Book Title: Agam 34 Nishith Sutra Hindi Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034702/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo nama: Agama-34 nizItha AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-34 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka/sUtra Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' AgamasUtra-34- "nizItha' chedasUtra-1- hindI anuvAda 30 krama viSaya 01 | gurumAsika prAyazcitta yogya doSa 02 | laghumAsika prAyazcitta yogya doSa 03 laghumAsika prAyazcitta yogya doSa | 04 laghumAsika prAyazcitta yogya doSa 05 laghumAsika prAyazcitta yogya doSa 06 / gurucaumAsI prAyazcitta yogya doSa | 07 garucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 08 | gurucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 09 | gurucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 10 gurucaumAsI prAyazcitta yogya doSa kahAM kyA dekhe? | pRSTha krama viSaya pRSTha | 05 | 11 | gurucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 12 | laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa / 32 | 13 | 13 laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 34 16 | 14 | laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa / 36 laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 21 16 / laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa | 40 22 | 17 laghacaumAsI prAyazcitta yogya doSa / 42 | 24 | 18 laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa 44 | 26 | 19 laghucaumAsI prAyazcitta yogya doSa - 28 | 20 | | prAyazcitta dene va vahana karane kI vidhi | 48 38 46 muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 2 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra 45 Agama vargIkaraNa sUtra krama Agama kA nAma krama Agama kA nAma sUtra aMgasUtra-1 payannAsUtra-2 01 AcAra 02 sUtrakRt aMgasUtra-2 26 03 sthAna aMgasUtra-3 | 25 AturapratyAkhyAna | mahApratyAkhyAna bhaktaparijJA 28 | taMdulavaicArika saMstAraka 27 payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 04 samavAya aMgasUtra-4 05 aMgasUtra-5 29 payannAsUtra-6 bhagavatI jJAtAdharmakathA 06 / aMgasUtra-6 payannAsUtra-7 upAsakadazA aMgasUtra-7 payannAsUtra-7 aMtakRt dazA 09 anuttaropapAtikadazA aMgasUtra-8 aMgasUtra-9 30.1 | gacchAcAra 30.2 candravedhyaka 31 | gaNividyA devendrastava vIrastava 34 | nizItha payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 32 / 10 praznavyAkaraNadazA aMgasUtra-10 33 aMgasUtra-11 11 vipAkazruta 12 aupapAtika payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 upAMgasUtra-1 bRhatkalpa vyavahAra rAjaprazciya upAMgasUtra-2 chedasUtra-3 14 jIvAjIvAbhigama upAgasUtra-3 37 upAMgasUtra-4 upAMgasUtra-5 upAMgasUtra-6 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 40 upAMgasUtra-7 dazAzrutaskandha 38 jItakalpa 39 mahAnizItha Avazyaka 41.1 oghaniyukti 41.2 | piMDaniyukti 42 | dazavaikAlika 43 uttarAdhyayana 44 nandI anuyogadvAra mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 15 prajJApanA 16 sUryaprajJapti 17 candraprajJapti | jaMbUdvIpaprajJapti 19 nirayAvalikA kalpavataMsikA 21 | puSpikA | puSpacUlikA 23 vRSNidazA 24 catu:zaraNa upAgasUtra-8 upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 payannAsUtra-1 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 01 Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya Agama sAhitya sAhitya nAma buksa krama sAhitya nAma buksa mUla Agama sAhitya:1476 Agama anya sAhitya: 10 -1- AgamasuttANi-mUlaM print [49] | -1-mArAma thAnuyoga 06 1-2- AgamasuttANi-mUlaM Net [45] -2- Agama saMbaMdhI sAhitya 02 | -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) [53] |-3-RSibhASita sUtrANi 01 2 | Agama anuvAda sAhitya: 165 -4- Agamiya sUktAvalI -1- sAgamasUtra gurAtI anuvAda [47] Agama sAhitya- kula pustaka 516 -2- AgamasUtra hindI anuvAda Net [47] -3- Aagamsootra English Trans. | [11] -4- sAmasUtra saTI 14satI anuvAda [48]| -5- AgamasUtra hindI anuvAda print | [12] anya sAhitya:Agama vivecana sAhitya: 171 tattvAbhyAsa sAhitya 13 -1-AgamasUtra saTIka [46]| 2 sUtrAbhyAsa sAhitya 06 1-2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-1 [51]| 3 vyaa2| sAhitya- al 05 1-3- AgamasatrANi saTIkaM pratAkAra-2 [09] | 4 vyAkhyAna sAhitya 04 1-4- Agama cUrNi sAhitya [09] 5 halata sAhitya 09 -5- savRttika AgamasUtrANi-1 | [40] 6 va sAhitya|-6- savRttika AgamasUtrANi-2 [08] 7 ArAdhanA sAhitya -7- sacUrNika AgamasuttANi [08]| pariyaya sAhityaAgama koSa sAhitya: 9 | pUjana sAhitya1-1- Agama saddakoso [04] 10 tArtha62 saMkSipta rzana |-2- Agama kahAkoso [01] | 11hI sAhitya 05 -3-Agama-sAgara-koSa: [05] 12 | dIparatnasAgaranA laghuzodhanibaMdha 05 -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka Agama anukrama sAhitya:-1- sAgama viSayAnubha- (bhUta) 02 | 1-Agama sAhitya (kula pustaka) 516 -2- Agama viSayAnukrama (saTIka) | 2-Agametara sAhitya (kula 085 -3-Agama sUtra-gAthA anukrama dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana | 601 ja muni dIparatnasAgaranuM sAhitya // 1 bhuniTIparatnasAgaranuM mAgama sAhitya [isa pustas 516] tenAsa pAnA [98,300] 2 bhuniTIparatnasAgaranuM manya sAhitya [huta pusta: 85] tanA huA pAnA [09,270] 3bhuniTIparatnasAgara saMlita 'tatvArthasUtra'nI viziSTa DVD tanAhula pAnA [27,930] sabhAprAzanoTa 501 + viziSTa DVD isa pAnA 1,35,500 04 03 04 14 02 kAsA52 25 [04]] 85 09 04 03 muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 4 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka/sUtra Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' [34] nizItha chedasUtra-1-hindI anuvAda uddezaka-1 'nisIha' sUtra ke prathama uddezA meM 1 se 58 sUtra haiM / yaha pratyeka sUtra ke anusAra doSa yA galatI karanevAle ko 'anugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai aisA sUtra ke anta meM batAyA hai| dUsare uddezaka ke Arambha meM nisIha-bhAsa' kI dI gaI gAthA ke anusAra pahale uddeza ke doSa ke lie 'gurumAsaM' - gurumAsika nAma kA prAyazcitta batAyA hai| matalaba ki pahale uddezo meM batAI huI galatI karanevAle ko guramAsika prAyazcitta AtA hai| sUtra-1 jo sAdhu yA sAdhvI khuda hastakarma kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA anya karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / upastha viSaya meM jananAMga sambandha se hAtha dvArA jo atikrama, vyatikrama, aticAra, anAcAra kA AcaraNa karanA / yahA~ hasta viSayaka maithuna kriyA sahita hAtha dvArA honevAlI sabhI vaiSayika kriyAeM samajha lenaa| sUtra-2 jo sAdhu-sAdhvI aMgAdAna, janana aMga kA lakar3I ke Tukar3e, vAMsa kI salAkhA, UMgalI yA lohA Adi kI salAkhA se saMcAlana kare arthAt uttejita karane ke lie hilAe, dUsaroM ke pAsa saMcAlana karavAe yA saMcAlana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jaise soe hae zera ko lakar3I Adi se taMga kare to vo saMcAlaka ko mAra DAlatA hai aise jananAMga kA saMcAlana karanevAle kA caritra naSTa hotA hai| sUtra-3 jo sAdhu-sAdhvI jananAMga kA mAmUlI mardana yA vizeSa mardana khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta - jaise sarpa usa mardana kA vinAza karate haiN| aise jananAMga kA mardana karanevAle ke cAritra kA dhvaMsa hotA hai| sUtra-4 jo sAdhu-sAdhvI jananAMga ko tela, ghI, snigdha padArtha yA makkhana se sAmAnya yA vizeSa abhyaMgana mardana kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jaise prajvalita agni meM ghI DAlane se saba sulagatA hai aise jananAMga kA mardana cAritra kA vinAza karatA hai| sUtra-5 jo sAdhu-sAdhvI jananAMga ko candana Adi mizrita gandhadAra dravya, loghra nAma ke sugaMdhita dravya yA kamalapuSpa ke cUrNa Adi udvartana dravya se sAmAnya yA vizeSa taraha se snAna kare, pISTI yA vizeSa taraha ke cUrNa dvArA sAmAnya yA vizeSa mardana kare, karavAe yA mardana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jisa taraha dhAravAle zastra ke puruSana se hAtha kA cheda ho aise gupta indriya ke mardana se saMyama kA cheda ho / sUtra-6 jo sAdhu-sAdhvI jananAMga ko ThaMDe yA garma kie pAnI se sAmAnya yA vizeSa se prakSAlana kare yAni khuda dhoe, dUsaroM ke pAsa dhulavAe yA dhonevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jaise netra darda hotA ho aura koI bhI davAI mizrita pAnI se bAra-bAra dhone se darda duHsA bane aise guptAMga kA bAra-bAra prakSAlana moha kA udaya paidA karatA hai| muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra -7 jo sAdhu puruSacihna kI camar3I kA apavartana kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta, jaise sukha se sonevAle sA~pa kA mu~ha koI khole to use sA~pa nIgala jAe aise aise muni kA cAritra nIgala jAtA hai - naSTa ho jAtA hai| sUtra-8 jo sAdhu-sAdhvI jananAMga ko nAka se sUMghe yA hAtha se mardana karake sUMgha le yA dUsare ke pAsa karavAe yA dUsare aise doSa kA sevana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jaise koI jhaharIlI cIja sa~gha le to mara jAe aise atikrama Adi doSa se aisA karanevAlA muni apanI AtmA ko saMyama se bhraSTa karatA hai| sUtra -9 jo sAdhu jananendriya ko anya kisI yogya srota yAni valaya Adi chidra meM praveza karavAke zukra pudgala bAhara nIkAle, sAdhvI apane guptAMga meM kadalI phala Adi cIje praveza karavAke raja-pudgala bAhara nIkAle usa taraha se nirghAtana kare - karavAe yA karanevAle kI anamodanA kare to prAyazcitta / sUtra-10 jo sAdhu-sAdhvI sacitta pratiSThita yAni sacitta pAnI Adi ke sAtha sthApita aisI cIja ko sUMghe, sUMghAye yA sUMghAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-11 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa calane kA mArga, pAnI, kIcar3a Adi ko pAra karane kA pula yA Upara car3ane kI sIr3I Adi avalambana khuda kare yA karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta sUtra - 12-18 jo sAdhu-sAdhvI anya tIrthika yA gRhastha ke pAsa pAnI ke nikAla kA nAlA, bhikSA Adi sthApana karane kA sikkA aura usakA Dhakkana, AhAra yA zayana ke lie sUta kI yA Dora kI cilimili yAni paradA, sUI, kAtara, nAkhUna chedanI, kAna-khutaraNI Adi sAdhana kA samArakAma karavAe, dhAra nIkalavAe / isameM se koI bhI kAma khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA vo doSa karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-19-22 jo sAdhu-sAdhvI prayojana ke sivA (gRhastha ke pAsa) sUI, kAtara, kAna khutaraNI, nAkhUna chedikA kI khuda yAcanA kare, dUsare ke pAsa karavAe yA yAcaka kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 23-26 ___ jo sAdhu-sAdhvI avidhi se sUI-kAtara, nAkhUna chedikA, kAna khutaraNI kI yAcanA svayaM kare, anya se karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 27-30 jo sAdhu-sAdhvI apane kisI kArya ke lie sUI, kAtara, nAkhUna chedikA, kAna khutaraNI kI yAcanA kare, phira dUsare sAdhu-sAdhvI, gRhastha ko de, dilAe yA denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-31 jo sAdhu-sAdhvI 'mujhe vastra sIne ke lie sUI kA khapa-jarurata hai, kAma pUrA hone para vApasa kara deMge' aisA kahakara sUI kI yAcanA kare / lAne ke bAda usase pAtra yA anya cIja sIe yAni sIe-sIlAe yA sInevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 6 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra- 32-34 jo sAdhu-sAdhvI vApasa karU~gA aise kahakara-vastra phAr3a DAlane ke lie kAtara mA~gakara pAtra yA anya cIja kATa DAle, nAkhUna kATane ke lie nAkhUna chedikA mA~gakara vo nAkhUna chedikA se kA~TA nIkAle, kAna kA maila nIkAlane ke lie kAna khutaraNI mA~gakara dA~ta yA nAkhUna kA maila nIkAle / yaha kAma khuda kare, anya se karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare (to vahA~ bhASA samiti kI skhalanA hotI hai, isIlie) prAyazcitta / sUtra-35-38 jo sAdhu-sAdhvI sUI, kAtara, nAkhUna chedikA, kAnakhutaraNI avidhi se parata kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare (jaise dUra se pheMke Adi prakAra se denevAle vAyukAya virAdhanA, dharma laghutA doSa hotA hai) to prAyazcitta sUtra- 39 jo sAdhu-sAdhvI tuMbar3A ke baratana, lakar3I meM se bane baratana yA miTTI ke baratana yAni kisI bhI taraha ke pAtrA ko anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa nirmANa, saMsthApana, pAtra ke mukha Adi ThIka karavAe, pAtra ke kisI bhI hisse kA samArakAma karavAe, khuda karane ke zaktimAna na ho, khuda thor3A-sA bhI karane ke lie samartha nahIM hai aise khuda kI tAkata ko jAnate ho to socakara dUsaroM ko de de aura khuda vApasa na le| yaha kArya khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / / sAmAnya artha meM kahA jAe to apane pAtra ke lie kisI bhI taraha kA parikarma samArakAma karane kI kriyA gRhastha ke pAsa karavAe yA dUsaroM ko rakhane ke lie de de to usameM cha jIva nikAya kI virAdhanA kA saMbhava hone se sAdhu-sAdhvI ko niSedha kiyA hai| sUtra -40 jo sAdhu-sAdhvI daMr3a, lakar3I, varSA Adi kI kAraNa se pA~va meM lagI kIcar3a sApha karane kI zUlI, vAMsa kI zalI. yaha saba cIjoM ko anya tIrthika yA gahastha ke pAsa taiyAra karavAe, samArakAma karavAe yA kisI ko de de| yaha saba khuda kare - karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 41-42 jo sAdhu-sAdhvI pAtra ko akAraNa yA zobhA ke lie thiggala lagAtA hai aura jo kAraNavizeSa se vaha tUTA ho to tIna se jyAdA thIggala lagAve yA sA~dhe - yaha kArya khuda kare - karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-43-46 jo sAdhu-sAdhvI pAtrA ko vinA kAraNa avidhi se bandhana se bAMdhe, binA kAraNa eka baMdhana bAMdhe yAni eka hI jagaha baMdhana lagAe, kAraNa ho to bhI tIna se jyAdA adhika baMdhana bAMdhe, kAraNa vaza hokara tIna se jyAdA baMdhana bAMdhe, bandhe hue pAtra der3ha mAsa se jyAdA vakta taka rakha de / yaha saba khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra -47-48 jo sAdhu-sAdhvI vastra ko binA kAraNa thIgar3A lagAe, tIna se jyAdA jagaha para thIgar3e lagAe, dUsaroM ke pAsa lagavAe, thIgar3e lagAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 49 jo sAdhu-sAdhvI avidhi se vastra sIe, sIlAe yA sInevAle kI anumodanA kare / (vaisA karane se pratilekhanA barAbara nahIM hotI isIlie prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 7 Page 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra - 50-55 jo sAdhu-sAdhvI (phaTe hue vastra ko sIe jAe to bhI) binA kAraNa eka gA~Tha lagAe, phaTe vastra hone se yA kAraNa vaza hokara gA~Tha lagAnI par3e to bhI tIna se jyAdA gA~Tha lagAe, phaTe hue do kapar3oM ko eka sAtha jur3e, phaTe kapar3oM kI kAraNa se paraspara tIna se jyAdA jagaha para sA~dhe lagAe, avidhi se kapar3oM ke Tukar3e ko jor3a de, alagaalaga taraha ke kapar3oM ko jor3a de / yaha saba khuda kare, anya ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-56 jo sAdhu-sAdhvI jyAdA vastra grahaNa kare aura vo grahaNa kie vastra ko der3ha mAsa se jyAdA vakta rakhe, rakhavAe yA jo rakhe usakI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 57 jo sAdhu-sAdhvI jisa ghara meM rahe ho vahA~ anya tIrthika yA gRhastha ke pAsa dhuMA karavAe, kare yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 58 ____ jo sAdhu-sAdhvI (AdhAkarma Adi mizrita aisA) pUtikarma yukta AhAra (vastra, pAtra, zayyA Adi) khuda upabhoga kare, anya ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / hastakarma doSa se lekara isa pUtikarma taka ke jo doSa batAe usameM se kisI bhI doSa kA sevana kare, karavAe yA anumodanA kare to vo sAdhu yA sAdhvI ko mAsika parihAra sthAna anudghAtika nAma kA prAyazcitta Ae jisake lie dUsare uddezA ke Arambha meM kahe gae bhASya meM gurumAsika prAyazcitta zabda kA prayoga kiyA hai| uddezaka-1-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 8 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-2 nisIha'' sUtra ke isa dUsare uddezaka meM 59 se 117 usa taraha se kula 59 sUtra haiM / isa pratyeka sUtra meM batAe doSa kA trividha se sevana karanevAle 'ugghAtiyam' nAma kA prAyazcitta AtA hai aisA uddezaka ke anta meM batAyA hai| dUsare uddezaka kI zurUAta meM de gai bhASya gAthA anusAra use 'lahumAsaM' prAyazcitta se pahacAnA jAtA hai| sUtra-59 jo sAdhu-sAdhvI lakar3I ke daMr3avAlA pAdaprauchanaka kare / arthAt niSadyAdi do vastra rahita aise kevala lakar3e kI dAMDIvAlA rajoharaNa kare / vo khuda na kare, na karavAe, karanevAle kI anumodanA na kare / sUtra-60-66 jo sAdhu-sAdhvI isa taraha niSadyAdi do vastra rahita kA kevala lakar3I kI daMDIvAlA pAdaprochanaka arthAt rajoharaNa grahaNa kare, dhAraNa kare arthAt rakhe, vitaraNa kare yAni ki dUsaroM ko de de, paribhoga kare yAni ki usase pramArjana Adi kArya kare, kisI vizeSa kAraNa yA hAlAta kI kAraNa se aisA rajoharaNa rakhanA par3e to bhI der3ha mAsa se jyAdA vakta rakhe, tApa dene ke lie kholakara alaga rakhe / ina sarva doSa kA khuda sevana kare, anya se sevana karavAe yA sevana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-67 jo sAdhu-sAdhvI acitta vastu sAtha meM yA pAsa rakhI cIja khuda sUMghe, dUsaroM ko sUMghAe yA sUMghanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-68 jo sAdhu-sAdhvI pagavaTI yAni ki gamanAgamana kA mArga-kIcar3a Adi pAra karane ke lie lakar3I Adi se saMkrama, khAI Adi pAra karane ke lie rassI kA yA anya vaisA Alambana kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 69-71 jo sAdhu-sAdhvI pAnI nIkAlane kI nIka yA gaTara, AhAra, pAtrAdi kI sthApanA ke lie sIkkA aura usakA Dhakkana, sUta kA yA Dora kA pardA khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA karanevAle ko anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-72-75 jo sAdhu-sAdhvI sUI, kAtara, nAkhUna chedikA, kAna khutaraNI, Adi kI sudhAraNA, dhAra nIkAlanA Adi khuda kare, dUsaroM se karavAe yA anumodanA kare / sUtra - 76-77 jo sAdhu-sAdhvI thor3A lekina kaThora yA asatya vacana bole, bulavAe yA bolanevAle kI anumodanA kare (bhASA samiti kA bhaMga hone se) to prAyazcitta / sUtra - 78 jo sAdhu-sAdhvI thor3A lekina adatta arthAt kisI cIja ke svAmI se nahIM diyA haA grahaNa kare, karavAe yA use lenevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-79 jo sAdhu-sAdhvI thor3A-alpa bUMda jinatA acitta aisA ThaMDA yA garma pAnI lekara hAtha-pA~va-kAna-A~kha-dA~tanAkhUna yA mu~ha eka bAra yA bAra-bAra dhoe, dhulAe yA dhonevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 9 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra-80 jo sAdhu-sAdhvI akhaMr3a aise camar3e ko dhAraNa kare arthAt pAsa rakhe yA upabhoga kare (camar3e ke bane upAnaha, upakaraNa Adi rakhane kI kalpanA na kare), karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-81-82 jo sAdhu-sAdhvI, pramANa se jyAdA aura akhaMDa vastra dhAraNa kare - upabhoga kare, upabhoga karavAe yA usakI anumodanA kare to prAyazcitta / (jyAdA vastra ho yA pUrA kapar3A yA akhaMDa lambA vastra rakhane se paDilehaNa Adi na ho sake / jIva virAdhanA mumakIna bane, isalie zAstrIya nApa anusAra vastra rakhe / lekina akhaMr3a vastra na rakhe / ) sUtra- 83 jo sAdhu-sAdhvI tuMbar3A kA, lakar3e kA yA miTTI kA pAtra banAe, usakA kisI hissA yA mukha banAe, usake viSama hisse ko sIdhA kare, vizeSa meM usake kisI hisse kA samArakAma kare arthAt isameM se kisI parikarma khuda kare, dUsaroM se karavAe yA vaisA karanevAle sAdhu-sAdhvI kI anumodanA kare to prAyazcitta / (pahale taiyAra hue aura kalpe aise pAtra nirdoSa bhikSA mile to hI lene / isa taraha ke samArakAma se chakAya virAdhanA Adi doSa mumakIna hai| sUtra-84 ___ jo sAdhu-sAdhvI daMDa, dAMDI, pA~va meM lage kIcar3a ko Ukher3ane kI zUlI, vAMsa kI zUlI, khuda banAe, usake kisI vizeSa AkAra kI racanA kare, Ar3e-Ter3he ko sIdhA kare / yA sAmAnya yA vizeSa se usakA kisI samArakAma kare - karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-85-89 jo sAdhu-sAdhvI bhAI-bahana Adi svajana se, svajana ke sivA parAye, parajana se, vasati, zrAvakasaMgha Adi kI mukhiyA vyakti se, zarIra Adi se balavAna se, vAcAla, dAna kA phala Adi dikhAkara kucha pA sake vaisI vyakti se gaveSita matalaba prApta kiyA pAtra grahaNa kare, rakhe, dhAraNa kare, anya se karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (svayaM gaveSaNA karake nirdoSa aura kalpe aise pAtra dhAraNa karanA / ) sUtra- 90-94 jo sAdhu-sAdhvI hamezA agrapiMr3a matalaba bhojana se pahale alaga kiyA gayA yA vizeSa aisA, eka hI ghara se pUrNa matalaba sabakucha, baratana, thAlI Adi meM se AdhA yA tIsare-cauthe hisse kA, dAna ke lie nIkAle gae hisse kA, chaThe hisse kA piMr3a matalaba AhAra yA bhojana le yAni ki upabhoga kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to praayshcitt| (aisA karane meM nimaMtraNA, dUsaroM ko AhAra meM aMtarAya, rAga, AjJAbhaMga Adi doSa kI saMbhAvanA hai sUtra-95 jo sAdhu-sAdhvI (binA kAraNa mAsakalpa Adi zAstrIya maryAdA bhaMga karake) eka jagaha hamezA nivAsa kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 96 jo sAdhu-sAdhvI (vastra-pAtra-AhAra Adi) dAna grahaNa karane se pahale aura grahaNa karane ke bAda (vastu yA dAtA kI) prazaMsA kare, paricaya kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 97 jo sAdhu-sAdhvI phira vo 'samANa' - gRddhi rahita aura maryAdA se sthira nivAsa rahA ho, 'vasamANa' navakalpa vihAra ke pAlana karane meM rahe ho, vo eka gA~va se dasare gA~va vihAra karanevAle bacapana se pUrva pahacAnavAle aise yA javAnI ke paricita bane aise rAgavAle kula-ghara meM bhikSA, caryA se pahale jAkara apane Agamana kA nivedana karake, muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra phira una gharoM meM bhikSA ke lie jAe / dUsaroM ko bheje yA bhejanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 98 jo sAdhu-sAdhvI anya tIrthika, gRhastha, 'parihArika' arthAt mUla-uttaraguNavAle tapasvI yA 'apArihArika' arthAt mUla-uttaraguNa meM doSavAle pAsatthA ke sAtha gRhastha ke kula meM bhikSA lene kI bUddhi se, bhikSA lene ke lie yA bhikSA lekara praveza kare yA bAhara nIkale, dUsaroM ko vaisI preraNA de yA vaisA karanevAle ke anumode to prAyazcitta / sUtra - 99-100 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika, gRhastha, pArihArika yA apArihArika ke sAtha (apane upAzraya-vasati kI hada) bAhara vicArabhUmi' mala, mUtra Adi ke lie jAne ki jagaha yA vihArabhUmi' svAdhyAya ke lie kI jagaha meM praveza kare yA vahA~ se bAhara nIkale, ukta anya tIrthika Adi cAra ke sAtha eka gA~va se dUsare gA~va vicaraNa kare / yaha kAma dUsaroM se karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-101-102 jo sAdhu-sAdhvI aneka prakAra kA AhAra alaga-alaga taraha ke pAnI par3igAhe yAni grahaNa kare phira manojJa, varNa, gaMdha, rasa Adi yukta AhAra pAnI khAe, pIe aura amanojJa-varga Adi AhAra-pAnI paraThave / sUtra- 103 jo sAdhu-sAdhvI manojJa-zubha varNa, gaMdha Adi yukta uttama taraha ke anekavidha AhAra Adi lAkara istamAla kare, (khAe-pIe) phira bacA huA AhAra pAsa hI meM rahe jinake sAtha mAMDali vyavahAra ho aise, niraticAra cAritra vAle samanojJa sAdharmika (sAdhu-sAdhvI) ko binA pUche, nyautA die binA paraThave, paraThavAve yA paraThavanAvAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 104-105 jo sAdhu-sAdhvI sAgArika matalaba sajjAttara yAni ki vasati kA adhipati yA sthAna dAtA gRhastha, usakA lAyA huA AhAra Adi grahaNa kare aura istamAla kare yaha kAma khuda kare, karavAe yA anumodanA kare to praayshcitt| sUtra-106 jo sAdhu-sAdhvI sAgArika yAni ki sajjAttara ke kula ghara Adi kI jAnakArI ke sivA, pahale dekhe hue ghara ho to pUchakara taya karane ke sivA aura na dekhe hue ghara ho taba usa ghara kI gaveSaNA - DhU~r3he binA isa taraha se jAnane, pUchane yA gaveSaNA karane ke binA hI AhAra grahaNa karane ke lie vo kula-ghara meM praveza kare-karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-107 jo sAdhu-sAdhvI zrAvaka ke paricaya rUpa nizrA kA sahArA lekara asana, pAna, khAdima samAna cAra taraha ke AhAra meM se kisI taraha kA AhAra, viziSTa vacana bolakara yAcanA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / yahA~ nizrA yAni paricaya artha kiyA / jisameM pUrva kA yA kisI rizte kA istamAla karake svajana kI pahacAna karavAke usake dvArA kucha bhI yAcanA karanA / sUtra- 108 jo sAdhu-sAdhvI RtubaddhakAla sambandhI zayyA, saMthArA (Adi) kA paryuSaNa ke bAda yAni ki cAturmAsa ke bAda zardI-garmI Adi zeSakAla meM ullaMghana kare arthAta zeSakAla ke lie yAcanA kI gaI zayyA. saMthArA. Adi usakI samaya maryAdA parI hone ke bAda bhI istamAla kare, karavAe yA usakI anamodanA kare to prAyazci yahA~ saMvatsarI se lekara 70 dina ke kalpa ko lekara batAyA hai / yAni saMvatsarI pUrva vihAra cAlU ho lekina muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra paryuSaNa se 70 dina kI sthiratA karanI hone se usase pahale grahaNa kI zayyA saMthArA parata karanA aisA matalaba ho / lekina vartamAnakAla kI praNAli anusAra aisA artha ho sake ki zeSakAla matalaba zardI-garmI meM grahaNa kI zayyA Adi varSARtu se pahale usake dAtA ko parata karanA yA punaH istamAla ke lie paravAnagI maaNgnaa| sUtra - 109 jo sAdhu-sAdhvI varSARtu meM upabhoga karane ke lie lAyA gayA zayyA, saMthArA, varSARtu bItane ke bAda daza rAtri taka upabhoga kara sake, lekina usa samaya maryAdA kA ullaMghana kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 110 jo sAdhu-sAdhvI varSAkAla yA zeSakAla ke lie yAcanA karake lAI huI zayyA saMthArA varSA se bhIgA huA dekhane-jAnane ke bAda use na khole, prasArakara sUkha jAe usa taraha se na rakhe, na rakhavAe yA usa taraha se zayyAdi khule na karanevAle kI anumodanA kare / sUtra - 111-113 jo sAdhu-sAdhvI prAtihArika yAni ki zrAvaka se vApasa dene kA kahakara lAyA gayA, sAgArika yAni ki zayyAtara Adi gRhastha ke pAsa se lAyA huA zayyA-saMthArA yA donoM taraha se zayyAdi dUsarI bAra paravAnagI lie binA, dUsarI jagaha, usa vasati ke bAhara khuda le jAe, dUsaroM ko le jAne ke lie prerita kare yA le jAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 114-116 jo sAdhu-sAdhvI prAtihArika yAni vApasa dene lAyaka yA zayyAtara Adi gRhastha se lAkara yA donoM taraha ke zayyA-saMthArA (Adi) jisa taraha se lAyA ho usI taraha se vApasa na de, ThIka kie binA, vApasa kare binA vihAra kare, kho jAe yA DhU~Dhe nahIM to prAyazcitta / sUtra-117 ___ jo sAdhu-sAdhvI alpa yA kama mAtrA meM bhI upadhivastra kA paDilehaNa na kare, na karavAe yA na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / yahA~ dUsare meM jo doSa batAe usameM se kisI bhI doSa khuda sevana kare, karavAe yA anumodanA kare to use 'mAsiyaM parihAraThANaM ugghAtiyaM prAyazcitta Ae jisake lie laghumAsika prAyazcitta zabda bhI yojita huA hai| uddezaka-2-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-3 "nisIha sUtra ke isa tIsare uddezaka meM 118 se 196 isa prakAra kula 79 sUtra haiM / jisameM batAe hue doSa meM kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko 'ugghAtiyaM nAma kA prAyazcitta AtA hai jise laghumAsika prAyazcitta rUpa se pahacAnA jAtA hai| sUtra-118-129 jo sAdhu-sAdhvI dharmazAlA, upavana, gAthApati kA kula yA tApasa ke nivAsa sthAna meM rahe anyatIrthika yA gRhastha aise kisI eka puruSa, kaIM puruSa yA eka strI, kaIM striyoM ke pAsa 1. dInatA pUrvaka (o bhAI ! o bahana mujhe koI de usa taraha se) 2. kutUhala se, 3. eka bAra sAmane se lAkara de taba pahale 'nA' kahe, phira usake pIchepIche jAkara yA Age-pIche usake pAsa khaDA rahakara yA baka-baka karake (jaise ki ThIka hai aba tama le Ae ho to, rakha le aisA bolanA) ina tInoM meM se kisI bhI taraha se azana-pAna-khAdima-svAdima ina cAra taraha ke AhAra meM se kucha bhI yAcanA kare yA mA~ge, yAcanA karavAe yA usa taraha se yAcanA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 130 jo sAdhu-sAdhvI gRhastha kula meM azana-pAna Adi AhAra grahaNa karane kI IcchA se praveza kare matalaba bhikSA ke lie jAe taba gRhasvAmI niSedha kare to bhI dUsarI bAra usake kula-ghara meM AjJA lie binA praveza kare-karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-131 jo sAdhu-sAdhvI saMkhar3I arthAt jahA~ kaIM loga bhojana ke lie IkaTe hue ho yAni ki bhojana samArambha ho (cha kAya jIva virAdhanA kI vizeSa saMbhAvanA hone se) usa jagaha azana, pAna, khAdima, svAdima ko lene ke lie jAe, dUsaroM ko bheje yA jAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 132 jo sAdhu-sAdhvI gRhasthakula-ghara meM bhikSA ke lie jAe taba tIna ghara (kamare) se jyAdA dUra se lAe gae zana, pAna, khAdima, svAdima de (vahorAve) taba jo koI vo azana Adi grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to praayshcitt| sUtra-133-138 jo sAdhu-sAdhvI apane pA~va ke (maila nivAraNa yA zobhA bar3hAne ke lie) eka yA bArabAra pramArjana kare, sApha kare, pA~va kI mAliza kare, tela, ghI, makkhana yA carabI se mardana kare, loghra (nAmakA eka dravya), kalka (kaIM dravya mizrita dravya), cUrNa (gandhadAra dravya), varNa (abIla Adi dravya) / kamala cUrNa, usake dvArA mardana kare, acitta kie gae ThaMr3e yA garma pAnI se prakSAlana kare usase pahale kisI dravya se lIMpakara sUkhAne ke lie phUMka mAre yA raMga de yaha saba kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 139-144 jo sAdhu-sAdhvI apanI kAyA-yAni kI zarIra ko eka yA jyAdA bAra pramArjana kare, mAlIza kare, mardana kare, prakSAlana kare, raMga de (yaha saba sUtra 133 se 138 kI taraha samajha lenA) to prAyazcitta / sUtra-145-150 jo sAdhu-sAdhvI apane vraNa jaise ki kor3ha, dAda, khujalI, gaMDamAla, lagane se yA girane se honevAle jhakhama Adi kA (sUtra 133 se 138 meM batAne ke anusAra) pramArjana, mardana, prakSAlana, raMganA, mAlIza Adi kare, karavAe yA anumodanA kre| muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra - 151-156 jo sAdhu-sAdhvI apane zarIra meM rahe gumar3a, pholle, masA, bhagaMdara Adi vraNa kisI tIkSNa zastra dvArA eka yA kaIM bAra chedana kare, chedana karake khUna nIkAle yA vizuddhi-saphAI kare, lahU yA pAnI nIkalane bAda acitta aise zIta yA uSNa jala se eka yA kaIM bAra prakSAlana kare, prakSAlana karane ke bAda yA kaI bAra usa para lepa yA malhama lagAe, usake bAda tela, ghI, makkhana yA carabI se eka yA kaIM bAra mardana kare, usake bAda kisI bhI taraha ke dhUpa se vahA~ dhUpa kare yA sugaMdhI kare / isameM se kisI bhI doSa kA sevana kare, karavAe yA karanevAle ke anumode to prAyazcitta / sUtra - 157 jo sAdhu-sAdhvI apanI gudA meM yA nAbhi meM rahe kSudra yA choTe jIva kRmi Adi ko UMgalI DAlakara bAhara nIkAle, nIkalavAe yA nIkAlanevAle kI anumodanA kare / sUtra-158 jo sAdhu-sAdhvI apane bar3he hue nAkhUna ke Age ke hisse ko kATe, zobhA bar3hAne ke lie saMskAra kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 159-163 jo sAdhu-sAdhvI apane bar3he hue jA~gha ke, guhya hisse ke, romarAji ke, bagala ke, dAr3hI-mUMcha Adi ke bAla kATe, kaTavAe, kATanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 164-166 jo sAdhu-sAdhvI apane dA~ta eka yA anekabAra (namaka-kSAra Adi se) ghise, dhue, mu~ha ke vAyu se phUMka mArakara yA raMgane ke dravya se raMga de yaha kAma khuda kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 167-172 jo sAdhu-sAdhvI apane hoTha eka bAra yA bAra-bAra pramArjana kare, dhoe, parimardana kare, tela, ghI, carabI yA makkhana se mardana-mAlIza kare, loghra (nAmaka dravya), kalka (kaIM dravyamizrita dravya vizeSa), cUrNa (gandhadAra dravya), varNa (abIla Adi dravya) yA padma cUrNa se mardana kare, acitta aise ThaMr3e yA garma pAnI se dhoe, raMga de, yaha kArya kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 173-174 jo sAdhu-sAdhvI apane lambe bar3he hue zmazrU-mUMcha ke bAla, A~kha kI bha~vara ke bAla kATe, zobhA bar3hAne ke lie ThIka kare, dUsaroM ke pAsa aisA karavAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 175-180 jo sAdhu-sAdhvI apanI A~kha ko ekabAra yA kaIM bAra (sUtra 167 se 172 meM hoTha ke bAre meM batAyA usa taraha) dhue, parimardana kare, mAlIza kare, mardana kare, prakSAlana kare, raMga de, yaha kAma khuda kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 181-182 jo sAdhu-sAdhvI apane lambe bar3he bhramara ke bAla, bagala ke bAla kaTavAe yA zobhA bar3hAne ke lie ThIka kare, dUsaroM ke pAsa vaisA karavAe yA anumodanA kare / sUtra - 183 jo sAdhu-sAdhvI apane A~kha, kAna, dA~ta, nAkhUna kA maila nIkAle, nIkalavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra - 184 jo sAdhu-sAdhvI apane zarIra kA pasInA, maila, pasInA aura dhUla se r3haga bane kacare kA thara, yA lahU ke bhIMgar3e Adi samAna kisI bhI kacare ko nIkAle yA vizuddha kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 185 jo sAdhu-sAdhvI eka gA~va se dUsare gA~va vihAra karate hue apane sira ko DhaMke, AvaraNa se AcchAdita kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 186 jo sAdhu-sAdhvI zaNa, UnI, sUta yA vaisI cIja meM se vazIkaraNa kA dhAgA banAe, banavAe yA banAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 187-195 jo sAdhu-sAdhvI ghara ke A~gana ke pAsa, daravAje para, aMtara dvAra para, agra hisse meM, A~gana meM yA mUtra-viSTA nivAraNa sthAna meM, mRtakagRha meM, murdA jalAne ke bAda IkaTThI huI bhasma kI jagaha, smazAna ke pAsa mRtaka ko thor3I dera rakhI jAe usI jagaha, murdA jalAne kI jagaha para kI gaI DerI kI jagaha, mRtaka dahana sthAna para yA mRtaka kI haDDiyA~ jahA~ DAlI jAtI ho vahA~, aMgAra, kSAra, gAtra (rogAkrAnta pazu ke - vo avayava) tusa (nIbhADo) yA bhUsu sulagAne kI jagaha para, kIcar3a yA nIla-phUla ho usa jagaha, navanirmita aisA tabelA, miTTI kI khANa, yA hala calAI huI bhUmi meM, udumbara, nyagrodha yA pIpala ke per3a ke phala ko girane kI jagaha para, Ikha, kasUmbA yA kapAsa ke jaMgala meM, DAga (vanaspati kA nAma hai), mUlI, dhaniyA, jIrA, damanaka (vanaspati) yA maruka (vanaspati) rakhane kI jagaha, azoka, saptavarNa, caMpaka yA Ama ke vana meM, yaha yA aise kisI bhI taraha ke pAnavAle, puSpa-phala-chA~vavAle per3a ke samUha ho usa jagaha meM (ukta sabhI jagaha meM se kisI bhI jagaha) mala, mUtra paraThave, paraThavAe yA paraThavanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 196 jo sAdhu-sAdhvI dina meM, rAta meM yA vikAla-saMdhyA ke vakta mala-mUtra sthApana karake sUryodaya se pahale paraThave, paraThavAe yA paraThavanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / isa uddezaka meM kahe anusAra ke kisI bhI doSa trividhe sevana kare to use mAsika parihArasthAna udghAtika prAyazcitta Ae jise laghumAsika prAyazcitta bhI kahate haiN| uddezaka-3-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-4 'nisIha'' sUtra ke isa cauthe uddezaka meM 197 se 313 usa taraha se kula milAke 117 sUtra haiM / jisameM batAe anusAra kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko mAsiyaM parihAraThANaM ugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai / jise laghumAsika prAyazcitta bhI kahate haiN| sUtra- 197-199 jo sAdhu-sAdhvI rAjA ko vaza kare, prazaMsA kare, AkarSita kare-karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 200-214 jo sAdhu-sAdhvI rAjA ke rakSaka ko, nagara rakSaka ko, nigama yAni ki vyApAra ke sthAna ke rakSaka ko, deza rakSaka ko, sarva rakSaka ko (isa pA~ca meM se kisI ko bhI) vaza kare, prazaMsA kare, AkarSita kare, vaisA karavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare / sUtra-215 jo sAdhu-sAdhvI akhaMDita yA sacitta auSadhi (arthAt sacitta dhAnya yA sacitta bIja) khuda khAe, dUsaroM ko khIlAe yA khAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 216 jo sAdhu-sAdhvI AcArya-upAdhyAya (kisI bhI ratnAdhika) ko mAlUma kie binA (AjJA lie sivA) dahIM, dUdha Adi vigai khuda khAe, khilAe yA khAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 217 jo sAdhu-sAdhvI sthApanA kula ko (jahA~ sAdhu nimitta se anna-pAna Adi kI sthApanA kI jAtI hai usa kula ko) jAne-pUche-pUrve gaveSaNA kie binA AhAra grahaNa karane kI icchA se usa kula meM praveza kare yA karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-218 jo sAdhu-sAdhvI ke upAzraya meM avidhi se praveza kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 219 jo sAdhu-sAdhvI ke Ane ke mArga meM daMr3I, lakar3I, rajoharaNa, muhapatti yA anya kisI bhI upakaraNa ko rakhe, rakhavAe yA rakhanevAle kI anumodanA kare / sUtra - 220-221 jo sAdhu-sAdhvI nae yA avidyamAna kleza paidA kare, khamAe hue yA upazAnta hue purAne kleza ko punaH uddIkaraNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 222 jo sAdhu-sAdhvI mu~ha phAr3akara yAni kI khuzakhuzahAla ha~se, ha~sAe yA ha~sanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 223-232 jo sAdhu (yA sAdhvI) pAsatthA (jJAna-darzana-cAritra-tapa kI samIpa rahe phira bhI usakI ArAdhanA na kare vo), osannA (avasanna yA zithila), kuzIla, nItyaka (nIca yA adhama), saMsakta (saMbaddha) ina pA~ca meM se kisI ko muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra bhI apane saMghAr3A ke sAdhu (yA sAdhvI) deveM, dilAe yA denevAle kI anumodanA kare, usake saMghAr3A ke sAdhu (yA sAdhvI) kA svIkAra kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 233 jo sAdhu-sAdhvI sacitta pAnI se bhIge hue hAtha, miTTI kA pAtra, kar3achI yA kisI bhI dhAtu kA pAtra (matalaba sacitta, pAnI-apakAya ke saMsargavAle) azana-pAna, khAdima, svAdima una cAra meM se kisI bhI taraha kA AhAra grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 234 uparokta sUtra 233 meM batAne ke anusAra usa taraha kula 21 bheda jAnane cAhie, vo isa prakAra - snigdha yAni ki kama mAtrA meM bhI sacitta pAnI kA gIlApana ho. sacitta aisI - raja, miTI, taSAra, namaka zila, pilI miTTI, gairika dhAtu, sapheda miTTI, hiMgaloka, aMjana, loghradravya kukkusadravya, godhUma Adi cUrNa, kaMda, mUla, zRMgabera (adarakha), puSpa, koSThapura (gandhadAra dravya) saMkSepa meM kahA jAe to sacitta apkAya (pRthvIkAya yA vanaspati kAya se saMzliSTa aise hAtha yA pAtra yA kaDachI ho aura usake dvArA kisI azana Adi cAra meM se kisI taraha kA AhAra de taba grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 235-249 jo sAdhu-sAdhvI grAmArakSaka ko, dezArakSaka ko, sImArakSaka ko, araNyArakSaka ko, sarvarakSaka ko (ina pA~ca yA usameM se kisI ko) vaza kare, khuza kare, AkarSita kare, karavAe yA vaisA karanevAle ko anumode to prAyazcitta / sUtra-250-302 jo kisI sAdhu-sAdhvI Apasa meM yAni kI sAdhu-sAdhu ke aura sAdhvI-sAdhvI ke batAe anusAra kArya kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (yaha sarva kArya kA vivaraNa uddezaka-3 ke sUtra-133 se 185 meM AtA hai, usI 53 doSa kI bAta yahA~ samajhanA) jaise ki jo koI sAdhu-sAdhu yA sAdhvI-sAdhvI Apasa meM eka dUsare ke pA~va ko eka bAra yA bAra-bAra pramArjana kare, sApha kare, (vahA~ se Arambha karake) jo koI sAdhu-sAdhu yA sAdhvI-sAdhvI eka gA~va se dUsare gA~va vicarate hue eka dUsare ke sira ko AvaraNa kare-DhaMke (taba taka ke 53 sUtra tIsare uddezaka meM kahe anusAra jAnanA / ) sUtra-303-304 jo sAdhu-sAdhvI mala, mUtra tyAga karane kI bhUmi kA - antima porisI se (saMdhyA samaya pahale) paDilehaNa na kare, tIna bhUmi yAni tIna maMDala taka yA ginatI meM tIna alaga-alaga bhUmi kA paDilehaNa na kare, na karavAe yA na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 305-306 jo sAdhu-sAdhvI eka hAtha se kama mAtrAvAlI lambI, caur3I acitta bhUmi meM (aura zAyada) avidhi se (pramArjana yA pratilekhana kie binA, jIvAkula bhumi meM) mala-mUtra kA tyAga kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kre| sUtra-307-308 jo sAdhu-sAdhvI mala-mUtra tyAga karane ke bAda maladvAra ko sApha na kare, bAMsa yA vaisI lakar3e kI cIra, UMgalI yA dhAtu kI zalAkhA se maladvAra sApha kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 309-312 jo sAdhu-sAdhvI mala-mUtra kA tyAga karane ke bAda maladvAra kI zuci na kare, kevala maladvAra kI hI zuddhi kare, (hAtha yA anya jagaha para lage matra kI zaddhi na kare) kAphI dara jAkara zaddhi kare, nA~va ke a muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra pasalI jise do hAtha IkaTThe karake, aisI tIna pasalI se jyAdA pAnI se zuddhi kare yaha doSa khuda kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-313 jo sAdhu-sAdhvI aparihArika ho yAni ki jise parihAra nAma kA prAyazcitta nahIM AyA aise zuddha AcAra vAle ho aise sAdhu-sAdhvI, parihAra nAma kA prAyazcitta kara rahe sAdhu-sAdhvI ko kahe ki he Arya ! (he AryA !) calo hama dono sAtha azana-pAna-khAdima-svAdima grahaNa karane ke lie jAe / grahaNa karake apanI-apanI jagaha AhAra pAna kareMge, yadi vo aisA bole, bulavAe yA bulAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / / isa prakAra uddezaka 3-4 meM batAe anusAra kisI bhI eka yA jyAdA doSa khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa sevana karavAe yA una doSa kA sevana karanevAle kI anumodanA kare to use mAsika parihAra sthAna udghAtika nAma kA prAyazcitta AtA hai jise 'laghumAsika' prAyazcitta kahate haiN| uddezaka-4-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 18 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-5 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 314 se 392 isa taraha se kula 79 sUtra haiM / jisameM se kisI bhI doSa kA trividha se sevana karanevAle ko 'mAsiyaM parihAThANaM-ugghAtiyaM' nAmakA prAyazcitta AtA hai| jise 'laghumAsika prAyazcitta' kahate haiN| sUtra-314-324 jo sAdhu-sAdhvI per3a kI jar3a-skaMdha ke AsapAsa kI sacitta bhUmi para khar3e rahakara, ekabAra yA bAra bAra AsapAsa dekhe, avalokana kare, khar3e rahe, zarIra pramANa zayyA kare, baiThe, pAsA badale, asana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra kare, mala-mUtra kA tyAga kare, svAdhyAya kare, sUtra artha tadubhaya rUpa sajjhAya kA uddezake kare, bArabAra sajjhAya paThana yA samuddeza kare, sajjhAya ke lie anujJA pradAna kare, sUtrArtharUpa svAdhyAya vAcanA de, AcArya Adi se dI gaI svAdhyAya, vAcanA grahaNa kare, svAdhyAya kI parAvartanA kare, isameM se koI bhI kArya khuda kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 325-326 jo sAdhu-sAdhvI apanI saMghATikA yAni kI or3hane kA vastra, jise kapar3A kahate haiM vo - paratIrthika, gRhastha yA zrAvaka ke pAsa sIlAI karavAe, usa kapar3e ko dIrghasUtrI kare, matalaba zobhA Adi ke lie lambA dhAgA DalavAe, dUsaroM ko vaisA karane ke lie prerita kare yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 327 jo sAdhu-sAdhvI nIma ke, paravara ke yA bilI ke pAna ko acitta kie hae ThaMDe yA garma pAnI meM dhokara pIsakara khAe, khilAe yA khAnevAle kI anumodanA kare / sUtra- 328-335 jo sAdhu-sAdhvI prAtihArika kA (zayyAtara Adi ke pAsa se vApasa dene kA kahakara lAyA gayA prAtihArika), sAgarika (anya kisI gRhastha) kA pAda proMchanaka arthAt rajoharaNa, daMDa, lakar3I, pA~va meM lagA kIcar3a Ukher3ane kI zalAkhA vizeSa yA vA~sa kI zalAkhA, usI rAta ko yA agalI subaha ko vApasa kara dU~gA aisA kahakara lAne ke bAda nirdiSTa vakta para vApasa na kare yAni ki zAma ke bajAya subaha de yA subaha ke bajAya zAma ko de, dilAe yA denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-336-338 jo sAdhu-sAdhvI prAtihArika (zayyAtara), sAgarika (anya kisI gRhastha, yA donoM kI zayyA, saMthArA vApasa dene ke bAda vo zayyA, saMthArA dUsarI bAra AjJA lie binA (yAcanA kie sivA) istamAla kare yAni khuda upabhoga kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-339 jo sAdhu-sAdhvI zaNa-UnI, poMr3a yA amila ke dhAge banAe / (kisI vastra Adi ke antima hisse meM rahe dhAge ko lambA kare, zobhA bar3hAne ke lie bune, dUsare ke pAsa vaisA karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare / ) sUtra- 340-348 jo sAdhu-sAdhvI sacitta, raMgIna, kaIM raMga se AkarSaka, aise sIsama kI lakar3I kA, vAMsA kA yA netara kA banAe, dhAraNa kare, upabhoga kare, yaha kArya kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 349-350 jo sAdhu-sAdhvI nae base hue gA~va, nagara, kher3a, kabbar3a, maMDala, droNamukha, paTTaNa, Azrama, ghara, nigama, zahara, muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 19 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra rAjadhAnI yA saMniveza meM, lohA, tAmra, jasata, sIsuM, cA~dI, sonA, ratna kI khAna meM, praveza karake azana-pAnakhAdima-svAdima grahaNa kare-karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / nae gA~va meM sAdhu-sAdhvI praveza kare taba loga maMgalabhUta mAne, bhAva ullAsa bar3he to nimitta Adi doSayukta AhAra taiyAra kare, amaMgala mAne vahA~ nivAsa kare to aMtarAya ho / aura phira naI bastI meM sacitta pRthvI, apakAya, vanaspatikAya Adi virAdhanA kI saMbhAvanA rahe, khAna Adi sacitta ho isalie saMyama kI aura girane se AtmavirAdhanA mumakIna ho| sUtra-351-374 jo sAdhu-sAdhvI mukha, dA~ta, hoTha, nAka, bagala, hAtha, nAkhUna, pAna, puSpa, phala, bIja, harIta vanaspati se vINA banAe yAni ki vaisA kare, mukha Adi se vINA jaise zabda kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-375-377 jo sAdhu-sAdhvI audezika (sAdhu ke nimitta se banI) saprAbhRtIka (sAdhu ke lie samaya anusAra parivartana karake banAI huI), saparikarma (liMpaNa, guMpaNa, raMgana Adi parikarma karake banAI huI) zayyA arthAt vasati yA sthAnaka meM praveza kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 378 ___jo sAdhu-sAdhvI 'saMbhoga pratyayika kriyA nahIM hai| yAni eka mAMDalI meM sAtha baiThakara AhAra Adi kriyA sAtha meM hotI ho vo sAMbhogika kriyA kahalAtI hai, "jo sAMbhogika ho usake sAtha mAMDalI Adi vyavahAra na karanA aura asAMbhogika ke sAtha vyavahAra karanA usameM koI doSa nahIM' aisA bole, bulavAe yA bolanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 379-381 jo sAdhu-sAdhvI akhaMDa-dRr3ha, lambe arase taka cale aise TikAU aura istamAla meM A sake aise tuMbar3e, lakar3e ke yA miTTI ke pAtrA ko tor3akara yA Tukar3e kara de, paraThave, vastra, kaMbala yA pAda proMchanaka (rajoharaNa) ke Tukar3e karake paraThave, dAMDA, dAMDI, vAMsa kI zalAkhA Adi tor3akara Tukar3e karake paraThave, paraThavAe yA usakI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 382-392 jo sAdhu-sAdhvI rajoharaNa 32 aMgula mAtrA se jyAdA dhAraNa kare, usakI dazI choTI banAe, balle kI taraha gola bA~dhe, avidhi se bA~dhe, odhAriyA, nizethIyA rUpa do vastra ko eka hI Dora se bA~dhe, tIna se jyAdA baMdha ko bA~dhe, anisRSTa arthAt aneka mAlika kA rajoharaNa hone ke bAda bhI usameM se kisI eka mAlika deveM to bhI use dhAraNa kare, apane se (sAr3he tIna hAtha se bhI) dUra rakhe, rajoharaNa para baiThe, usa para sira rakhake soe, usa pe so kara bagala badale / isameM se koI bhI doSa kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / isa prakAra isa uddezaka-5 meM batAe hue doSa meM se kisI doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to use - mAsika parihAra sthAna udghAtika nAmakA prAyazcitta AtA hai jise 'laghumAsika prAyazcitta' bhI kahate haiM / uddezaka-5-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 20 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-6 nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 393 se 469 yAni kI kula 77 sUtra haiM / jisameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko 'cAUmmAsiyaM parihAraThANaM anugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai / jise 'guru caumAsI' prAyazcitta kahate haiN| sUtra-393-402 jo sAdhu maithuna sevana kI IcchA se strI ko (sAdhvI ho to puruSa ko) vinatI kare, hasta karma kare matalaba hAtha se honevAlI kriyAe kare, jananendriya kA saMcAlana kare yAvat zukra (sAdhvI ho to raja) bAhara nIkAle / (uddezaka-1 meM sUtra 2 se 10 taka varNana kI huI sabhI kriyAe yahA~ samajha lenA / ) yaha kAma khuda kare, dUsaroM se karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-403-405 jo sAdhu maithuna sevana kI IcchA se strI ko (sAdhvI-puruSa ko) vastra rahita kare, vastra rahita hone ke lie kahe-strI (puruSa) ke sAtha kleza jhagar3e kare, krodhAveza se bole, lekha yAni khata likhe / yaha kAma kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 406-410 jo sAdhu maithuna sevana kI IcchA se strI ko (sAdhvI-puruSa ko) jananendriya, guhya hissA yA chidra ko auSadhi vizeSa se lepa kare, acitta aise ThaMr3e yA garma pAnI se eka bAra yA bAra-bAra prakSAlana kare, prakSAlana bAda eka yA kaIM bAra kisI Alepana vizeSa se vilepana kare, vilepana ke bAda tela, ghI, carabI yA makkhana se abhyaMgana yA mrakSaNa kare, usake bAda kisI gandhakAra dravya se usako dhUpa kare matalaba gandhadAra banAe yaha kAma khuda kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 411-415 jo sAdhu-sAdhvI maithuna kI IcchA se akhaMDa vastra dhAraNa kare yAni apane pAsa rakhe, akSat (jo phaTe hue nahIM haiM), dhoe hue (ujjvala) yA malina, raMgIna, raMgaberaMgI sundara vastra dhAraNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta sUtra - 416-468 jo sAdhu-sAdhvI maithuna sevana kI IcchA se eka bAra yA kaIM bAra apane pA~va pramArjana kare, karavAe yA anumodanA kare (yaha kArya Arambha karake) eka gA~va se dUsare gA~va jAte hue apane mastaka ko AcchAdana kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / / (yahA~ 416 se 468 meM kula 53 sUtra haiM / usakA vivaraNa uddezaka-3 ke sUtra 133 se 185 anusAra jAna lenA / vizeSa se kevala itanA kI pA~va pramArjana se mastaka AcchAdana' taka kI sarva kriyA maithuna sevana kI IcchA se kI gaI ho taba 'guru caumAsI' prAyazcitta AtA hai aisA jAnanA / ) sUtra-469 jo sAdhu-sAdhvI maithuna sevana kI IcchA se dUdha, dahI, makkhana, ghI, gur3a, morasa, zakkara yA mizrI yA aisA anya kisI pauSTika AhAra kare, karavAe yA anumodanA kare / isa prakAra uddezaka-6 meM batAe anusAra kisI bhI eka yA jyAdA doSa kA sevana kare, karavAe yA anumodanA kare to vo sAdhu, sAdhvI ko cAturmAsika parihArasthAna anudghAtika prAyazcitta AtA hai, jise 'guru caumAsI' prAyazcitta nAma se bhI pahacAnA jAtA hai| uddezaka-6-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-7 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 470 se 560 isa taraha kula 91 sUtra haiM / jisameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraThThANaM anugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai / isa prAyazcitta kA apara nAma 'guru caumAsI' prAyazcitta hai| sUtra - 470-481 jo sAdhu (strI ke sAtha) sAdhvI (puruSa ke sAtha) maithuna sevana kI IcchA se tRNa, muna (eka taraha kA tRNa), bela, madanapuSpa, mayura Adi ke pIMccha, hAthI Adi ke dA~ta, zIMga, zaMkha, haDDiyA~, lakar3e, pAna, phUla, phala, bIja, harita vanaspati kI mAlA kare, lohA, tAmra, jasat, sIsuM, rajata, suvarNa ke kisI AkAra vizeSa, hAra, arddhahAra, ekasaro hAra, sone ke hAthI dA~ta ke ratna kA-karketana ke kar3ale, hAtha kA AbharaNa, bAjuba~dha, kuMDala, paTTe, mukuTa, jhUmakhe, sone kA sUtra, mRgacarma, Una kA kaMbala, koyara deza kA kisI vastra vizeSa yA isa tIna meM se kisI kA AcchAdana, zveta, kRSNa, nIla, zyAma, mahAzyAma una cAra meM se kisI mRga ke camar3e kA vastra, UMTa ke camar3e kA vastra yA prAvaraNa, zera-cittA, baMdara ke camar3e kA vastra, zlakSNa yA snigdha komala vastra, kapAsa vastra paTala, cInI vastra, rezamI vastra, sonerI sonA jar3ita yA sone se cItarAmaNa kiyA huA vastra, alaMkArayukta-alaMkAra citrita yA vividha alaMkAra se bharA vastra, saMkSepa meM kahA jAe to kisI bhI taraha ke hAra, kar3e, AbhUSaNa yA vastra banAe, rakhe, pahane yA upabhoga kare, dUsaroM ke pAsa yaha saba karAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-482 jo sAdhu maithuna kI IcchA se strI kI kisI indriya, hRdayapradeza, udara (nAbhi yukta) pradeza, stana kA saMcAlana kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-483-535 jo sAdhu-sAdhvI maithuna kI IcchA se Apasa ke pA~va ko eka bAra yA bAra-bAra pramArjana kare-(isa sUtra se Arambha karake) jo sAdhu-sAdhvI eka gA~va se dUsare gA~va jAte hue maithuna kI IcchA se eka dUje ke mastaka ko AvaraNa-AcchAdana kare / (yahA~ 483 se 535 yaha 53 sUtra tIsare uddezaka meM die sUtra 133 se 154 ke anusAra haiM / isalie isa 53 sUtra kA vivaraNa uddezaka-3 anusAra samajha lenA / vizeSa kevala itanA kI maithuna kI IcchA se yaha sarva kriyA "Apasa meM kI gii| samajhanA / ) sUtra-536-547 ___ jo sAdhu maithuna sevana kI IcchA se kisI strI ko (sAdhvI ho to puruSa ko) sacitta bhUmi para, jisameM dhuNa nAmake lakar3e ko khAnevAle jIva vizeSa kA nivAsa ho, jIvAkula pIThaphalaka-paTTI ho, cIMTI Adi jIvayukta sthAna, sacitta bIjavAlA sthAna, haritakAyayukta sthAna, sUkSma himakaNavAlA sthAna, gardabha AkAra kITaka kA nivAsa ho, anantakAya aisI phUga ho, gIlI miTTI ho yA jAlI banAnevAlA khaTamala, makar3A ho yAni ki dhuNa Adi rahate ho aise sthAna meM, dharmazAlA, bagIcA, gRhastha ke ghara yA tApasa-Azrama meM, apanI godI meM yA bistara meM (saMkSepa meM kahA jAe to pRthvI-ap-vanaspati aura trasa kAya kI virAdhanA jahA~ mumakIna hai aise Upara anusAra sthAna meM) biThAe yA sulAkara bagala badale, azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra kare, karavAe yA yaha kriyA khuda kare, karavAe yA anumodanA kare / sUtra-548-550 jo sAdhu maithuna kI IcchA se strI kI (sAdhvI puruSa kI) kisI taraha kI cikitsA kare, amanojJa aise pudgala (azucipudgala) zarIra meM se bAhara nIkAle matalaba zarIra zuddhi kare, manojJa pudgala zarIra para pheMke yAni muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 22 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra zarIra gandhadAra kare yA zobhA bar3hAe aisA vo khuda kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 551-553 jo sAdhu (sAdhvI) maithuna sevana kI IcchA se kisI pazu yA paMchI ke pA~va, paMkha, pU~cha yA sira pakar3akara use hilAe, saMcAlana kare, guptAMga meM lakar3A, vAMsa kI zalAkhA, UMgalI yA dhAtu kI zalAkA kA praveza karavAke, hilAe, saMcAlana kare, pazu-paMchI meM strI (yA puruSa) kI kalpanA karake use AliMgana kare, dar3hatA se AliMgana kare, sarvatra cuMbana kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 554-559 ___ jo sAdhu strI ke sAtha (sAdhvI-puruSa ke sAtha) maithuna sevana kI IcchA se azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa caturvidha AhAra, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa, sUtrArtha, (ina tInoM meM se koI bhI) de yA grahaNa kare, (khuda kare, anya se karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare) to prAyazcitta sUtra- 560 jo sAdhu strI ke sAtha (sAdhvI puruSa ke sAtha) maithuna kI IcchA se kisI bhI indriya kA AkAra banAe, tasavIra banAe yA hAtha Adi se aise kAma kI ceSTA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / isa prakAra uddezaka-7 meM kahe anusAra kisI bhI eka yA jyAdA doSa kA sevana kare, karavAe yA anumodanA kare to vo sAdhu-sAdhvI kA ''cAturmAsika parihAra sthAna anudghAtika'' nAma kA prAyazcitta AtA hai jo 'guru caumAsI'' prAyazcitta nAma se jAnA jAtA hai| uddezaka-7-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 23 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-8 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 561 se 579 isa prakAra se kula 19 sUtra haiN| jisameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko ''cAumAsiyaM parihAraThThANaM anugghAtiyaM'' nAma kA prAyazcitta AtA hai / jo 'guru caumAsI'' prAyazcitta bhI kahA jAtA hai| sUtra- 561-569 dharmazAlA, bagIcA, gRhastha ke ghara yA tApasa Azrama meM, udyAna meM, udyAnagRha meM, rAjA ke nirgamana mArga meM, nirgamana mArga meM rahe ghara meM, gA~va yA zahara ke kisI eka hisse meM jise " aTTAlikA'' kahate haiM vahA~, "aTTAlikA'' ke kisI ghara meM, 'carikA'' yAni ki kisI mArga vizeSa, nagara dvAra meM, nagara dvAra ke agra hisse meM, pAnI meM, pAnI bahane ke mArga meM, pAnI lAne ke rAste meM, pAnI bahane ke nikaTa pradeza ke taTa para, jalAzaya meM, zUnya gRha, bhagnagRha, bhagnazAlA yA koSThAgAra meM, tRNazAlA, tRNagRha, tuSAzAla, tRSagRha, bhUsA-zAlA yA bhUsAgRha meM, vAhanazAlA, vAhana gRha, azvazAlA yA azvagRha meM, hATazAlA-vakhAra, hATagRha-dukAna pariyAga zAlA, pariyAgagRha, lohAdizAlA, lohAdi ghara, gozAlA, gamANa, mahAzAlA yA mahAgRha (isameM se kisI bhI sthAna meM) kisI akele sAdhu akelI strI ke sAtha (akele sAdhvI akele puruSa ke sAtha) vicare, svAdhyAya kare, azana Adi AhAra kare, mala-mUtra paraThave yAni sthaMDila bhUmi jAe, niMdita-niSThura-zramaNa ko Acarane ke yogya nahIM aisA vikAra-utpAdaka vArtAlApa kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-570 jo sAdhu rAta ko yA vikAla-saMdhyA ke avasara para strI samudAya meM yA strIoM kA saMghaTTa ho rahA ho vahA~ yA cAroM dizA meM strI ho taba aparimita (pA~ca se jyAdA savAla ke uttara de yA jyAdA dera taka dharmakathA kare) vakta ke lie kathana (dharmakathA Adi) kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-571 jo sAdhu svagaccha yA paragaccha sambandhI sAdhvI ke sAtha (sAdhvI ho to sAdhu ke sAtha) eka gA~va se dUsare gA~va vicarate hue, Age jAne ke bAda, pIche calate hue jaba usakA viyoga ho, taba udbhrAnta manavAle ho, phikra yA zoka ra meM DUba jAe, lalATa para hAtha rakhakara baiThe, ArtadhyAna vAle ho aura usa taraha se vihAra kare yA vihAra meM sAtha calate hue svAdhyAya kare, AhAra kare, sthaMDilabhUmi jAe, niMdita-niSThura zramaNa ko na karane lAyaka yogya aisI vikArotpAdaka kathA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 572-574 jo sAdhu sva paricita yA aparicita zrAvaka yA anya matAvalambI ke sAtha vasati meM (upAzraya meM) AdhI yA pUrI rAta saMvAsa kare yAni rahe, yaha yahA~ hai aisA mAnakara bAhara jAe yA bAhara se Ae, yA use rahane kI manA na kare (taba vo gRhastha rAtri bhojana, sacitta saMghaTTana, Arambha-samArambha kare vaisI saMbhAvanA hone se) prAyazcitta / (usI taraha se sAdhvIjI zrAvikA yA anya gRhastha strI ke sAtha nivAsa kare, karavAe, anumodanA kare, use Azrita karake bAhara Ae-jAe, usa strI ko vahA~ rahane kI manA na kare, na karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-575-579 jo sAdhu-sAdhvI rAjA, kSatriya (grAmapati) yA zuddha vaMzavAloM ke rAjya Adi abhiSeka, goSThI, piMDadAna, indra, skanda, rUdra, mukunda, bhUta, jakSa, nAga, stUpa, caitya, rUkSa, giri, darI, agaDa (havAr3A) tAlAba, draha, nadI, sarovara, sAgara, khANa (Adi) mahotsava yA aise anya taraha ke alaga-alaga mahAmahotsava (saMkSepa meM kahA jAe to rAjA Adi ke kaI taraha ke mahotsava) meM jAkara azana Adi cAra prakAra ke AhAra meM se kucha bhI grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta, usI taraha rAjA Adi kI bhramaNazAlA yA bhramaNagRha meM ghUmane jAe, azva, muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 24 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra hasti, maMtraNA, guptakArya, rAjha yA maithuna kI zAlA meM jAe aura azana Adi AhAra grahaNa kare, rAjA Adi ke yahA~ rakhe gae dUdha, dahI, makkhana, ghI, tela, gur3a, morasa, zakkara, mizrI yA aise dUsare kisI bhI bhojana ko grahaNa kare, kaue Adi ko pheMkane ke khAne ke bAda dUsaroM ko dene ke - anAtha ko dene ke - yAcaka ko dene ke - garIboM ko dene ko bhojana ko grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / isa taraha uddezaka-8 meM kahe hue kisI bhI doSa kA khuda sevana kare, anya se sevana karavAe - ve doSa sevana karanevAle kI anumodanA kare to cAturmAsika parihArasthAna anudghAtika prAyazcitta AtA hai - jise 'guru caumAsI'' prAyazcitta bhI kahate haiN| uddezaka-8-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-9 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 580 se 607 yAni ki 28 sUtra haiM / usameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM anugghAtiyaM ki jo 'guru caumAsI' ke nAma se bhI pahacAnA jAtA hai vo prAyazcitta AtA hai| sUtra - 580-584 jo sAdhu-sAdhvI rAjapiMr3a (rAjA ke vahA~ se azana Adi) grahaNa kare, rAjA ke aMtaHpura meM jAe, aMtaHpura rakSikA ko aisA kahe ki he AyuSmati ! rAjA aMtaHpura rakSikA !' hameM rAjA ke aMtaHpura meM gamana-Agamana karanA kalpatA nahIM / tU yaha pAtra lekara rAjA ke aMtaHpura meM se azana-pAna-khAdima-svAdima nIkAlakara lA aura mujhe de (aise aMtaHpura se AhAra maMgavAe), koI sAdhu-sAdhvI zAyada aisA na kahe, lekina antaHpura rakSikA aise bole ki, "he AyuSmAn zramaNa ! tumheM rAjA ke aMta:pura meM AvAgamana kalpatA nahIM, to tumhArA AhAra grahaNa karane kA yaha pAtra mujhe do, maiM aMtaHpurameM azana-Adi AhAra pAsa lAkara tumheM dU~ / ' yadi vo sAdhu-sAdhvI usakA yaha vacana svIkAra kare, aise kathana anusAra kisI doSa kA sevana kare, karavAe yA sevana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 585 jo sAdhu-sAdhvI, rAjA, kSatriya, zuddhavaMzIya krama se rAjya abhiSeka pAnevAlA rAjA Adi ke dvArapAla, pazu, naukara, balI, kritaka, azva, hAthI, musApharI, durbhikSa, akAla, bhikSu, glAna, ativRSTi pIr3ita, mahamAna ina sabake lie taiyAra kie gae yA rakhe gae bhojana ko grahaNa kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-586 jo sAdhu-sAdhvI rAjA, kSatriya, zudravaMzIya yaha chaha doSoM ko jAne binA, pUche binA, cAra yA pA~ca rAtri gRhapati kula meM bhikSArtha hetu praveza yA niSkramaNa kare, ve sthAna haiM-koSThAgAra, bhANDAgAra, pAkazAlA, khIrazAlA, gaMjazAlA aura rasoI gRha / to prAyazcitta / sUtra - 587-588 jo sAdhu-sAdhvI rAjA Adi ke nagara praveza yA krIr3A Adi mahotsava ke nirgamana avasara para sarvAlaMkAravibhUSita rAnI Adi ko dekhane kI IcchA se eka kadama bhI calane ke lie kevala soce, soca karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-589 jo sAdhu-sAdhvI rAjA Adi ke mRgayA (zikAra), machaliyA~ pakar3anA, zarIra (dUsarA matalaba muMga Adi kI phalI) khAne ke lie, jisa kSetra meM jAte ho taba rAste meM khAne ke lie liyA gayA AhAra grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 590 jo sAdhu-sAdhvI rAjA Adi ke anya azana Adi AhAra meM se kisI bhI eka zarIra puSTikAraka, manacAhI cIja dekhakara usakI jo parSadA khar3I na huI ho (yAni ki pUrI na huI ho), eka bhI AdamI vahA~ se na guz2arA ho, sabhI vahA~ se cale gae na ho usake azana Adi AhAra grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta, dUsarI bAta ye bhI jAnanA ki rAjA Adi kahA~ nivAsa karate haiM / usa saMbaMdha se jo sAdhu-sAdhvI (jahA~ rAjA kA nivAsa ho), usake pAsa hI kA ghara, pradeza, pAsa kI zuddha bhUmi meM vihAra, svAdhyAya, AhAra, mala-mUtra, pariSThApana, satpuruSa AcaraNa na kare vaisA kRtya, azlila kRtya, sAdhu puruSa ko yogya na ho vaisI kathA kahe, isameM se kisI AcaraNa khuda muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 26 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 591-596 jo sAdhu-sAdhvI rAjA Adi ko dUsare rAjAdi para vijaya pAne ke lie jAtA ho, vApasa AtA ho, vApasa Ane ke vakta azana, pAna, khAdima, svAdima grahaNa karane jAe-bheje yA jAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 597 jo sAdhu-sAdhvI rAjA Adi ke mahAbhiSeka ke avasara para vahA~ praveza kare yA bAhara nIkale, vaisA dUsaroM ke pAsa karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 598 rAjA, grAmapati, zuddhavaMzIya, kula paramparA ke abhiSeka pAe hue (rAjA Adi ke caMpA, mathurA, vArANasI, sAvatthI, sAketa, kAMpilya, kauzAmbI, mithilA, hastinApura, rAjagRhI ye dasa bar3I rAjadhAnI) kahalAtI hai / mAnI jAtI hai / prasiddha hai / vahA~ eka mahine meM do-tIna bAra jo sAdhu-sAdhvI jAe yA vahA~ se bAhara nIkale, dUsaroM ko vaisA karane ke lie prerita kare yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 599-607 jo sAdhu-sAdhvI, rAjA Adi ke azana Adi AhAra ki jo dUsaroM ke nimitta se jaise ki, kSatriya, rAjA, khaMr3iyA rAjA, rAjasevaka, rAjavaMzaja ke lie kiyA ho use grahaNa kare, (usI taraha se) rAjA Adi ke nartaka, kacchuka (rajjunartaka), jalanartaka, malla, bhA~r3a, kathAkAra, kudaka, yazogAthaka, khelaka, chatradhAraka, azva, hasti, pAr3A, baila, zera, bakare, mRga, kutte, zukara, sUvara, cIDiyA, mUrye, baMdara, titara, vartaka, lAvaka, cIlla, haMsa, mora, totA (Adi) ko poSane ke lie banAyA gayA, azva yA hasti puruSaka azva yA hasti ke parimArjaka, azva yA hasti Arohaka saciva Adi, pagacaMpI karanevAlA, mAlIza kartA, udvartaka, mArjanakartA, maMr3aka, chatradhAraka, cAmara dhAraka, AbharaNa bhA~r3a ke dhAraka, maMjuSA dhAraka, dIpikA dhAraka, dhanurdhAraka, zastradhAraka, bhAlAdhAraka, aMkuzadhAraka, khasI kie gae antaHpurarakSaka, dvArapAla, daMDarakSaka, kubja, kirAtiya, vAmana, vakrakAyI, barbara, bakuzila, yAvanika, palhavika, isinika, lAsika, lakuzika, siMhAlI, pulindI, muranDI, pakkaNI, bhilla, pArasI (saMkSepa meM kahA jAe to kirAta se lekara pArasa deza meM paidA honevAle yaha sabhI rAjasevaka) Upara kahe anusAra kisI ke bhI lie taiyAra kie gae azana, pAna, khAdima, svAdima ko kisI sAdhusAdhvI grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / isa prakAra uddezaka-9 meM batAe anusAra kisI kRtya kare-karavAe-karanevAle kI anumodanA kare to 'cAturmAsika parihArasthAna anudghAtika' prAyazcitta AtA hai / jise 'guru caumAsI' prAyazcitta bhI kahate haiN| uddezaka-9-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 27 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-10 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 608 se 654 isa taraha se 47 sUtra haiM / usameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM anugghAtiyaM' prAyazcitta AtA hai| sUtra-608-611 jo sAdhu-sAdhvI AcArya Adi ratnAdhika ko ati kaThina, rukhA, karkaza, donoM taraha ke vacana bole, bulavAe, bolanevAle kI anumodanA kare to, anya kisI taraha se AzAtanA kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-612-613 jo sAdhu-sAdhvI anantakAya yukta AhAra kare, AdhA karma (sAdhu ke lie kiyA gayA AhAra) khAe, khilAe, khAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 614-615 jo sAdhu-sAdhvI vartamAna yA bhAvi ke sambandhI nimitta kahe, kahalAe yA kahanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 616-617 jo sAdhu-sAdhvI (dUsaroM ke) ziSya (ziSyA) kA apaharaNa kare, usakI buddhi meM vyAmoha paidA kare yAni bhramita kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 618-619 jo sAdhu-AcArya yA upAdhyAya (sAdhvI AcArya, upAdhyAya yA pravartinI kA apaharaNa kare (anya samudAya yA gaccha meM le jAe), unakI buddhi meM vyAmoha-bhramaNA paidA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 620 jo sAdhu-sAdhvI bahirvAsi (anya samudAya yA gaccha meM se Ae hue prAghurNaka) Ae taba unake Agamana kI kAraNa jAne binA tIna rAta se jyAdA apanI vasati (upAzraya) meM nivAsa de, dilAe yA denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 621 jo sAdhu-sAdhvI anya anupazAnta kaSAyI yA usake bAre meM prAyazcitta na karanevAle ko usake kleza zAnta karane ke lie yA karanA yA na karane ke bAre meM kucha pUchakara yA binA pUche jaise ki udghAtika ko anudghAtika kahe, prAyazcitta deveM, anudghAtika ko udghAtika kahe, prAyazcitta deveM to prAyazcitta / sUtra - 622-625 jo sAdhu-sAdhvI prAyazcitta kI viparIta prarUpaNA kare yA viparIta prAyazcitta dAna kare jaise ki udghAtika ko anudghAtika kahe, deve, anudghAtika ko udghAtika kahe, deve to prAyazcitta / sUtra - 626-637 jo sAdhu-sAdhvI, koI sAdhu-sAdhvI udghAtika, anudghAtika yA ubhaya prakAra se haiM | yAni ki vo udghAtika yA anudghAtika prAyazcitta vahana kara rahe haiM vo sunane, jAnane ke bAda bhI, usakA saMkalpa aura Azaya sunane-jAnane ke bAda bhI usake sAtha AhAra kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-638-641 jo sAdhu-sAdhvI sUrya nIkalane ke bAda aura asta hone ke pahale AhAra-vihAra Adi kriyA karane ke muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 28 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra saMkalpa vAlA ho, dhRti aura bala se samartha ho, yA na ho to bhI sUryAsta yA sUryAsta huA mAne, saMzayavAlA bane, saMzayita ho taba bhojana kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta aura phira yadi aisA mAne ki sUrya nIkalA hI nahIM yA asta ho gayA hai taba mu~ha meM - hAtha meM yA pAtra meM jo azana Adi vidyamAna ho usakA tyAga kare, mukha, hAtha, pAtrA kI zuddhi kare to azana Adi paraThane ke bAda bhI virAdhaka nahIM lekina yadi AjJA ullaMghana karake khAekhilAe yA khAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 642 jo sAdhu-sAdhvI rAta ko yA zAma ko pAnI yA bhojana kA or3akAra Ae yAni ubAla Ae taba use mu~ha se bAhara nIkAlane kI bajAya gale meM utAra de, nIgalane kA kahe, nIgalanevAle kI anumodanA kare to (rAtri bhojana doSa lagane se) praayshcitt| sUtra - 643-646 jo sAdhu-sAdhvI glAna-bImAra ho aise sune, jAnane ke bAda bhI usa glAna kI sthiti kI gaveSaNA na kare, anya mArga yA viparIta mArga meM cale jAe, vaiyAvacca karane ke lie udyata hone ke bAda bhI glAna kA yogya AhAra, anukUla vastu vizeSa na mile taba dUsare sAdhu, sAdhvI, AcArya Adi ko na kahe, khuda kozIza karane ke bAda bhI alpa yA aparyApta cIja mile taba itanI alpa cIja se usa glAna ko kyA hogA aisA pazcAttApa na kare, na karavAe yA na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 647-648 jo sAdhu-sAdhvI prathama prAvRTkAla yAni kI ASAr3ha-zrAvaNa bIca meM, varSAvAsa meM nivAsa karane ke bAda eka gA~va se dUsare gA~va vihAra kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 649-650 jo sAdhu-sAdhvI aparyuSaNA meM paryuSaNA kare, paryuSaNA meM aparyuSaNA kare, paryuSaNA meM paryuSaNA na kare, (arthAt niyata dina meM saMvatsarI na kare) na karavAe, na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 651-653 jo sAdhu-sAdhvI paryuSaNa kAla meM (saMvatsarI pratikramaNa ke vakta) gAya ke roma jitane bhI bAla dhAraNa kare, rakhe, usa dina thor3A bhI AhAra kare, (kucha bhI khAe-pIe), anyatIrthika yA gRhastha ke sAtha paryuSaNA kare (paryuSaNAkaraNa sunAe) karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-654 jo sAdhu-sAdhvI pahale samavasaraNa meM yAni ki varSAvAsa meM (cAturmAsa meM) pAtra yA vastra Adi grahaNa karekaravAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / isa prakAra uddezaka-10 meM kahe hue koI kRtya kare, karavAe yA anumodanA kare to cAturmAsika parihArasthAna anudghAtika arthAt 'guru caumAsI prAyazcitta' AtA hai| uddezaka-10-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 29 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-11 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 655 se 746 yAni 92 sUtra haiM / usameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karane se cAummAsiyaM parihAraTThANaM anugghAtiyaM' prAyazcitta / sUtra- 655-660 jo sAdhu-sAdhvI lohA, tAmra, jasat, sIsuM, kAsuM, cA~dI, sonA, jAtyarupA, hIre, maNi, muktA, kA~ca, dA~ta, zIMga, camar3A, patthara (pAnI raha sake aise) moTe vastra, sphaTika, zaMkha, vajra (Adi) ke pAtrA banAe, dhAraNa kare, upabhoga kare, lohA Adi kA pAtra ba~dhana kare (banAe), dhAraNa kare, upabhoga kare, anya se yaha kAma karavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-661-662 jo sAdhu-sAdhvI artha yojana se jyAdA dUra pAtra grahaNa karane kI ummIda se jAe yA vighnavAlA mArga yA anya kisI kAraNa se utanI dUra se lAkara pAtra de taba grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-663-664 jo sAdhu-sAdhvI dharma kI niMdA (avarNavAda) yA adharma kI prazaMsA kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta sUtra-665-717 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke pA~va ko eka yA anekabAra pramArjana kare, karavAe, anumodanA kare, (isa sUtra se Arambha karake) eka gA~va se dUsare gA~va jAte hue yAni ki vicaraNa karate hue jo sAdhu-sAdhvI anya tIrthika yA gRhastha ke mastaka ko AvaraNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / (yahA~ 665 se 717 kula-53 sUtra haiM / jo uddezaka-3 ke sUtra 133 se 185 anusAra jAna lenA / pharka kevala itanA ki isa 53 doSa kA sevana anya tIrthika yA gRhastha ko lekara kiyA, karavAyA yA anumodana kiyA ho) sUtra-718-723 jo sAdhu-sAdhvI khuda ko, dUsaroM ko DarAe, vismIta kare yAni Azcarya pamAr3e, viparIta rUpa se dikhAe, yA phira jIva ko ajIva yA ajIva ko jIva kahe, zAma ko subaha yA subaha ko zAma kahe, isa doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM se karavAe yA sevana karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 724 jo sAdhu-sAdhvI jinapraNita cIja se viparIta cIja kI prazaMsA kare, karavAe, anumodanA kare / jaise ki sAmane kisI anyadharmI ho to usake dharma kI prazaMsA kare Adi to prAyazcitta / sUtra - 725 jo sAdhu-sAdhvI do viruddha rAjya ke bIca punaH punaH gamanAgamana kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 726-733 ____ jo sAdhu-sAdhvI dina meM bhojana karane kI niMdA kare, rAtri bhojana kI prazaMsA kare, dina ko lAyA gayA azana-pAna, khAdima-svAdima rUpa AhAra dUsare dina kare, dina meM lAyA gayA azana-Adi rAta ko khAe, rAta ko (sUryodaya se pahale) lAyA gayA azana Adi subaha meM khAe, dina meM lAyA gayA azana-Adi rAta ko khAe, AgAr3ha kAraNa binA azana-Adi AhAra rAta ko saMsthApita kare yAni ki rakha le, isa taraha rakhA gayA azana Adi AhAra meM se tvacA-pramANa, bhasma pramANa yA bindu pramANa AhAra khAe, isameM se koI doSa khuda kare, anya se karavAe yA muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 30 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 734 jo sAdhu-sAdhvI, jahA~ bhojana meM pahale mA~sa-macchI dI jAtI ho phira dUsarA bhojana diyA jAtA ho, jahA~ mA~sa yA macchI pakAe jAte ho vo sthAna, bhojanagRha meM se jo lAyA jAtA ho yA dUsarI kisI jagaha le jAte ho, vivAha Adi ke lie jo bhojana taiyAra hotA ho, mRta bhojana, yA aise tarIke kA anya bhojana eka jagaha se dUsarI jagaha le jA rahe ho, aise bhojana kI ummIda se yA tRSA se yAni bhojana kI abhilASA se usa rAta ko anyatra nivAsa kare yAni ki zayyAtara kI bajAya dUsarI jagaha rAta vyatIta kare, karavAe yA anumodana kare to prAyazcitta / sUtra - 735 jo sAdhu-sAdhvI naivedha, piMr3a yAni ki deva, vyaMtara, yakSa Adi ke lie rakhA gayA khAe, khilAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-736-737 jo sAdhu-sAdhvI svacchaMda-AcArI kI prazaMsA kare, vaMdana namaskAra kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 738-739 jo sAdhu-sAdhvI pahacAnavAle (svajana Adi) aura anajAna (svajana ke sivA) aise anucita-dIkSA kI yogyatA na ho aise upAsaka (zrAvaka) yA anupAsaka (zrAvaka se anya) ko pravrajyA-dIkSA de, upasthApanA (vartamAna kAla meM bar3I dIkSA) de, dilAe, denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 740 jo sAdhu-sAdhvI anucita yAni kI asamartha ke pAsa vaiyAvacca-sevA le, dilAe, lenevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 741-744 jo sAdhu-acelaka yA sacelaka ho aura acelaka yA sacelaka sAtha nivAsa kare yAni sthavira kalpI anya sAmAcArIvAle sthavirakalpI yA jinakalpI sAtha rahe aura jo jinakalpI ho aura sthavirakalpI yA jinakalpI sAtha rahe (athavA acelaka yA acelaka sAdhu yA acelaka sAdhvI sAtha nivAsa kare) karavAe-karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 745 jo sAdhu-sAdhvI rAta ko sthApita, pipara, pipara cUrNa, suMTha, tUMThacUrNa, miTTI, namaka, sIMdhAlu Adi cIja kA AhAra kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 746 jo sAdhu-sAdhvI parvata, uSarabhUmi, nadI, giri Adi ke zikhara yA per3a kI Toca para giranevAlA pAnI, Aga meM sIdhe yA kUdanevAle, viSabhakSaNa, zastrapAta, phA~sI, viSayavaza duHkha ke tadbhava-usI gati ko pAne ke matalaba se antaHzalya, per3a kI DAlI se laTakakara (gIdhar3a Adi se bhakSaNa aisA) gRddhaspRSTa maraNa pAnevAle yA aise taraha ke anya kisI bhI bAlamaraNa prApta karanevAle kI prazaMsA kare, karavAe yA anumodana kare / isa prakAra uddezaka-11 meM batAe hue koI bhI kRtya khuda kare, dUsaroM se karavAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to cAturmAsika parihAra sthAna anudghAtika prAyazcitta yAni ''guru caumAsI'' prAyazcitta AtA hai| uddezaka-11-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-12 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 747 se 788 yAni ki kula 42 sUtra haiM / usameM se kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko 'cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai jise laghu caumAsI prAyazcitta kahate haiN| sUtra-747-748 jo sAdhu-sAdhvI karuNA buddhi se kisI bhI trasa jAti ke jAnavara ko tRNa, muMja, kASTha, carma-netara, sUta yA dhAge ke ba~dhana se bA~dhe, ba~dhAe yA anumodana kare, ba~dhanamukta kare, karavAe yA anumodana kare to prAyazcitta / sUtra - 749 jo sAdhu-sAdhvI bAra-bAra pratyAkhyAna-niyama bhaMga kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-750 jo sAdhu-sAdhvI pratyekakAya-sacitta vanaspati yukta AhAra kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 751 jo sAdhu-sAdhvI romayukta camar3A dhAraNa kare arthAt pAsa rakhe yA usa para baiThe, biThAe, baiThanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 752 jo sAdhu-sAdhvI ghAsa, tRNa, zaNa, netara yA dUsaroM ke vastra se AcchAdita aise pITha para baiThe, biThAe, baiThanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 753 jo sAdhu-sAdhvI kA (sAdhvI sAdhukA) or3hane kA kapar3A anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa sIlavAe, dUsaroM ko sIne ke lie kahe, sInevAle kI anumodanA kare / sUtra - 754 jo sAdhu-sAdhvI, pRthvIkAya, apakAya, teUkAya, vAyukAya yA vanaspati kAya kI alpamAtra bhI virAdhanA kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-755 jo sAdhu-sAdhvI sacitta per3a para car3e, car3Ae yA car3anevAle kI anumodanA kare / sUtra-756-759 jo sAdhu-sAdhvI gRhastha ke baratana meM bhojana kare, usake vastra pahane, Asana Adi para baiThe, cikitsA kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 760-761 jo sAdhu-sAdhvI sacitta jala se dhone samAna pUrvakarma kare yA gRhastha yA anyatIrthika se hamezA gIle rahanevAle yA gIle dhAraNa, kar3achI, mApI Adi se die gae azana, pAna, khAdima, svAdima grahaNa kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 762-774 jo sAdhu-sAdhvI cakSudarzana arthAt dekhane kI abhilASA se yahA~ kahI gaI darzanIya jagaha dekhane kA soce yA saMkalpa kare, karavAe yA anumodanA kare / lakar3e kA kotarakAma, tasavIre, vastrakarma, lepanakarma, dA~ta kI vastu, maNi kI cIja, pattharakAma, gUMthI muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 32 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra aMgUThI yA kucha bhI bharake banAI cIja, saMyojanA se nirmita patte nirmita yA koraNI, gar3ha, takhtA, choTe yA bar3e jalAzaya, nahera, jhIla, vAva, choTA yA bar3A tAlAba, vAvaDI, sarovara, jalazreNI yA ekadUje meM jAnevAlI jaladhArA, vATikA, jaMgala, bAgIcA, vana, vanasamUha yA parvatasamUha, gA~va, nagara, nigama, kher3A, kasabA, pallI, droNamukha, pATaNa, khAI, dhAnya kSetra yA saMniveza, gA~va, nagara yAvat saMniveza kA kisI mahotsava, melA vizeSa, gA~va, nagara yAvat saMniveza kA ghAta yA vinAza, gA~va, nagara yAvat saMniveza kA patha yA mArga, gA~va, nagara yAvat saMniveza kA dAha, azva, hAthI, UMTa, gau, pAr3A yA sUvara kA zikSaNa yA krIr3Asthala, azva, hAthI, UMTa, gau, pAr3A yA sUvara ke yuddha, gau, ghor3e yA hAthI ke bar3e samudAyavAle sthAna, abhiSeka, kathA, mAna-unmAna, pramANa, bar3e Ahat (Thumake) nRtya, gIta, vAjiMtra, usake tala-tAla, truTita ghana mRdaMga Adi ke zabda sunAI dete ho aise sthAna, rASTraviplava, rASTra upadrava, Apasa meM aMtardeSajanita upadrava, vaMza paramparAgata baira se paidA honevAlA kleza, mahAyuddha, mahAsaMgrAma, jhagar3e, joroM se bolanA Adi sthAna, kaIM taraha ke mahotsava, Indra mahotsava, strI-puruSa, sthavira, yuvAna, kizora Adi alaMkRta yA niralaMkRta ho, gAte, bajAte, nAcate, ha~sate, khelate, moha utpAdaka ceSTA karate ho, vipula azana Adi kA Apasa meM AdAnapradAna hotA ho, khAnA khAyA jAtA ho aise sthala, ina sabhI sthAna ko dekhane kI IcchA rakhe / sUtra - 775 jo sAdhu-sAdhvI ihalaukika yA pAralaukika, pahale dekhe hue yA na dekhe hue, sune hue yA na sune hue, jAne hue yA na jAne hue aise rUpa ke lie Asakta bane, rAgavAle bane, gRddhivAle bane, atizaya rakta bane, kisI ko Asakta Adi kare, Asakta Adi honevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 776 jo sAdhu-sAdhvI pahalI porisI meM lAyA gayA azana, pAna, khAdima, svAdima antima porisI taka sthApana kare, rakhe yAni cauthI porisI meM upabhoga kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 777 jo sAdhu-sAdhvI artha yojana yAni do koSa dUra se lAyA gayA azana, pAna, khAdima, svAdima samAna AhAra kare yAni do koSa kI kSetra maryAdA kA ullaMghana kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 778-785 jo sAdhu-sAdhvI gobara yA vilepana dravya lAkara dUsare dina, dina meM lAkara rAta ko, rAta ko lAkara dina meM yA rAta ko lAkara rAta meM, zarIra para lage ghA, vraNa Adi eka yA bAra-bAra liMpana kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 786-787 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa upadhi vahana karavAe aura usakI nizrA meM rahe (ina sabako) azana-Adi (dUsaroM ko kahakara) dilAe, dUsaroM ko vaisA karane ke lie prerita kare, vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-788 jo sAdhu-sAdhvI gaMgA, jamunA, sarayu, airAvatI, mahI una pA~ca mahArNava yA mahAnadI mahine meM do yA tIna bAra utarakara yA tairakara pAra kare, karavAe yA anumodanA kare / isa prakAra uddezaka-12 meM batAe anusAra kisI bhI kRtya khuda kare-dUsaroM ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to cAturmAsika parihArasthAna udghAtika arthAt laghu caumAsI prAyazcitta AtA hai| uddezaka-12-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 33 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-13 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 789 se 862 yAni ki kula 74 sUtra haiM / isameM batAne ke anusAra kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM prAyazcitta AtA hai| sUtra - 789-795 jo sAdhu-sAdhvI sacitta, snigdha yAni ki sacitta jala se kucha gIlApana, sacitta raja, sacitta miTTI, sUkSma trasa jIva se yukta aisI pRthvI, zIlA, yA TekarI para khar3A rahe, baiThe yA soe, aisA dUsaroM ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 796-799 jo sAdhu-sAdhvI yahA~ batAe anusAra sthAna para baiThe, khar3e rahe, baiThe yA svAdhyAya kare / anya ko vaisA karane ke lie prerita kare yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / jahA~ dhuNA kA nivAsa ho, jahA~ dhuNA rahate ho aise yA aMDa-prANa, sacitta bIja, sacitta vanaspati, himasacitta, jalayukta lakar3e ho, anantakAya kITaka, miTTI, kIcar3a, makar3e kI jAlayukta sthAna ho, acchI taraha se ba~dhA na ho. ThIka na rakhA ho, asthira ho yA calAyamAna ho aise stambha, ghara, Upara kI dehalI, UkhalabhUmi, snAnapITha, tRNa yA patthara kI bhIMta, zIlA, miTTIpiNDa, maMca, lakar3e Adi ke bane skaMdha, maMca, mAMDavI yA mAlA, jIrNa aise choTe yA bar3e ghara, isa sarva sthAna para baiThe, soe, khar3A rahe yA svAdhyAya kare / sUtra-800-804 ___ jo sAdhu-sAdhvI anya tIrthika yA gRhastha ko zilpazloka, pAsA, nimitta yA sAmudrika zAstra, kAvya-kalA, bhATAI zIkhalAe, saroSa, kaThina, donoM taraha ke vacana kahe, yA anyatIrthika kI AzAtanA kare, dUsaroM ke pAsa yaha kAma karavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-805-817 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke sAtha nIce batAe anusAra kArya kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / kautukakarma, bhUtikarma, devaAhvAna pUrvaka prazna pUchane, punaH prazna karanA, zubhAzubha phala samAna uttara kahanA, prati uttara kahanA, atita, vartamAna yA AgAmI kAla sambandhI nimitta-jyotiSa kathana karanA, lakSaNa jyotiSa yA svapna phala kahanA, vidyA-maMtra yA taMtra prayoga kI vidhi batAnA, mArga bhUle hae, mArga na jAnanevAle, anya mArga para jAte ho use mArga para lAe, TraeNke rAste dikhAe, donoM rAste dikhAe, pASANa-rasa yA miTTI yukta dhAtu dikhAe, nidhi dikhAe to prAyazcitta / sUtra-818-825 jo sAdhu-sAdhvI pAtra, darpaNa, talavAra, maNI, sarovara Adi kA pAnI, pravAhI gur3a, taila, madhu, ghI, dArU yA carabI meM apanA mu~ha dekhe, dUsaroM ko dekhane ke lie kahe, mu~ha dekhanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-826-847 jo sAdhu-sAdhvI pAsatthA, avasanna, kuzIla, nitIya, saMsakta, kAthika, prAznika, mAmaka, sAMprasArika yAni ki gRhastha ko vaMdana kare, prazaMsA kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / pAsatthA-jJAna, darzana, cAritra ke nikaTa rahake bhI udyama na kare / kazIla-niMdita karma kare. avasanna sAmAcArI ulaTa-salaTa kare, cAritra virAdhanA doSayakta, ahAchaMda, svacchaMda, nItiya, nityapiMDa khAnevAlA, kAthikaazana Adi ke lie yA prazaMsA ke lie kathA kare, prAznika-sAvadha prazna kare, mAmaga-vastra-pAtra Adi merA-merA kare, saaNprsaarik-gRhsth| muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 34 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra -848-862 jo sAdhu-sAdhvI nIce batAne ke anusAra bhojana kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / dhAtri, dUti, nimitta, AjIvikA, vanIpaka, cikitsA, krodha, mAna, mAyA, lobha, vidyA, maMtra, yoga, cUrNa yA aMtardhAna isameM se kisI bhI piMr3a yAni bhojana khAe, khilAe yA khAnevAle kI anumodanA kre|| dhAtrI-gRhastha ke bacce ke sAtha khelakara gocarI kare / dUtI, gRhastha ke saMdezA kI Apa-le kare, nimittazubhAzubha kathana kare, AjIvika, jIvana nirvAha ke lie jAti-kula tArIkha kare, vanIpaka dInatApUrvaka yAcanA kare, cikitsA-roga Adi ke lie auSadha de, vidyA, strI devatA adhiSThita sAdhanA, maMtra, puruSa devatA adhiSThita sAdhanA, yoga-vazIkaraNa Adi prayoga, cUrNa, kaI cIja mizrita cUrNa prayoga, isameM se kisI doSa kA sevana karake AhAra laae| isa prakAra uddezaka-12 meM batAe anusAra kisI bhI kRtya khuda kare, anya ke pAsa karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to 'cAturmAsika parihArasthAna prAyazcitta' matalaba laghucaumAsI prAyazcitta AtA hai| uddezaka-13-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-14 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 863 se 904 yAni ki kula 41 sUtra haiM / usameM kahe anusAra kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra-863-866 jo sAdhu-sAdhvI nIce kahane ke anusAra pAtra khuda grahaNa kare, dUsaroM ke pAsa grahaNa karavAe yA usa taraha se grahaNa karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / khuda kharIda kare, karavAe yA koI kharIdakara lAe to le, udhAra le, dilavAe, sAmane se udhAra diyA huA grahaNa kare, pAtra eka dUje se badale, badalAe, koI badalA huA lAe to rakhe, chInakara lAe, aneka mAlika ho vaisA pAtra sabakI AjJA binA le, sAmane se lAyA gayA pAtra svIkAra kare / sUtra-867-869 jo sAdhu-sAdhvI adhika pAtra ho to sAmAnya se yA vizeSa se gaNi ko pUche binA yA nimaMtrita kie binA apanI IcchA anusAra dUsaroM ko vitaraNa kare, hAtha, pA~va, kAna, nAka, hoTha jisake chedana na hue ho aise vikalAMga aise kSullaka Adi yA kamajora ko na de, na dilAe yA na denevAle kI anumodanA kre| sUtra-870-871 jo sAdhu-sAdhvI khaMr3ita, nirbala, lambe arase taka na Tike aise, na rakhane ke yogya pAtra dhAraNa kare, akhaMr3ita, dRr3ha, TikAU aura rakhane meM yogya pAtra dhAraNa na kare, na karavAe, na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-872-873 jo sAdhu-sAdhvI zobhAyamAna yA sundara pAtra ko azobhanIya kare aura azobhana pAtra ko zobhAyamAna yA sundara kare-karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 874-881 jo sAdhu-sAdhvI mujhe nayA pAtra nahIM milatA aisA karake mile hue pAtra ko yA merA pAtra badabUvAlA hai aisA karake-socakara acitta aise ThaMr3e yA garma pAnI se eka yA jyAdA bAra dhoe, kAphI dina taka pAnI meM DUbokara rakhe, kalka, lodhra, cUrNa, varNa Adi udvartana cUrNa kA lepa kare yA kAphI dina taka lepavAlA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-882-893 jo sAdhu-sAdhvI sacitta pRthvI para pAtra ko eka yA bAra bAra tapAe yA sukhAe, vahA~ se Arambha karake jo sAdhu-sAdhvI ThIka taraha se na bA~dhe hue, ThIka na kie hue, asthira yA calAyamAna aise lakar3e ke skandha, maMca, khaTiyA ke AkAra kA mAMcI, maMDapa, majalA, jIrNa aisA choTA yA bar3A makAna usa para pAtrA tapAe yA sUkhAe, dUsaroM ko sUkhAne ke lie kahe usa taraha se sUkhAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / isa 882 se 893 yaha 11 sUtra uddezaka-13 ke sUtra 789 se 799 anusAra haiM / isalie isa 11 sUtroM kA vistAra uddezaka-13 ke sUtra anusAra jAna le - samajha lenA / pharka itanA kI yahA~ usa jagaha para pAtra tapAe aisA smjhnaa| sUtra-894-898 jo sAdhu-sAdhvI pAtra meM par3e sacitta pRthvI, ap yA teUkAya ko, kaMda, mUla, pAtra, phala, puSpa yA bIja ko khuda bAhara nIkAle, dUsaroM se nIkalavAe, koI nIkAlakara sAmane se de usakA svIkAra kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 36 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra-899 jo sAdhu-sAdhvI pAtra para koraNI kare-karavAe yA kotara kAma kiyA gayA pAtra koI sAmane se de to grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 900-901 jo sAdhu-sAdhvI jAnemAne yA anajAna zrAvaka yA isa zrAvaka ke pAsa gA~va meM yA gA~va ke rAste meM, sabhA meM se khar3A karake jora-jora se pAtra kI yAcanA kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 902-903 jo sAdhu-sAdhvI pAtra kA lAbha hogA vaisI IcchA se Rtubaddha yAni zardI, garmI yA mAsakalpa yA varSAvAsa matalaba cAturmAsa nivAsa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-904 isa prakAra uddezaka-14 meM kahane ke anusAra kisI bhI doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa sevana karavAe yA doSa sevana karanevAle kI anumodanA kare to cAturmAsika parihArasthAna udghAtika nAma kA prAyazcitta AtA hai, jise laghu caumAsI prAyazcitta kahate haiN| uddezaka-14-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 37 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-15 nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 905 se 1058 isa taraha se kula 154 sUtra haiM / jisameM se kisI bhI doSa kA trividha se sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra - 905-908 jo sAdhu-sAdhvI dUsare sAdhu-sAdhvI ko Akrozayukta, kaThina, donoM taraha ke vacana kahe yA anya kisI taraha kI ati AzAtanA kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 909-916 jo sAdhu-sAdhvI sacitta Ama khAe, yA cUse, sacitta Ama, usakI pezI, Tukar3e, chilake ke bhItara kA hissA khAe, yA cUse, sacitta kA saMghaTTA hotA ho vahA~ rahA Ama kA per3a yA usakI pezI, Tukar3e, chilake Adi khAe yA cUse, aisA khuda kare, dUsaroM ke pAsa karavAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 917-970 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa apane pA~va eka yA bAra bAra pramArjana kare, dUsaroM ko pramArjana karane ke lie prerita kare, pramArjana karanevAle kI anumodanA kare / (isa sUtra se Arambha karake) jo sAdhusAdhvI eka gA~va se dUsare gA~va vicaranevAle anyatIrthika yA gRhastha ke pAsa apane sira kA AcchAdana karavAe, dUsaroM ko vaisA karane ke lie prerita kare yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (uddezaka-3 meM sUtra133 se 185 meM yaha saba varNana hai / yAni 918 se 970 sUtra kA vivaraNa isa prakAra samajha lenA, pharka kevala itanA hai ki uddeza tIna meM yaha kAma khuda kare aisA batAte haiM / isa uddezaka meM yaha kArya anya ke pAsa karavAe aisA samajhanA / ) sUtra - 971-979 jo sAdhu-sAdhvI dharmazAlA, bagIcA, gAthApati ke ghara yA tApasa ke nivAsa Adi meM mala-mUtra kA tyAga kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (uddezaka-5 meM sUtra 561 se 569 meM dharmazAlA se Arambha karake mahAgRha taka varNana kiyA hai / isa prakAra yahA~ isa nau sUtra meM varNana kiyA hai / isalie nau sUtra kA varNana uddezaka-5 anusAra jAna lenA-samajha lenA / pharka kevala itanA ki yahA~ dharmazAlA Adi sthAna meM mala-mUtra paraThave aisA samajhanA / ) sUtra - 980-981 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ko azana-pAna, khAdima, svAdima, vastra-pAtra, kaMbala, rajoharaNa de, dilAe yA denevAle kI anumodanA kare / sUtra - 982-1001 jo sAdhu-sAdhvI pAsatthA ko azana Adi AhAra, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa de yA unake pAsa se grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / usI prakAra osanna, kuzIla, nItiya, saMsakta ko AhAra, vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa de yA unake pAsa se grahaNa kare to prAyazcitta / (pAsatthA se saMsakta taka ke zabda kI samajha, uddezaka-13 ke sUtra 830 se 847 taka varNita kI gaI hai| isa prakAra jAna-samajha lenA / ) sUtra- 1002 jo sAdhu-sAdhvI kisI ko hamezA pahanane ke, snAna ke, vivAha ke, rAjasabhA ke vastra ke alAvA kucha mA~gane se prApta honevAlA yA nimaMtraNa se pAyA gayA vastra kahA~ se AyA yA kisa taraha taiyAra huA ye jAne sivA muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 38 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra usake bAre meM pUche binA, usakI gaveSaNA kie binA una donoM taraha ke vastra grahaNa kare-karavAe, anumodanA kare / sUtra- 1003-1056 jo sAdhu-sAdhvI vibhUSA ke nimitta se yAni zobhA-khUbasUratI Adi bar3hAne kI buddhi se apane pA~va kA eka yA kaIM bAra pramArjana kare-karavAe, anumodanA kare / (isa sUtra se Arambha karake) eka gA~va se dUsare gA~va jAte hue apane mastaka kA AcchAdana kare-karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / / (uddezaka-3 ke sUtra-133 se 185 meM yaha sabhI vivaraNa kiyA hai / usI ke anusAra yahA~ sUtra 1004 se 1056 ke lie samajha lenA / pharka kevala itanA kI pA~va dhonA Adi kI kriyA yahA~ isa uddezaka meM zobhAkhUbasUratI bar3hAne ke Azaya se huI ho taba prAyazcitta AtA hai|) sUtra - 1057-1058 jo sAdhu-sAdhvI vibhUSA nimitta se yAni zobhA yA khUbasUratI bar3hAne ke Azaya se vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa yA anya kisI upakaraNa dhAraNa kare, karavAe, anumodanA kare yA dhoe, dhulavAe, dhonevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / yaha uddezaka-15 meM batAe anusAra kisI bhI doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa sevana karavAe yA doSa sevana karanevAle kI anumodanA kare to use cAturmAsika parihArasthAna udghAtika ki jisakA dUsarA nAma 'laghu caumAsI' hai vo prAyazcitta AtA hai| uddezaka-15-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 39 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-16 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 1059 se 1108 yAni ki kula-50 sUtra haiM / isameM batAe anusAra kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTrANaM ugghAtiyaM nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra-1059-1061 jo sAdhu-sAdhvI sAgArika yAni gRhastha jahA~ rahate ho vaisI vasati, sacitta jala yA agnivAlI vasati meM jAe yA praveza kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1062-1069 jo sAdhu-sAdhvI sacitta aisI Ikha khAe, khilAe yA khilAnevAle kI anumodanA kare (isa sUtra se Arambha karake sUtra 1069 taka ke ATha sUtra, uddezaka-15 ke sUtra 909 se 916 ke ATha sUtra anusAra samajhanA / pharka kevala itanA ki vahA~ Ama ke bAre meM kahA hai, usakI jagaha yahA~ Ikha' zabda kA prayoga karanA / ) sUtra-1070 jo sAdhu-sAdhvI araNya yA jaMgala meM rahanevAle yA aTavI meM yAtrA meM jAnevAle ke vahA~ se azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1071-1072 jo sAdha-sAdhvI vizada jJAna, darzana, cAritra ArAdhaka ko jJAna, darzana, cAritra ArAdhaka na kahe aura jJAna, darzana, cAritra rahita yA alpa ArAdhaka ko vizaddha jJAna Adi dhAraka kahe, kahalAe yA kahanevAle kare to prAyazcitta / sUtra-1073 jo sAdhu-sAdhvI vizuddha yA vizeSa jJAna, darzana, cAritra ArAdhaka gaNa meM se alpa yA avizuddha jJAna, darzana, cAritra gaNa meM jAe, bheje yA jAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 1074-1082 jo sAdhu-sAdhvI vyudgrAhIta yA kadAgraha vAle sAdhu (sAdhvI) ko azana, pAna, khAdima, svAdima samAna AhAra, vastra, pAtra, kaMbala yA rajoharaNa, vasati yAni ki upAzraya, sUtra artha Adi vAMcanA de yA, usake pAsa se grahaNa kare aura usakI vasati meM praveza kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 1083-1084 jahA~ sukha-zAnti se vicaraNa kara sake aise kSetra aura AhAra-upadhi-vasati Adi sulabha ho aise kSetra prApta hone ke bAda bhI vihAra ke Azaya se yA ummIda se jahA~ koI dina-rAta ko pahu~ca pAe vaisI aTavI yA vikaTa mArga pasanda karane ke lie jo sAdhu-sAdhvI soce yA vikaTa aise cora Ane-jAne ke, anArya-mleccha yA antya jana se parisevana kie jAnevAle mArga vihAra ke lie soce yA anumodanA kare to prAyazcitta / / sUtra - 1085-1090 jo sAdhu-sAdhvI jugupsita yA nindita kula meM se azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra-vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa, vasati grahaNa kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1091-1093 jo sAdhu-sAdhvI azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra bhUmi para, saMthArA meM, khIMTI yA sikke meM sthApana kare, rakha de, rakhavAe yA rakhanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 40 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra - 1094-1095 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ke sAtha baiThakara, yA do-tIna yA cAroM ora se anyatIrthika Adi ho usake bIca baiThakara AhAra kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1096 jo sAdhu-sAdhvI AcArya-upAdhyAya (yA ratnAdhika) ke zayyA-saMthArA ko pA~va se saMghaTTA kare yAni ki usa para lAparavAhI se pA~va Ae taba hAtha dvArA use chU kara yAni apane doSa kI mA~phI mA~ge binA cale jAe, dUsaroM ko vaisA karane ke lie prerita kare yA vaisA karanevAle ko sAdhu-sAdhvI kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1097 jo sAdhu-sAdhvI (zAstrokta) pramANa yA gaNana saMkhyA se jyAdA upadhi rakhe, rakhavAe yA rakhanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1098-1108 jo sAdhu-sAdhvI sacitta pRthvI para.. Adi.. para mala-mUtra kA tyAga kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (saMkSepa meM kahA jAe to virAdhanA ho vaisI jagaha meM mala-mUtra paraThave, aisA isa 11 sUtra meM batAte haiM / 13ve uddezaka ke sUtra 789 se 799 ina 11 sUtra meM yaha varNana kiyA hai, usa prakAra samajha lenA / pharka kevala itanA ki una hara eka jagaha para mala-mUtra kA tyAga kare aise sambandha pratyeka doSa ke sAtha joDanA / ) isa prakAra uddezaka-16 meM batAe anusAra ke kisI bhI doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa sevana karavAe yA anumodanA kare to cAturmAsika parihAra sthAna udghAtika yAni 'laghu caumAsI' prAyazcitta AtA hai| uddezaka-16-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-17 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 1109 se 1259 yAni ki kula-151 sUtra haiM / jisameM batAe anusAra kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra-1109-1110 jo sAdhu-sAdhvI kutuhUlavRtti se kisI trasta jAnavara ko tRNa, ghAsa, kASTha, carma, vela, rassI yA sUta se bA~dhe yA ba~dhe ko chor3a de, chur3avA de, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1111-1122 jo sAdhu-sAdhvI kutuhUlavRtti se hAra, kar3e, AbhUSaNa, vastra Adi karavAe, apane pAsa rakhe yA dhAraNa kare yAni pahane / yaha saba kAma khuda kare-dUsaroM se karavAe yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (uddezaka-7 ke sUtra 470 se 481 una 12 sUtra meM yaha saba varNana kiyA hai, ve saba bAta yahA~ samajha lenA / pharka itanA ki vahA~ yaha saba kAma maithuna IcchA se batAe haiM ve yahA~ kutuhUla vRtti se kie hue jAnanA-samajhanA / ) sUtra- 1123-1175 jo koI sAdhvI anya tIrthika yA gRhastha ke pAsa sAdhu ke pA~va prakSAlana Adi zarIra parikarma karavAe, dUsaroM ko vaisA karane kI preraNA de yA vaisA karanevAle kI anumodanA kare vahA~ se Arambha karake eka gA~va se dUsare gA~va vicaraNa karate hue kisI sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ko kahakara sAdhu ke mastaka ko AcchAdana kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / .....(uparokta 1123 se 1175 yAni ki kula 53 sUtra aura aba Age kahalAeMge vo 1176 se 1229 sUtra hara eka meM AnevAle doSa kI vizad samajha yA artha isase pahale uddezaka-3 ke sUtra 133 se 185 meM batAe gae haiM / vo vahA~ se samajha lenA / pharka kevala itanA ki 1123 se 1175 sUtra meM kisI sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha ko kahakara sAdhu ke zarIra ke isa prakAra parikarma karavAe aisA samajhanA hai aura sUtra 1176 se 1229 meM kisI sAdhu isa prakAra ''sAdhvI ke zarIra kA parikarma karavAe'' aisA samajhanA / ) sUtra- 1176-1229 jo kisI sAdhu anyatIrthika yA gRhastha ko kahakara (Upara batAe mutAbita) sAdhvI ke pA~va prakSAlana Adi zarIra-parikarma karavAe, dUsaroM ko aisA karane ke lie kahe yA aisA karanevAle sAdhu kI anumodanA kare to prAyazcitta sUtra - 1230-1231 jo kisI sAdha samAna sAmAcArIvAle apanI vasati meM Ae hae sAdha ko yA sAdhvI samAna sAmAcArIvAle sva vasati meM Ae sAdhvI ko, nivAsa yAni ki rahane kI jagaha hone ke bAda bhI sthAna yAni ki Thaharane ke lie jagaha na de, na dilAe yA na denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1233-1234 jo sAdhu-sAdhvI mAle para se (mAlA-Upara ho, bhUmigRha meM ho yA maeNca para se utArA huA), bar3I koThI meM se, miTTI Adi malhama se ba~dha kiyA Dhakkana kholakara lAyA gayA azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra grahaNa kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1235-1238 jo sAdhu-sAdhvI sacitta pRthvI, pAnI, agni yA vanaspati para (yA sAtha meM) pratiSThita kie hue yA rakhe hue azana, pAna, khAdima, svAdima samAna AhAra grahaNa kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1239 jo sAdhu-sAdhvI ati uSNa aise azana Adi AhAra ki jo mukha se vAyu se - sUrpa yAni kisI pAtra vizeSa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 42 Page 42 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra se hilAkara, viMjhaNA yA paMkhe ke dvArA, ghumA-phirAkara, pattA-patte kA Tukar3A, zAkhA-zAkhA kA Tukar3A-morapiMccha yA morapiccha kA viMjhana, vastra yA vastra kA Tukar3A yA hAtha se havA pheMkakara, phUMkakara ThaMr3e kie ho use de (saMkSepa meM kahA jAe to ati uSNa aise azana Adi Upara kahe gae kisI taraha ThaMr3e kie gae ho vo lAkara koI vahorAve taba jo sAdhu-sAdhvI) use grahaNa kare-karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1240 jo sAdhu-sAdhvI A~TA, pISTodaka, cAvala, ghar3A, tala, tuSa, java, ThaMr3A kiyA gayA lohA yA kAMjI usameM se kisI dhovANa yA zuddha uSNa pAnI ki jo tatkAla dhoyA haA yAni ki taiyAra kiyA gayA ho, jisameM se khaTTApana gayA na ho, apariNata yA pUrI taraha acitta na huA ho, pUrI taraha acitta nahIM lekina mizra ho ki jisake varNa Adi svabhAva badalA na ho aisA pAnI grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1241 jo sAdhu (sAdhvI) apane zarIra lakSaNa Adi ko AcArya pada ke yogya batAe yAni AcArya pada ke lie yogya aise apane zarIra Adi kA varNana karake maiM bhI AcArya banU~gA vaisA kahe, kahalAe yA kahanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1242-1246 jo sAdhu-sAdhvI vitata, tana, dhana aura jhusira usa cAra taraha ke vAMjitra ke zabda ko kAna se sunane kI IcchA se mana meM saMkalpa kare, dUsaroM ko vaisA saMkalpa karane ke lie prerita kare yA vaisA saMkalpa karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / / __-bherI, Dhola, Dhola jaisA vAdya, mRdaMga, (bAraha vAdya sAtha baja rahe ho vaisA vAdya) naMdi, jhAlara, vallarI, Damaru, puruSala nAma kA vAdya, saduka nAma kA vAdya, pradeza, goluMkI, gokala isa taraha ke vitata zabda karanevAle vAdya, sItAra, vipaMcI, tUNa, bavvIsa, vINAtika, tuMbavINA, saMkoTaka, rusuka, DhaMkuNa yA usa taraha ke anya kisI bhI taMtavAdya, tAla, kA~satAla, littikA, godhikA, makarikA, kacchavI, mahatikA, sanAlikA yA usa taraha ke anya ghana zabda karanevAle vAdya, zaMkha, bA~sUrI, veNu, kharamukhI, parilI, cecA yA aise anya taraha ke jhuSira vAdya / (yaha saba sunane kI jo IcchApravRtti) sUtra - 1247-1258 jo sAdhu-sAdhvI durga, khAI yAvat vipula azana Adi kA AdAna-pradAna hotA ho aise sthAna ke zabda ko kAna se zravaNa karane kI IcchA yA saMkalpa pravRtti kare, karavAe, anumodana kare to prAyazcitta / (uddezaka-12 meM sUtra 763 se 774 una bAraha sUtra meM ina sabhI taraha ke sthAna kI samajha dI hai / isa prakAra samajha lenA / pharka kevala itanA ki bArahave uddezaka meM yaha varNana cakSu indriya sambandha meM thA yahA~ use sunane kI IcchA yA saMkalpanA doSa samAna mAnanA / ) sUtra-1259 ___jo sAdhu-sAdhvI ihalaukika yA pAralaukika, pahale dekhe yA anadekhe, sune hue yA anasune, jAne hue yA anajAna, aise zabda ke lie sajja ho, rAgavAlA ho, vRddhivAlA ho yA ati Asakta hokara jo sajja huA hai usakI anumodanA kre| isa prakAra uddezaka-17 meM batAe gae kisI bhI doSa kA jo kisI sAdhu-sAdhvI khuda sevana kare, dUsaroM se sevana karavAe, yaha doSa sevana karanevAle kI anumodanA kare to use cAturmAsika parihArasthAna udghAtika nAma kA prAyazcitta AtA hai jo laghu caumAsI' prAyazcitta nAma se bhI pahacAnA jAtA hai| uddezaka-17-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 43 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-18 "nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 1260 se 1332 yAni ki kula-73 sUtra haiM / jisameM kahe gae kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAtiyaM' nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra - 1260 jo sAdhu-sAdhvI ati Avazyaka prayojana binA naukA-vihAra kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1261-1264 jo sAdhu-sAdhvI dAma dekara nA~va kharIda kare, udhAra lekara, parAvartIta karake yA chInakara usa para ArohaNa kare yAni kharIdanA Adi ke dvArA naukA vihAra kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / / (uddezaka-14 ke sUtra 863 se 866 meM ina cAra doSa kA varNana kiyA hai isa prakAra samajha lenA, pharka itanA ki vahA~ pAtra ke lie kharIdanA Adi doSa batAe haiM vo yahA~ naukA-nA~va ke lie samajha lenA / ) sUtra-1265-1271 jo sAdhu-sAdhvI (naukA-vihAra ke lie) nAva ko sthala meM se yAni kinAre se pAnI meM, pAnI meM se kinAre para ma~gavAe, chidra Adi kAraNa se pAnI se bharI nA~va meM se pAnI bAhara nIkAle, kIcar3a meM pha~sI nAva bAhara nIkAle, Adhe rAste meM dUsarA nAvika mujhe lene AegA vaisA kahakara yAni bar3I nA~va meM jAne ke lie choTI nA~va meM baiThe, Urdhva eka yojana yA Adhe yojana se jyAdA lambe mArga ko pAra karanevAlI naukA meM vihAra kare-ina sabhI doSa kA sevana kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1272 jo sAdhu-sAdhvI, nA~va-naukA ko apanI ora lAne kI preraNA kare, calAne ke lie kahe yA dUsaroM se calAI jAtI nA~va ko rassI yA lakaDe se pAnI se bAhara nIkAle aisA khuda kare, karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1273 jo sAdhu-sAdhvI nA~va ko halesA, vA~sa kI lakar3I ke dvArA khuda calAe, dUsaroM se calavAe yA calAnevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1274-1275 jo sAdhu-sAdhvI nA~va meM bhare pAnI ko naukA ke sambandhI pAnI nIkAlane ke baratana se AhArapAtra se yA mAtraka-pAtra se bAhara nIkAle, nIkalavAe yA anumodanA kare, nA~va meM par3e chidra meM se AnevAle pAnI ko, Upara car3ate hue pAnI se DUbatI huI nA~va ko bacAne ke lie hAtha, pA~va, pIpala ke patte, ghAsa, miTTI, vastra yA vastrakhaMr3a se chidra banda kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1276-1291 jo sAdhu-sAdhvI naukA-vihAra karate vakta nA~va meM ho, pAnI meM ho, kIcar3a meM ho yA kinAre para ho usa vakta nA~va meM rahe-pAnI meM rahe, kIcar3a meM rahe yA kinAre para rahA kisI dAtA azana Adi vahorAve aura yadi kisI sAdhusAdhvI azana, pAna, khAdima, svAdima grahaNa kare, karavAe yA anumodanA kare to prAyazcitta / (yahA~ kula 16 sUtra dvArA 16-bheda batAe haiM / jisa taraha nA~va meM rahe sAdhu ko nA~va meM, jala meM, kIcar3a meM yA kinAre para rahe dAtA azana Adi de taba grahaNa karanA usa taraha se pAnI meM rahe, kIcar3a meM rahe, kinAre para rahe sAdhusAdhvI ko pahale batAe gae usa cAroM bheda se dAtA de aura sAdhu-sAdhvI grahaNa kare / ) muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 44 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra sUtra - 1292-1332 jo sAdhu-sAdhvI vastra kharIda kare, karavAe yA kharIda karake Ae hue vastra ko grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare (isa sUtra se Arambha karake) jo sAdhu-sAdhvI yahA~ mujhe vastra prApta hogA vaisI buddhi se varSAvAsacAturmAsa rahe, dUsaroM ko rahane ke lie kahe yA rahanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (noMdha-uddezaka 14 meM kula 41 sUtra haiM / vahA~ pAtra ke sambandha se jo vivaraNa kiyA gayA hai usa prakAra usa 41 sUtra ke lie samajha lenA, pharka kevala itanA ki yahA~ pAtra kI jagaha vastra samajhanA / ) isa prakAra uddezaka-18 meM batAe kisI bhI doSa kA jisakA sAdhu-sAdhvI khuda sevana kare, dUsaroM ke pAsa sevana karavAe yA usa doSa kA sevana karanevAle kI anumodanA kare to use cAturmAsika parihArasthAna udghAtika nAma kA prAyazcitta AtA hai, jise laghu caumAsI' prAyazcitta bhI kahate haiN| uddezaka-18-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 45 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-19 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 1333 se 1369 yAni ki kula-37 sUtra haiM / isameM batAe gae kisI bhI doSa kA trividhe sevana karanevAle ko cAummAsiyaM parihAraTrANaM ugghAtiyaM nAma kA prAyazcitta AtA hai| sUtra-1333-1336 jo sAdhu-sAdhvI kharIdake, udhAra le ke, vinimaya karake yA chinakara lAe gae prAsuka yA nirdoSa aise anamola auSadha ko grahaNa kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (noMdha-uddezaka 14 ke sUtra 863 se 866 meM ina cAroM doSa kA vizad vivaraNa kiyA gayA hai, usa prakAra samajha lenA / pharka kevala itanA ki vahA~ pAtra kharIdane ke lie yaha doSa batAe haiM jo yahA~ auSadha ke lie smjhnaa|) sUtra-1337-1339 jo sAdhu-sAdhvI prAsuka yA nirdoSa aise anamola auSadha glAna ke lie bhI tIna mAtrA se jyAdA lAe, aisA auSadha eka gA~va se dUsare gA~va le jAte hue sAtha rakhe, aisA auSadha khuda banAe, banavAe yA koI sAmane se banAkara de taba grahaNa kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra- 1340 jo sAdhu-sAdhvI cAra saMdhyA-sUryodaya, sUryAsta, madhyAhna aura madhyarAtri ke pahale aura bAda kA artha-muhUrta kAla isa vakta svAdhyAya kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1341-1342 jo sAdhu-sAdhvI kAlika sUtra kI nau se jyAdA aura dRSTivAda kI 21 se jyAdA pRcchA yAni ki pRcchanArUpa svAdhyAya ko asvAdhyAya yA to dina aura rAta ke pahale yA aMtima prahara ke sivA ke kAla meM kare, karavAe, anumodanA kre| sUtra-1343-1344 jo sAdhu-sAdhvI indra, skanda, yakSa, bhUta una cAra mahAmahotsava aura usake bAda kI cAra mahA pratipadA meM yAni caitra, ASAr3ha, Aso aura kArtika pUrNimA aura usake bAda AnevAle ekama meM svAdhyAya kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kre| sUtra-1345 jo sAdhu-sAdhvI cAra porisI yAni dina aura rAtri ke pahale tathA antima prahara meM (jo kAlika sUtra kA svAdhyAyakAla hai usameM) svAdhyAya na kare, na karane ke lie kahe yA na karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1346-1347 jo sAdhu-sAdhvI zAstra nirdiSTa yA apane zarIra ke sambandhI honevAle asvAdhyAya kAla meM svAdhyAya kare, karavAe, anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1348-1349 jo sAdhu-sAdhvI nIce die gae sUtrArtha kI vAMcanA die binA sIdhe hI Upara ke sUtra ko vAMcanA de yAni zAstra nirdiSTa krama se sUtra kI vAcanA na de, navabaMbhacera yAni AcArAMga ke prathama zrutaskandha ke nau adhyayana kI vAMcanA die binA sIdhe hI Upara ke yAni ki chedasUtra yA dRSTivAda kI vAMcanA de, dilAe, denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 46 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra sUtra-1350-1355 jo sAdhu-sAdhvI avinita ko, apAtra yA ayogya ko aura avyakta yAni ki 16 sAla kA na huA ho unako vAcanA de, dilAe, anumodanA kare aura vinita ko, pAtra yA yogyatAvAle ko aura vyakta yAni solaha sAla ke Upara ko vAMcanA na de, na dilAe, na denevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1356 jo sAdhu-sAdhvI do samAna yogyatAvAle ho taba eka ko zikSA aura vAMcanA de aura eka ko zikSA yA vAcanA na de / aisA khuda kare, dUsaroM se karavAe, aisA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra-1357 jo sAdha-sAdhvI. AcArya-upAdhyAya yA ratnAdhika se vAcanA die binA yA usakI saMmati ke binA apane Apa hI adhyayana kare, karane ke lie kahe yA karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / sUtra - 1358-1369 jo sAdhu-sAdhvI anyatIrthika yA gRhastha, pAsatthA, avasanna, kuzIla, nItiya yA saMsakta ko vAcanA de, dilAe, denevAle kI anumodanA kare yA unake pAsa se sUtrArtha par3he, svIkAra kare, svIkAra karane ke lie kahe, svIkAra karanevAle kI anumodanA kare to prAyazcitta / (noMdha-pAsatthA, avasanna, kuzIla, nItiya aura saMsakta kA artha evaM samajha uddezaka-13 ke sUtra 830 se 849 meM dI gaI hai vahA~ se samajha lenA / ) isa prakAra uddezaka-19 meM batAe kisI bhI doSa kA khuda sevana kare, dUsaroM se karavAe yA aisA karanevAle kI anumodanA kare to cAturmAsika parihArasthAna udghAtika prAyazcitta AtA hai, jise 'laghu caumAsI' prAyazcitta bhI kahate haiN| uddezaka-19-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 47 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, nizItha' uddezaka/sUtra uddezaka-20 'nisIha'' sUtra ke isa uddezaka meM 1370 se 1420 Isa taraha se kula-51 sUtra haiM / isa uddezaka meM prAyazcitta kI vizuddhi ke lie kyA prAyazcitta karanA ? vo batAyA hai| sUtra-1370-1374 ___jo sAdhu-sAdhvI eka mAsa kA - eka mahine kA nirvartana yogya parihAra sthAna yAni ki pApa yA pApajanaka sAvadha karmAnuSThAna kA sevana karake guru ke pAsa apanA pApa pradarzita kare yAni ki AlocanA kare taba mAyA, kapaTa kie binA yAni ki niHzalya AlocanA kare to eka mAsa kA hI prAyazcitta AtA hai, lekina yadi mAyA-kapaTa se yAni ki zalyayukta AlocanA kI ho to vo prAyazcitta do mAsa kA AtA hai| usI taraha do, tIna, cAra, pA~ca mAsa nirvartana yogya pApajanaka sAvadha karmAnuSThAna kA sevana karane ke bAda guru ke samakSa AlocanA kare taba koI bhI chala binA AlocanA kare to utane hI mAsa kA aura zalyayukta AlocanA kare to 1-1 adhika mAsa kA prAyazcitta AtA hai, jaise ki do mAsa ke bAda nirvartana pAe aise, pApa kI niSkapaTa AlocanA do mAsa kA prAyazcitta, sazalya AlocanA tIna mAsa kA prAyazcitta, lekina cha mAsa se jyAdA prAyazcitta kabhI nahIM AtA / sazalya yA niHzalya AlocanA kA mahattama prAyazcitta cha mAsa smjhnaa| sUtra - 1375-1379 jo sAdhu-sAdhvI kaIM bAra (eka nahIM, do nahIM lekina tIna-tIna bAra) eka mAsa ke bAda nirvartana pAe aisA pApa-karmAnuSThAna sevana karake guru ke samakSa AlocanA kare taba bhI Rju bhAva se AlocanA kare to eka mAsa aura kapaTa bhAva se AlocanA kare to do mAsa kA prAyazcitta AtA hai| usI taraha se do, tIna, cAra, pA~ca mAsa nirvartana yogya pApa ke lie niHzalya AlocanA se utanA hI aura sazalya AlocanA se eka-eka mAsa jyAdA prAyazcitta aura cha mAsa ke parihArasthAna sevana ke lie niHzalya yA sazalya kisI bhI AlocanA kA prAyazcitta cha mahine kA hI AtA hai| sUtra - 1380-1381 jo sAdhu-sAdhvI eka bAra yA kaIM bAra ke lie eka, do, tIna, cAra yA pA~ca mAsa se nirvartana ho aise pApa karma kA sevana karake usI taraha ke dUsare pApakarma (parihArasthAna) kA sevana kare to bhI use upara kahane ke anusAra niHzalya AlocanA kare to utanA hI prAyazcitta aura sazalya AlocanA kare to eka-eka mAsa jyAdA prAyazcitta paraMtu cha mAsa se jyAdA prAyazcitta kabhI nahIM aataa| sUtra - 1382-1383 jo sAdhu-sAdhvI eka bAra yA kaIM bAra caumAsI yA sAtireka caumAsI (yAni kI caumAsI se kucha jyAdA) paMcamAsI yA sAdhika paMcamAsI isa parihAra (yAni pApa) sthAna ko dUsare isa taraha ke pApa sthAna kA sevana karake yA AlocanA kare to zalyarahita AlocanA meM utanA hI prAyazcitta aura zalyarahita AlocanA meM eka mAsa jyAdA lekina cha mAsa se jyAdA prAyazcitta nahIM aataa| sUtra-1384-1387 jo sAdhu-sAdhvI eka bAra yA kaIM bAra caumAsI yA sAdhika caumAsI, paMcamAsI yA sAdhika paMcamAsI isa parihAra yAni pApasthAna meM se anya kisI bhI pApa sthAna kA sevana karake niSkapaTa bhAva se yA kapaTa bhAva se AlocanA kare to kyA ? usakI vidhi batAte haiM jaise ki parihArasthAna pApa kA prAyazcitta tapa kara rahe sAdhu kI sahAya Adi ke lie pArihArika ko anukUlavartI kisI sAdhu niyata kiyA jAe, use isa parihAra tapasI kI vaiyAvacca karane ke lie sthApanA karane ke bAda bhI kisI pApa-sthAna kA sevana kare aura phira kahe ki maiMne kucha pApa kiyA hai taba tamAma pahale sevana kiyA gayA prAyazcitta phira se sevana karanA caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 48 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra (yahA~ pApasthAnaka ko pUrva-pazcAt sevana ke viSaya meM caturbhaMgI hai / ) 1. pahale sevana kie gae pApa kI pahale AlocanA kI, 2. pahale sevana kie gae pApa kI bAda meM AlocanA kara, 3. bAda meM sevana kie pApa kI pahale AlocanA kare, 4. bAda meM sevana kie gae pApa kI bAda meM AlocanA kare / (pApa AlocanA krama kahane ke bAda parihAra sevana, karanevAle ke bhAva ko Azrita karake caturbhagI batAtA hai / ) 1. saMkalpa kAla aura AlocanA ke vakta niSkapaTa bhAva, 3. saMkalpakAla meM kapaTabhAva paraMtu AlocanA lete vakta niSkapaTa bhAva, 4. saMkalpakAla aura AlocanA donoM vakta kapaTa bhAva ho / yahA~ saMkalpa kAla aura AlocanA donoM vakta binA chala se aura jise krama meM pApa kA sevana kiyA ho usa krama meM AlocanA karanevAle ko apane sAre aparAdha ikaTThe hokara unheM phira se usI prAyazcitta meM sthApana karanA jisameM pahale sthApana kie gae ho yAni usa parihAra tapasI unheM die gae prAyazcitta ko phira se usI krama meM karane ko khe| sUtra-1388-1393 cha, pA~ca, cAra, tIna, do, eka parihAra sthAna yAni pApa sthAna kA prAyazcitta kara rahe sAdhu (sAdhvI) ke bIca yAni prAyazcitta vahana zuru karane ke bAda do mAsa jisakA prAyazcitta Ae aise pApa sthAna kA phira se sevana kare aura yadi usa guru ke pAsa usa pApakarma kI AlocanA kI jAe to do mAsa se atirikta dUsarI 20 rAta kA prAyazcitta bar3hatA hai / yAni ki do mahine aura 20 rAta kA prAyazcitta AtA hai| eka se yAvat cha mahine kA prAyazcitta vahana vakta kI Adi, madhya yA anta meM kisI prayojana vizeSa se, sAmAnya yA vizeSa Azaya aura kAraNa se bhI yadi pApa-AcaraNa huA ho to bhI a-nyUnAdhika 2 mAsa 20 rAta kA jyAdA prAyazcitta karanA par3atA hai| sUtra - 1394 do mahine aura bIsa rAta kA parihAra sthAna prAyazcitta vahana kara rahe sAdhu ko Arambha se - madhya meM yA anta meM phirase bhI bIca meM kabhI-kabhI do mAsa taka prAyazcitta pUrNa hone yogya pApasthAna kA prayojana - bajaha-hetu saha sevana kiyA jAe to 20 rAta kA jyAdA prAyazcitta AtA hai, matalaba ki pahale ke do mahine aura 20 rAta ke alAvA dUsare do mahine aura 20 rAta kA prAyazcitta AtA hai, usake bAda usake jaisI hI galatI kI ho to agale 10 ahorAtra kA yAni ki kula tIna mAsa kA prAyazcitta AtA hai| sUtra-1395-1398 (Upara ke sUtra meM tIna mAsa kA prAyazcitta batAyA) usI anusAra phira se 20 rAtri se 10 rAtri ke krama se bar3hate-bar3hate cAra mAsa, cAra mAsa bIsa dina, pA~ca mAsa yAvat cha mAsa taka prAyazcitta AtA hai lekina chaha mAsa se jyAdA prAyazcitta nahIM AtA / sUtra-1399-1405 cha mAsa prAyazcitta yoga parihAra-pApasthAna kA sevana se cha mAsa kA prAyazcitta AtA hai vo prAyazcitta vahana karane ke lie rahe sAdhu bIca meM moha ke udaya se dUsarA ekamAsI prAyazcitta yogya pApa sevana kare phira guru ke pAsa AlocanA kare taba dUsare 15 dina kA prAyazcitta diyA jAe yAni ki prayojana-Azaya se kAraNa se cha mAsa ke Adi, madhya yA anta meM galatI karanevAle ko nyUnAdhika aisA kucha der3ha mAsa kA jyAdA prAyazcitta AtA hai| usI taraha pA~ca, cAra, tIna, do, eka mAsa ke prAyazcitta vahana karanevAle ko kula der3ha mAsa kA jyAdA prAyazcitta AtA hai vaisA samajha lenaa| sUtra-1406-1414 der3ha mAsa prAyazcitta yogya pApa sevana ke nivAraNa ke lie sthApita sAdhu ko vo prAyazcitta vahana karate vakta muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 49 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra yadi Adi, madhya yA anta meM prayojana-Azaya yA kAraNa se mAsika prAyazcitta yogya pApakarma kA sevana kare to dUsare paMdraha dina kA prAyazcitta denA yAni ki do mAsa prAyazcitta hotA hai| usI taraha se (Upara kahane ke anusAra) do mAsavAle ko r3hAI mAsa, r3hAI mAsavAle ko tIna mAsa, yAvat sAr3e pA~ca mAsavAle ko cha mAsa kA prAyazcitta paripUrNa karanA hotA hai| sUtra - 1415-1420 DhAI mAsa ke prAyazcitta ko yogya pApa sevana ke nivAraNa ke lie sthApita yAni ki utane prAyazcitta kA vahana kara rahe sAdhu ko yadi kisI Azaya yA kAraNa se usI prAyazcitta kAla ke bIca yadi do mAsa prAyazcitta yogya pApa kA sevana kiyA jAe to ora 20 rAta kA AropaNa karanA yAni 3 mAsa aura pA~ca rAta kA prAyazcitta AtA hai| 3 mAsa pA~ca rAta madhya se mAsika prAyazcitta yogya galatIvAle ko 15 dina kA yAni ki 3 mAsa 20 rAta kA prAyazcitta / 3mAsa 20 rAta madhya se do mAsika prAyazcitta yogya galatIvAle ko ora 20 rAta yAni 4 mAsa 10 rAta kA prAyazcitta / 4 mAsa 10 rAta madhya se mAsika prAyazcitta yogya galatIvAle ko ora 15 rAta kA yAni ki pA~ca mAsa meM 5 rAta krama prAyazcitta-pA~ca mAsa meM pA~ca rAta kama, madhya se do mAsika prAyazcitta, yogya bhUlavAle ko jyAdA 20 rAta yAni ki sAr3e pA~ca mAsa kA prAyazcitta / / sAr3e pA~ca mAsa ke parihAra-tapa meM sthApita sAdhu ko bIca meM Adi, madhya yA anta meM prayojana Azaya yA kAraNa se yadi mAsika prAyazcitta yogya galatI kare to ora pAkSika prAyazcitta AropaNa karane se anyUnAdhika aise cha mAsa kA prAyazcitta AtA hai| isa prakAra isa uddezaka 20 meM prAyazcitta sthAna kI AlocanA anusAra prAyazcitta dene kA aura usake vahanakAla meM sthApita-prasthApita AropaNA kA spaSTa kathana kiyA hai| uddezaka-20-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa (34) nizItha-chedasUtra-1 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 50 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 34, chedasUtra-1, 'nizItha' uddezaka/sUtra namo namo nimmaladaMsaNassa pUzyapAda zrI mAha-kSamA-lalita-suzIla-sudharbhasAra zulyo namaH 34 nizItha gamasUtra hindI anuvAda ' [anuvAdaka evaM saMpAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI ' [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi] AG 21188:- (1) (2) deepratnasagar.in bheta bheDresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com bhojA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt "(nizItha)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 51