleztI hoya, te thoDAM hoya che - tenAthI asaMkhyAtagaNAM kApotalezmI che, kemake ati ghaNAM bhavanavAsI devone kApotalezyA saMbhave che. tethI nIla, kRSNalezmI anukrame vizeSAdhika che. - - A pramANe bhavanapati devInuM sUtra jANavuM. have bhavanapati deva, devI viSayaka alpabahutva - sauthI thoDAM tejolezyI che, kemake mahaddhika devo tejoleztI hoya, te thoDAM hoya che - tenAthI asaMkhyAtagaNAM kApotaleztI che, kemake ati ghaNAM bhavanavAsI devone kApotalezyA saMbhave che. tethI nIla, kRSNalezmI anukrame vizeSAdhika che. - - A pramANe bhavanapati devInuM sUtra jANavuM. have bhavanapati deva, devI viSayaka alpabahutva - sauthI thoDAM tejolezmI bhavanavAsI devo che, tejolezmI bhavanavAsI devIo saMkhyAtagaNI che, kemake sAmAnyathI devI batrIzagaNI hoya. tenAthI anukrame nIlalezyI, kRSNaleztI vizeSAdhika che. tenAthI kApolezmI bhavanavAsI devI saMkhyAtagaNI che ItyAdi - 4 - bhAvanA pUrvavat. jyotika devonuM eka ja sUtra che, kemake te nikAyamAM tejolezyA sivAya bIjI lezyA saMbhavatI nathI. vaimAnika devanuM alpabahutva - sauthI thoDAM zuklalezmI vaimAnika devo che, prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 kemake lAMtakAdi devone ja zuklalezyA saMbhave che. x - tenAthI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM che, kemake sanatkumAra Adi traNa devone pAlezyA saMbhave che, - x - X - tenAthI tejolezmI deva asaMkhyAtagaNAM che. tejolezyA saudharma ane IzAna devane hoya che - 4 - x - devIo saudharma ane IzAna kalpamAM ja che, tyAM kevaLa tejolezyA che, tethI jUduM sUtra kahyuM nathI. vaimAnika deva-devInA alAbahatvanuM sUtra sugama che. have bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnikonuM aAbahutva - sauthI thoDAM zuklalezmI vaimAnika devo che tenAthI pAlezmI asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI tejolezmI asaMkhyAtagaNAM che, tenAthI tejolezmI bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNAM che. - x - x - tenAthI kApotalezmI bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNAM che, kemake alpaRddhika ghaNAMne kApotalezyA saMbhave che. tethI bhavanavAsI nIlaleztI vizeSAdhika che. tenAthI kRSNaleztI vizeSAdhika che. tenAthI tejoleztI vyaMtaro asaMkhyAtagaNAM che. - x + x - tenAthI kApotaleztI vyaMtaro asaMkhyAtagaNAM che kemake alpaRddhikane paNa kApotalezyA hoya che. tenAthI nIlaleztI vyaMtaro vizeSAdhika che - 4 - tenAthI tejoleztrI jyotika devo saMkhyAtagaNAM che, - 4 - 4 - bhavanavAsI devI ane devadevI saMbaMdhI be alpabahutva pUrvokta bhAvanAnusAra vicAravA. have lezmAvALA jIvonuM alpaddhika ane mahAddhikattva pratipAdana karavA mATe sUtra kahe che. temAM lezyAnA kramathI uttarottara mahaddhipaNuM ane pUrva-pUrvanuM alpakipaNuM jANavuM. 158 A pramANe nAka, tiryaMca, manuSya, vaimAnikanA sUtro paNa vicAravA. jemane jeTalI lezyA hoya teTalI kahevI. . pada-17, uddezo-3 cha * bIjo uddezo kahyo, have trIjo AraMbhe che - * sUtra-459 : bhagavan ! nairayika nairayikamAM utpanna thAya ke anairayika nairayikamAM utpanna thAya ? gautama ! nairayika ja naiyikamAM upaje, anairayika nairayikamAM na upaje. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavan ! naiyika, nairaTikathI uddha ke anairayika nairayikathI uddhateM ? gautama ! anairayika nairayikathI uddhata, nairayika nairayikathI na uddha. ema vaimAnika sudhI jANavuM. vizeSa e ke - jyotiSu, vaimAnikamAM uddharto ne badale 'sarve' ema bolavuM. bhagavan ! kharekhara, kRSNaleztI nairayika, kRSNaleztI nairayikomAM utpanna thAya ane kRSNalezkI thaIne mare ? je lezyAthI utpanna thAya, te vezyAthI maraNa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/3/-/459 pAme ? hA, gautama! ema ja che. e pramANe nIla ane kApotalezyAmAM paNa kahevuM. ema asurakumArothI anitakumAra sudhI jANavuM. paNa ahIM vezyA adhika kahevI. bhagavana ! kRSNalesI pRvIkAyika kRSNalesI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya? ane kRSNaleksI thaI maraNa pAme ? je legyAmAM utpanna thAya te vecAmAM maraNa pAme 1 gautama avazya kRNAlezyI pRedI kRSNavezyI prastI mAM utpanna thAya. kadAcita kRSNalerI thaI maraNa pAme, kadAcit nIlaleyI thaI maraNa pAme. kadAcita kApotalecI thaI maraNa pAme. kadAcita je lesyAmAM upaje te levAmAM maraNa pAme. ema nIla ane kApota leyAmAM navuM. - bhagavana ! kharekhara, tejalezyI pRthvIkAyika, vejolezyI pRthvImAM upaje ItyAdi ghana * gautama! tejaleyI pRnI utpanna thAya. kadAcita kRNAleyI uddhatuM ke nIlalespI uddhatuM ke kApotalerI udvarte paNa tejalecI na udvarte e rIte akAyika ane vanaspatikAyika paNa jANavA. teE, vAyu ema ja samajavA, paNa temane tejalezyA nathI. be-traNa-cAra Indriyo traNa leyAmAM ema ja jANavA. paMcendriya tioi , manuSyo jema pRetI. pahelI traNa vezyAmAM kA, tema cha e vezyAmAM kahevA. paraMtu cha e vezyAne vicAravI vyaMtaro asukumArahatuM. bhagavana zuM telethI jyotiSa, tejo jyo mAM utpanna thAya ? asukumArava4 jANavA. vaimAniko paNa ema ja samajavA. paNa baMnemAM 've che" e pATha kahevo. bhagavAna kRSNa-nIla-kApota vaizyI nairayika che kRSNa-nIla-kApota vecyAmAM ja utpanna thAya ? kRNa-nIla-kApotaleyI tyAMthI udvarte? je uMcAmAM upaje temAM ja udvartegautama! avazya kRSNa-nIla-kotalezcI upaje ItyAdi. bhagavAna ! zuM kRNa cAva4 tejalezyI sukumAra kR vAva tejalezyI asurakumAramAM upaje - ItyAdi nairayika saMbaMdhe kahyuM, tema asurakumArathI svanitakumAramAM kahevuM. bhagavad ! kharekhara, kRSNa sAvat tejalezyI pRthvIkAyika zuM kRSNa vAvata tejolecI pRdIkAyikomAM upaje-ItyAdi asurakumAranI jema prathana karavo. gautama ! avazya kRwlesI pRta % yAva4 tejovecI pRthvIkAyikomAM upaje. kadaca kRSNa kadAca nIla kadAca kApota udvarte kadAca je vaizyAvALo upaje te vezyAvALo udvarte tejalesI upaje paNa te udvarte nahIM e pramANe ab, vanaspati paNa kahevA. bhagavana avazya kRSNa nIla kApo teukAyika kuo nIla kApotalezyI teukAyikomAM utpanna thAya? kRSNa nI kAyota legrI udvarte. 160 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra je leyAmAM utpanna thAya te udvarte gautama ! avazya kRSaNa-nIla-kApotalezyI teukAya kRSNa-nIla-kApota teukAcikamAM utpanna thAya. kadAcita kRSNa ke nIla ke kApotalezyAvALo udvarte kadAcita je vecAvALo utpanna thAya te vecAvALo uddhatuM e pramANe vAyu, vikalendriya kahevA. bhagavAna ! kharekhara kR% cAvata zuklalezyI paMcendriya tiryaMca zuM kR>> cAvata zukalalesI paMcendriya tiryaMcamAM upaje-ItyAdi prazna - gautama ! avazya tema upaje. kadAcita kRSa% cAvata zu% thaI uddhatve kadAca je vecAvALo upaje, te leAvALo udvarte A pramANe manuSyamAM paNa gaNavuM. baMto, sukumAravata jANavA. jyotiSko ane vaimAniko paNa ema ja jANavA, paNa jene jeTalI vezyA hoya te kahevI, A baMnemAM 've che' ema pATha kahevo. * vivecana-459 : A sUtrano saMbaMdha A che - bIjA uddezAmAM nAkAdi jIvonI lezyAnI saMkhyA, alAbahatpAdi kahyA, ahIM te te lezyA upapAtaphomane prApta nAkAdine hoya che, ke vigrahagatimAM paNa hoya che, - e arthane pratipAdana karavA mATe pUrve anya nayApekSAthI nAkAdirUpa vyavahAra saMbaMdhe puche che - praznaNa sugama che. gautama! nairayika ja nairayikamAM upaje, anairayika nahIM. kemake nArakAdi bhavano saMbaMdha karAvanAra A ja che, bIjuM kaMI nathI. nAkAyu udayamAM Ave tyAre nArakabhava hoya ItyAdi. tethI nAkAdinA AyanA udyanA prathama samaye ja nAkAdi5 vyavahAra thAya. A bAju sUjha nayano mata che - x * sviyaM jANavo. have nairayikomAM udvartanAnuM sUtra kahe che - A sUtra paNa rajusUtra nayanA mate jANavuM. te A rIte - jyAre parabhavanA Ayuno udaya thAya che, tyAre jIva tyAMthI udvarte che - te bhavathI bhavAMtaramAM jAya che. je bhavanuM Ayu udayamAM AvyuM hoya te bhavarUpe vyavahAra thAya che. jema nArakAyuno udaya thatAM 'A nAraka che' evo vyavahAra thAya che. tethI nairayikothI anairayika ja udvarte, nairayika na udvarte. jyAM sudhI nArakAyano udaya hoya, tyAM sudhI te nairayika ja che, nAkabhavathI mukta nathI, paNa jyAre parabhavanA Ayuno udaya thAya tyAre nairayika nathI, anairayika che. tethI kahyuM ke anairayika udvarte che. e pramANe vaimAnika sudhI kahevuM. have kRSNalezyA saMbaMdhe utpati stra kahe che - '' zabdathI prazna artha karyo. nUne - nizcitu, kRSNalezyI nairayika kRSNa lecchI nairayikamAM utpanna pAme, ItyAdi. e ja arcanA nizayane daDha karavA mATe prakAAMtarathI pUche che - je lezyAvALo utpanna thAya te ja lezyAvALo udva ke bIjI lecchA pAmIne udvarte? bhagavaMte kahyuM - 'hA' - anumata che. mane e anumata che ke te ja upaje ane te ja udvarte. [prazna kRNalezyI nairayika hoya to te kRNAlezyI nairayikamAM ja kema utpanna thAya, bIjI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/3/-/459 161 162 lezyAthI kema nahIM ? ahIM tiryacapaMcendriya ke manuSya, nArakanuM Ayu bAMdhela hovAthI narakamAM utpanna thavAvALo anukrame tiryaMcAyu ke manuSyAyuno saMpUrNa kSaya karyo nathI ane aMtamuhad bAkI hoya che, tyAre je lezyAvALA nakomAM utpanna thavAno che, te saMbaMdhI lezyA vaDe pariNata thAya che ane apatita pariNAma vaDe nakAyu vede che. tethI ema kahevAya ke kRSNalezyI kRSNalezya tairayikamAM ja utpanna thAya. prazno kRNAlezyAvALo ja kema udvarte? deva, nArakane vezyA pariNAma potAnA bhava paryA hoya che, tethI. - x - - have pRthvIkAyomAM kRSNalezyAnuM sUtra - ahIM tiryaMca ane manuSyone lesyAno pariNAma aMtarmuhUrtano hoya che. tethI kadAca je vaizyAvALo hoya te lesyA pariNAmavALo udvarte ane kadAca anya lezyA pariNAmavALo paNa udvarte, paNa A to avazya che. ke je vaizyAvALAmAM utpanna thAya te avazya te lezyAvALo ja utpanna thAya. kemake manuSya ane tiryaMca AgAmI bhavanI vezyAnuM aMtarmuhUrta vItyA pachI ane deva-nArakA potAnA bhavanI lezyAnuM aMtarmuhUrNa bAkI hoya tyAre pariNata thayela lezyA vaDe jIvo palokamAM jAya che - evuM vacana che. tethI ja sUramAM kahyuM ke kRNalezyI pRthvI kRSNalezvI pRthvImAM ja upaje Adi. e pramANe nIla ane kApotalezyA kahevI. tathA jyAre tejalezyI bhavanapati cAvatu IzAna deva potAnA bhavathI cyavI pRthvI mAM upaje, tyAre keTaloka kALa aparyAptAvasthAmAM teone tejalezyA hoya, pachI na hoya. kemake tathAvidha bhavasvabhAvathI tejalezyA yogya dravya grahaNanI teonI zakti nathI, mATe kahyuM ke tejolezyAvALo utpanna thAya, paNa tejalezyAvALe udvarte nahIM. pRthvIkAyika mAphaka akAyika ane vanaspatimAM paNa cAra sUtro kahevA. kemake teone aparyAptAvasthAmAM tejo saMbhave che. teukAya, vAyukAya, vikalendriyone pratyekane traNa sUtro kahevA, kemake temane tejalezyAno asaMbhava che. paMcendriya tiryo ane manuSyo jema prathamanI traNa legyAmAM pRthvIkAyiko kahyA, tema cha e leyAmAM kahevA. kemake chamAMnI koIpaNa lezyA vaDe temane utpattino saMbhava che ane utpattisaMbaMdhI ekaika vezyAmAM udvartanAne vize cha e vikalpo saMbhave. che. sUtrapATha Avo che - bhagavat ! kharekhara kRNa9I paMcendriya tiryaca, kRSNalezyI paMce tiryaMcamAM utpanna thAya ? ane kRSNalespI udvarte? ItyAdi - X - X - kadAca kRSNalespI thaIne yAvat kadAca zuklalezyI thaIne udvarte. * x * A pramANe nIla cAvatu zuklalezyA saMbaMdhe sUtro kahevA. vyaMtaro asakamAravatu kahevA. eTale teo saMbaMdhe je vezyAvALo utpanna thAya, te lephsAvALo udvarte - ema kahevuM. kemake sarva devone vezyAno pariNAma potAnA bhava sudhI niraMtara hoya che. e pramANe legyAnI saMkhyA vicArI jayotika ane vaimAnika saMbaMdhe sUtro kahevA. pratyeka lezyAyI covIza daMDakanA kramathI nairayikAdi [21/11] prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra saMbaMdhe sUtro kahevA. koI AzaMkA kare ke thoDAM evA eka eka nAkAdi saMbaMdhe A sUtra samUha che. jyAre ghaNAM bhinnalezyI nairayikAdi te gatimAM upaje tyAre vastusthiti anyathA paNa hoya. kemake eka vyakitanA dharmanI apekSAe samudAyano dharma kavayita anyathA jaNAya che. tethI zaMkA nivAravA kahe che - jemane jeTalI vaizyA saMbhave che, temane teTalI vezyA viSayamAM ekaika sUtra ukta arthavALuM pratipAdana kare che - x * x - have kRNAlezyAdi aurayikanA avadhijJAna ane darzana viSayaka kSetranA pariNAmanuM tAratamya kahe che - * sUga-460 : bhagavAna kRSNaleksI nairayika kRSNaleksI nairayikanI apekSAthI avadhijJAna vaDe cAre dizAmAM ane vidizAmAM to keTaluM kSetra jANe ane jue ? gautama ! te bahu phoga jANato nathI, bahu jha joto nathI. dUra rahela x jANato ke jato nathI, thoDuM kSetra jANe che ane jue che. bhagavat ! ema kema kaho cho . * x - ? gautama ! jema koI puruSa bahu samaramaNIya bhUmibhAge ubho rahIne. cotarapha jue tethI te puraSa pRthavItaLamAM rahelA parapanI apekSAe cotarapha joto. bahu mane yAvata joto nathI, yAvatu thoDAM kSetrane jue che te hetuthI, gautama ! ema kahuM chuM ke kRSaNanairayika cAva4 jue che. bhagavAna ! nIlaherI nairayika, kRSNaleyI apefe avadhi vaDe cotarapha joto keTalA kSetrane jANe ane jue ? gautama ! ati ghaNAM phomane jANe ane jue. ati dUra kSetrane jANe ane jue. atyaMta sapaSTa kSetrane jANe ane juo. ati vizuddha phatrane jANe ane jue. bhagavAna ! ema kema kaho cho * x * ? gautama! jema koI eka puruSa bahu samaramaNIya bhUmibhAgathI parvata upara caDhIne cotarapha joto ghaNAM kSetrane jue cAvatuM vizuddhatara kSetrane jue, te hetuthI, gautama ! ema kahuM chuM ke nIlaleksI cAva4 jue. bhagavanA kApotaaI nairAcika, nIlalacchI nairayikanI apekSAe avadhijJAAna vaDe cotarapha joto keTalA mane jANe ane jue? gautamAM ghaNAM kSetrane ghaNe ane jue cAvatuM vizuddhatara homane jue bhagava! ema kema kaho cho * x * gautamAM jema koI puruSa bahu samaramaNIya bhUmi bhAgethI parvata upara caDhe ane upara caDhIne baMne paga uMcA karI cotarapha jue, tethI te parvata upara rahelA ane pRthvI upara rahelA puruSanI apekSAe cotarapha joto ghaNAM kSetrane jANe ane juo yAva4 spaSTa hone jue. te hetuthI gautamAM ema kahuM chuM ke kApotalegrI nairayika nIvalespI airAcikanI apekSAo cAvatuM spaSTa kSetrane jue che. - vivecana-460 :kRSNalezyI koIka nairayika, kRSNalezyI bIjA nairayikanI apekSAe avadhijJAna
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/3/-/460 163 vaDe cAre dizA-vidizAmAM joto keTaluM kSetra jANe ke avadhidarzana vaDe keTaluM kSetra jue ? gautama ! ghaNuM kSetra na jANe, ghaNuM kSetra na jue. tAtparya e ke - vivakSita kRSNa lezmI nairayika sva yogyatAnusAra ativizuddha chatAM bIjA kRSNa lezmI nairayikanI apekSAe ati ghaNuM kSetra avadhijJAna-darzana vaDe jANe-jue nahIM. e ja kahe che - ati dUranuM kSetra na jANe - jue, paraMtu thoDuM adhika kSetra jANe-jue. A sUtra samAna naka pRthvImAM rahelA kRSNaleztI nairayikanI apekSAe samajavuM. kemake tema na mAnatA doSano saMbhava che. jemake sAtamI pRthvIno nairayika jaghanya addha gAu jANe ane utkRSTa eka gAu jANe. chaThThI pRthvIvALo jaghanya eka gAu, utkRSTa doDha gAu jANe. e rIte pAMcamIno jaghanya doDha gAu, utkRSTa be gAu jANe. tethI bamaNAMtraNa gaNAM adhika kSetrano saMbhava hovAthI A sUtramAM doSa Ave. - 4 - dRSTAMta dvArA A kathana siddha karavA sUtrakAra kahe che - x - jema sarakhI pRthvIe rahela koI vivakSita puruSa potAnA cakSu nirmaLa hovAthI kaMIka adhika jue che, paNa ghaNuM vadhAre joto nathI. tema koI vivakSita kRSNaleztI nairayika sva bhUmikAnusAra ati vizuddha chatAM samAna pRthvImAM rahenAra, bIjA kRSNaleztI nairayikanI apekSAe avadhi vaDe kaMIka adhika kSetra jue, paNa ghaNuM vadhu nahIM. ahIM samAnapRthvInA sthAne samAna naka pRthvI che. sva bhUmikA samAna kRSNalezyA che, cakSunA sthAne avadhi che, ethI A artha vyakta thAya che. jema samAna bhUmie rahelo puruSa, khADAmAM rahela puruSanI apekSAe ghaNuM vadhuM kSetra jue che. tema pAMcamI pRthvImAM rahelo sva bhUmikAnusAra ativizuddha kRSNaleztI vivakSita nairayika che te sAtamIpRthvImAM rahela ati maMda sAmarthyavALA avadhijJAnI nairayikanI apekSA ghaNuM vadhu jue che, kemake tenuM avadhi sAdhika traNagaNuM che. have nIlalezyA viSayaka sUtra kahe che. sugama che. paNa iitapira - gayuM che. timira janma bhrAMti jemAM te, spaSTa. AvA ati spaSTa kSetrane jANo. atizaya arthamAM tar pratyaya che. arthAt jema pRthvI upara rahela puruSanI apekSAe parvata upara caDhelo manuSya ati dUranA kSetrane jue, te paNa skUTa pratibhAsa kSetrane jANe temavivakSita nIlalezmI sva yogyatAnusAra ati vizuddha avadhijJAnI anya kRSNaleztI nairayikathI jANe. ahIM pRthvItalane sthAne nIcenI kRSNalezyA che, ItyAdi - 4 - have nIlaleztInI apekSAe kApotaleztInI sUtra - kApotaleztI nairayika, nIlaleztI nairayikanI apekSAe sugama che. paNa baMne pago uMcA karIne. arthAt jema parvata upara vRkSe caDelo cotapha jotAM atyaMta spaSTa jue, tema kApotaleztI nairayika, nIlaleztI nairacika apekSAe ghaNuM kSetra avadhijJAnathI jue. ati spaSTapaNe jANe. ahIM vRkSa sthAne kApotalezyA ane uparanI napRthvI che. parvata sthAne nIlalezyA, trIjI nakapRvI che. - x - have kaI lezyA keTalAM jJAnomAM hoya te kahe che - prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 * sUtra-461 : bhagavan ! kRSNaleztI jIva keTalAM jJAnomAM hoya ? gautama ! be, traNa ke cAra jJAnomAM vartato hoya. jo be jJAnamAM hoya to Abhinibaudhika ane zrutajJAnamAM hoya, jo traNa jJAnamAM hoya to Abhini, zruta ane avadhijJAnamAM hoya athavA Abhini, zruta mana:paryava jJAnamAM hoya. jo cAra jJAnamAM hoya to Abhini zruta avadhi manaHpavajJAnamAM hoya. e pramANe pAlezmI sudhI jANavuM. 164 bhagavan ! zukalaleztI jIva keTalAM jJAnomAM hoya ? gautama ! be, traNa ke cAra jJAnamAM hoya. jo be jJAnamAM hoya to ItyAdi kRSNaleztrIvat Avat cAra jJAnamAM kahevuM. jo eka jJAnamAM hoya to kevaLajJAnamAM hoya. * vivecana-461 : kRSNaleztI jIva be, traNa, cAra jJAnomAM hoya, ItyAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. vizeSa e ke ahIM avadhijJAna rahitane paNa mana:paryavajJAna thAya, kemake siddhaprAbhUtAdi granthomAM aneka vAra tema pratipAdita karyu che. vaLI dareka jJAnanA AvaraNanA kSayopazamanI sAmagrI vicitra hoya. temAM koI labdhisahita apramatta - cAritrIne manaH paryAvajJAnavaraNanA kSayopazamanA nimittabhUta tathAvidha adhyavasAyAdirUpa sAmagrI prApta thAya, paNa avadhijJAnAvaraNanA kSayopazamanA kAraNabhUta sAmagrI prApta na thAya, tethI mana:paryavajJAna ja prApta thAya. (prazna) manaHparyava ati vizuddhane thAya, kRSNalezyA saMkliSTa adhyavasAyarUpa che, to kRSNaleztIne manaHparyava kaI rIte saMbhave ? pratyeka lezyAnA asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAya sthAno hoya che, temAMnA keTalAMka maMdarasavALA hoya te pramatta saMyatane paNa hoya che. tethI kRSNa, nIla, kApota lezyA pramattasaMyata guNasthAnaka sudhI kahevAI che. manaHparyava pahelA apramattane thAya, paNa pachI pramattasaMyatane paNa hoya che. mATe kRkhaleztIne paNa manaHparyavajJAna saMbhave che. - 4 - 4 - phakta zulalezyAnI vizeSatAthI temAM juduM sUtra kahyuM zulalezyAmAM ja kevaLajJAna hoya, bIjI lezmAmAM nahIM. pada-17, uddezo-4 che 0 trIjo uddezo kahyo. have cotho kahe che. tenI gAthA - (1) pariNAma, (2) varNa, (3) rasa, (4) gaMdha, (5) zuddha-azuddha, (6) prazasta-prazasta, (3) saMkliSTa-asaMkilaSTa, (8) uSNazIta, (9) gati, (10) pariNAma, (11) apradeza-pradeza prarUpaNA, (12) avagAha, (13) vargaNA, (14) sthAna, (15) alpabahutva. ema paMdara adhikAra che. temAM pahelo pariNAma adhikAra kahe che -
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/4/-/462 * sUtra-462 - pariNAma, varNa, rasa, gaMdha, zuddha, apazasta, saMkSipta uSNa, gati, pariNAma,. pradeza, avagADha, vaNA, sthAna, alabahud. 0 pada-17, uddeza-4, adhikAra-1 0 * sUtra-463 - bhagavAna ! vezyA keTalI che? gautama ! cha - kRSNa cAvata zukala bhagavat ! kRSNaleyA, nIlavezyAne pAmIne tenA rUpa-varNa-gaMdharasa-parNapaNe vAraMvAra pariName ? hA, gautama ! - x - pariName. bhagavAna ! ema kema kahyuM : x *? gautama jema dUdha chAzane pAmIne athavA zuddha vastra raMgane pAmIne te rUpa yAvat pafpaNe vAraMvAra pariName che, tethI kahuM chuM ke kRSNalecA, nIlalezyA pAmIne cAvata pariName. e pramANe A pATha vaDe nIlalezyA kApotone pAmIne, kApota tejone pAmIne, teow usne pAmIne ane pAleyA zukattene pAmIne yAvatuM vAraMvAra pariName.. bhagavAna ! kharekhara kRSNalA , nIla-kola-tejI-pa-zukalalesyAne pAmI tevA rUpa-varNa-gaMdharasa-parNapaNe vAraMvAra pariName ? hA, gautama! - x * tema pariName. bhagavan! ema kayA hetuthI kaho cho - x * gautama jema koI vaiDUrya maNi hoya, te kALA-lIlAmAtA-dhoLA-pILA sUtra [dosa]mAM parovela hoya, to te pe yAvatuM vAraMvAra pariName che, te kAraNe kahuM chuM ke - kRNavezyA, nIla cAvatuM zuddha pAmIne pariName.. bhagavan! kharekhara nIlalezyA, kRSNa... cAvat zukalalezyAne pAmIne tarUpapaNe yAvatuM vAraMvAra pariName ? hA, gautama! ema ja che. kApotalecA, kRNa-nIla--pA-zukala leyAne pAmIne, e pramANe tejalecA, kRSNa-nIlakApota-pA-zuklalazyAne pAmIne, e pramANe pAlezyA, kRSNa-nIla-kApotate-zukalatezyAne pAmIne sAva vAraMvAra pariName ? hA, pariName. bhagavana ! zukalalezyA, kRSNa-nIlakkApota-do-pAlecAne pAmIne yAvatuM vAraMvAra pariName ? hA, gautama! pariName. * vivecana-463 - bhagavana ! vezyAo keTalI kahI che? A sUtra pUrve paNa kahela che. paNa pariNAmarUpa adhikAranA pratipAdana mATe pharIthI kahevAmAM Avela che. 'che' zabda praznArthamAM che. 'nUna' - nizcita. kRSNalezyA - kRSNalezyAne yogya dravyonIlalezyAnIlalezyAne yogya dravyAne pAmIne arthAta paraspara ekabIjAnA avayavano sparza prApta karIne tapa - nIlalezyArUpapaNe, ahIM rUpa zabda svabhAvavAcI che, tethI 166 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra nIlalezvAnA svabhAvapaNe vAraMvAra pariName ? teno svabhAva tenA vaNadirUpa hoya tethI kahe che - tenA varNa-rasa-gaMdha-sparzarUpe, ahIM tat zabda nIlalezyA mATe jANavo, tethI anekavAra tiryaca, manuSyone te te bhavAMtaranI prAptimAM ke bAkInA samaye pariName ? - x - hA, gautama ! e mane anumata che ke kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmI te rUpe pariName.. ahIM bhAvanA e che ke - jyAre kRSNalezyI pariNAmI tiryaMca ke manuSya bhavAMtaramAM jAya ane nIlalezyA yogya dravya grahaNa kare tyAre tenA saMbaMdhathI te kaNalezyAne yogya dravyo tevA prakAranA jIvanA pariNAmarUpa sahakArI kAraNane pAmIne nIlalezyA dravyarUpe pariName che. kemake pudgalano te rUpa pariNAma pAmavAno svabhAva che. tethI nIlalezyA yogya dravya prAdhAnyathI nIlalezya pariNAmI thaI kALa karI bhavAMtaramAM utpanna thAya che. * * * * * A ja artha daSTAMta vaDe kahevA sUtrakArazrI kahe che - jema gAya, bakarI ke bheMsa ItyAdi nAmavALuM dUdha hoya te tUsI - valovelI chAsane pAmIne paraspara avayava sAIthI ekameka thaIne tathA zuddha vastra, kemake malina vA tevuM raMgAtu nathI, majITha Adino raMga pAmIne, majIThAdi raMganA svabhAvarUpe ItyAdi pariName che. te pramANe kRSNalezyA yogya dravyo, nIlalezyA yogya dravyAne pAmIne te rUpe pariName che. arthAt jema dUdha rUpa kAraNamAM rahelA vaNadi chAzanA vaNiida bhAve pariName ke zuddha vastranA vaNiida majIThAdi raMga dravyanA vaNadibhAve pariName tema kRSNalezyA yogya dravya rUpa kAraNamAM rahelA varNAdi nIlalesyA yogya dravya pariName. e pramANe pUrva-pUrvanI vezyAnuM anukrame bAkInI badhI lecchArUpe yathAsaMbhava pariNamana thAya te pramAM kahela che - bhagavad ! kharekhara kRSNalezyA, nIlalezyAkApotalaiyAdine pAmIne te rUpe pariNAme ? ItyAdi. ahIM 'vA' zabda badhe jANavo. eTale nIlalezyA athavA kApotalezyA cAvatu zuklalezyAne pAmI te rUpe pariNata thAya, kemake eka lesthAno paraspara viruddhapaNe eka samaye aneka lezyarUpe pariNAma thavo asaMbhava che. - x - A viSayamAM TAMtArthe satrakAzrI kahe che - jema paiDaryamaNi eka ja chatAM te te upAdhi-nimittarUpa dravyasaMbaMdhathI te-te rUpe pariName che, tema te kRSNalezyA yogya dravya paNa te te nIlAdi leNyA yogya dravyanA saMbaMdhathI te-te rUpe pariName che. paNa jema vairyamaNi potAnA svarUpano tyAga na karatAM te-te upAdhi dravyanA saMbaMdhathI te te AkAra mAtrane dhAraNa karavA vaDe te te rUpe pariName che, tema A "kRSNalezyAyogya dravyo paNa potAnA svarUpane na choDatAM te te nIlAdileNyA yogya dravyanA saMbaMdhathI te-te AkAra mAtra dhAraNa karavA paDe che te rUpe pariName"- ema A daSTAMta na vicAryuM. kemake tiryaMca ane manuSyone laizyA dravyono sarvathA tarUpe parimamana siddhAMta saMmata che. jo ema na hoya to nAka ane devonA lesyAdravyonI mAphaka
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/4/1/463 167 tiryaMco ane manuSyone paNa lezyAdravyo - x - sva svarUpe lAMbo kALa rahe. to eonI utkRSTa paNa aMtarmuhUrta sthiti kahI, tenI sAthe virodha thAya. kemake manuSya ane tiryaMcanI utkRSTa sthiti traNa palyopama hovAthI tenI utkRSTa sthiti yAvat traNa palyopamanI saMbhave. A rIte pratyeka lezyAno anya pAMca lezyA sAthe saMbaMdha karatAM pAMca sUtro kahevA. e rIte tiryaMca ane manuSyono bhavAMtara prApti samaye ane bAkInA kALe lezyAdravyono pariNAma kahyo. deva ane nAka saMbaMdhI lezyAdravyo potAnA bhavaparyaMta avasthita hoya che. tethI anya lezyAdravyanA saMbaMdhathI teno AkAra mAtra dhAraNa kare che, te ahIM kahevAze. pariNAma lakSaNa adhikAra kahyo. 0 pada-17, uddezo-4-adhikAra-20 * have varNAdhikAra kahe che - * sUtra-464 : bhagavan ! kRSNavezyA varSathI kevI che ? gautama ! jema koI megha, aMjana, jina, kAjaLa, gavala, gavalavalaya, jAMbu, lIlA arIThAnuM phUla, koyala, bhramara, bhramara paMkti, hAthInuM vatu, kALuM kesara, AkAzathingala, kALuM azoka, kANIkaNera, kALo baMdhujIvaka che, zuM evA prakAranI kRSNavezyA hoya? gautama ! e arthayukta nathI. kRSNavezyA ethI vadhu aniSTa, ati akAMta, ati apriya, ati manojJa ane ati amaNAma tevI varNa vaDe kahI che. bhagavan ! nIlalezyA varSathI kevI che ? gautama ! jema koI zRMga, bhaMganI pAMkha, sArasa, cAsapiccha, zuka, zukapiccha, zyAmA, vanarAji, ucaMtaka, pArevAnI Doka, moranI Doka, baladevanuM vastra, aLasI puSpa, vanakusuma, aMjanakezikA kusuma, nIlotpala, nIlAzoka, lIluM kaNavIra, lIluM baMdhujIvaka che, evI nIlalezyA che ? gautama ! e artha samartha nathI. enAthI yAvat amaNAma varNavALI kahI che. bhagavan ! kApotalezyA varNathI kevI che? jema koI besAra, karIrasAra, dhamAAsAra, tAmra, tamakaroTaka, tAmra kaTorI, veMgaNInA puSpa, kokilacchadapuSpa, jAkusuma che, tevI kApota lezyA hoya ? gautama ! e artha samartha nathI. kApotalezyA tethI paNa aniSTatara yAvat amaNAma varNavALI hoya che. bhagavan ! tejolezyA vaNathI kevI che ? jema koI sasalA, gheTA, Dukkara, sAbara ke manuSya lohI hoya, Indragopa, navo Indragopa, bALasUrya, saMdhyAno raMga, ardha caNoThIno raMga, jAti hiMgaloka, pravAlAMkura, lAkSArasa, lohitA kSamaNi, kIramajI raMgI kAmaLa, hAthInuM tALavuM, cInapiSTarAzi, pAAitakusuma, pAkusuma, kesuDAnA phUlano rAzi, raktotpala, ratAzoka, raktakaNera, ktabaMdhujIvaka che, tevI tejolezyA hoya? gautama ! e artha samartha nathI. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 tejolezyA tethI paNa vadhu ISTa ane manane game tevI varNavALI hoya che. bhagavan ! pAlezyA varSathI kevI che? jema koI caMpo, caMpAnI chAla, caMpAno khaMDa, haLadara, haLadaragoLI, haLadarano khaMDa, haratAla, tenI guTikA ke khaMDa, cikura, cikurAga, suvarNachIpa, zreSTha suvarNano kasa, vAsudevanuM vastra, jallakI puSpa, caMpakapuSpa, kaNerapuSpa, kuSmAMDa kusuma, suvarNajUi, suhiraNvikA puSpa, koTakanI mALA, pILo azoka, pINuM kaNera, pILuM baMdhu jIvaka che evI padmalezyA hoya? gautama ! e artha samartha nathI. pAlezyA ethI ati ISTa yAvat maNAmavarNI che. 168 bhagavan ! zukalalezyA varNathI kevI che ? jema koI karatna, zaMkha, caMdra, kuM, pANI, pANInA kaNa, dahIM, dahIMno piMDa, dUdha, dUdhano samUha, zuSka chIvADI, mayura picchano madhyabhAga, tapAvela svaccha rajatapaTTa, zaratkAlano megha, kumudapatra, puMDarIka patra, zAlipiSTa rAzi, kaTuja puSparAzi, siMduvArapuSpanI mALA, zveta azoka, zveta kaNavIra, zvetabaMdhujIvaka che, evI zukala lezyA hoya? e artha samartha nathI. zuklalezyA ethI vadhAre ISTa yAvat ati manojJa varNanI che. * vivecana-464 : kRSNalezyA varNathI kevI che ? ItyAdi. kRSNadravyarUpa lezyA, te kRSNalezyA, kRSNa lezyA yogya dravyo. kemake teone ja varNAdino saMbhava che, paNa kRSNadravyathI utpanna bhAvA kRSNalezyA na levI, kemake temane varNAdino saMbhava nathI. bhagavaMta kahe che - gautama ! jema lokaprasiddha megha, te vaRitunA prAraMbhakALanA jaLano jANavo. kemake prAyaH te ja atizaya kALo hoya. 'vA' zabda samuccaya arthamAM che. - x - aMjana-suramo ke zyAmavarNI ratna, khaMjana-dIvAnA koDiyAno mela ke gADAnI dharIno mala, kajjala-kAjaLa, gavala-pADAnuM zIMgaDuM, te uparanI tvacA dUra karela jANavuM, kemake tyAMja viziSTa kALAza saMbhave che. aSTi-arIThAM, parapuSTakoyala, gajakalabha-hAthInuM baccuM, kRSNa kesara - kALI borasalI, AkAza thingalazaraRtunA meghathI AcchAdita AkAzakhaMDa, te ghaNo kALo hoya. kaNavIra - kareNa, baMdhujIvaka - baporIyo. azokAdi vRkSo jAti bhedathI pAMca varNanA hoya, tethI zeSa varNanA niSedha mATe kRSNanuM grahaNa karyu. ATaluM kahyuM eTale gautame pUchyuM - bhagavan ! kRSNa lezyA varNa vaDe AvI hoya ? bhagavaMte kahyuM ke - nA. te megha AdithI kRSNa varNa vaDe atyaMta aniSTa che. aniSTa hovA chatAM kAMta paNa hoya, tethI kahe che - atyaMta akAMta hoya. kaMIka aniSTa akAMta chatAM koIne priya hoya, mATe sarvathA priyapaNAnA niSedha mATe kahe che - ati apriya hoya, tethI ja ati amanojJa hoya, kemake yathArtha parijJAna thavAthI te upAdeyarUpe mananI pravRtti na thAya. ati prakRSTamAM prarSa vizeSanA pratipAdanArthe kahe che - ati - manane prApta na thanAra - X - ati amanohara.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 130 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 cha che. tethI upamAna-samAnapaNAthI varNano nirdeza karatAM saMzaya thAya ke kaI lezyA kayA varSamAM che ? A hamaNAM kahelI cha lezyA kayA varNa vaDe kahevAya che ? gautama ! pAMca varNa vaDe kahevAya che. * x - ema varNa pariNAma kahyA. 0 pada-13, uddezo-4, adhikAra-3 0 17/4//464 nIlalezyA kevI che? akSarA pUrvavat vizeSa A - bhRga, pAMkhavALuM pakSI viroSa. bhRgapatra-mUMgapakSInI pAMkha, cAsa-eka jAtanuM pakSI, zuka-popaTa, zyAmA-priyaMgu latA, vanaraji-vananI ghaTA, uzcaMtaka-dAMtano raMga, grIvA-Doka. halaghavasana-baLadevanuM vastra, te lIluM hoya, aMjanakezikA-vanaspati vizeSa, nIlotpala-lIluM kamaLa. kApotaleyA kevI varNanI che ? akSarArtha pUrvavata. khadirasAra - khera sAra, taMba-dbakaroDakAdi saMpradAyathI jANavA. vRtAkI kusuma - rIMgaNInuM phUla, kokilacchadataila kaMTakanuM puSa. tejolezyA vaNathI kevI che ? sasalA, varAha AdinuM lohI, bIjA jIvonA lohI karatAM ukaTa lAlavarNanuM che, tethI grahaNa karyuM. tatkALa janmelo Indragopaka te jyAre moTo thAya tyAre kaMIka zveta-ktavarNa thAya, mATe bAlanuM grahaNa karyuM. Indragopaka-vaSanA AraMbhe thato eka kIDo. bAladivAkara-ugato sUrya. gujArdhacaNoThIno ardhabhANa, te ghaNo lAla hoya che. pravAlanAnA pAMdaDA, tenA aMkura, te pahelAM uge tyAre ghaNAM rAtA hoya che. kRmirANa kaMbala - kIramajI raMge raMgela kAmaLa. japAkusuma-jAsuda, zeSa nAno prasiddha che. zuM AvI tejolezyA hoya ? nA, tejolesyA A sasalAnA lohI AdithI atyaMta ISTa che, te kiMcit ekAMta hovA chatAM ISTa hoya to ? tethI atyaMta kAMta kahyuM. koIne ISTa ane svarUpathI ati kAMta hoya chatAM bIjAne apriya hoya to ? tethI kahyuM atipiya, tethI ja adhika manojJa. teno prakarSa darzAvavA kahe che - manane vaza karanAra varNavI kahI che. pAlezyA varSanI kevI che ? akSarArtha pUrvavat. suvarNacaMpaka-pILo caMpo, caMpakachallI-suvarNacaMpakanI chAla caMpaka bheda - suvarNa caMpakano TukaDo. kemake khaMDa karatAM varNano prakarSa thAya che. haridrA-haLadara, guTikA-goLI, bheda-khaMDa. haritAlaharatAla, cikura-koI pILuM dravya, cikunarAgaqAdine lAgela cikurano raMga, siprichIpa, yara * praghAna, nikA-kasoTI uparano rekhArUpa kasa, varapuruSa-vAsudeva, tenuM vastra, te pILuM hoya mATe grahaNa karyuM. allakIkusuma-lokathI jANavuM. caMpakakusuma * suvarNa caMpakanuM puSpa, suvarNamUcikA kusuma - pILI jUInuM puSa. suhirazcikA-koI vanaspati, zeSa prasiddha che. bhagavanzuklalezyA varSathI kevI che ? ItyAdi. aMka-ratnavizeSa, kuMdamogaranuM puSa, daka-udaka, udakaraja-pANInA kaNIyA, te ati zveta hoya mATe grahaNa karyA. dadhi-dahIM. kSIra-dUdha, kSIrapUra-ukaLatuM, ubharAtuM dUdha. zukachIvADI-vAla aAdinI zIMgo, te sakAya tyAre ghaNI ghoLI lAge che. pehaNa-morapIMchanI madhyavartI, majAgarbha, te ati zukla hoya mATe lIdho. bhAta-tapAvelo, ghauta-bhasmathI kharaDAyelA hAtha sApha karavA dvArA ati svaccha karAyela je rUpAno paTTa, zAradika-zaradabAtuno. balAhaka-megha, puMDarIka-dhoLuM kamaLa, dala-pAMkhaDI. ahIM pAMca varNo che. te A rIte- kALo, lIlo, lAla, pILo, sapheda. lezyA 0 have rasa pariNAma kahe che - * sutra-465 - bhagavAna ! kRSNavezyA AsvAda vaDe kevI che ? gautama nI jema koI niMba, biMbasAra, nibachAla, niMbakavAtha, kuTaja, kuTaphaLa, kuTachAla, kuTajakavAtha, kaDavI tuMbaDI, kaDavI tuMbaDInuM phaLa, kaDavI cIbhaDI, kaDavI cIbhaDInuM phaLa, kukaDavela, devadAlI puSa, mRgavAluMkI, mRga vAluMkI phaLa, IndravaraNuM, ghoSAtakI, ghoSAtakI phaLa, kRSNa kaMda, vaja kaMda che. evA prakAranI kRSNa vezyA hoya ? gautama ayuikata nathI. kRSNalezyA e thI vadhu aniSTa pAva4 amaNAma AsvAda-rasa vaDe kahelI che. nIlalesyA saMbaMdhI pRcchA - gautama! jema koI bhAMga, bhaMgIraja pAThA, cavyaka, mUiLa, pIpara, pIparImULa, pIparacUrNa, marI, marIcUrNa, zRMgabera, suMThanuM cUrNa che. evI nIlezyA hoya ? gautama ! nA, nIlalezyA cAvatuM tethIya amaNAma che. kApotalA saMbadhe pRcchA. gautama ! jema koI Ama, AyAtaka, bIjA, bIlAM, koThA, bhajana, phaNasa, dADama, pArApata, akhoDa, coTa, bora, biMduka-te badhAM apakava hoya, viziSTa vaNa-gaMdha-sparzathI rahita hoya. evI kApotaleyA che ? gautama ! tema nathI, tenAthI paNa vAvata amaNAma savALI che. | tejalezyA saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jema koI Ama Adi cAvatuM pakava, sArI rIte pAkelA, prazasta varNa yAvatu sparza vaDe yukta hoya che, cAvatuM tethI paNa ati amaNAma tevI tejalezyA AsvAda vaDe kahelI che. kAlerA saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jema koI caMdraprabhA, maNizilA, zreSTha zIdhu, zreSTha vAruNI, trAsava, puSpAsava, phalAsava, comAsava, Asava, madhu, mareya, kApizAyata, khajurasAra, mRdvikAsAra, supakava Izurastra, aSTapiSTathI banela, jAMbuphala phAlikA, zreSTha pawwA, Asala, mAMsala, pezala, kaMIka oSThAvalaMbinI, pIvAthI baMdha paDatAM kaMIka tIkhI, kaMIka lAla AMkha karanArI, utkRSTa mada karavAnA svabhAvane prApta varNa, cAva4 pazathI yukata, AsvAdanIya, visvAdanIya, pIvAlAyaka, puSTi yogya, dIpanIya, darpaNIya, madanIya, sarva Indriya ane gAmane AnaMda ApanArI hoya che. evI pAlezyA che ? gautama ! e ayukta nathI. pAlezyA tethI vadhu ISTa yAvata maNAma, AsvAda vaDe kahI che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/4/3/465 11 132 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/ra baMdha paDatAM elacI Adi dravyanA saMbaMdhathI tIkhI, kaMIka lAla AMkha karanArI, utkRSTa mada karavAnA svabhAvane prApta. prazasta varNAdi * X - X - yukta, tethI ja AsvAda ke vizeSa svAda karavA yogya, prIti utpanna karanArI ItyAdi * * * bhagavatu ! AvA rasavALI 5kAlezyA che ? nA, e artha samartha nathI. ItyAdi badhuM pUrvavat. bhagavad ! zuklalezyA AsvAda vaDe kevI che ? ItyAdi. goLa, khAMDa, sAkara prasiddha che, marcaMDa-khAMDanI banelI sAkara, papeTa modakAdi saMpradAyathI jANI levA. bAkI sugama che. e pramANe lezyA dravyano rasa kahyo. o pada-13, uddezo-4, adhikAra-4 thI 9 0 zuklalA AsvAda vaDe kevI che ? gautama! jema koI goLa, khAMDa, sAkara, matsaMDikA, papaTamodaka, bIsa kaMda, puSpottara, pazottara, AdarzikA, sidvArthikA, AkAzasphaTikopamA, upamA ane anupamAM hoya, evI zukalalezyA hoya gautama ! e ayuikata nathI. zukalalezyA tethI vadhu ISTa yAva4 maNAma AravAda che che. * vivecana-465 - bhagavad kRNavezyA rasathI kevI che ? jema koI niMba-lImaDo, sAramadhyavartIbhAga, challI-chAla, phANita-kavAtha-ukALo, kuTaja-IndrayavanuM vRkSa, kuTajaphaLaIndrayava, kaTakakaDavI, kSArapuSI - ahIM kSAra zabda kasuvAcI che, kemake te prakAre AgamamAM prasiddha che - eTale kaDavI cIbhaDI, devadAlI-rohiNI, mRgavAsukI-lokathI jANavuM, ghoSAtakI-kAvI ghIsoDI, kRSNakaMda ane vajakaMda baMne anaMtakAyika vanaspati vizeSa che, te lokathI jANavA. zuM kRSNalezyA AvI che ? nA, gautama | kRSaNavezyA A lIMmaDA AdinA sa karatAM atyaMta aniSTa che. nIlalezyAnI pRcchA :- bhaMgI-vanaspati vizeSa, tenI raja, bAkInA badhAM lokaprasiddha che. kApotalezyAnI pRcchA - Amataka-nphaLa vizeSa, bIjorA Adi prasiddha che, parApata-kUla vizeSa, bora Adi. A badhAM apakva hoya, jeono paripAka nathI thayo evA, kaMIka pAkelA, tene ja varNAdi vaDe kahe che - ativiziSTa varNa, dhrANendriyane sukhakArI gaMdha, viziSTa paripAkanA niyata sahacArI evA spazane aprApya evA AmAdino jevo rasa hoya che. zuM AvA prakAranI kApotalezyA hoya ? na hoya, gautama! A aparipakva AmaphalAdithI ati aniSTa sa vaDe yukta che. - tejolezyA sa vaDe kevI che? ukta AmraphalAdi pakva thayelA hoya, temAM thoDe aMze 5kta hoya te lokamAM pakva kahevAya, mATe kahe che - paripUrNa pAkarUpa paryAyine prApta thayela. Ane ja vaNadithI jaNAve che - ekAMta prazasta varNa, gaMdha, sparza vaDe yukta AmaphaLAdino jevo rasa che. zuM rasane AzrIne AmAdi phaLa jevI tejalezyA che ? nA, tenAthI paNa ati ISTa che. pAlezyA viSayaka pRcchA - sUtrapAThAdi pUrvavat. je prakAre jenuM nAma che evI, caMdranA jevI AkRtivALI, maNinI zilA jevI, zreSTha evI sIdhu, zreSTha vAraNI, dhAtakIpaga vaDe nipAdita Asava te prAsava, e pramANe puSpAsava ane kalAsava vicAravo. coya-gaMdha dravya, teno Asava ItyAdi amuka prakAranI madira che. mRddhikAdrAkSa, tenA sAra vaDe banela Asava, paLa IkSarasa vaDe banela, ATha piSTa vaDe tijJa te ATapiTa niSThita, jAMbaphaLa vatuM kALI madira - * ItyAdi madira pUrvakALe lokamAM prasiddha hatI. temAM zreSTha madirAnA vizeSaNo kahe che - "sata - upasthita savALI, pezalA-manojJa, manojJa hovAthI hoThe lAganArI, ati svAdiSTa pIdhA pachI o have gaMdha Adi adhikAra kahe che - * sUga-466 : bhagatanA keTalI vaizyA durabhigaMdhavALI che? gautama! traNa leyA - kRNa, nIla ane kApotalezyA. bhagavana! keTalI vaizyA surabhigaMdhavALI che ? gautamAM traNa vezyA - teje, pA ane zukala lesyA. e pramANe traNa avizuddha lesyAo che ane traNa vizuddha vezyAo che. traNa apAradleyA che ane traNa prazadlezyA che. traNa saMkalasTa le che ane traNa asaMkilanTa leyAo che. maNa zIta-le che, ane traNa nizva-uSNa leyA che. traNa durgatigAmI, traNa sugatigAmI che. * vivecana-466 : durabhigaMdhI lezyAo keTalI che ? kRSNa, nIla, kApota. kemake mRtagAya AdinA kalevarathI anaMtaguNa durabhigaMdha yukta che. tejo, pA, zukla traNa surabhigaMdhavALI che, kemake pIsavAmAM AvatA sugaMdhI dravyo ane sugaMdhI kusumAdithI paNa anaMtaguNa surabhigaMdha yukta che. te saMbaMdhe uttarAdhyayana - lezyA adhyayanamAM kahyuM che - jema mRta gAya, hAthI ke sApanI gaMdha hoya, ethI anaMtaguNa durgadha prazasta lezyAnI jANavI. sugaMdhI puSpAdithI anaMtaguNa gaMdha traNe prazasta lezyAnI jANavI. ema gaMdha pariNAma kahyA. o zuddhAzuddha :- AdinI traNa lezyAo azuddha che, kemake apazasta varNagaMdha-rasayukta che, pachInI traNa lezyA vizuddha che, kemake prazasta vaNadiyukta che. tethI sUga AvuM hoya - keTalA bhede avizuddha vezyAo che ? gautama ! traNa - kRNAdi. keTalI vizuddha vezyAo che ? gautama ! traNa-djolezyAdi. 0 prazasta-apazasta :- AdinI traNa lezyAo pazasta che, kemake legyA yogya dravyo apazasta hovAthI apazasta adhyavasAyanuM kAraNa che, pachInI traNa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4/4 thI 9/466 133 lezyA prazasta che, kemake prasarata dravya hovAthI prazasta adhyavasAyanuM kAraNa che. sUtrapATha-bhagavad ! keTalI vaizyAo pazata che Adi. 0 saMkSipta-asaMkSiNa - pahelI traNa leyAo saMkliSTa che, kemake saMkSipTa evA AdyAna ane raudra yAnanA adhyavasAyano hetu che, pachInI traNa leyAo asaMkilaSTa che, kemake saMklezarahita dharmadhyAna, zukladhyAnanA adhyavasAyanuM kAraNa che. sUtrapATha * bhagavan! keTalI lezyA saMkSipta che ? ItyAdi pUrvavat jANavuM. 0 have zIta-uSNa parzanuM pratipAdana kare che - AdinI traNa lesyAo zIta ane sUkSa sparzavALI che, pachInI traNa lezyAo snigdha ane uSNa sparzavALI che. ahIM leyA dravyone bIjA paNa karkasAdi sparze che, kemake lezyAdhyayane kahyuM che. - jema karavatano, gAyanI jIbhano, sAganA pAMdaDAno sparza hoya, tethI anaMtaguNa karkaza sparza aprazasta vezyA dravyone che. jema baru, mAkhaNa, zirISanA puSpano sparza che, tethI anaMtagaNa mRdu sparza traNe prazasta lezyAono che. to paNa prathamanI traNa lezyAono zIta-rUkSa sparza yitanI asvasthatA utpanna karavAmAM ane pachInI traNa layono nigdha-uNa sparza parama saMtoSa utpanna karavAmAM atyaMta sAghaka che, tethI baMne judA judA sAkSAt kahyA che. sUtrapATha pUrvavat. keTalI lezyAo zItasUkSa che ? ItyAdi. 0 gatidvAra - AdinI traNa lezyA durgatimAM laI javAnA svabhAvavALI che, kemake saMphilaSTa adhyavasAyono hetu che, pachInI traNa lezyA sugatimAM laI janArI che, kemake te prazasta adhyavasAyano hetu che. sUtrapATha pUrvavatuM. o pada-17, uddezo-4-adhikAra-10 thI 13 0 134 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 prakAranA ItyAdi. ahIM vezyAnA jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI traNa prakArano pariNAma che. jyAre jaghanyAdi pariNAmanI vasthAnanA tAratamyanA vicAramAM pratyekane jaghanyAdi traNa vaDe guNatAM nava prakArano pariNAma thAya, ema pharI pharI traNa vaDe guNatAM 27,81,243 prakAra, ema baha, bahuvidha pariNAmano vicAra karavo. tethI traNa prakAranA pariNAma vaDe pariName che, nava prakAranA pariNAma vaDe pariName che. ema padonI yojanA karavI, e pramANe zuklalezyA sudhI jANavuM. pradezadvAra - kRSNalezyA keTalA pradezavALI che ? ItyAdi sugama che. paNa anaMtapradezavaLI che' kemake kaNaleyAne yogya dravyanA pradezo anaMtAnaMta saMkhyAvALA che, kemake anaMtapadeza sivAyano koIpaNa skaMdha jIvane grahaNa yogya nathI, ema nIlAdi lezyA kahevI. ema zuklalezyA sudhI kahevuM. avagAhanAdvAra - ahIM - x " avagAhanA dvAramAM pradezo eTale phoramanA pradezo grahaNa karavA. kemake temAM ja avagAhanAnI prasiddhi che. te pradezo anaMtavargaNAnA AdhArabhUta asaMkhyAtA jANavA. kemake saMpUrNa lokanA paNa asaMkhyAtA pradezo che. vaNAdvAra - - 4 - ahIM vargaNA audArikAdi zarIra yogya paramANunI vargaNAnI mAphaka kRSNalezyAne yogya dravyanA paramANuonI vargIkSA grahaNa karavI. te vaNiida bhedathI samAna jAtivALAnI ja hovAthI anaMta vargaNA jANavI. zeSa pUrvavatu. o pada-17, uddezo-4-adhikAra-14,15 o have pariNAma Adi dvArA kahe che - * sUtra-463 - bhagavana kRSNaleyA keTalA pariNAme pariName che ? gautama! traNa, nava, sattAvIza, kacAzI, ra43 prakAre bahu, bahuvidha pariNAma vaDe pariName che. e pramANe zukalaleyA sudhI jANavuM. bhagavAna kRSNalezyA, keTalA pradezavALI che ? gautama! anaMta pradezavALI che. ema zuka# sudhI jANatuM. bhagavan! kRSNane keTalA pradezAvagADha che ? gItamAM asaMkhyAtA pradezAvagADha che. ema zuklalezyA sudhI jANavuM. bhagavAna ! kRtezyAnI keTalI vaMNAo che gautama ! anaMta vagaNA che. ema zuklalezyA sudhI jANatuM. * vivecana-467 - * x-x* kRSNalezyA keTalA prakAranA pariNAmathI pariName che ? gautama ! traNa o have sthAnAdi dvAra kahe che - * sUtra-468 : bhagavAna kRSNalayAnAM keTalAM sthAno che ? gautama! asaMkhyAtA sthAno che. e pramANe zuklalezyA sudhI jANavuM. bhagavanA jaghanya evA kRSNavezyA cAvatu zukalalesAnA sthAnomAM dravyApe, pradezAtharUpe, vyArtha-dezArtharUpe koNa konAthI atya, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? gautamAM sauthI thoDAM jaghanya kApolespI sthAno dravyApe che. jaghanya nIla sthAno dvavyA6 asaMkhyAtagaNAM che. jaghanya kRSa% sthAno drabhAi << che. jaghanya teja sthAno dvavyA asaM% che. jaghana so sthAno dvabhAi ai che, jaghanya zuka dravyA saMkhyAbaMgaNAM che. dezAIpha-sauthI thoDAM jaghana kApotaleyA sthAno pradezArUpe, jaghanya nIla sthAno pradezAI a% che, jaghanya kRSNa sthAno pradezAI asaMha che. janya teja sthAno pradeza a%, jaghanya para sthAno pradezAi ara% che, jaghanya zukala leyAnA sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtaNAM che. dravyA-udezArtharUpe - sauthI thoDAM jaghanya kApota vezyAnA sthAno dvavyAtharUpe che. tenAthI jaghanya nIla kRSNa teja paEk zuka sthAno uttarottara
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/4/14,15/468 15 asaMkhyAtapaNAM che. dravyApa zuklalacAnA sthAnothI jAnya kApodra sthAno pradezAIye asaMkhyAtamAM che. tenAthI jaghanya nIla cAvatuM zukalatezyAnA sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtagamAM uttarotra kahevA. bhagavad ! utkRSTa kRSNalezyAnA cAvatuM zu% sthAnomAM dravyArtharUpe, padezArtharUpe, dravyArtha-pradezAtharUpe koNa konAthI ala che ? gautama! sauthI thoDAM utkRSTa kApotalerI sthAno dvavyAthape che . x * e pramANe jema jaghanya sthAno kahaal, tema utkRSTa sthAno kahevAM. mAtra 'utkRSTa' pATha kahevo. bhagavad ! jaghanya ane utkRSTa kRNAleyAnA yAt zuka sthAnomAM drabhAI, pradezAI, kalyA-udezArthapaNe koNa konAthI aAdi che ? gautama ! sauthI thoDAM jaghanya kApotaQsthAnA sthAno dravyApe che - x - oma nIla vAva4 zukalezvAnA sthAno uttarottara asaMkhyAtapaNAM jINavAM. dvavyAtharUpe jaghanya zukalatezyAnA sthAnothI utkRSTa kApotalezyAnA sthAno dravyApaNe asaMkhyAtagaNAM che, e pramANe - x * nIla, kuNa, teje, padma, zukaqlesyAnA sthAno dvavyApaNe uttarottara asaMkhyAtagaNa che. pradezApiNe - sauthI thoDAM jaghanya kApotalezyAnA sthAno pradezathape che. * x - e pramANe dravyA mAphaka pradezAI paNa kahevA. vizeSa e ke - 'padezArthape' pATha vizeSa kahevo. dravyA-pradezAtharUpe * sauthI jaghanya kApotaleyI Ano dravyartha rUpe che. e pramANe jaghanya nIla, kRSNa, tejo, paw, zuklalacAnA sthAno uttarottara asaMkhyAtagaNAM kahevA. dvavyArtha rUpe jaghanya zukalezyI sthAnothI utkRSTa kApotalecI sthAno dvavyAI pe asaMkhyAtapaNAM che. tenAthI nIla-kRSNa-te-papra-zukalatezmI sthAno dravya a% che. dravyartha paNe utkRSTa zukalatezyI sthAnothI jaghanya kotaleyI sthAno pradeza pe anaMtagaNo che. tenAthI jaghanya nIla, kRNa, teje, paw, zukalalesI sthAno pradezArtha rUpe anukrame asaMkhyAtagaNAM che. - - - dezArtha ye jaghanya zukalaleksI sthAno karatAM utkRSTa kApotaleksI sthAno pradezArtharUpe asaMkhyAtapaNAM che, tenAthI utkRSTa nIla, kRSNa, teje, paSA, zuklalecI sthAno pardArtha rUpe uttarottara asaMkhyAtapaNAM che. * vivecana-468 - kRSNalezyAnA keTalAM sthAno- prakarSa, apakarSa vaDe karAyela svarUpa bhedo kahyA che ? * x- ahIM jyAre bhAvarUpe kRSNAdi leyA vicArIe tyAre ekaika lezyAnA praka-apakarSarUpa bhedarUpa sthAno kALathI asaMkhya, utsarpiNI-avasarpiNI samaya pramANa che. kSetrathI asaMkhyAta lokAkAza pramANa che. - x * paraMtu azubhalezyAnA saMkalezarUpa 176 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/2 ane zubhalezyAnA vizuddha rUpa sthAno che. e bhAvalezyAnA sthAnonA kAraNabhUta kaNAdi dravyo che, tene paNa sthAno ja kahevAya che, te ja sthAno ahIM grahaNa karavI, kemake A uddezAmAM kRNAdi dravyano ja vicAra prastuta che te sthAno pratyeka lesthAnA asaMkhyAtA che, kemake tathAvidha eka pariNAmanA kAraNabhUta anaMtadravyo paNa eka adhyavasAyanA hetubhUta hovAthI ekarUpa che. te sthAno pratyekalezyAnA be prakAre - jaghanya, utkRSTa ane * x * je madhyama sthAno che, te jaghanya najIka hoya to jaghanyamAM samAveza thAya, utkRSTa najIka hoya to utkRSTamAM samAveza thAya che. te jaghanya ane utkRSTa sthAno svasthAnathI pariNAmarUpa guNabhede asaMkhyAtA che.. ahIM sphaTika maNinuM deTAMta che. temAM ktatAnA AdhAre batAve che ke jaghanya raktatAnA asaMkhyAtA sthAno che ane te badhAM vyavahArathI thoDAM guNavALA hovAthI jaghanya sthAno kahevAya che. e pramANe AtmAne paNa jaghanya ekagaNAdhika, dvigaNAdhikAdi vaizyAdravyanA sAMnidhyathI asaMkhyAtA lemyA pariNAmo thAya che, ane te badhAM vyavahArathI apagaNavALA hovAthI jaghanya kahevAya che. tenA kAraNabhUta vaizyA dravya sthAno paNa jaghanya kahevAya che. e rIte utkRSTa sthAno paNa asaMkhyAtA jANavA. have alAbahatva kahe che - ahIM traNa alAbahatva che. jaghanya sthAnA viSayaka, utkRSTa sthAna viSayaka, ubhaya sthAna viSayaka. ekaikanA paNa traNa traNa prakAra che - dravyArtha, pradezArtha, dravyArtha-pradezAI. temAM jaghanya sthAna saMdarbha dravyArtha ane pradezAtharUpe kApota, nIla, kRSNa, tejo, padma ane zukra pratyeka lezyAnA sthAno anukrame asaMi kahevA. dravyArca-pradezArtharUpe - pahelA dravyArtharUpe kApod, nIla, tejo, padma, zuklalezyAnA uttarottara asaMkhyAtapaNAM sthAno che, tyArabAda zulalezyAnA sthAna pachI pradezArtharUpe kApotalezyAnA sthAno anaMtagaNAM che, tyArapachI nIla, kRSNa, tejo, pA ane zuklalezyAnA sthAno anukrame pradezArtharUpe uttarottara asaMkhyAtapaNAM che. e pramANe utkRSTa sthAno dravyA, pradezArtha ane ubhayArNapaNe vicAravA. tethI kahyuM ke jaghanyasthAno kahyAM tema utkRSTa sthAno paNa kahevAM. paNa jaghanya badale utkRSTa' kahevuM. jaghanya ane utkRSTa sthAnanA samudAya viSayaka alAbadutvamAM pahelAMthI dravyArthapaNe kApota, nIla, kRSNa, tejo, pA, zukala lazyAnA jaghanya sthAno anukrame uttarottara asaMkhyAtapaNAM, pachI jaghanya zukla lezyAnA sthAnothI utkRSTa kApota Adi dravyApaNe uttarottara asaMkhyAtapaNAM, ema pradezArthapaNe paNa jaghanya ane utkRSTa sthAnanuM aAbahava vicAravuM. -x* dravyArtha-pradezArthapaNe pahelAM dravyArtha rUpe kApota-nIla-kRSNa-tejo-pA-zuklalezyAnA jaghanya sthAno anukrame uttarottara asaMkhyAtapaNAM, pachI jaghanya zuklalezyAthI ukta krame utkRSTa sthAno dravyArtha rUpe
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/4/14,15/468 . uttarottara asaMkhyAtagaNAM ItyAdi sUtrArtha mujaba - x - x - samajI levuM. che pada-17, uddezo-5 sa 177 - 0 cotho uddezo kahyo. have pAMcamAMno AraMbha kare che - - sUtra-469 : kRSNa yAvat bhagavana vezyAo keTalI che ? gautama ! cha laizyAo che zukala, bhagavan ! nizce kRSNavezyA, nIlalezyA pAmIne tenA svarUpe . tenA varNa-gaMdha-rasa-sparzapaNe vAraMvAra pariName ? gautama ! ahIMthI AraMbhI jema cotho uddezo kahyo, tema dhairyamaNinA dRSTAMta sudhI kahevuM. bhagavan ! nizce kRSNavezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA svarUpapaNe yAvat sparzapaNe vAraMvAra pariNamatI nathI. hA, gautama! nizce kRSNavezyA, nIlalezyAne pAmIne, tenA varNa-gaMdha-rasa ane sparzapaNe vAraMvAra pariNamatI nathI. bhagavat ? ema kema kaho cho? gautama ! te tenA AkAramAtra vaDe che, tenA pratibiMba mAtra vaDe te nIlalezyA che, paNa te kRSNalezyA, nIlalezyA rUpe nathI, kRSNavezyA tyAM sva rUpamAM rahelI nIlalezyAne prApta thAya che. mATe gautama ! ema kahuM chuM ke kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne tapapaNe yAvat vAraMvAra pariNamatI nathI. bhagavan ! nizce nIlalezyA, kApotalezyAne pAmIne tarUpapaNe yAvat vAraMvAra pariNamatI nathI ? gautama ! nizce te pariNamatI nathI. bhagavan ! ema kema kaho cho ? gautama ! nIlalezyA te kApotalaizyAnA AkAramAtra vaDe hoya athavA pratibiMbabhAva mAtra vaDe hoya che. te nIlalezyA che, paNa kAutalezyA nathI. te sva-rUpamAM rahelI nIlalezyA prApta thAya che, tethI kahuM chuM ke nIlalezyA kApota pAmIne tapapaNe yAvat vAraMvAra pariNamatI nathI. e pramANe kApotalezyA, tejolezyAne pAmIne, teja pAlezyAne pAmIne, pa zukalalezyAne pAmIne - 4 - pariName nahIM. . ! bhagavan ! ni zukalalezyA, pAlezyAne pAmIne tarUpe yAvat vAraMvAra pariNamatI nathI ? hA, gautama ! nAM pariName. bhagavan ! ema kema kaho cho ? hA, gautama ! na pariName. bhagavan ! ema kema kaho cho ? gautama ! huM ema kahuM chuM cAvat pariNamatI nathI. vivecana-469 : lezyA keTalI che ? ItyAdi cothA uddezAnI mAphaka paisUryamaNinA dRSTAMta sudhI kahevuM. tenI vyAkhyA pUrvavat karavI. pUrvokta A sUtranuM punaH kacana AgaLanA sUtranA saMbaMdhArthe che. bhagavan ! ni kRSNalezyA, nIlalezyA pAmIne vAraMvAra te rUpe pariNamatI nathI ? ItyAdi. ahIM hamaNAM tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI sUtra kahyuM, A sUtra deva 21/12 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 ane nairayika saMbaMdhe jANavuM. kemake deva ane nAsko pUrvabhavanA chellA aMtar muhUrtathI AraMbhI parabhavanA prathama aMtarmuhUrta sudhI avasthita lezyAvALA hoya che. tethI teone kRSNAdi lezyA dravyono paraspara saMbaMdha hovA chatAM paNa pariNAmaka bhAva ghaTI na zake. tethI yathArya parijJAna thavA mATe prazna kare che - 138 me zabda praznArthamAM che, nUnaM - nizvit kRSNalezyA dravyo, nIlalezyA dravyone prApta karIne, ahIM prAptino artha mAtra 'samIpa' che. paNa pariNAmakabhAva vaDe paraspara saMbaMdharUpa nathI. tapa - nIlalezyAnA svabhAvapaNe - tAMdi arthAt nIlalezyAnA varNAdi rUpe - 4 - pariNamatI nathI ? gautama ! avazya, kRSNalezyA nIlalezyArUpe na pariName. (prazna) jo kRSNalezyA anyalezyApaNe na pariName to sAtamI narapRthvImAM samyakatvanI prApti zI rIte thAya ? kemake samyaktva tejolezyAdi zubhalezyAno pariNAma hoya tyAre thAya che. sAtamI nakamAM kRSNalezyA che. tethI "bhAvanI parAvRtti thavAthI deva ane nArakane cha e lezyA hoya'' A vAkya zI rIte ghaTe? ane lezyAdravyanA saMbaMdhathI tapa pariNAma asaMbhava hovAthI bhAvanI parAvRtti nahIM thaI zake. (uttara) - 4 - AkAramAtra vaDe hoya. ahIM mAtra zabda AkArabhAva sivAyanA bIjA pariNAmano niSedha karavA mATe che. te kRSNalezyA, nIlalezyA rUpe chAyA mAtra vaDe hoya che athavA pratibhAga mAtra vaDe nIlalezyArUpe hoya che. jema darpaNAdimAM paDela pratibiMba, pratibiMba yogya vastunA AkArarUpe thAya che. ahIM paNa mAtra zabda pratibiMba sivAyanA bIjA pariNAmano niSedha karavA mATe che. tema kRSNalezyA pratibiMbabhAva vaDe nIlalezyArUpe thAya che. paNa vAstavikamAM to te kRSNalezyA ja che, nIlalezyA nathI. kemake te potAnA svarUpano tyAga karatI nathI Adarza Adi japAkusuma Adi saMnidhAnathI tenA pratibiMba mAtrane dhAraNa karatAM AdarzAda nathI ema nahIM, paNa Adarzodi ja che. e pramANe lezyA saMbaMdhe vicAra karavo. te kRSNalezyA potAnA svarUpamAM rahIne tenA AkArabhAva mAtrane dhAraNa karavAthI ke tenA pratibiMba mAtrane dhAraNa karavAthI utsarpaNa kare che - anya lezyAne prApta thAya che. kRSNalezyAthI dhAraNa karatI kaMIka vizuddha thAya che. - 4 - upasaMhAra vAkya sugama che. e pramANe pachI-pachInA lezyA sUtro vicAravA. have pAlezyAne AzrayI zuklalezyA saMbaMdhe sUtra kahe che - zuklalezyA pAlezyAne pAmIne ItyAdi. pUrvavat bhAvanA bhAvavI vizeSa e - zulalezyAnI apekSAthI pAlezyA hIna pariNAmavALI che. tethI pAlezyAnA AkArabhAva, pratibiMba mAtrane dhAraNa karatI kaMIka avizuddha thAya che. e pramANe tejo, kApota, nIla, kRSNa lezyA viSayaka sUtro vicAravA. - 4 - 4 - A sUtro pustakomAM sAkSAt dekhAtA nathI. paNa kevaLa arthathI jANavAM. kemake te pramANe mULa TIkAkAre vyAkhyAna karela che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17/5/-/469 e pramANe jo ke deva-nArakone avasthita lezyA dravya che, to paNa te te grahaNa karAtA bIjI lezyA dravyanA saMbaMdhe te paNa tenA AkArabhAva mAtrane dhAraNa kare che, mATe bhAvanI parAvRttithI cha e lezyA ghaTe che. tethI sAtamI narakamAM paNa samyakatvanI prApti thAya che, temAM doSa nathI. che pada-17, uddezo-6 179 0 pAMcamo uddezo kahyo, have chaTTho kahe che - - - - - dulre bhagavan ! lezmA keTalI che? gautama ! cha lezyA che - kRSNa yAvat zukala, bhagavan ! manuSyone keTalI lezmA che ? gautama ! cha leA che. yAvat zukala bhagavan ! mAnuSI strIne keTalI lezmA che ? cha vaizyA che kRSNa yAvat zukala e pramANe karmabhUminI manuSya strIne paNa jANavuM. bharata-aivatanA manuSyone keTalI vezyA che ? cha-kRSNa yAvat zukla. e pramANe manuSya strI paNa kahevI. pUrva-pazcima mahAvidehanI karmabhUminA manuSyone keTalI lezmA che? cha lezyA. e pramANe manuSya strIne paNa kahevuM. - - akarmabhUminA manuSya vize pRcchA-cAra lezyA hoya che, kRSNa yAvat tejo. e pramANe karmabhUminI manuSya strI paNa kahevI. ema aMtadvIpanA manuSya ane manuSyastrI paNa kahevA. haimavata - hairaNyavata karmabhUminA manuSyo tathA manuSya strIne keTalI lezyA hoya? cAra leA kRSNa yAvat tejo. harivarSa ane ramyak karmabhUminA manuSyo ane mAnuSI saMbaMdhe pRcchA-cAra lephyA hoya - kRSNa yAvat tejo deva-uttarakunA akamabhUminA manuSyone ane mAnuSIone ema ja jANavA. e pramANe dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpAInA pUrvArdha ane pazcimAddhamAM paNa jANavuM. bhagavan ! kRSNalezmI manuSya zuM kRSNaleI garbhane utpanna kare ? hA, gautama ! kare. bhagavan ! kRSNaleztI manuSya nIlaleztrI garbhane utpanna kare ? hA, kare. yAvat zukala lezmI garbhane utpanna kare. nIlalezmI manuSya kRSNaleI garbhane utpanna kare ? hA, gautama ! kare. e pramANe yAvat zukala lezmI garbhane utpanna kare. ema kApotaleztI sAthe cha e AlAvA kahevA. ema tejo, pA, zuklalezmI paNa kahevA. ema chatrIza AlAvA kahevA. kRSNalezmI strI, kRSNaleztrI garbhane utpanna kare ? hA, kare. e pramANe upara mujaba 36-AlAvA kahevA. bhagavan ! kRSNaathvI manuSya, kRSNalezmI strImAM kRSNavezyAvALA garbhane utpanna kare ? hA, kare. 36-AlAvA kahevA. bhagavan ! karmabhUmija kRSNalezmI manuSya kRSNalezmI strImAM kRSNalezmI prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 garbhane utpanna kare ? hA, kare. akarmabhUmija kRSNalezmI manuSya, kRSNaleztI strImAM kRSNaleztrI garbhane utpanna kare ? hA, kare. paNa ahIM cAra lezyAnA soLa AlAvA kahevA. e pramANe aMtadvIpanA manuSyo jANavA. * vivecana-470 : 180 bhagavan ! lezyAo keTalI kahI che ? ItyAdi badhuM uddezonI samApti sudhI sugama che. paNa utpanna thato jIva bIjA janmamAM lesyAdravyo laIne utpanna thAya che, te lezyAdravyo koIne koIkoI prakAranA hoya che. kRSNaleztI pariNata pitA chatAM putrane vicitra lezmAno saMbhava che. e pramANe bAkInI lezyAnA pariNAmavALAne paNa jANavuM. muni dIparatnasAgare karela pada-17no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/1/471,42 182 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 dravya prANo kahevAya ane jJAnAdi bhAvaprANa che. temAM saMsArI jIvone AyukarmanA anubhavarUpa prANanuM ghAraNa karavuM haMmezAM avasthita hoya che, kemake saMsArI jIvonI evI koI avasthA nathI ke jemAM Ayukarmano anubhava na hoya. muktajIvone jJAnAdirUpa bhAva prANone dhAraNa karavuM te avasthita che. teo jJAnAdirUpa bhAvapANo vaDe jIve che ema kahevAya che e rIte badhe jIvana che, tethI jIvanapayaca sarvakALabhAvI che. have te ja jIvane nairayikavAdi paryAyathI vivakSita te ja jIvanuM nairayikavAdi paryAya vaDe niraMtara avasthAna kahe che - che pada-18, dvAra--"gati" che che pada-18, "kAsthiti" che. - X - X - X - X - X - che e pramANe pada-17muM kahyuM. have 18-muM kahe che - teno saMbaMdha A che - pada-17mAM lezyA pariNAma kahyA. pariNAmanI sAmyatAthI kAyasthiti pariNAma kahe che. temAM adhikAgAyA kahe che- * sUtra-401,472 - jIva, gati, Indriya, kAya, coga, veda, kaSAya, vezyA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra bhASaka, paritta, pati sUkSma, saMjJI, bhavasiddhika, astikAya, carama. e bAvIza padonI kAyasthiti jANavA yogya che. * vivecana-471,472 : pahelA jIvapada, arthAt pahelA jIvapadane AzrIne kAyasthiti kahevI. pachI anukrame gati, Indriya, kAya ItyAdi pado - x - x * sUtrArthamAM kahela kramAnusAra kahevA. A bAvIza padonI kAyasthiti hoya che te jANavuM. je pramANe jANavA yogya che, te pramANe uddezAnA krama pramANe nirdeza karavAmAM Avaze. kAyasthiti zabdano zo artha che ? 'mA' zabda ahIM paryAyanA arthamAM levo, te paryApta zarIranA jevo hovAthI upamAna vaDe kAya kahevAya che. te be bhede - sAmAnya ane vizeSa. temAM vizeSaNa rahita jIvatvasvarUpa paryAya te sAmAnyarUpakAya ane nairayikatva Adi rUpa paryAya te vizeSarUpa kAya. te kAyanI sthiti - te rUpe rahevuM te kAyasthiti arthAt sAmAnyarUpa ane vizeSa rUpa paryAya vaDe vivakSita jIvanuM niraMtarapaNe rahevuM, te kAyasthiti. tethI prathama sAmAnyarUpa payaya vaDe vivakSita jIvanuM niraMtara rahevuM, teno vicAra kare che - che pada-18, dvAra-1-"jIva' che * sUtra-473 (adhurethI) : bhagavana / nairayika, nairamikapaNe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa 33-sAgaropama. bhagavanuM niyaciyonika, tiricayotikarUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa anaMtakALa-kALathI anaMta utsarpiNIavasarpiNI, phogathI anaMta loka-AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa asaMkhyAtA pugala rAjad. bhagavana ! tiya strI, tiryaMca zrI rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautamI jAnyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI pUrvakoTi pRthakatva adhika traNa palyopama sudhI. e pramANe manuSya ane manuSI paNa jANavA. bhagavanA deva, devarUpe kALathI keTalo kALa rahe nairayikavatu jANavuM. bhagavAna ! devI, devIrUpe kALathI keTalo kALa rahe? gautama! jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa-1pa-palyopama. bhagavAna siha, siddharUpe keTalo kALa rahe? gautama! sAdi-anaMtakALa. bhagavAna ! apayata nairayika, apati nairavikapaNe kALathI jyAM sudhI rahe gautama / janya ane utkRSTa aMtarmuhUrvakALa. e pramANe ApayafptA devI sudhI jANavuM. bhagavana yati naisayika, patinairayika rUpe keTalo kALa rahe jaghanyathI aMtamuhUrta dhUna 10,000 varSa, utkRSTathI aMtarmuhUdjUna 33-sAgaropama. bhagavana ! payaktiA ticiyonika jayatA tiryara rUpe kyAM sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI tamuhU nyUna traNa palyopama. e pramANe tiyaca strI * sUtra-433 (cAlu) : bhagavana jIva, jIvasvarUpe kALathI keTalo kALa rahe? gautama savakALa hoya. * vivecana-433 (cAlu) - jIvanapayaya viziSTa te jIva. tethI prazna kare che ke jIva - jIvanapayayi viziSTapaNe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama! sarvakALa paryanta hoya. kevI rIte ? ahIM prANone dhAraNa karavA e jIvana kahevAya. prANo be bhede - dravya prANa ane bhAva prANa. temAM pAMca Indriyo, traNa baLa, ucchavAsaniHzvAsa, Ayukarmano anubhava karavArUpa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/2/433 183 jaNAvI. manuSya ane mAnuSI paNa ema ja jANavA. payaktiA nairayika mAphaka pAtA devane jANavA. bhagavAna ! patidevI patidevIrUpe keTalo kALa rahe ? gautama! jaghanya AMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa, utkRSTa aMtarmuhUrNa nyUna-papapalyopama. * vivecana-433 - aurayika, nairayikape keTalo kALa rahe ? ItyAdi sUra sugama che. paNa nairayiko tathAvidha svabhAvathI potAnA bhavathI cyavI turaMta karI nairayikapaNe utpanna na thAya. tethI tenI bhavasthiti e ja kAyasthiti che. mATe ukta kAyasthiti che. tiryaMca jyAre deva, manuSya ke nairayika tiryaMcamAM utpanna thAya ane tyAM aMtarmuharta rahI punaH potAnI ke bIjI gatimAM upaje tyAre jaghanya aMtarmuharta kAyasthiti ane utkRSTa anaMtakALa hoya che. te anaMtakALanI prarUpaNA kALathI ane hotrathI be bhede che. kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI. tenuM pramANa naMdisUmanI TIkAthI jANavuM. kSetrathI anaMta loka pramANa che. arthAtu anaMta lokAkAzamAM pratisamaya ekaika pradeza apahAra karatAM jeTalA kALe khAlI thAya teTalI anaMta utsarpiNIavasarpiNI sadhI tiryaMca tiyapaNe rahe. e ja kALa parimANane pudagalaparAvata saMkhyA vaDe nirUpaNa kare che - asaMkhyAtA yugala parAvarta kALa hoya che. pudagala parAvartanuM svarUpa payasaMgraha TIkAthI jANavuM asaMkhyAtA paNa keTalAM pudgala parAvartA che ? AvalikAnA asaMkhyAta bhAga pramANa. A kAyasthitinuM parimANa vanaspatinI apekSAe samajavuM. bAkInA tiryaMca apekSAe nahIM. kemake vanaspati sivAyanA tiryaMcone e kAyasthiti na saMbhave. tiryaMca zrI. ahIM ane pachInA sUtramAM jaghanya aMtarmuhUrtano vicAra pUrvokta tamuhartanI bhAvanAnusAra svayaM karavo. utkRSTa sAdhika pUIkoTI pRthakata traNa palyopama che. kevI rIte? saMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyone utkRSTathI ATha bhavanI kAyasthiti che. temAM utkRSTa kAyasthitinA vicArathI AThe bhavo yathAsaMbhava utkRSTa sthitivALA grahaNa karavA, asaMkhyAtA vayuivALo marIne avazya devalokamAM upaje, paNa tiryaMcamAM na upaje. mATe pUrvakITI AyuvALA sAta bhavo, chello AThamo bhava devakara Adino jAmavo. ema pUrvakoTI pRthakatva adhika traNa palyopama thAya. manuSya ane mAnuSInA sUramAM jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa pUrvakoTI pRthakava adhika kama palyopamanI kAya sthiti kahevI. sUtrapATha-manuSya, manuSyarUpe kALathI keTalo kALa hoya ? * x * x * ItyAdi. mAnuSI mAnuSIrUpe keTalo kALa hoya ? devasUtramAM - nairayika saMbaMdhe kahyuM, tema kahevuM. devane paNa jaghanyathI 10,000 varSa, utkRSTa 33-sAgaropama kAya sthiti kahevI. kemake devo potAnA bhavathI cyavIne punaH turaMta ja devapaNe utpanna na thAya. tethI bhavasthitinuM parimANa e ja temanI 184 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra kAyasthiti che. devIsUtramAM utkRSTa paMcAvana palyopama kAyasthiti che, kemake devInI utkRSTa bhavasthiti eTalI ja che. A kathana IzAna devanI apekSAe samajavuM. bIje devInI eTalI sthiti kyAMya saMbhavatI nathI. siddha sUtramAM sAdi-anaMta kAyasthiti che, kemake siddhava paryAyano kSaya saMbhavato nathI. rAgAdi siddhatvane dUra karavA samartha che, paNa te siddha bhagavaMtone hotA nathI. kemake rAgAdinA nimittabhUta karmaparamANuno abhAva che. have eTalA nairayikAdino pati ane aparyApta vizeSaNa dvArA vicAra kare che - aparyAptapamAnA paryAya sahita nairayika kALathI niraMtara keTalo kALa rahe ? ahIM aparyAptAvasthA jaghanya ane utkarSathI aMtarmuhUrta pramANa che. pachI nairayikone avazya paryAptAvasthA prApta thAya che. nairayikone kahyA pramANe aparyAptA tiryacathI AraMbhI aparyApta devI sudhI kahevuM. temAM tiryo ane manuSyo jo ke aparyAptA ja marIne vAraMvAra aparyAptApaNe upaje che, to paNa temanI aparyAptAvasthA niraMtara utkRSTa aMtarmuhUrta pramANa ja hoya che. * * * * * deva, devI sUrAmAM aMtarmuhUrtano vicAra nairayikanI mAphaka karavo. ItyAdi. pati nairayika, paryApta nairayikapaNe niraMtara keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtarmuhad nyUna daza hajAra varSa, kemake aMtarmuhUrta apayaddhiAvasthAmAM gayuM che. tethI ja utkRSTa paNa aMtarmuhUrta nyUna 33-sAgaropama hoya. tirmayasUtramAM jaghanyathI aMtarmuhUrtano vicAra pUrvavat jANavo, utkRSTathI tamuhUrta nyUna traNa palyopama jANavo. utkRSTa A Ayu devaku Adi phonanA tiryaMcone AzrIne jANavuM, te sivAya bIjAne eTalo kALa paryAptAvasthA niraMtara na hoya. ahIM paNa aparyAptAvasthAmAM aMtarmuhad gayuM jANavuM. e pramANe tiryaMca strI, manuSya, mAnuSI sUga jANavuM. deva-devImAM pUrvokta pariNAmathI aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhUrta hIna jANavuM. che pada-18, dvAra-3-"Indriya" che o have Indriya dvAra kahe che - * sUtra-44 : bhagavAna ! sendriya jIva, sendriyarUpe kALathI kyAM sudhI hoya ? gautamAM sendriya be prakAre che - anAdi anaMta ane anAdi sAMta. bhagavana ! ekendriya, ekendriyape kALathI keTalo kALa rahe? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI anaMtakALa-vanaspatikALa sudhI hoya. bhagavAna ! beIndriya, beIndriyarUpe
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/3/44 185 kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtamuhurta ane utkarSathI saMkhyAno kALa hoya. e pramANe teIndriya ane caurindriya saMbaMdhe jANavuM. bhagavAna ! paMcendriya "paMcendriyarUpe kALathI phakyAM sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI kaMIka adhika hajAra sAgaropama hoya nindriya vize pRcchA. gautama! sAdi anaMtakALa hoya bhagavana ! sendriya apayatA sendriya ApatArUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama jaghanya ane utkRSTathI aMtamuhUrta sudhI hoya. e pramANe paMcendriya aparyAptA sudhI jANatuM. bhagavAna ! sendriya pati sendriya pati pe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI sAdhika zata pRtharva sAgaropama. - bhagavana! paryAptA ekendriyano prazna - jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa beIndriya pAtAnI pRcchA - jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa saMkhyAtA va8 teIndriya paryatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA divasa, caurindriya prayatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI saMkhyAtA mAsa. paMcendriya paryAptAnI pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa zatapRthakatva sAgaropama hoya. * vivecana-434 - Indriya sahita hoya te sendriya. Indriyo be bhede - dravyandriya, labdhIndriya. temAM ahIM labdhIndriya levI. kemake te vigrahagatimAM paNa hoya ane Indriya paryAptAne paNa hoya. *x* gautama ! ahIM je saMsArI che, te avazya sendriya che. saMsAra anAdi che, mATe sendriya anAdi che. temAM je koIpama kALe siddha nahIM thAya, te anAdi anaMta che. kemake tene paNa kALe siddha nahIM thAya, te anAdi anaMta che. kemake tene sendriyapaNAnA paryAyano kadi abhAva thato nathI. je siddha thaze tenI apekSAo anAdi sAMta che, kemake muktane Indriyo na hoya. ekendriya sUtramAM je kahyuM ke - utkRSTa anaMta kALa che, te anaMtakALavanaspatikALa jeTalo kahyo. je AgaLa kahevAze, teTalo kALa ekaeNndriyapaNe rahe. kemake vanaspatikAya ekendriya che, mATe tenuM pama grahama thAya che, te vanaspatikALa A pramANe-kALathI anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSetrathI anaMtaloka athavA asaMkhyAtA pugala parAvarta jANavA. * * * - beIndriya sUtramAM saMkhyAno kALa eTale saMkhyAtA hajAra varSo jANavA. kemake vikalendriyone teTalo kALa hoya che. e pramANe teIndriya, caurindriyo paNa kahevA. * x * paMcendriyamAM utkRSTathI sAdhika hajAra sAgaropama pramANa che, te nAraka, tirthaya paMcendriya, manuSya, devabhavamAM bhramaNa karavA vaDe jANavo. tethI adhika kALa na hoya, kemake eTalo ja kALa kevaLajJAnIe jAmyo che. 186 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 anidriya eTale dravya-bhAva Indriya rahita. te siddha ja che. siddha sAdi anaMtakALa paryA che, mATe sAdi anaMta kahyA. saciva pamTM * apacatA labdhi ane karaNa apekSAe jANavA. kemake baMne prakAre apati-payata jaghanyathI ke utkRSTathI aMtamuhUrta pramANa che. ema paMcendriya apayaktiA sudhI kahevuM. ahIM anindriya saMbaMdhe na kahevuM kemake te paryApta ane paryApta vizeSaNa rahita che. sendriya paryAptA - ahIM paryApta labdhinI apekSAthI jANavo, te patipaNuM vigrahagatimAM paNa karaNa aparyAptAne saMbhave che. tethI utkRSTathI sAdhika basothI, navaso sAgaropama sudhIno kALa hoya che. anyathA karaNapayaktiAno kALa utkRSTathI, aMtamuhUrta nyUna 13-sAgaropama pramANa hovAthI pUvoMkata uttara ghaTI na zake. e pramANe paryAptapaNuM labdhi apekSAe jANavuM. ekendriya paryApta sUtramAM saMkhyAtA hajAra varSa jANavA, kemake ekendriya pRthvIkAya-utkRSTathI bhavasthiti 22,000 varSa che. akAyanI 7000, vAyukAyanI 3000, vanaspatikAyanI 10,000 varSa che. tethI keTalAMka niraMtara paryApta bhavonI saMkalanAthI saMkhyAtA hajAra varSo ghaTI zake. beIndriya paryAptA sUramAM saMkhyAnA varSo hoya che, kemake beIndriyanI utkRSTa bhavasthiti 12-varSa che. paNa sarva bhavomAM utkaTasthiti na saMbhave. tethI keTalAMka niraMtara bhavonI saMkalanA vaDe paNa saMkhyAtA varSo ja hoya. - x * teIndriya paryAptAnA sUtramAM saMkhyAtA divaso che, kemake tenI bhavasthiti utkRSTathI paNa 49 divasa hovAthI keTalAMka niraMtara prayatA bhavonI saMkalanA vaDe saMkhyAnA divaso ja thAya che. caurikriya satramAM saMkhyAtA mAsa che kemake temanI bhavasthiti utkaTathI cha mAsa hovAthI keTalAMka niraMtara paryAptA bhavanI saMkalanA karavA chatAM A kALa ja thAya. paMcendriya Na sugama che. che pada-18, dvAra-4-"kAya" chuM o have kAyadvAra kahe che - * sUtra-475 : bhagavana sakAyika jIva, sakAyika rUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama! sakAyika be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. temAM anAdi sAMtanI jadhanya tamuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAnA vaSadhika be hajAra sAgaropama kAyasthiti. bhagavAna ! kAyika saMbaMdhe pRcchA - gautama! kAyika sAdi anaMta che. sakAyika apayaptiAnI pRcchA * te jaghanya ane utkRSTathI aMtamuhUrta che. ema garakAyika aparyAptA sudhI jANavuM. sakAyika pAptiAnI pRcchA - jaghanyathI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/4/435 183 aMtamuhUrta, utkRSTathI sAdhika zatapRthakRtva sAgaropama. pRthvIkAyikanI pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrta. utkRSTathI asaMkhyAtakALa. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kSetrathI asaMkhyAtaloka. e pramANe , teja, vAyu paNa jANavA. vanaspatikAyanI pRcchA - jAnyathI aMtamuhUta, utkRSTathI anaMtakALa-kALathI anaMtI utsarpiNI-avasarpimA, phonathI anaMtaloka, saMkhyAtaka pula parAvata ane te AvalikAno a% bhAga jANavo. | pRvIkAyika prayatAnI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAnA hajAra varSo. e pramANe kAyika paNa jANavA. teukAyika vize pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI saMkhyAtA divaso. vAyukAyika payaptiAnI pRcchA - jAnyathI aMtamuhUrta ane utkRSTI saMkhyAtA hajAra varSa. kasakAyikanI pRcchA - jaghanyathI aMtara muhad, utkRSTathI sAdhika sAgaropamazata pRthaphad. * vivecana-45 - kAya vaDe sahita te sakAya, sakAyika. jaya - zarIra, tenA audArika, vaikriya AhAka, taijasa, kAmaNa e pAMca bhedo che. temAM ahIM taijasa ane kArpaNa samajavuM. kemake te saMsAra paryanta niraMtara hoya, jo ema na mAno to vigrahagatimAM vartatA ane zarIra paryApti vaDe aparyAptA bAkInA zarIrano saMbhava hovAthI te akAyika kahevAya. jo ema thAya to ukta be bheda na ghaTe. sakAyika be bhede - je saMsArano pAra na pAme, te anAdi anaMta, kemake tenA be zarIranA vavacchedano asaMbhava che. je mokSane pAme te anAdi sAMta. kemake mokSAvasthAmAM zarIrano sarvathA tyAga thaze. pRthvI Adi pAMce sUtro sugama che. kemake te prasiddha che. prio jo vanaspatinI kAyasthiti asaMkhyAtA pudgala parAvarta che, to siddhAMtamAM marudevAno jIva jIvanakALa paryanta vanaspatirUpe hato te kema mAnavuM? athavA vanaspatinuM anAdiva zI rIte hoI zake? kemake vanaspatino kALa pratiniyata pramANa hovAthI anAdipaNA sAthe teno virodha che. asaMkhyAtA pudgalaparAvata temanI kAyasthiti che. eTalA kALa pachI avazya badhAM vanaspati jIvo potAnuM kAya parAvartana kare. - X - A vAta 'vizeSaNavatI' graMthanI gAthA-46 thI 48mAM paNa kahI che. vaLI vanaspatinuM taddana khAlI thavuM AgamamAM niSedhela che. teno paNa prasaMga thaze. ahIM vanaspatithI pratisamaya asaMkhyAtA jIvo udvarte che ane vanaspatinuM kAyasthiti parimANa asaMkhyAtA pudgala pAvartI che, tethI asaMkhyAta pudgalaparAvartA jeTalA samayo thAya te vaDe eka samaye nIkaLelA jIvone guNatAM je thAya, teTaluM parimANa vanaspati jIvonuM che, tethI teonuM pratiniyata parimANa hovAthI tenuM taddana khAlI thavuM siddha thAya che. vaLI pratiniyata parimANa hovAthI jatA kALe badhAM 188 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 bhavonI siddhino prasaMga prApta thAya ane tema chatAM mokSamArga baMdha paDavAno prasaMga upasthita thAya. kemake badhAM bhavya jIvo siddha thayA pachI bIjAnuM siddhigamana nahIM thAya. A ja vAtano ullekha vizeSaNavatInI gAthA - 49,50mAM paNa che. simAdhAno jIvo be prakAranA che - sAMvyavahArika, asAMvyavahArika. temAM jeo nigodAvAcI nIkaLI pRthvImAM utpanna thAya che, te lokomAM dRSTi pagamAM AvelA pRvIkAyikAdi vyavahArane prApta thAya, tethI teo sAMvyavahArika kahevAya che, jo ke teo pharIthI paNa nigodAvasthAne prApta thAya che, to paNa vyavahAramAM paDelA hovAthI sAMvyavahArika ja kahevAya che. jeo anAdi kALathI nigodamAM che, vyavahAramAM nathI, te asAMvyavahArika. sAMvyavahArika ane asAMvyavahArika kaI rIte jANI zakAya? yuktithI. kemake pratyutpanna vanaspatijIvonuM khAlI thavuM AgamamAM niSedhela che. to pachI badhI vanaspatinA nirlepanI to vAta ja kyAM rahI? tema badhAM bhavyo paNa nirlepa na thAya. jo asAMvyavahArika rAzimAM atyaMta - anAdi vanaspati jIvo na hoya to te kema ghaTI zake? tethI jANI zakAya ke asAMvyavahArika rAzi paNa che, jemAM rahela vanaspati jIvo anAdi che. siddhAMtamAM prasiddha che ke- anaMtA jIvo che, jeNe trasAdiva prApta karyuM nathI, te paNa anaMtAnaMta jIvo nigodAvAsamAM rahe che. tethI paNa asAMvyavahArika zazi siddha che. te vAta vizeSaNavatImAM paNa kahI che. e pramANe vanaspatikAyanuM astitva siddha che. * x - x- A 4mati kalpita nathI. kemake jinabhadragaNi kSamA zramaNe paNa kahyuM che ke - kAyasthitino kALa Adi vizeSa jIvone AzrIne kahyo. paraMtu sAMvyavahArika bahAranA anAdi vanaspatine AzrIne kahyuM nathI. trasakAyamUtra spaSTa che. have e trasakAyikAdino pati-aparyApta vizeSaNa sahita vicAra kare che. *x* temAM teukAya sUtramAM utkRSTa kAyasthiti saMkhyAtA samidivasa hoya, kemake teukAyanI utkRSTathI bhavasthiti traNa patri-dinanI che. tethI niraMtara keTalAMka paMiAnA bhavanA kALanI gaNanA karavA chatAM paNa saMkhyAnA divaso ja thAya che, seMkaDo varSo nahIM. have kAyadvAramAM samAveza thato hovAthI sUmakAyika Adi jIvonuM nirUpaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che * sUga-436 - bhagavad / jUmakAyika sUmarUpe kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! jAnyathI aMtamuhad, uckRSTathI asaMkhyAtakALa kALathI asaMkhyAtI utsarpiNIavasarpiNI, kSetrathI saMkhyAta loka hoya. sUma pRvIkAyikathI sUkSma vanaspatikAyika ane sUkSma nigoda paNa jadaInsathI aMtamuhurta, utkRSTathI asaMkhyAta kALa hoya che. te kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSetrathI asaMkhyald loka pramANa hoya.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/4/436 189 bhagavana sUma piyatA, sUkSma piyatA rUpe-mRA. gautama ! jaghanyathI ane utkarSathI aMtamuhUrta. e rIte ApatA sUkSma pRthvIkAya yAva4 vanaspatikAya paNa jANavA. pati sUkSma pRvIkAyikAdine paNa ema ja kahevuM. bhagavAna ! bhAdara jIva bhAdara rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTa asaMkhyAta kALa * kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI, kSothI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hoya. bhagavana ! bhAdara pRetIkAyika saMbaMdhe pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utakRSTa oo koDAkoDI sAgaropama paryA hoya. e pramANe bhAdara 5, tef, vAyu gaNavA. bhAdara vanaspatikAyika bAdara vanaspatikAyika rUpe ItyAdi pRcchA. gautamI jAnya aMtamuhUrta, utkRSTa asaMkhyAto kALa, cAvata kSetrathI gulano asaMkhyAtamo bhAga pramANakALa jANavo. bhagavan! pratyeka zarIra nAdara vanaspatikAyika saMbaMdhe pRcchA. gautama! jaghanyathI aMtamuhad, utkRSTa 90 koDAkoDI sAgaropama. bhagavana ! nigoda nigodarUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI kALI anaMtakALa - anaMta utsarpiNI avasarpiNI, kSetrathI aDhI yugalaparAvatuM hoya bhagavatu ! bhAdara nigoda, bAdara nigoda rUpe Adi pRcchA - gautama! janyathI aMtamuhUrta, utkRSTa go koDAkoDI sAgaropama hoya. bhagavAna ! bhAdara prakAyika bhAdara trasakAyika rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautamAM jaghanyathI tamuhurta utkRSTathI saMkhyAtA varSa adhika be hajAra sAgaropama hoya. temanA ApatA badhAM jaghanya ane utkRSTathI tamuhUrta hoya. bhagavAna ! bAdara pathati bhAdara paryAptarUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya aMtamuhad, utkRSTa sAdhika zata pRthava sAgaropama. bhAdara pRthvI prayatAnI pRcchA - jaghanya aMtarmuhad, utakRSTa saMkhyAtA hajAra varSa. ema aprakAyika jANavA. bhagavAna ! teukAsika pacatA, te pati rUpe keTalo kALa hoya ? jaghanya aMtarmahatuM utkRSTa saMkhyAtA rAtri-dina hoya. vAyu, vanaspati pratyeka zarIra bhAdara vanaspatinI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa.. nigoda payA ane bhAdara nigoda payaptiAnI pRcchA - baMnene jAnya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta. bhagavanA pAyapti bhAdara tra payata bAdara traka rUpe keTalo kALa rahe ? jaEAnya aMtamuhUrta, utkRSTa sAdhika zata pRthakava sAgaropama hoya. * vivecana-436 - - sUkSamava paryAya sahita niraMtara kALathI keTalo kALa rahe ? gautama ! 190 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 jaghanyathI ItyAdi. A sUtra sAMvyavahAki jIvo viSayaka jANavuM. anyathA utkRSTathI asaMkhyAto kALa hoya, te uttara svIkRt na thAya. kemake asaMvyavahArarAzimAM rahelA sUkSama nigoda jIvonuM anAdipaNuM pUrve siddha karyuM che, phogathI asaMkhyAtA lokAkAzane vize pratisamaya ekaika pradezane grahaNa karatAM jeTalI utsarpiNI-avasarpiNI thAya teTalI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI pramANa hoya. sUma vanaspatikAya sUga paNa pUrvokata yutithI sAMvyavahArika jIvasaMbaMdhe jANavuM. tavA paryAptA-aparyAptA sAmAnyathI ane pRthvIkAyikAdi vizeSaNa sahita sUkSmajIvo niraMtara hoya to jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kALa paryanta hoya, pachI nahIM. tethI te viSayanA sUtra samudAyamAM badhe jaghanya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kahyuM. bAdara sAmAnya sUTamAM asaMkhyAtakALanI vizeSatA - kALane AzrIne parimANa-asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI. kSetrane AzrIne aMgulano asaMkhyAtamo bhAga. arthAt aMgulanA asaMkhyAta bhAga jeTalA AkAza pradezo hoya, temAMthI pratisamaya ekaika pradezane grahaNa karatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI. (prazna) aMgulano asaMkhyAtabhAga mAtra chatAM temAMthI pratisamaya kaika pradeza grahaNa karAya to asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kaI rIte thAya? - kSetranuM sUmapaNuM hovAthI thAya. kahyuM che - "sUma kALa che, tethI phona vadhAre sUma che." A sUga bAdara vanaspatikAyanI apekSAe samajavuM. kemake te sivAya anya bAdaranI eTalA kALanI sthiti asaMbhava che. bAkI badhAM sUtro sugama che. che pada-18, dvAra-5-"yoga" che o have yoga dvArane kahe che - * sUtra-4ss : bhagavan! sayogI, sayogIrUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama ! sayogI be bhede - anAdi anaMta anAdisAMta, bhagavana / manoyogI, manoyogI rUpe kALathI keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtamuhUrta ema vacanayogI pama jANato. bhagavan! kAyayogI, kAyayogIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jaghanya aMtarmuhud, utkRSTathI vanaspatikALa. bhagavA AyogI, ayogIrUpe keTalo kALa hoya? gautama ! sAdi anaMtakALa. * vivecana-47 : "ma mana, vacana, kAyAno vyApAra, te jemane che te yogI. - yoga vaDe yukta. ahIM uttara sUga che - mana, vacana, kAya yogavALo AmA be bhede - anAdi
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/5/43 11 anaMta, anAdi sAMta. jeo kadi mokSe javAnA nathI, te sadaiva koIpaNa yoga vaDe sayogI che, mATe anAdi anaMta. jeo mokSe jaze te anAdi sAMta. kemake mukitaparyAya prApta thatAM yoga paryAyano sarvathA abhAva thAya che. | manoyogavALA sugamAM jaghanyathI eka samaya hoya che. jyAre koIka jIva dArika kAyayogathI pahelA samaye manoyogya pagalo grahaNa karI, bIjA samaye manapaNe pariNamAvIne mUke, trIjA samaye aTake ke mare tyAre eka samaya manoyogI. utkRSTa aMtamuhad, kemake manane yogya pudgala niraMtara grahaNa karato ane mUkato aMtamuhUrta pachI avazya tathAvidha jIvasvabhAvathI ja aTake, pachI pharI grahaNa kare ane mUke. paNa sUmakALa hovAthI kadAca tenuM saMvedana thatuM nathI, tethI utkRSTathI paNa manoyogI aMtarmuhUrta sudhI hoya. e pramANe vacanayogI paNa kahevo. vacanayogI jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtarmuharta vacanayogI hoya. temAM pahelA samaye kAyayoga vaDe bhASA yogya dravya grahaNa kare che, bIje samaye bhASApaNe pariNamAvIne mUke, pachI trIjA samaye baMdha paDe che ke mAre che. mATe eka samaya vacanayogI hoya che. * x * x - ane utkRSTa aMtarmuharta sudhI bhASA dravyone niraMtara grahaNa karato ane mUkato pachI aTake che. kemake tevo jIvano svabhAva che. kAyayogI jaghanyathI aMtarmuharta hoya. ahIM beIndriyAdine vacanayoga paNa hoya che ane saMjJI paMcendriyane manoyoga paNa hoya che. tethI jyAre vacanayoga ke manoyoga hoya tyAre kAyayoganuM pradhAnapaNuM nathI, kemake te baMne yogo sAdi sAMta che. jaghanyathI aMtamuhUrta sudhI kAyayogI hoya. utkRSTathI vanaspatikALa paryanta hoya che. kemake vanaspatikAyamAM kevaLa kAyayoga hoya che, vacana ke manoyoga nahIM. bIjA yogonA abhAve tenI kAyasthiti paryanta niraMtara kAyayoga hoya che. yogI - yogarahita, te siddha che. te sAdi-anaMta che, mATe ayogIne sAdi-anaMtakALa kahyo che. 192 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra AdezathI jaghanya eka samaya, utkRSTa pUvakoTI pRthakatva adhika daza palyopama. bIja AdezathI jaghanya eka samaya, utkRSTa pUvakoTI pRthakatva varSa adhika 18 palyopama, gIja AdezathI jaghanya eka samaya utakRSTathI yuvakoTI pRthakava adhika cauda palyopama, cothA AdezathI jadAca eka samaya, utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva adhika palyopama pRthakva hoya. bhagavAna ! puruSavedI puruSavedI rUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTathI kaMIka adhika zatapRthava sAgaropama hoya. bhagavAna ! napuMsakavedI, napuMsakavedI rUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa vanaspatikALa. bhagavAna ! vedaka AvedakarUpe kyAM sudhI hoya ? gautama ! avedaka be prakAre - sAdi anaMta, sAdi sAMta. je sAdi sAMta che, te jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtamuhUrta hoya. vivecana-438 : veda sahita hoya te saveda. te traNa bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. je upazama ke kSapaka zreNIne kadi na prApta kare te anAdi anaMta. kAraNa ke kadi paNa tenA vedanA udayano viccheda thavAno nathI. je upazama ke kSapaka zreNi prApta karaze te anAdi sAMta. kemake upazama ke kSapaka zreNi prAptimAM vedodayano viccheda thAya che. je upazama zreNi prApta karI, tyAM vedanA udaya hita thaIne punaH upazamazreNithI paDato vedanA udayavALo thAya te sAdi sAMta. te jaghanyathI aMtarmuhad hoya. te A pramANe - ahIM jyAre koI upazama zreNIne prApta karI traNa prakAranA vedane upazamAvI, vedodaya rahita thaIne punaH zreNithI paDato savedapaNuM prApta karI jaldI upazamazreNi ane kArmapranzikonA mate kSapakazreNI prApta thAya, thaIne aMtarmuhUrtamAM traNe vedano upazama ke kSaya kare tyAre jaghanyathI aMtarmuha sudhI vedasahita hoya ane utkRSTathI kaMIka nyUna addha pudgala parAvarta kALa sudhI hoya che. kemake upazamazreNithI paDelo vadhumAM vadhu eTalo kALa sudhI saMsAramAM rakhaDe che, mATe utkRSTa sAdi sAMta savedIne uparokta kALa pramANa ghaTe che. rIvedanA viSayamAM pAMca Adezo che, temAM badhe jaghanya samaya mAtrano vicAra A pramANe che - koIka strI upazama zreNimAM traNa vedano upazama karI avedI thaIne te zreNithI paDatAM strIvedano udaya eka samaya anubhavI, bIje samaye kALa karI devomAM utpanna thAya. tyAM tene puruSapaNuM prApta thAya, paNa strIpaNuM na pAme. tethI jaghanyathI samayamAtra strIveda hoya. utkRSTanA vicAramAM bhAvanAo - (1) koI jIva pUrvakoTI AyuvALI manuSya sI ke tiryaya strImAM pAMca-cha bhavo karI IzAnakalo - papa-palyopamanI utkRSTa sthitika aparigRhitA devIpaNe thAya ane sva Ayu kSaya thavAthI, marIne pharI che pada-18, dvA-6-"veda" che o have vedadvAra pratipAdana karavA kahe che - * sUtra-438 - bhagavana / savedI savedIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! savedI traNa bheda - anAdi anaMta anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM je sAdi sAMta che, te jadhanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI anaMtakALa-kALathI anaMta utsarpiNIavasarpiNI hoya, kSetrathI kaMIka nyUna addha pudgala dharAvatuM hoya. bhagavana / prIvedI AvedI rUpe keTalo kALa hoya ? gautamAM eka
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/6/438 193 pUrvakoTI AyuvALI manuSya strImAM ke tiryacImAM ApaNe utpanna thAya, pharI IzAnaka pUrvavat aparigRhItA devI thAya. pachI strI veda sivAya bIjo veda pAme. e pramANe pUrvakoTI pRthakava adhika 110 pacopama thAya. (prana) jo devaku, uttarakuru AdimAM traNa palyopama AyuvALI strIomAM strIpaNe upaje to strI vedanI tethI adhika sthiti paNa saMbhave, to eTalI ja sthiti kema kahI ? - te prazna ayukta che, kemake abhiprAyanuM jJAna nathI. devIthI cyavIne asaMkhyAta varSAyuvALI strImAM utpanna na thAya. kemake te prakAre niSedha che. vaLI asaMkhyAta varSAyu prI utkRSTa sthitika devImAM utpanna thatI nathI. mATe - x -utkRSTa sthiti uparokta ja hoya. (2) pUrvakoTI AyuvALI manuSya strI ke tiryaMca A pAMca-cha bhava karIne pUrvokta rIte IzAna kalAmAM be vAra utkRSTa sthitika devImAM utpanna thaI avazya parigrahItA devImAM ja utpanna thAya, aparigRhItAmAM nahIM. temanA mate strIveda sthiti utkRSTa pUrvakoTI pRthakatva adhika 18-5copama hoya. (3) saudharma ko sAta palyopamanA utkRSTa AyuvALI parigRhItA devImAM be vakhata utpanna thAya, tethI temanA mate pUrvakoTi pRthakatva adhika cauda palyopama strIveda sthiti che. (4) saudharmaka pa0-palyopama utkRSTa AyuvALI aparigrahItA devImAM be vakhata utpanna thAya, temanA mate pUrvakoTI pRthakava adhika 100 palyopama strIveda sthiti hoya. (5) aneka bhavamAM bhramaNa vaDe strIvedanI utkRSTa sthiti vicAratAM pUvakoTI pRthakava adhika palyopama pRthakava sthiti hoya, paNa adhika na hoya. te A rIte - pUrvakoTI vayui vALI mAnuSI ke tiryaMca strImAM sAta bhavo karIne AThamA bhave devakara AdimAM traNa palyopamavALI strImAM Apame upaje. tyAMthI marIne saudharma kalo jaghanya sthitika devIpaNe upaje, pachI te avazya bIjo veda pAme. A pAMca AdezamAMnA koIpaNa Adezano yathArya nirNaya atizaya jJAnI ke sarvotkRSTa kRtaladhi saMpanna puraNa karI zake ane teo pUjya AryazyAmanA samayamAM na hatA. vaLakALanI apekSAe je temanAthI pUrvAcArya hatA, teo te kALamAM vidhamAna granthono pUrvApara vicAra karI svamatithI strIvedanI sthitinI prarUpaNA karelI, te badhAM paNa pravacananA jJAtA AcAryanA matono AryazyAme nirdeza karyo che. te pAvacaniko svamatathI sUgapATha karatAM gautamanA prazna ane bhagavananA uttaro kahetA hatA. te pramANe sUga canA karatAM zyAmAcArye ema karyuM che. bhagavaMta sarva prakAranA saMzayathI hita che. puruSaveda sUramAM jaghanya tamuhUrta sthiti che, jyAre koI jIva anya vedavALA jIvothI nIkaLI paravedamAM upaje, tyAM aMtamuharta potAnuM sarvAyu pUrNa karI bIjI gatimAM anya vedavALA rUpe upaje, tyAre puruSaveda jaghanya aMtamuhUrta thAya. utkRSTa 2i113] 194 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra sthiti to spaSTa che. napuMsakaveda sUtramAM jaghanya eka samaya prIveda mAphaka jANavo. utkRSTa vanaspatikALa samajavo, te pUrve kahyo che. A sUtra sAMvyavahArika jIvone AzrIne jyAre vicArIe chIe tyAre che, asAMvyavahASki jIvone AzrIne vicAratA napuMsaka vedano kALa be prakAre che - keTalAMkane anAdi-anaMtakALa che, jeo kadi sAMvyavahArika rAzimAM Avaze nahIM. paNa jeo asAMvyavahArika rAzithI nIkaLIne sAMvyavahArikamAM Avaze evA jIvone AzrIne anAdi sAMta kALa jANavo. (prazna) zuM asAMvyavahArikathI nIkaLI sAMvyavahAra rAzimAM jIvo Ave ? [uttara) hA, Ave. kema jANyuM? pUrvAcAryanA upadezathI. jinapravacana pradIpazrI jinabhadragami zramAzramaNa kahe che - jeTalA vyavahArarAzithI siddha thAya, teTalA anAdi vanaspati sazithI saMvyavahAra rAzimAM Ave che. vedarahita jIvo be prakAre - sAdi anaMta ane sAdi sAMta. temAM je kSapakazreNi prApta karI vedarahita thAya te sAdikSAMta che, kemake pakazreNithI prApta karI vedarahita thAya te sAdisAMta che, kemake kSapakazreNithI nIce paDavAnuM na hoya. paNa je upazamazreNI pAmI, vedodayarahita thAya, te sAdi sAMta che, te jaghanyathI eka samaya paryanta hoya che. kevI rIte? jyAre eka samaya vedodaya rahita thaI, bIjA samaye maraNa pAmI devomAM upaje ane tyAM puraSavedanA udayathI veda sahita hoya che. mATe jaghanyathI eka samaya evedaka hoya ane utkRSTathI aMtamuhUrta. kemake pachI avazya zreNIthI paDe. che pada-18, dvA-7-"kaSAya che o have kapAya dvAra, tenuM Adi sUNa - * sUjha-439 : bhagavAna ! sakaSAyI, sakaSAyI rUpe keTalA kALa hoya? gautamAM sakaSAyI traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. te yAvata kaMIka jUna cAI yugala parAvarta sudhI hoya. bhagavAna ! krodhakaSAya pRcchA - gautama! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta. e pramANe mAna ane mAyAkaSAyI jANavA. bhagavAna ! lobhakaSAyI pRcchA. gautama ! jaghanya eka samaye, utkRSTa aMtamuhUrta. bhagavanA AkaSAyI, kapAyIrUpe keTalo kALa hoya ? akarAyI be bhede - sAdi anaMta, sAdi sAMta, je sAdi sAMta che, te jaghanya eka samaya, uckRSTa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-//439 tamuhUrta hoya. * vivecana-439 : vidhamAna che kaSAyo jene te sakaSAyI - jIvanA pariNAma vizeSa, tevA pariNAma jemane che te sakaSAyI-kaSAya sahita pariNAmavALA jIvo. A badhuM sUNa saveda sUranI mAphaka sAmAnyapaNe vicAravuM. kemake te samAna bhAvanA vaDe kahela che. krodha kaSAyI jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. kemake krodha kaSAyano upayoga jaghanya-utkRSTa baMne aMtarmuharta pramANa che, tevo jIvasvabhAva che. A cAre sUtro krodhAdi viziSTa upayoganI apekSA che. lobha kaSAyI jaghanyathI eka samaya hoya. jyAre koI upazamaka upazamazreNinA aMte upazAMta vItarAga thaIne zreNithI paDato lobhanA aNuone pahelA samaye vedato kALa karIne devalokamAM utpanna thAya ane tyAM upajIne krodha-mAna ke mAyA kaSAyI hoya tyAre eka samaye lobha kaSAyI hoya che. jo ema che, to krodhAdi kALa eka samaya kema na hoya? tevA prakAre jIvasvabhAvathI na hoya. te A pramANe - zreNithI paDato mAyA, mAna, krodha aNuone vedavAnA pahelAM samaye jo kALe kare ane kALa karIne devalokamAM utpanna thAya to paNa tevA prakAranA svabhAvathI ja kaSAyodaya vaDe kALa karyo hoya te kapAyodayane prApta thaI aMtarmuhUrta sudhI vede. tema A sUtranA prAmANyathI jaNAya che. tethI krodhAdimAM aneka samayo hoya. kaSAya sUtra avedanI jema jANavuM. 196 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra daza sAgaropama zuklalazyA vize pRcchA-jaghanya aMtamuhurta utkRSTa tamuhUrta adhika 33-nsAgaropama. alerI saMbaMdhe prasta - gautama! sAdi-anaMtakALa. * vivecana-480 : salezya - lesyA sahita. te be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. je kadi saMsArano aMta karavAno nathI te anAdi anaMta. je saMsArano pAra pAmaze te anAdi sAMta. bhagavad ! kRSaNalezyI keTalo kALa hoya ? ItyAdi. ahIM tici ane manuSyone vezyA dravyo aMtarmuhartathI AraMbhI bhavanA pahelA aMtarmuhad sudhI rahelA che, tethI badhe jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti tiryaMca ane manuSyanI apekSAe ane utkRSTa sthiti deva ane nAkanI apekSAe jANavI. aMtarmuhUrva adhika 33-sAgaropama sthiti sAtamI nakapRthvInI apekSAe jANavI, kemake temAM rahela tairayika kRNalezyI hoya che. je pUrvabhavanuM chelluM ane parabhavanuM paheluM ema be aMtarmuhUrta che, te baMnene paNa eka tamuhUrta karyuM che, kemake aMtarmuhUrtanA asaMkhyAtA bhedo che. * * * * nIlalezyA sUtramAM je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika daza sAgaropamasthiti kahI che, te pAMcamI narakanI apekSAe samajavI, kemake tyAM prathama prastaTamAM nIlalezyA che. tenI utkRSTa sthiti ATalI ja che. je pUrvabhavanuM carama ane parabhavanuM Adha aMtarmuharta adhika che, te palyopamanA asaMkhyAta bhAgamAM aMtargata che, mATe judI vivakSA karI nathI. kApota sUtramAM palyopamanA asaMkhyAta bhAga adhika traNa sAgaropamanI sthiti bIjI nakapRthvI apekSAe samajavI. kemake trIjI nakanA pahelAM prastAmAM kApotalezyA hoya che ane temAM eTalI ja utkRSTa sthiti saMbhave che. | tejalezyA sUramAM palyopamanA asaMkhyAtabhAga adhika be sAgaropamanI sthiti kahI te IzAna kAnA devonI apekSAe jANavI, kemake teo tejaleyI che, utkRSTa eTalI sthitivALA che. pAlezyA sUtramAM aMtarmuhUrta adhika daza sAgaropama sthiti che, te brAhAlokanI apekSAe samajavI. kAraNa ke tyAM devonI utkRSTa sthiti daza sAgaropamInI che. je pUrvabhava ane parabhavanA be aMtarmuharta che. tene eka aMtarmuhadnI vivA karI aMtarmuhartAdhika kahyuM che. zukalatezyA sUramAM aMtamuhartAdhika tetrIza sAgaropamanI sthiti kahI, te anuttara devanI apekSAo jANavI. kemake temanI utkRSTa sthiti 33-sAgaropama pramANa che. alI ayogI kevalI ane siddha che. tethI te avasthAmAM paNa lezyA rahitapaNAno pratidha nathI, tethI sAdi anaMta che - leyAdvAra samApta. che pada-18, dvAra-8, "lezyA" che o have vezyA dvAra kahe che, tenuM Adi sUra* sUtra-480 - bhagavAna ! sozyI, salezyI rUpe keTalo kALa hoya ? salegrI be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. bhagavad ! kRSNaleksI, kRNAleyIrUpe keTalo kALa rahe? jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrNa adhika 13-sAgaropama. bhagavanA nIlalesI, nIlaleyIrUpe keTalo kALa hoya ? jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa dasa sAgaropama adhika palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kApotalezyAnI pRcchA-jaghanya aMtamuhad, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropama. tejolesyA vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtabhANa adhika be sAgaropama. pawlezyA vize pRcchA - jadaghanya aMtarmuhUd, uckRSTa aMtamuhUrta adhika
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/9/481 che pada-18, dvA-9-"samyakatva" che o have samyakatvahAra, temAM paheluM sUtra - * sUra-481 - bhagavana ! samyagRSTi, samyagRSTirUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! samyagadaSTi be bhede * sAdi anaMta ane sAdi sAMta. je sAdi sAMta che, te jaghanyathI aMtamuhad utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama hoya che. * * * bhagavana ! mithyAeSTinI pRcchA - miyAdeSTi gama bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM sAdi sAMta che te jaghanyathI tamuhUd, utkRSTa anaMtakALa * anaMta utsarpiNI avasarpiNI. kSetrathI kaMIka nyUna AI pagala parAvatuM hoya. samyagra-mithyArdaSTinI pRcchA - jaghanyathI aMtamuhUrta utakRSTathI paNa aMtamuhUrta. vivecana-481 : samyak - yathArtha, aviparitadRSTi-jinapaNIta vastutavano bodha jemane che, te samyagRSTi. te aMtarakaraNa kALane vize thanAra aupazamika ke sAsvAdana samyakatva, vizaddha darzana mohanIya paMjanA udayathI utpanna kSAyopathamika samyakatva ke saMpUrNa darzanamohanIyanA kSayathI utpanna kSAyika samyakatva vaDe sahita hoya che. te samyagdaSTi keTalo kALa hoya ? sabhyadaSTi be prakAre che - (1) sAdi anaMta- jyAre kSAyika samyakatva utpanna thAya tyAre jANavo. kemake kSAyika saMkhyatvano nAza na thAya. (2) sAdi sAMta - te kSAyopathamika samyakatvanI apekSA e jANavo. te jaghanyathI aMtarmuharta hoya. kemake pachI mithyAva vize javAno saMbhava che. utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama che. temAM jo vijayAdi cAra anuttaramAM be vakhata samyakatva sahita utkRSTa sthitivALo deva utpanna thAya ke traNa vakhata amRta ko utpanna thAya to devabhavothI 66-sAgaropama paripUrNa thAya che. je samyakava sahita manuSyano bhavo che, te vaDe adhika che. tethI adhika kahyuM che. * x - 4 - mithyAdeSTi - jema dhaturo khAnAra puraSa dhoLI vastumAM pILI vastuno bodha pAme, tema misyA - viparIta, daSTi-jIvAdi vastutatvano bodha jene che te mithyAdeSTi. (prazna) koI mithyAdeSTi paNa bhakSyane bhakSyarUpe ane peyane peca tarIke, manuSyane manuSya rUpe, tiryaMcane tiryaMcarUpe jANe che, to te mithyArdaSTi kema kahevAya ? [uttara] sarvajJa tIrthakaramAM zraddhA na hovAthI te mithyAdaiSTi kahevAya. ahIM arihaMta bhagavaMte kahelA saMpUrNa pravacananA arthanI ruci karavA chatAM jo temAMnA eka aphAranI paNa zraddhA na kare to paNa te mithyArdaSTi ja kahevAya che. kahyuM che - sUtramAM kahelA eka akSaranI paNa aruci karavAthI mithyAdaiSTi thAya che. kemake jinezvare kahela ga tene pramANa nathI. to pachI arihaMta prarUpita yathArtha jIvAjIvAdi vastutAvanA bodha sahita AtmA mithyASTi hoya temAM zuM kahevuM ? 198 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra (pra) saMpUrNa pravacananA arthanI ruci karavAthI ane temAMnA koI arthanI ruci na karavAthI, tene mizradRSTi kahevo joIe, to mithyASTi kema kahyo ? [uttara] te yogya nathI, kemake vastutavanuM ajJAna che. ahIM to jyAre jinokata sakala vastutavanI samyak zraddhA kare tyAre A sadaiSTi che, ane jyAre eka paNa vastumAM ke tenA paryAyamAM buddhinI maMdatA Adi kAraNothI ekAMta samyapha jJAna ke mithyAjJAnanA abhAvathI sabhya zraddhA karato nathI, tema ekAMtathI azraddhA paNa karato nathI tyAre samyagu mithyArdaSTi kahevAya che. ukta saMbaMdhe zatakanI bRhasthUrNimAM kahyuM che - sudhAthI pIDita thayAM chatAM paNa ahIM Avela nAlikera dvIpavAsI manuSyane tenI pAse mUkelA odanAdi aneka prakAranA AhAranA upara ruci ke araci na hoya, kemake te odanAdi AhAra teNe kadi paNa joyuM ke sAMbhaLela nathI. e pramANe samithyA daiSTine paNa jIvAdi padArthanA upara ruci ke aruci na hoya. jyAre eka paNa vastu ke payayimAM ekAMtathI viruddha mAnyatAvALo te mithyAdaSTi che. mithyAdRSTi traNa prakAranA - (1) anAdi anaMta-je koI kALe paNa samyakad pAmavAno nathI te. (2) anAdi sAMta - je samyakatva pAmaze te. (3) sAdisAMta - je samyakatva pAmI pharIthI paNa mithyAtva pAmaze te. te jaghanyathI aMtara muharta sudhI hoya che. kemake tyArapachI koIne pharIthI samyakatva prApta thAya che. utkRSTa anaMtakALa hoya che. tenI kALa ane kSetrathI baMne prakAre prarUpaNA kare che - kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI hoya, phonathI kaMIka nyUna ardha pula parAvarta che. ahIM phonathI kahyuM mATe kSetra pudgala parAvarta grahaNa karavuM, paNa dravya pudgala parAvatadi na samajavA. ema pUrve ane pachI paNa jANI levuM. samyagu-nyathArtha, mithyA-viparIta daiSTi jenI che te samithyArdaSTi. te jaghanya ane utkRSTathI aMtamuharta hoya. pachI svabhAvathI ja tevA pariNAmano nAza thAya che. che pada-18, dvA-10-"jJAna" che o have jJAnadvAra, temAM Adi sUra* sUtra-482 : bhagavAna ! jJAnI, jJAnIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama! jJAnI be prakAre - sAdi anaMta, sAdi sAMta. sAdi sAMta jaghanyathI aMtarmuhad, utkRSTathI sAdhika 66-sAgaropama hoya. abhinibhovika jJAnInI pRcachA - gautama! ema ja che. e pramANe
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/10/482 19 Boo prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra tyArapachI avazya samyakatvanI prApti thatAM ajJAna naSTa thAya che. A pramANe matiajJAnI, zrutaajJAnI traNa prakAre jANavA. virbhAgajJAna jaghanyathI eka samaya hoya. kevI rIte? samyagurdaSTi hovAthI avadhijJAnI koI tiryaya paMcendriya, manuSya ke deva mithyAtvane pAme ane mithyAva prApti samaye mithyAtvathI avadhijJAna, virbhAgajJAna rUpe thAya. kemake "AdinA traNa jJAna mithyAvasahita ajJAnarUpe thAya che ema zAstravacana che. te pachInA samaye maraNathI ke anya rIte te vibhaMgajJAna paDe che. tethI virbhAgajJAna kALa eka samaya che. utkRSTa kaMIka nyUna pUrvakoTi varSa adhika 33-sAgaropama hoya. te A rIte - koI miyArdaSTi pUIkoTi Ayu varSano hoya, keTalAMka varSa pachI virbhAgajJAna thAya, apatita vibhaMgAna sahita haju gatithI sAtamI nakke jaI 33-sAgaropama sthitivALo thAya, tyAre A pramANa hoya. pachI avadhijJAna thavAthI ke virbhAgajJAnanA nAzathI jAya che. che pada-18, dvA-11-"darzana" che zutajJAnI jANavA. avadhijJAnamAM paNa ema ja jANatuM. paNa te jAnyathI eka samaya che. bhagavad ! mana:paryavajJAnI, mana:paryavajJAnI rUpe keTalo kALa hoya ? jaElm eka samaya, utkRSTa kaMIka na koDapUrva varSa kevalajJAnI vize pUchA. - sAdi anaMtakALa. ajJAnI, matijJAnI, zrutajJAnInI pRcchA - A traNe traNa prakAre che - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. A sAdi sAMta jaghanyathI aMtamuhad, utkRSTathI anaMtakALa-anaMta utsarpimI - avasarpiNI kALathI, phogathI kaMIka jUna ardha yugala parAvatuM hoya. virbhAgajJAnInI pRcchA * jaghanya eka samaya, utkRSTa kaMIka nyUna pUrakoTI adhika 33-sAgaropama. * vivecana-482 - jenAmAM jJAna che, te jJAnI. te be bhede - sAdi sAMta, sAdi anaMta. temAM kevaLajJAnanI apekSAe sAdi anaMta che, kemake te prApta thayA pachI jatuM nathI, bAkInA jJAnanI apekSAe sAdi sAMta che. kemake bAkInA jJAno amuka kALa sudhI ja hoya che. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, pachI mithyAtvanI prApti vaDe jJAnanA pariNAmano nAza thAya che. utkRSTa sAdhika 66-sAgaropama, te samyagurdaSTi mAphaka jANavo. kemake samyaSTine ja jJAnIpaNuM che. Abhinibodhika jJAnasUtramAM kahyuM - ema ja che. sAmAnyathI sAdi sAMta jJAnI jaghanya ane utkRSTathI kahyo che tema Abhinibodhika jJAnI paNa kahevo. * * * * * e pramANe zrutajJAnI paNa jANavo. avadhijJAna saMbaMdhe ema ja samajavuM. paraMtu jaghanyathI eka samaya che. kaI rIte? ahIM avadhijJAnI tiryaMca paMcendriya, manuSya ke deva samyakatva prApta kare, tene samyakatva prApti samaye ja virbhAgajJAna avadhijJAna rUpa thAya che. te jyAre devanA cyavana vaDe, bIjAnA maraNa vaDe ke bIjI rIte pachInA samaye paDe che. tyAre avadhijJAnano eka samaya hoya che. utkRSTathI kaMIka adhika 66-sAgaropama hoya. te patita avadhijJAna sahita be vakhata vijayAdimAM ke traNa vakhata acutakalAmAM javA vaDe jANavuM. mana:paryavajJAnI jaghanyathI eka samaya. apramata guNasthAnamAM vartamAna ane mana:paryavajJAna utpanna karI bIje samaye kALa karatAM saMyatane eka samaya jANavo. utkRSTa kaMIka nyUna pUrvakoTi varSa hoya. kemake tyArapachI saMyama na hovAthI mana:paryavajJAnano paNa abhAva thAya che. kevaLajJAnI sAdi anaMtakALa hoya che. kemake, tene tyAMthI paDavAnuM nathI. ajJAnI traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. temAM jene koI kALe jJAnanA pariNAma thavAnA nathI, te anAdi anaMta. jene jJAnanI prApti thaze te anAdi sAMta. je jJAna pAmI pharIthI mithyAtvanI prApti vaDe ajJAnIpaNuM po te sAdisAMta. te jaghanyathI aMtamuharta hoya, kemake samyakatva pAmavAthI ajJAna pariNAmano nAza thAya che. utkRSTathI anaMta kALa * ItyAdi badhuM pUrvavat kahevuM. 0 A darzanadvAra che, temAM paheluM sUtra - * sUga-483 - bhagavan! cakSudanI, cakSudarzanIrUpe keTalo kALa hoya ? gautama jaghanyathI aMtarmahatta, utkRSTathI sAdhika hajAra sAgaropama hoya. bhagavana ! aca@dazanI, acadazanIrUpe keTalo kALa hoya ? acadazanI be bhede - anAdi anaMta, anAdi sAMta. avadhidarzanI keTalo kALa hoya ? gautama ! jadhanya eka samaya, utkRSTa sAvika 13ra-sAgaropama. kevala dazAnI vize pUchA - gautama! sAdi anaMta hoya. * vivecana-483 - ahIM teIndriyAdi caurindriyAdimAM upajI, aMtarmuharta rahI, pharI teIndriyAdimAM upaje tyAre cAdanI aMtamuharta hoya. utkRSTathI hajAra sAgaropama. te caurindriya, tiryaMca paMcendriya ane nairayikAdinA bhavabhramaNa vaDe jANavuM. ayAdazanI anAdi anaMta che ke je kadi mokSe na jAya, je mokSe jAya te anAdi sAMta. paMce tiryaMca ke manuSya tevA adhyavasAyathI avadhidarzana utpanna karI pachInA samaye kALa kare to avadhidarzanI eka samaya. utkRSTa sAdhika 13ra-sAgaropama. te Ama * virbhAgajJAna tiryacapaMce ke manuSya apatita virbhAgajJAna sahita sAtamI nake jaya, maraNa najIka hoya tyAre samyakatva pAmI, bhraSTa thaI punaraH apatita virbhAgajJAnathI pUrvakoTi Ayu tiryaMca thaI, pUruM Ayu bhogavI pharI sAtamI nakke jAya tyAre paNa apatita virbhAgajJAnI hoya. baMne vakhata sAtamI narake 33-33 sAgaropama
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAdara che pada-18, dvA-12,13, saMyata, upayoga che 18/-/11/483 201 sthiti hoya, e pramANe 66-sAgaropama thayA. badhe tiryaMcamAM jugati vaDe upaje. kemake vigraha gati vaDe tici ane manuSyamAM utpanna thanArane vimaMga jJAnano niSedha karAyelo che. tema siddhAMtamAM paNa kahyuM che. (prana) zA mATe vacce samyakatvanuM pratipAdana karo cho ? [uttara] ahIM virbhAgajJAnanI sthiti utkaTathI kaMIka nyUna pUrvakoTI adhika 33-sAgaropamanI che. - x * x * tethI eTalo kALa sudhI niraMtara virbhAgajJAna na rahetuM hovAthI vacce samyakatva prApta kare che. pachI patita virbhAgajJAna sahita ja manuSyad pAmI, saMyama pALI be vakhata vijayAdimAM utpanna thAya tyAre bIjA 66-sAgaropama samyagurdaSTine hoya che. e pramANe avadhidarzanano kALa 13ra-sAgaropama che. (prazna) vibhaMga jJAnAvasthAmAM avadhidarzanano karmapakRti vagere granthomAM niSedha che, to virbhAgajJAnanA abhAvamAM avadhidarzana kema hoya? [uttara] ema mAnavAmAM doSa nathI, kemake sUtramAM vibhaMga avasthAmAM paNa avadhidarzana pratipAdana kareluM che, te A pramANe - A sUtrano abhiprAya che ke vizeSa viSayaka vibhaMgajJAna ane sAmAnya viSayaka avadhidarzana hoya che. jema samyagdaSTine vizeSa viSayaka avadhijJAna ane sAmAnya viSayaka avadhidarzana hoya che. kevaLa virbhAgajJAnIne paNa avadhidarzana hoya che. te anAkAra sAmAnya maNa viSayaka hovAthI avadhi jJAnInA avadhidarzana jevuM che, mATe te paNa avadhidarzana kahevAya che, paNa vibhaMgadarzana kahevAtuM nathI. mULa TIkAkAre paNa Ama ja kahyuM che, tethI ame paNa virbhAgajJAnamAM avadhidarzanano vicAra karyo che. kArmapranziko kahe che ke - jo ke sAkAra ane nirAkAra vizeSanA hovAthI virbhAgajJAna ane avadhidarzana juduM che. to paNa virbhAgajJAna vaDe yathArtha nizcaya thato nathI. kemake te mithyAtva rUpa che, tema avadhidarzana vaDe sakhya nirNaya thaI zakato nathI kemake te anAkAra mAtra che. mATe virbhAgajJAnathI avadhidarzananI judI vivA karavAnuM kaMI prayojana nathI. temanA abhiprAya vibhaMgAvasthAmAM avadhidarzana hotuM nathI. A svamatikalita nathI. pUrvAcAryoe paNa AvI manavibhAga vyavasthA karI che. vizeSaNavatImAM pUjya jinabhadragaNi kSamAzramaNa kahe che - sUtramAM vilaMgane paNa avadhidarzana batavAra jaNAvyuM che, to karma prakRtimAM zA mATe niSedha che ? sUtramAM sAmAnya ane vizeSarUpe viSaya vaDe vibhaMga paNa darzana hoya che ane darzana anAkAra mAtra hovAthI avadhi ane vibhaMgane avadhidarzana aviziSTa hoya che. karmaprakRtino mata A che ke - sAkAra ane anAkAra vizeSatA chatAM paNa atizayapaNAMthI virbhAgajJAna ane darzananI vizeSatA nathI. bIjA AcAryo vyAkhyA kare che - sAtamI narakanA nAskonI kalAnA karavAnuM zuM prayojana che? sAmAnyathI nAka, tiryaca, manuSya, deva bhavamAM paryaTana karatAM avadhijJAna ane virbhAgajJAna eTalA kALa sudhI hoya che, pachI moDhA prApta thAya che. kevaLa darzanInuM sUtra kevaLajJAnInA sUtra mAphaka vicAravuM. * have saMyata ane upayoga dvAra kahe che - * sUtra-484, 485 - [48] bhagatanuM ! saMyata, saMyatarUpe keTalo kALa hoya ? gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa dezonA pUtakoTI. bhagavana ! saMyatanI pRcchA - gautama! asaMyata traNa prakAre che - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta Adi sAMta jaghanya aMtarmahad, utkRSTa anaMtakALa * anaMta utsarpiNI avasarpiNI. kSetrathI dezona AI yugala parAvartakALa hoya. bhagavanA saMyatAsaMyatanI pRcchA. gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona koDa pUrNa varSa hoya. nosaMyata-nosaMyata-nosaMyatAsaMyata vize pRcchA-gautama ! te sAdi anaMtakALa hoya. 4i85] bhagavanA sAkAra upayogavALAnI pRcchA-gautama! jaghanya ane utkRSTa tahad. anAkAropayogI ema ja che. * vivecana-484,485 : koI cAritranA pariNAma samaye ja kALa kare. tethI saMyatane saMyatapaNuM jaghanyathI eka samaya hoya. asaMyata traNa prakAre che - (1) anAdi anaMta - je saMyamane koI kALe pAmavAno nathI. (2) anAdi sAMta - je saMyata prApta karaze. (3) sAdi sAMtaje saMyamane prApta karI tethI bhraSTa thAya che. - te ghanyathI aMtarmuhurta hoya. kemake aMtamuharta pachI koIne saMyamanI prApti thAya che. utkRSTathI anaMtakALa. ItyAdi badhuM pUrvavat - X - saMyatA saMyata - dezaviratidhara, te jaghanyathI aMtarmahad hoya, kemake dezaviratinI prAptino upayoga jaghanyathI paNa aMtarmuharta paryanta hoya. dezaviratinI prAptino upayoga jaghanyathI paNa aMtamuhUrta paryana hoya. dezaviratinA be prakAra, traNa prakAra ItyAdi ghaNAM bhAMgA che, mATe tenI prAptimAM jaghanyathI paNa aMtamuharta lAge. sarva virati to "sarva sAvadhano huM tyAga karuM chuM." ItyAdi rUpa che, mATe tenI prAptino upayoga eka samayano paNa hoya. mATe pUrve saMyatano kALa eka samaya kahyo. paraMtu je saMyata-asaMyata ke saMyatAsaMmata nathI te siddha che, te sAdi anaMta che. - - - saMyaddvAra samApta - - - have upayoga dvAra kahe che - ahIM saMsArIne sAkAra ane anAkAra upayoga hoya che. te jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta hoya. tethI baMne sUtromAM aMtamuhUrta upayoga kahyo. kevalIne eka samayano upayoga kahyo, te ahIM vivakSita nathI.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18/-/14/486 203 pada-18, dvA-14-"AhAra" che. 204 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra kevalI samuddhAtano trIjo, coyo, pAMcamo e traNa samayo anAhAraka hoya che. kahyuM che - pahelA samaye daMDa, bIjA samaye kapATa, trIjA samaye maMthAna, cothA samaye lokavyApI thAya che. pAMcamAM samaye AMtarAno saMhAra, chaThThA samaye maMthAna saMhare, sAtame samaye kapATa AThamA samaye daMDa saMhare che. pahelA ane AThamAM samaye audAnki karmayogI hoya, sAtamA, chaTTA, bIjA samaye audArika mizrayogI ane cothA, pAMcamA, bIjA e traNa samaye kAmaNa kAyayogI hoya che, te vakhate avazya anAhAraka hoya che. * * AhAradvAra pUrNa - - che pada-18, dvAra-15 thI 22 ) o have AhAra dvAra, tenuM A paheluM sUtra - sUl-486 - bhagavAna ! AhAraka, AhAka rUpe kyAM sudhI hoya AhAka be bhede - chAstha AhAraka, kevalI alhAka. bhagavan! cha$Astha AhAkanI pRcchA - gautama / jaghanyathI be samaya nyUna sulaka bhava ane utkRSTa asaMkhyAto kALa * kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI ane homathI gulano asaMkhyAta bhAga pramANa kALa sudhI hoya che. bhagavAna ! kevalI AhAka vize pRcchA - gautama ! jaghanyathI aMtamuhUd, utkRSTa dezona pUrvakoTI varSa. bhagavAna ! AnAhAka vize pRcchA - AnAhAka be prakAre che - chAstha anAhAka, kevalI anAhApha. bhagavAna ! chAstha anAhAska vize pRcchA - jaghanya eka samaya, utkRSTa be samaya. bhagavana ! kevalI anAhAka vize pRcchA - gautama ! kevalI anAhAraka be bheda - siddha kevalI anAhAraka ane bhava kevalI anAhAraka siddha kevalI anAhAka viNe pRcchA - gautama! te sAdi anaMtakALa hoya. bhagavanbhavastha kevalI anAhAka vize pRcchA - gautama / bhavastha kevalI anAhApha be bhede - sayoga ayoga bhagavan! sayogI bhavastha kevalI anAhArakanI pRcchA - jaghanya, utkRSTa rahita traNa samaya, ayogI bhavastha kevalI anAhAka vize pRcchA - jaghanya, utkRSTa rahita tamuhUrta. * vivecana-486 : sUNa sugama che. paraMtu jaghanya be samaya nyUna sulakabhava hoya. ahIM jo ke cAra ane pAMca samayanI vigrahagati che. kahyuM che - Rju gati, eka samayanI vakragati, be samayanI vakragati kahI che tathA traNa-cAra samayanI vakragati ane cArapAMca samayanI vakragati ghaTI zake che to paNa bahudhA be samaya ke traNa samayanI vakragati hoya che. paNa cAra-pAca samayanI vakragati hotI nathI. mATe tenI vivA karI nathI. temAM utkRSTa traNa samayanI vakragatimAM AdinA be samaya anAhAraka hoya. tethI AhArakapaNAnA vicAramAM be samaya nyUna kahI che. jugati ane eka samayanI vakragatinI vivakSA karI nathI. kemake ahIM sauthI ghAno vicAra che. zeSa sagama che, paNa eTalA kALa pachI avazya vigraha gati thAya. temAM anAhArakapaNuM hoya che. mATe anaMtakALa na kahyo. valasUtra sugama che. chaThAstha anAhAraka sUtramAM utkRSTa be samayo traNa samayanI vigrahagatine AzrIne kahA. * * * sayogI bhavastha kevalI nAhAka sUtramAM ATha samayanA o have bhASaka Adi dvAro kahe che - * sUtra-487 thI 494 - [48] bhASaka vize pRcchA - gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrNa abhASaka vize pRcchA - gautama ! AbhASaka traNa prakAre - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta. je sAdi sAMta che te jaghanyathI aMtarmuhUrta utkRSTa vanaspatikALa hoya. [488] parita vize pRcchA - paritta be bhede che, kAya parid, saMsAra parid. kAya parid vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhud, utakRSTa asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIrUpa asaMkhyAta pRedIkALa. saMsAra paritta vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUrta. utkRSTa anaMtakALa cAvatu kaMIka nyUna AI pudgala parAvarta. Apatti vize pRcchA - aparitta be bhede che - kAyaaparita, saMsAra aparid. kAya aparitta vize pRcchA - janya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikALa. saMsAra paritta vize pRcchA - saMsAra apirad be bhede che - anAdi sAMta ane anAdi anaMta. noparitta-noaparitta vize pRcchA-sAdi anaMta [48] paryatA vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUrta, utkRSTa kaMIka nyUna zata pRthakRtva sAgaropama hoya. aparyAptA vize pRcchA-jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta. nopacaMtA-noapAtA vize pRcchA-sAdi anaMta. [4] sUkSma vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUrta utkRSTa pRdhIkALa. bhAdara vize pRcchA - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAto kALa cAvatuM kSetrathI gulano asaMkhyAtamo bhAga nosUkSma-nobAdara vize pRcchA * sAdi anaMtakALa. [49] bhagavAna ! saMjJI vize pRcchA - jaghanya AMtara muhUrta utkRSTathI sAdhika zatapRthakava sAgaropamAM saMjJA vize pRcchA - jaghanya aMtamuhUd, utkRSTa vanaspatikALa. nosaMjJI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18-15 thI 22/483 thI 494 205 noasaMjJI vize pRcchA - gautama! sAdi anaMtakALa hoya. [42] bhavasiddhika vize pRcchA * gautama! anAdi sAMta. abhavasiddhika vize pRcchA - gautama anAdi anaMta nobhavasiddhika - noabhadrasiddhikanI pRcchA - sAdi anaMtakALa. [49] dhamastikAya vize pRcchA * gautama! sarva kALa hoya. * * * e pramANe addhAsamaya sudhI jANavuM. [49] bhagavat / carama, carasmarUpe keTalo kALa hoya ? gautama / anAdi sAMta. acarama vize pracchA - gautama! asarama be prakAre che - anAdi anaMta, sAdi anaMta. * vivecana-483 thI 494 - [ahIM dvAra-15 thI rara eka sAthe che, pratyeka dvAranuM eka eka alaga sUtra ema ATha dvAranA ATha sUtro che. tenuM saMyukta vivecana ahIM karela che.] bApaja * bolanAra, jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta vacanayogI mAphaka jANavo. abhASaka-traNa bhede - (1) anAdi anaMta - je kadi bhASAkapaNuM nahIM pAme, (2) anAdi sAMta - je vyApaka paNuM pAmaze (3) sAdi sAMta - je bhASaka thaI pharI abhASaka banaze. te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, kemake bolIne thoDIvAra rahIne pharIthI bhApakapaNuM jaNAya athavA bhASaka beIndriyAdi, ekendriyAdi jIvomAM utpanna thaI, aMtamuhUrta Ayu pUruM karI pharI beIndriyAdipaNe upaje ane utkRSTa vanaspatikALa, te pUrve kahyo che. 0 have ratta dvAra - te be bhede che, (1) kAya paritta - je pratyeka zarIrI che te. (2) saMsAra parita - jeNe samyakatvAdi vaDe saMsAra parimita karyo che. te kAya parita jaghanyathI aMtamuharta hoya. jyAre koI jIva nigodathI nIkaLI pratyeka zarIvALAmAM utpanna thaI tyAM aMtamuhUrta rahI pharI paNa nigodamAM upaje tyAre hoya. utkRSTa asaMkhyAto kALa-pRvIkALa arthAt jeTalo pRthvIkAyikano kAyasthiti kALa che teTalo jANavo. kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNIrUpa che. saMsAraparid jaghanyathI aMtarmuharta hoya, pachI te aMtakRta kevalI thaIne mukti pAme. utkRSTa anaMtakALa ItyAdi. pachI te avazya mukti pAme. kAya aparita anaMtakAyika jANavo. jeNe samyakatvAdi vaDe parimitasaMsAra nathI karyo te saMsAra-aparita che. kAya aparita jaghanyathI aMtarmuharta hoya. koI jIva pratyeka zarIrIcI nIkaLI nigodamAM upajI, aMtarmuharta rahI, pharI pratyeka zarIrImAM upaje tyAre jANavo. ukUTathI vanaspatikALa pUrvavatu. pachI tyAMthI avazya nIkaLatu che. saMsAra aparita be bhede (1) anAdi anaMta - je koI kALe saMsArathI mukata na thAya. (2) anAdi sAMta - je koI kALe saMsAno aMta karaze. noparitanoapatti eTale siddha - te Adi anaMtakALa che. 206 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 o vd - dvAra - jaghanyathI aMtarmuhUrta. pachI piyato thAya. utkRSTa sAdhika zatapRthakava sAgaropama, eTalo kALa labdhi paryAptAnI sthiti saMbhave. apatio aMtarmuhUrta hoya, pachI paryApta labdhi pAme. nopati-nopayapti te siddha che. - X - X - 0 cUkSa dvAra - utkRSTa pRthvIkAyikano kAyasthitikALa, bAdara sUtra sugama che. - x * norma nobAdara te siddha - 4 - o saMla dvAra - saMjJI jaghanyathI aMtarmahatuM. koI jIva asaMjJIthI nIkaLI saMjJImAM upajI, aMtarmuhUrta rahI, pharI asaMjJImAM upaje. utkRSTa kALa sugama che, asaMphI jaghanyathI aMtarmuhUd, saMjJI mAphaka jANavo. utkRSTa vanaspatikALa, kemake aiInA grahaNathI vanaspatikAyanuM paNa grahaNa thAya. nosaMI-noasaMjJI te siddha. o jasiddhi dvAra - jene siddhi che te bhavasiddhika-bhavya. te anAdi sAMta che, anyathA bhavyapaNAno abhAva thAya, te sivAyano te abhavasiddhika - abhavya, te anAdi anaMta che anyathA abhavyapaNAno abhAva thAya. nobhavya-noabhavya te siddha. o tiya pAMce sarvakALamAM hoya, addhA samaya paNa pravAha apekSAthI sarvakALa hoya. mATe 'addhAsamaya sudhI' ema kahyuM. 0 varama - jene chello bhava thaze, te abhedathI carama-bhavya, tethI viparIta te acarama-abhavya. carama anAdisAMta che, acarama be bhede - anAdi anaMta, sAdi anaMta, temAM anAdi anaMta te abhavya, sAdi anaMta te siddha. muni dIparatnasAgare karela pada-18no TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19-I-495 203 che pada-19-"samyaktva " & - X - X - X - X - X - che e pramANe pada-18nI vyAkhyA karI, have pada-1hno AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che - pUrvanA padamAM kAyasthiti kahI. ahIM kaI kAyasthitimAM samyagRSTi Adi bheda vaDe keTalA jIvo hoya te vicArAya che temAM A sUtra che- * sUtra-45 : bhagavan! jIvo zuM sa ddaSTi, miyArdaSTi ke mizrardaSTi che ? gautama ! jIvo samyagurdaSTi paNa che, mithyAESTi paNa che, mizradaiSTi paNa che. e pramANe nairasiko paNa gaNavA. sukumAra cAvatu jAnitakumAro ema ja jANavA. | pRedIkAyiko saMhAMdha prazna - gautama! pRvIkAyiko samyagRSTi nathI, mithyASTi che, mizradaiSTi nathI. e pramANe vanaspatikAyiko sudhI jANavA. beIndriya saMbaMdhe prazna * gautama beIndriyo sabhya daiSTi hoya, mithyAdaSTi hoya, paNa mizradaiSTi na hoya. e pramANe caurindriyo sudhI jANavuM. paMcendriya ticiyonika, manuSyo, vyaMtara, jyotika ane vaimAniko samyagdaSTi paNa hoya, mizrAdaSTi paNa hoya ane samyagRmithyA [mizra) daSTi paNa hoya. siddho saMbadhe pravana - gautama siddho samyagRdRSTi che, mizrAdeSTi nathI, mizradaSTi nathI. * vivecana-45 : he bhagavana ! jIvo samyagdaSTi che ? ItyAdi padanI samApti sudhI sugama che. paNa sAsvAdana samyakatva sahita paNa sUtranA abhiprAyathI pRthvIkAyikAdimAM utpanna thato nathI. kAraNa ke "pRthvI AdimAM samyakatva, samyakatva sahita jIvanI utpattino abhAva che." evuM zAstra vacana che. beIndriyAdimAM sAsvAdana samyakatva sahita utpanna thAya che, mATe pRthvI AdimAM samyaSTino niSedha che. beIndriyAdi samyagurdaSTi kahelA che. mizrardaSTino pariNAma tathAvidha svabhAvathI saMjJI paMcendriyone hoya che, bIjAne hoto nathI. tethI ekendriya ane vilendriya baMnene mizradaiSTino niSedha karyo che. prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra che pada-20-"aMtakriyA che. - X - X - X - X - X - o pada-1nnI vyAkhyA karI, have pada-20no AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che , pada- 1mAM samyakatava pariNAma kahyA. ahIM pariNAma sAmyatAthI gati pariNAma vizeSa aMtakriyA kahe che. temAM pahelA adhikAra dvAra gAthA kahe che - * sUga-496 : nairayika aMtakriyA, anaMtara aMtakriyA, eka samaya aMtakriyA, udvartana, tIrthakaracakI-baladeva-vAsudeva-mAMDalika-rana [kyAMthI nIkaLIne thAya ?] e viSayaka dvAra gAthA. * vivecana-496 : pahelAM tairayikane upalakSIne covIza daMDakamAM aMtakriyA vicAraNA, pachI anaMtara AvIne aMtakriyA kare ke paraMpara AvIne ? e pramANe aMtara vicAraNA, pachI nairayikAdi bhavothI anaMtara Avela eka samayamAM keTalA aMtakriyA kare te vicAra, pachI nairayikAdithI nIkaLI kaI yonimAM upaje? te kahe che, tathA jyAMthI nIkaLI tIrthakara Adi thAya te anakame kahe che. e dvAra gAvAno saMkSepArtha kahyo. che pada-20, dvAra-1,2 che. o pahelI aMtakriyAne kahevA IcchatA sUtrakAra kahe che - * sUtra-497,498 [49] bhagavan! jIva AMtakriyA kare ? gautama ! koIka kare, koIka na kare ema nairayikathI vaimAnika sudhI jANavuM. bhagavanA nairasika nairayikamAM aMtakriyA kare ? gautama! e artha yogya nathI. bhagavAna ! nairayika sukumAramAM aMtakriyA kare ? gautama ! e artha yogya nathI. ema vaimAnika sudhI jANavuM. paraMtu manuSyomAM AvI aMtakriyA kare ? gautama! koI kare, koI na kare. ema asurakumArathI vaimAnikamAM kahevuM. ema ra4-ra4 daMDaka thAya. [498] bhagavat ! anaMtara Avela nairayika aMtakriyA kare ke paraMpara Avela aMtakriyA kare ? gautama anaMtara Avela paNa aMtakriyA kare, paraMpara Avela paNa aMtakyiA kare. e pramANe ratanapabhAthI vaMkAbhA nairayika jANavA. dhumAbhA nairayikonI pRcchA - gautama! anaMtara AvelA aMtakriyA na kare, paraMpara AvelA AMtakriyA kare, A pramANe sAtamI naraka nairayika sudhI jANavuM. asurakumAra yAvatuM sAnitakumAra, pRthvI-ay-vanaspatikAciko anaMtara Avela paNa aMtakriyA kare, paraMpara AvelA paNa aMtakriyA kare. teu vAyu betraNa-cAra Indriyo anaMtara Avela aMtakriyA na kare, paNa paraMpara AvelA muni dIparatnasAgare karela pada-19-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/1,2/497,498 206 210 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 AvelA na kare, temAM teukAya, vAyukAyane pachInA bhavamAM manuSyatva prApta thatuM nathI, beIndriyAdine prApta thavA chatAM tathAvidha bhava svabhAvathI aMtakriyA thatI nathI. bAkInA tiryaMca paMcendriyathI mAMDI vaimAnika sudhInA jIvo baMne prakAre aMtakiyA kare che. che pada-20, dvAra-3 8 aMtakriyA kare. bAkInA jIvo baMne prakAre aMtakriyA kare. * vivecana-497,498 - maMta - avasAna, ahIM prasaMgathI karmano nAza jANavo. tenI kriyA - karavuM. karmano nAza karavo te takiyA. anyatra AgamamAM sAntakriyA zabda mokSa arthamAM rUDha che. kemake "karelA karmano kSaya" te mokSa, evuM vacana che. (juo tatvArthasUtra]. koIka jIva che je aMtakriyA kare, koI jIva che je karato nathI. ati je talAvidha bhavyatvanA paripAkathI manuSyabhava Adi pUrNa sAmagrI pAmIne tenA sAmarthyathI utpanna thayela ati prabaLa varSollAsa vaDe pakazreNie ArUDha thaI, kevaLajJAna pAmI aghAtI karmono paNa kSaya kare te aMtakriyA kare. bIjA tethI viparIta hovAthI na kare. ema naicikAdi covIza daMDakanA kramathI vaimAnika sudhI vicAravuM. sUtrapATha A pramANe - bhagavad ! nairayika aMtakriyA kare ? gautama ! koI kare ane koI na kare ItyAdi. have nairayikomAM vartato aMtakriyA kare ke na kare ? e saMbaMdhe prazna karavA sUtrakAra kahe che - gautamAM e artha yuktiyukta nathI. kema? ahIM sarva karmano kSaya prama"ne prApta thayelA samyagadarzana-jJAna-vyAtrinA samudAyathI thAya che. paNa nairayikAvasthAmAM tevA bhavasvabhAvathI cAtrino pariNAma hoto nathI. e pramANe asurakumArI AraMbhI vaimAnika sudhI niSedha karavo. paraMtu manuSyomAM Avelo koI aMtakriyA kare - jene cAAidi sAmagrI paripUrNa prApta thaI hoya ane je tenAthI rahita che te aMtakiyA na kare. A pramANe sukumAthI vaimAnika sudhInA pratyeka nairayikAdi covIza daMDakanA anukamaNI kahevA. e pramANe covIza vAra covIza deDako thAya che. have e nairayikAdi potapotAnA bhava pachInA manuSyabhavamAM AvI aMtakriyA kare ke tiryaMcAdi bhavonA aMtara vaDe paraMparAthI AvelA aMtakriyA kare, tenuM nirUpaNa kare che - prazna sUtra sugama che. gautama! anaMtara bhavamAM AvIne paNa aMtakriyA kare ane paraMparAo AvIne paNa kare. temAM rana-zarkara-vAlukA-paMkaNabhAthI anaMtara AvelA paNa kare ane paraMpara AvelA paNa kare. jyAre dhUmaprabhAdithI narakathI AvelA tathAvidha bhavasvabhAvathI paraMparAthI AvelA ja aMtakriyA kare. e ja vizeSane pratipAdana karavA IcchatA sUrakArazrI sAta sUtro kahe che - e pramANe ratnaprabhA pRthvInairayiko paNa jANavA ItyAdi sUjha sugama che. asurakumArathI svanitakumAro, pRthvI-pANI-vanaspati anaMtara AvIne paNa aMtakriyA kare, paraMpara AvIne paNa aMtakriyA kare. baMne prakAre AvelAne aMtakriyA karavAmAM koI virodha nathI. kemake kevaLajJAnIe tema jANe che. paraMtu teukAya, vAyukAya ane vikalaeNndriyo paraMparAthI AvIne ja aMtakriyA kare, paNa anaMtara [21/14]. o sairayikAdi bhavothI anaMtara bhavamAM AvelAM keTalAM eka samaye aMtakriyA kare, e prakAre trIjuM dvAra kahe che - * sUtra-49 : anaMtara AvelA nairasiko eka samayamAM keTalA aMtakriyA kare ? gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa daza aMtakriyA kare. e pramANe ratanapabhA cAvata vAlukApabhAnA nairayiko jANavA. bhagavana! paMkAbhA pRthvInA nairayiko anaMtara AvIne eka samaye keTalAM aMtakriyA kare ? gautama! jaghanyathI eka, be, traNa, uckRSTathI cAra aMtakriyA kare. bhagavan! asurakumAro anaMtara bhavathI AvIne eka samaye keTalA aMtakriyA kare ? gautama jaghanyathI eka thI traNa, utkRSTa daza AMtakriza kare. bhagavana asamArIo anaMtara bhavamAM AvIne eka samaye keTalI aMtakriyA kare ? jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa pAMca kare. e pramANe devI sahita asukumAro kahI tema nitakumAro sudhI jANavA. bhagavana / pRvIkAyiko anaMtarabhavamAM AvI eka samaye keTalI aMtakriyA kare ? gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa cAra kare. e pramANe akAyiko cAra, vanaspatikAyiko che, paMcendriya ticiyoniko daza, tiryaMcazrIo daza, manuSyo daza, manuSI nIza, taro daza, vyatI pAMca, yotiko daza, tenI strIo vIza, vaimAniko 108, tenI rupIo vIza, aMtakriyA kare. * vivecana-49 : nairayika bhavathI anaMtara manuSya bhavamAM AvelA eka samaye keTalA moTTo jAya ? ahIM nairayiko e pUrva bhavanA paryAyano vyavahAra, te devAdi pUrvabhavanA paryAyinI pratipattinA niSedha mATe che. e pramANe pachInA sUramAM paNa tene pUrvabhavanA paryAyanA vyavahAramAM prayojana samajavuM. bAkI badhuM spaSTa che. che pada-20, dvAra-4 & * have tyAMthI udvartI kaI yonimAM utpanna thAya ? te* sUga-5oo - bhagavana nairayika, nairavikathI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikamAM upaje ? gautama! e artha yogya nathI. bhagavana nairayika nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/4/5oo 211 bhavamAM sukumAromAM upaje ? nA, e artha yogya nathI. A pramANe niraMtara yAvatu caurindriyomAM upaje? gautama! e artha samartha nathI. bhagavat ! nairayika nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara bhavamAM paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. bhagavana ! nairayikothI nIkaLI anaMtara bhavamAM paMcendriya tiyacomAM utpanna thAya, te kevaLI prApta dhamana sAMbhaLe ? koI sAMbhaLe, koI na sAMbhaLe. bhagavAna ! je kevalI prApta dhani zravaNa rUpe pAme te kevalI kathita bodhine jANe ? gautama! koI jANe, koI na jANe. bhagavAna je kevali kathita dhamane jANe te tenI zraddhA kare ? pratIti kare ? ruci kare ? gautama ! te zraddhA re, pratIti kare ane ruci kare. bhagavana! je zraddhA kare, pratIti kare, ruci kare te abhinibodhika ane zrutajJAna utpanna kare ? gautama! hA, kare. bhagavAna ! je abhinibodhika jJAna ane zrutajJAna utpanna kare te zIla-dd-guNa-viramaNa-pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa aMgIkAra karavAne samartha thAya? gautama! koI thAya, koI na thAya. bhagavan! je zIla yAvata pauSadhopavAsa aMgIkAra karavA samartha thAya, te avadhijJAna utpanna kare ? gautama! koI kare, koI na kare. bhagavana! je avadhijJAna utpanna kare te muMDa thaI agArathI nigArapaNuM gIkAra karavA samartha thAya? gautama! e artha samartha nathI. bhagavAna nairayika nairasikathI nIkaLI pachInA bhavamAM manuSyomAM utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. bhagavan! je utpanna thAya, te kevalI prApta dharma sAMbhaLe ? gautamAM jema pAMcendriya tiryaMcamAM kahyuM. tema kahevuM yAvat "je avadhijJAna utpanna kare te muMDa thaIne sAdhupaNuM svIkAravAne samartha thAya ? gautama! koI thAya, koI na thAya. bhagavana ! je muMDa thaIne sAdhupaNuM svIkAravAne samartha thAya, te mana:paryavajJAna utpanna kare ? gautama ! koI kare, koI na kare. bhagavanA je mana:paryavajJAna utpanna kare te kevaLajJAna utpanna kare ? gautama koI kare, koI na kare. bhagavAna ! je kevaLajJAna utpanna kare te siddha thAya, buddha thAya, mukata thAya ane sarva duHkhano aMta re ? gautama! te siddha thaI cAvatuM sarva duHkhano aMta avazya kare. bhagavanA nairayika, nairayikomAMthI nIkaLI anaMtara bhavamAM vyaMtara, jyotiSa, vaimAnikomAM utpanna thAya? na thAya. * vivecana-500 : sUga sugama che. paNa kevalI prajJapta zrutadharma ane cAAi dharmane zravaNarUpe prApta kare eTale tenuM zravaNa kare ? ahIM zravaNa zabdano bhAva-pravRtti nimita zravaNa ja samajavuM. e sUTamAM te zabda svarUpano bhAva-pravRttinimita evuM paNa vyAkhyAna karela 212 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 che. bhagavaMte kahyuM - koI zravaNa kare, koI zravaNa na kare. punaHprazna kare che - je kevalI prajJapta dharmanuM zravaNa kare, te kevalIe kahelA bodhine jANe ? ahIM bodhi - dharmanI prApti. tenA kAraNabhUta je zabda racanA, te kAraNamAM kAryanA upacArathI bodhi kahevAya che. tene kevalajJAnIe sAkSAtu ke paraMparAmAM upadezela hovAthI kevaLajJAna saMbaMdhI kahevAya. arthAt kevalI prajJapta bodhi-gharmane zravaNa karanAra, kevalI prajJapta dharmane samaje ane jANe ? bhagavaMta kahe che - koI jANe, koI na jANe. punaHprazna kare che. bhagavan! je kevalI prajJata dharmane arthayI jANe, te arthathI tenI zraddhA kare, pratIti kare, huM te karavA IcchuM chuM evo vicAra kare ? koI kare, koI na kare. punaHprazna kare che - bhagavat ! je zraddha-pratIti-ruci kare te Abhinibodhika ane zrutajJAna upArje. hA, gautama ! kare. kevalIpajJakha dharmazravaNa ane zraddhAthI A baMne jJAna avazya thAya. puna:prazna kare che - bhagavanje Abhinibodhika ane zrutajJAna upArje te zIla-brAhAcarya, vrata-ndrabhAdi saMbaMdhI niyamo, guNa-bhAvanAdirUpa uttaraguNa, viramaNaatItakALanA sthULa prANAtipAtAdi doSanI virati-nivRtti, pratyAkhyAna-bhAvikAlina cULa prANAtipAtAdi doSano tyAga, popa-dharmanI puSTi kare te pauSadha-AThama Adi parvamAM upavAsa te pauSadhopavAsa tene aMgIkAra karavA samartha thAya ? koI thAya, koI na thAya. ahIM tiryayo ane manuSyone bhavanimittaka avadhijJAna thatuM nathI, paNa guNathI thAya che ane zIlavatAdi guNo to A paMcendriya tiryaMcone paNa hoya che. to te guNothI avadhijJAna temane thAya ke na thAya ? jene zIla ane vratAdi saMbaMdhe vizuddha pariNAma thavAthI avadhijJAnAvaraNa karmano kSayopazama thAya te avadhijJAna upArje, bIjA na upArje. avadhijJAna pachI mana:paryavajJAna jANavuM ane mana:paryavajJAna aNagArane hoya che, kemake - "te sarva pramAda sahita ane vividha RddhivALA saMyatane hoya" tema vacana che. tethI aNagArapaNA saMbaMdhe prazna kare che - je avadhijJAna upArje te muMDa thaI sAdhupaNuM grahaNa kare ? ahIM muMDa be prakAre - dravyathI ane bhAvathI. temAM kezAdine dUra karavA vaDe dravyathI muMDa ane sarva saMgano tyAga karavAthI bhAvathI muMDa hoya che. temAM tiryaMcone dravya maMDapaNAMno saMbhava na hovAthI, bhAvamuMDanuM grahaNa karavuM. tevA prakArano bhAvamuMDa thaIne potAnA AzrayarUpa agAra-gharathI nIkaLI, jene dravyathI ane bhAvathI agAra nathI te aNagAra, tevA aNagArapaNAne svIkAravA samartha thAya ? na thAya, kemake tiryaMcone bhavasvabhAvathI tevA prakAranI sarva vitinA pariNAmono saMbhava nathI ane aNagArapaNAnA abhAvamAM mana:paryavajJAnano abhAva siddha ja che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/4/5oo jema tiryaMca paMcendriya saMbaMdhe sUrano samUha kahyo, tema manuSya saMbaMdhe paNa kahevo. paraMtu manuSyamAM sarvabhAvano saMbhava hovAthI mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna saMbaMdhI be sUtro adhika kahe che - je sugama che. paraMtu - siddha thAya - sarva prakAre aNimA sAmarthya AdinI siddhivALo thAya. buddha thAya- samasta lokAlokanA svarUpane jANe. bhavopagrAhI karmathI mukta thAya - duHkhono aMta kare. vyaMtara, jyotika, vaimAnikomAM teno niSedha karavo. kemake nairayikane bhavasvabhAvathI nAka ane devabhavane yogya AyuSyanA baMdhano asaMbhava che. e pramANe nairayikono nairayika Adi covIza daMDakanA kramathI vicAra karyo. dhe asurakumArono nairayikAdi covIza daMDakanA kramathI vicAra kare che - * sUtra-501 - bhagavan! asurakumAra asukumArothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya? gautama ! e artha yogya nathI. bhagavana asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anaMtara bhave asurakumAromAM utpanna thAya ? gautama ! e artha samartha nathI. e pramANe anitakumAro sudhI kahetuM. bhagavana asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anavara bhavamAM pRedIkAyikomAM utpanna thAya ? gautama ! koI utpanna thAya, koI na thAya. bhagavAna je utpanna thAya, te kevalI prajJapta dharma sAMbhaLe ? gautama! e artha samartha nathI. e pramANe akAya ane vanaspatikAyika saMbaMdhe jANavuM. bhagavad ! asurakumAra asurakumArothI nIkaLI anaMtara bhavamAM teukAya, vAyukAya, bheInidraya, teIndriya, caurindriyomAM utpanna thAya ? gautama e artha samartha nathI. bAkInA pAMcendriya tirAdi pAMca daMDakamAM jema nairayika kahyo, tema asukumAra kahevo. e pramANe svanitakumAra sudhI kahevuM. * vivecana-501 - A sUtra pUrvavat jANavuM. paNa teo pRthvI, pANI, vanaspatimAM utpanna thAya, kemake IzAnakA sudhInA devono teomAM utpanna thavAmAM virodha nathI. teomAM utpanna thayela kevalIpajJakha dharmanuM zravaNa na kare kemake teone zravaNendriya nathI. bAkI badhuM nairayikavat jANavuM. jema asukumAra kahyA tema svanitakumAra sudhI jANavuM. * sUtra-502 - bhagavana | pRvIkAlika pRvIkAyikothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairasikomAM utpanna thAya? gautamAM e a yogya nathI. e pramANe sukumAra cAvatuM svanitakumara paNa jANavA. bhagavAn ! pRvIkAyika pRvIkAyikothI nIkaLI anaMtara bhave pRedI mAM 214 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra utpanna thAya ? koI thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI prajJapta dharmane sAMbhaLe ? e artha samartha nathI. e pramANe AkAyathI caurindriya sudhI kahevuM. paMcendriya tici ane manuSyamAM nairasikavat kahevuM vyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikamAM niSedha karavo. e rIte pRthvIkAya mAphaka kAyika ane vanaspatikAyika paNa kahevA. bhagavana! teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave nairasikomAM utpanna thAya ? gautama ! e artha samartha nathI. e pramANe asurakumArathI svanitakumAra sudhI jANavuM. pRthavI-ay-du-vAyu-vanaspatikAyika, be-traNa-cAra IndriyomAM koI utpanna thAya, koI na thAya. bhagavanA je utpanna thAya. te kevalI prajJapta dhamane sAMbhaLe ? gautama ! e artha samartha nathI. --- bhagavana teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave pAMcendriya tiryacomAM utpanna thAya ? gautama! koI thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI prApta dharmanuM zravaNa kare ? gautama koI kare, koI na . bhagavAna ! je kevalI prajJapta dharma sAMbhaLo, te kevalajJAnIe kahelA dhamani jANe 1 gautamI e Arya samartha nathI. manuSya, vyaMtara, cotika ane vaimAnikamAM utpatti saMbaMdhe prA - gautama! e artha samartha nathI. ema teukAyika mAphaka vAyukAyika paNa kahevo. * vivecana-502 - pRthvIkAyikono nairayiko ane devomAM niSedha karavo, kemake teone viziSTa ciMtanarUpa manodravyano asaMbhava hovAthI tIvra saMkleza ane vizuddha adhyavasAyano abhAva che. bAkInA baghAM sthAne utpanna thAya che. kemake tene yogya adhyavasAya saMbhave che. temAM paNa tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM nairayikava kahevuM. e pramANe akAyiko ane vanaspatikAyiko kahevA. teukAyiko ane vAyukAyikono manuSyomAM paNa niSedha karavo. kemake teo pachInA bhavamAM manuSya na thAya. temane kliSTa pariNAma hovAthI manuSya gatyAdinA baMdhano asaMbhava che. tiryaMca paMcendriyomAM utpanna kevalI prajJapta dharma sAMbhaLe, kemake zravaNendriya che, paNa saMkSipta pariNAmI hovAthI jANe nahIM. * sUtra-503,504 - [vo3] bhagavana! beIndriya, beIndriyothI nIkaLI anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya ? gautama! pRvIkAyikava4 kahevuM, paraMtu manuSyomAM utaw thAya yAvatuM mana:paryava jJAna upArja. e pramANe teIndriya, caurindriyo paNa kahevA. je mana:paryavajJAna upArje te kevalajJAna upArje ? e artha yogya nathI. [New] bhagavan! paMcendriya ticiyonika, paMcendriya tiyacothI nIkaLI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/4/53,504 rA5 anaMtara bhavamAM nairayikomAM utpanna thAya ? koI unna thAya, koI na thAya. je utpanna thAya te kevalI pajJakha dharma sAMbhaLe ? gautama! koI sAMbhale koI na sAMbhaLe. je kevalI prajJapta dharma sAMbhaLe, te kevaLa prajJapta dharmane jANe ? gautama! koI jANe, koI na jANe. bhagavAna ! je kevaLI prarUpita dharmane jANe, te tenI zraddhA-pratIti-raci kare? hA, gautama! kare.. bhagavanA je zraddha-pratItiruci kare te abhinibhodhikAAna, zrutajJAna, avadhijJAna upArje hA, gautama! yAvatu upArje bhagavana! je abhinibodhika, zrata ane avadhijJAna upArje te zIla cAvatuM svIkAravAne samartha thAya? gautama ! na thAya. e pramANe sukumAmAM cAvata svanitakumAmAM kahevuM. ekendriya ane vikalendriyamAM pRetIkAyikavat kahevuM. paMcendriya tiryaMco ane manuSyomAM nairayikava4 kahevuM. vyaMtara, jyotika ane vaimAnikomAM nairayikamAM prathana karyo tema kahevuM. e pramANe tiryaMca paMcendriya mAphaka manuSyomAM paNa kahevuM. vyaMtara, jyotika, vaimAnika asurakumArava kahevA. * vivecana-503,504 - beIndriya, teIndriya, caurindriyo pRthvIkAyikanI mAphaka deva ane nairayika sivAya badhAM sthAnomAM utpanna thAya che, paNa pRthvIkAyikomanuSyomAM AvIne aMtakriyA paNa kare che, teo tayAvidha bhavasvabhAvathI manuSyamAM AvIne paNa aMtakriyA karatA nathI. paNa mana:paryavajJAna to upArje che. tiryaMca paMcendriyo ane manuSyo badhAM sthAnomAM utpanna thAya che. tenI vaktavyatA pAThasiddha che. * x * 216 prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/ra udayamAM ANela nathI, upazAMta thayela che. te ratnaprabhAskRtI nairayika, ranapabhA pRthvIthI nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthakarapaNuM pAmato nathI. mATe gautamAM kahyuM ke koI tIrthakarava Ame, koI na pAme. e pramANe zarkarApabhAthI vAlukApabhAmAM kahevuM. paMkawbhA pRthvI nairayikanI pRcchA - tIrthakarad na pAme, paNa aMtakriyA kare, dhUmapabhAthuvI nairayikanI pRcchA - tIrthakarad na pAme, paNa sarva virati pAme. tama:prabhA pRnI nairayikanI pRcchA - e artha samartha nathI, paNa dezavirati pAme. saptama pRetI vize pRcchA - gautama! e artha samartha nathI, paNa tyAMthI nIkaLelo samyaktva pAme. sukumAra vize pRcchA - te artha samartha nathI, paNa aMtakriyA kare. e pramANe cAvatuM kAyika kahevuM. bhagavAna ! teukAyika, teukAyikathI nIkaLI anaMtara bhave tIrthakarava pAme ? gautama! e artha samartha nathI. paNa kevalI prApta dharmane sAMbhaLe, ema vAyuM paNa jANavA. vanaspatikAyika vize pRcchA * gautama ! e artha samartha nathI, paNa aMtakriyA kare, be-traNa-cAra IndriyavALAnI pRcchA * e artha samartha nathI, paNa mana:paryavAna upArje paMcendriya tiryaMca, manuSya, vyaMtara, jyotiSka vize pRcchAe artha samartha nathI, paNa aMtakriyA kare. bhagavana! saudhamadiva cyavIne anaMtara bhavamAM tIrthakarapaNe pAme ? koI pAme, koI na pAme. e pramANe jema ranapabhA nairayika saMbaMdhe kahyuM, tema sadila sudhI kahevuM. * vivecana-505 - sUNa sugama che. paNa jeNe tIrthaMkara nAmagotrakarma, vaiddha * sUtara vaDe soyanA samudAya mAka pahelA mAtra bAMdhela hoya, pachI agnimAM tapAvI, ghaNa vaDe TIpI, soyanA jaththA mAphaka 'skRSTa' karyuM hoya, nidhad-udvartanA, avatanA sivAya bAkInA karaNane ayogya karyA hoya, sUtAna - nikAcita, sarvakaraNane ayogya karyA hoya. 'prasthApita' - manuSyagati, paMcendriyajAti, basa, bAdara, paryApti, subhaga, Adeya, caza:kIrtinAma karma sAthe udayarUpe vyavasthita karyA hoya, nig * tIvra vipAkane ApavAvALA karyA hoya, anavaNa - vizuddhatara adhyavasAya thavAthI ati tIvra rasanA utpAdakapaNe karyA hoya, masamanvAgata - udayAbhimukha karI, udayamAM ANelA hoya, vipAkodayane prApta karyA hoya. paNa sarvathA abhAvane prApta na hoya athavA nikAcitAdi avasthAnI adhikatA sahita na karyA hoya, te tIrthaMkarapaNuM pAme. zeSa spaSTa che. * x - paMkaprabhAno nairayika anaMtara bhave tIrthakarava na pAme paNa aMtakriyA kare, che pada-20, dvAra-5 che o have tIrthakarava vaktavyatA lakSaNa A pAMcamuM dvAra kahevAne icchatA sUtrakAra kahe che - * sUga-505 - bhagavA ratanapabhA pRedI nairayika, ratanapabhA pRthvI nairavikathI nIkaLI anaMtara bhave tIfkaratva pAme ? gautama! koI pAme, koI na pAme. bhagavAna ! ema kema kaho cho - x * ? je ratanapabhA pRanI nairacike tIra nAma gotra karma bAMnuM che, pRSTa karyuM che, nita karyuM che, kR che, prasthApita karyuM che, niviSTaabhiniviSTa-abhimanvAgata-udIrNa karyuM che, paNa upazAMta karyuM nathI. te ratanapabhA pRnI nairasika, nApA pReLIthI nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthakaratva pAme che. je nApabhA pRthvI nairayike tIrthakara nAmagogakarma bAMdhyuM nathI cAlatuM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/5/505 213 dhamaprabhA nairacika aMtakriyA paNa na kare, mAtra sarvavirati pAme. tamaprabhA nairayika mAtra dezavirati pAme, adha:saptamI nairayika mAtra samyakatva pAme. - asurakumArathI vanaspatikAya sudhInA jIvo tyAMthI nIkaLI pachInA bhave tIrthakaravA na pAme, paNa aMtakriyA kare. vasadevastrimAM nAgakArathI paNa nIkaLI pachInA bhave airAvata hogane vize A avasarpiNImAM covIsamAM tIrthakara thayA batAve che, tethI ahIM tava kevalI jANe. teukAya, vAyakAyacI nIkaLI anaMtara bhave aMtakriyA paNa karatAM nathI, kemake teo anaMtara bhave manuSyatva na pAme. paNa tiryaMcamAM upaje ane kevalabodhi-dharma sAMbhale paNa jANe nahIM. vanaspatikAyiko nIkaLI anaMtara bhave tIrthakarava pAme, paNa aMtakriyA na kare, vikalendriyo anaMtara bhavamAM aMtaHkriyA na kare, paNa mana:paryavajJAna upArje. paMcendriya tiryaca, manuSya, vyaMtara, jyotiko nIkaLI anaMtara bhavamAM tIrthakarad na pAme, paNa aMtakriyA kare. - - tIrthakara dvAra gayuM. have cakavartItvAdi dvAro kahe che - * sUtra-506 : bhagavAna ! ratanapabhA pRthvI nairayika, ranapabhAthI nIkaLI anaMtara bhave cakavatapaNe pAme ? gautama! koI pAse koI na pAme. bhagavAna ! ema kema kahyuM? gautama ratanapabhAnA nairayikanA tIrthakarapaNAmAM kahyA mujaba cakavAtImAM kahevuM. bhagavAna ! zarkasapabhAno nairayika anaMtara bhave cakavatIpaNuM pAme ? gautamAM e artha samartha nathI. e pramANe sAtamI pRdInA nairayika sudhI kahevuM. tici, manuSya vize pRcchA - gautama ! cakravartIpaNuM na pAme. bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnikanI pRcchA - koI cakravartIpaNuM pAme, koI na pAme. e pramANe baladevapaNuM paNa jANavuM. vizeSa e ke - zarkarApabhA nairayika paNa pAme. e pramANe vAsudevapaNuM be pRedIthI ane anuttara sivAyanA vaimAnikathI nIkaLI pAme, bAkInA sthAnethI na pAme. mAMDalikapaNuM sAtamI pRdI, teukAya, vAyukAya sivAyanA bAkInA sarve sthAnothI AvIne pAme. senApati ratna, gAthApati rana, vartakI rana, purohita rana, zrIranatva ema ja jANavA. mAtra anuttaropAtika varjavA. Azva, hasti ranava ratanapabhAthI sahasrara sudhInI AvIne thAya. cakra, chama, carma, daMDa, asi, maNi, kAkaNI radva asukumArathI IzAnakarbha sudhInA AvIne pAme. "bAkInAne te artha samartha nathI' kahetuM. * vivecana-506 :temAM ranarabhA nairayika, bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnikocI nIkaLI 218 prajJApanAupAMgasUtra - saTIka anuvAda/ra cakavartIva pAme, bAkInA sthAnothI nIkaLI na pAme. baladeva, vAsudevapaNuM zarkarApabhAthI nIkaLI pAme, paNa vAsudevapaNuM anuttaraupapAtika sivAyanA vaimAniko thakI nIkaLI pAme. mAMDalikapaNuM sAtamI tarapha, teukAya, vAyukAya sivAya sarva sthAnethI AvIne pAme. [ItyAdi badhuM sUtrAnusAra hovAthI vRttinI punarukti karI nathI.] badhe vidhi vAkyamAM koI pAme, koI na pAme tema kahevuM. niSedhamAM A arthasamartha nathI kahevuM. have upapAta saMbaMdhe kaMIka vaktavya che, te kahe che - * sUtra-507 - bhagavAna ! devalokamAM utpanna thatAM asaMyata bhavya dravya deva, avirAdhita saMyamI, virAdhita saMyamI, avirAdhita saMyamasaMyamI, virAdhita saMyamasaMyamI, asaMjJI, tApasa, kAMdarSika, carakaparivrAjaka, philbiSika, tiyaco, AjIvako, abhiyogiko, darzanabhraSTa thayelA aliMgIomAM kono kyAM upapAta kahyo che ? gautama ! asaMyata bhavya dravyadevo jaghanya bhavanavAsImAM utkRSTa uparanA raiveyakomAM upaje. avisadhita saMyamI jaghanyathI saudharmakAmAM utkRSTathI savathisiddha vimAnamAM, rviAdhita saMyamI jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharmakAmAM avisadhita dezaviratidhara jaghanya saudharmakAmAM, utkRSTa Apyula kalAmAM, virAdhita dezaviratidhara jaghanya bhavanavAsI, utkRSTa jyotikamAM jAya. saMjJIo jaghanya vyaMtaromAM, utkRSTa bhavanavAsImAM, tapaso jaghanya bhavanavAsI, utkRSTa jyotikomAM kAMdarSiko jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharmakalAmAM, caka-parivrAjako jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa bahAlokamAM DibiSiko jaghanya saudharmakAmAM, utkRSTa lAMtakamAM, tico jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa sahasara katAmAM, jIvako jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa amRtakalAmAM, e pramANe abhiyogikono upapAta paNa jANavo. danibhaSTa svaliMgIo janmathI bhavanavAsI, utkRSTathI uparanA veyakamAM kahyA. * vivecana-507 : 'natha' zabda prazna arthamAM che. asaMyata-cAstrinA pariNAma sahita, bhavyadevapaNAne yogya ane e ja hetuthI dravyadevo - cAsTikanA pariNAma rahita, mithyArdaSTi devomAM utpanna thavAne yogya te asaMyata bhavya dravyadevo. temAM keTalAMka AcAryo kahe che - e avirati samyagudaSTi grahaNa karavA, kemake teonI devomAM utpatti thAya che. e saMbaMdhe AgamamAM kahyuM che ke - "je samyagurdaSTi jIva che te aNuvrata ane mahAvata vaDe tathA bAlatapa ane akAmanirjasa vaDe devanuM Ayu bAMdhe che.' te Ayukta che, kemake asaMyatabhavya dravya devonA upapAta utkRSTathI uparanA raiveyakamAM hamaNAM kaheze ane samyagRSTi dezavirati hoya to paNa teonI tyAM utpati thatI nathI.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/5/500 219 kemake dezavirati zrAvako ayyata devalokathI upara upajatA nathI. emane nihUvo paNa na samajavA kemake teone ahIM judA kahelA che, mATe mithyArdaSTi abhavya ke madhyazramaNanA guNanA dhAraka sarva sAmAcArI ane kriyA yukta dravya liMga-bAhya vezane dhAraNa karanArA asaMyata bhavya dravya devo jaNavA. teo paNa kriyAnA prabhAvathI uparanA zaiveyakamAM utpanna thAya che. vaLI teo saMyata che, kemake kriyAnuM pAlana karavA chatAM paNa cAstrinA pariNAmayI zUnya che. avisadhita saMyamI - dIkSAnA samayathI AraMbhI jemanA cAstri pariNAma abhina-akhaMDita che, evAone saMjavalana kaSAyanA sAmarthyathI ke pramata guNasthAnakathI svalpa mAyAdi doSano saMbhava hovA chatAM paNa jeone sarvathA cAtrino ghAta karyo nathI evA. virAdhita saMyamI - virAdhita eTale sarvacA khaMDita thayelA, paNa prAyazcita svIkAra vaDe pharIthI saMyamanuM anusaMdhAna karyuM che, tevA. kaMdarpakAraka, kauku karanAra, dravazIla-jaldI karavAnA svabhAvavALo, hasAvanAra, bIjAne vismaya karanAra kaMdarpaviSayaka bhAvanA kare che. have kaMdarpa saMbaMdhe kahe che khaDakhaDa-ucca svare hasavuM, anikRta-guvadi sAthe niSpharapaNe, vakroktithI svecchApUrvaka bolavuM, kAmakathA kahevI, kAmano upadeza ApavA, prazaMsA karavI e kaMdarpa zabda vApya che. kaukucca-bhAMDoTA, te be bhede - kAca kakucca ane vAk kaikucyuM. temAM kAya kaukucca * bhRkuTI, nayana, vAdana, hoTha, kara, caraNa, kaNiida vaDe te te ceSTA kare ke pote na hasavA chatAM bIjo hase. vAku kaumucca - tevuM bole ke jethI bIjo hase. aneka prakAranA prANInA zabdo bole ane mukha vaDe vAditra kare. have dravazIla ke drutazIlajaldI kriyA karavAnA svabhAvavALAne kahe che - jaldI jaldI bole, zarakALanA garviSTa sAMDha mAphaka jaldI jaldI cAle, sarve kAryo jaldI jaldI kare, sthita hoya to paNa abhimAna vaDe phATI gayo hoya tevo 220 prajJApanAupAMgasUtra - saTIkAnuvAda/ra athavA ghara - laMgoTI paheranAra, pavriAjaka-kapilamuninA ziSyo teono. DibiSika - jeomAM pApa che te. te cArivALA chatAM jJAnAdi avarNavAda bolanArA hoya che. kahyuM che - zrutajJAna, kevaLajJAnI, dharmAcArya, sarva sAdhu, saMghano avarNavAda karanAro DibiSika bhAvanA kare che. mavapaf * niMdA, khoTA doSa pragaTa karavA. temAM pahelA zrutajJAnano avarNavAda varNave che - te ja pRthvI Adi kAya, vrato, pramAdo ane apamAdo, vaLI moAdhikArIne jyotiSazAstra ane yonipAmRta zAstronuM zuM kAma che ? kevaLajJAnInA avarNavAda - kevaLajJAnI kevaLajJAna ane kevaLadarzanano upayoga anukrame utpanna thAya to baMnenA baMne paraspara AvaraNarUpa thAya che, eTale baMne ekabIjAnA pratibaMdhaka thAya che. je baMne eka kALe hoya to ekava-abheda thAya. dharmAcAryano avarNavAda - jAtyAdi vaDe avarNavAda, aucitya jANatA nathI, kuzaLa nathI, ahitakArI, chidra jonAra, prakAzavAdI, pratikULa vartato hoya. sAdhunA vivAda - A sAdhuo asahnazIla che, nAnuvartI che, moTAne anusaratA nathI, kSaNa mAsamAM ruTa-tuSTa thAya che, gRhastha vatsala che, saMcaya karanArA che. mAyAvI saMbaMdhe kahe che - potAnA svabhAvane DhAMke che, bIjAnAM chatAM guNonuM AcchAdana kare che, coranI mAphaka sarvanI zaMkA rAkhe che, gUDha AcArI ane asatyabhASI che. dezavirativALA gAya, baLada vagere paMcendriya tiryaMcono, AjIvaka-pAkhaMDa vizeSa, gozalaka matAnusArI ke jeo avivekathI labdhi, pUjA, khyAti ItyAdi vaDe cAstriAdino Azraya kare te AjIvako kahevAya. teone. Abhiyogiko - abhiyoga eTale vidhAmaMtrAdi vaDe bIjAne vazIkaraNAdi karavA, tenA be prakAra che, te A rIte - dravya ane bhava ema be prakAre abhiyoga jANavo. dravya abhiyogamAM auSadhinA prayogo ane bhAva abhiyogamAM vidhA, maMtro jANavA. te abhiyoga jemane che athavA abhiyoga vaDe vyavahAra karanArA Abhiyogiko kahevAya. teo vyavahArathI cAsTivALAM chatAM maMtrAdino prayoga karanArA hoya che. kahyuM che - kautuka, bhUtikarma, prajJApagna, nimittadvArA AjIvikA calAvanAra, praddhirasa-sAtAnA abhimAnavALo e pAMca prakAre abhiyoga bhAvanA kare che. temAM - kautuka * saubhAgyAdi mATe snAna karAvavuM. bhUtikarma-javarAdi vALAne bhasma copaDavI. praSnAprazna - svaMvidhA. svaliMgI - joharaNAdi sAdhunA cihnavALA. te kevA hoya? darzana-samyakdarzana, vyApatta - bhaSTa thayuM che jeonuM evA nikUvone. vaLI devalokamAM utpanna thanArA. AthI ema jaNAvyu ke devapaNAthI bIje paNa adhyavasAyane anusAra teonI utpatti lAge. - have hasAvanAranI vyAkhyA - bhAMDanI mAphaka bIjAnA veSa ane bhASA saMbaMdhe chidra joto veSa ane vacana vaDe potAne ane bIjAne hAsya upajAvanAra. vismaya upajAvavA vize - IndrajAlAdi pramukha kulla vaDe tathA prahelikA ane AbhANakAdi tevA grAmyajanane vismaya pamADe te. je saMyata chatAM A apazasta bhAvanA bhAve, te tevA prakAranA kaMdAdi devomAM utpanna thAya che, paNa cAritra hita che te viko jANavo. eTale kadAcita tathAvidha devomAM utpanna thAya ane kadAcit nAka, tiryaMca, manuSyagatimAM upaje. caka parivrAjaka - ToLA vaDe bhikSA mAMgI AjIvikA calAvanAra gidaMDI,
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20/-/5/503 221 rarara prajJApanAupAMgasUtra - saTIkaanuvAda/2 paraMtu ahIM teno prasaMga nathI, mATe asaMjJI vaDe bAMdhela Ayu te asaMjJI Ayu evA saMbaMdha vizeSane jaNAvavA kahe che. asaMjJI Ayu bAMdhato ratnaprabhAnA pahelAM prataTane AzrIne daza hajAra varSanuM Ayu bAMdhe che. utkRSTa Ayu palyopamano asaMkhyAta bhAga bAMdhe che. A rApabhAnA cothA prataramAM madhyama sthitika nAkane AzrIne jANavuM. prathama prastaTe jaghanya sthiti daza hajAra varSa, utkRSTa nevuM hajAra. bIjA prataTe jaghanya sthiti daza lAkha, utkRSTa tevuM lAkha, bIjA prataTe jaghanya ane utkRSTa sthiti pUrvakoTI varSa, ema cothA prataTamAM jaghanya ane utkRSTa sthiti sAgaropamano dazamo bhAga, tethI ahIM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga madhyama sthiti samajavI. tici sUtramAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yugalika tiryaMcone AzrIne jANavo. ema manuSyAya paNa jaghanya aMtarmuharta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga jANavo ahIM paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yugalika manuSyane AzrIne jANavo. devAyu nairayikAyunI mAphaka jANavuM. jema nairayika asaMjJI Ayu jaghanyathI daza hajAra varSa, utkRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAga pramANa kahyuM che, tema deva saMjJI Ayu kahevuM. ahIM asaMjJI AyunuM alAbadutva kahyuM che, te AyunA laghupaNA ane dIrdhapaNAMne AzrIne samajavuM. thAya che. jeNe saMyamanI virAdhanA karI che, eonI jaghanya bhavanavAsImAM, utkRSTa saudharma kalpe utpatti thAya che. (prazna) virAdhita saMyamavALAnI saudharma kapamAM utpatti thAya ema je kahyuM te kema mAnavuM ? kemake sukumAlikAnA bhavamAM virAdhita saMyamavALI draupadI paNa IzAna ko utpanna thayAnuM saMbhaLAya che. (uttara) emAM kaMI doSa nathI. kemake tenI saMyamavirAdhanA uttaraguNa viSayaka mAtra bakuzapaNAne karanArI che, paNa mUlaguNa virAdhanA nathI. saMyamanI ghaNI virAdhanA hoya to saudharmaka2 sudhI utpatti kahI. jo saMyamavirAdhanA mAtra paNa saudharma kalo utpattinuM kAraNa thAya to uttaraguNAdimAM virAdhanA karanArA bakuzAdinI aTyutAdi kalo utpatti kema ghaTe ? kemake teo paNa kathaMcit uttaraguNa virAdhaka che. asaMjJI devomAM utpanna thAya tema kahyuM ane te devomAM AyuSa vaDe upaje che, mATe asaMjJI Ayu nirUpaNa have kare che * sUtra-508 : bhagavana / saMjJInuM ANu keTalA prakAranuM kahyuM che ? gautamAM cAra prakAre asaMtInuM ANu kahyuM che. te A pramANe - nairayika asaMjJI Ayu yAvat deva asaMjJI Ayu. bhagavAna ! AsaMjJI jIva zuM nairayikAyu bAMdhe yAvat devAyu bAMdhe ? gautama / nairayikanuM paNa Ayu bAMdhe yAvat devanuM Ayu paNa bAMdhe. nairayikanuM Ayu bAMdhato jaghanyathI daza hajAra varSa ane utkRSTathI palyopamano asaMkhyAta bhAga Ayu bAMdhe. tirAnuM Ayu bAMdhe to jaghanya aMtamuhurta utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtA bhAganuM Ayu bAMdhe, e pramANe manuSya Ayu paNa jANavuM, devAsu, nairayikAyu mAphaka jaNavuM. bhagavAna ! e nairayika asaMjJI Ayu yAvat deva saMjJI AyumAM koNa konAthI A5, bahu, tulya ke vizeSa adhika che ? gautama ! sauthI thoDuM deva asaMjJI AvyuM che, tenAthI manuSya asaMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che, tenAthI vica saMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che, tenAthI nairayika saMjJI Ayu asaMkhyAtagaNuM che. * vivecana-508 : asaMjJI chatAM pabhavane yogya Ayu bAMdhe te asaMjJI Ayu kahevAya. nairayikane yogya aiIe bAMdheluM Ayu te nairayika saMjJI Ayu kahevAya che, ema bIjA Ayu paNa jANavA. ahIM asaMjJI Ayu, asaMjJI avasthAmAM anubhavAtu Ayu paNa kahevAya che, | muni dIparatnasAgare karela pada-20no TIkA sahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X -x - 5 bhAga-21-mo pUro thayo
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAda-vibhAgIkaraNa prajJApanAupAMgasUtra * saTIkaanuvAda/2 prajJApanAtra saTIka anuvAda bhAgano krama | padonI saMkhyA 1 | 20 2] 21 | pada-6 thI 20 pada-21 thI 36 traNa bhAgomAM A Agama vibhAjita che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.