Veer Shasan 1922 Pustak 02 Ank 07

Author(s): Keshavlal Dalsukhbhai Shah
Publisher: Veer Samaj

Page 9

પ્રતિજ્ઞાપત્ર જીવન..
wenners
લાલસાએ-તૃષ્ણાઓ વધે છે તેની તે દરકારજ નથી, એવાઓના પાશમાં ન પડાય એ ખાસ સાચવવાનું છે, અન્યથા ઉદ્ધારની આશા વ્યર્થ છે એ ચોક્કસ માનશો.
પ્રતિજ્ઞા તેનું જ નામ છે કે–જેના પાલનથી આ ભયાનક સંસારની અપરિમિત પરિવર્તન પરંપરાનો પ્રલય થાય અને પિતાના સહજસ્વરૂપની પ્રાપ્તિથી સાચા આત્મિકઆનન્દની પ્રાપ્તિ થાય. જે પ્રતિજ્ઞા આત્મિસુખની બાધક હોય તેને પરમર્ષિઓ પ્રત્તિના નહિ પરંતુ એક પાષાણુની ઉપમા આપે છે. ગળામાં પાષાણુ લટકાવીને સમુદ્રમાં તરનારા તરી શકે નહિ પરતું નીચે પાતાલમાંજ પહોંચે, એ વાત અજ્ઞાત હોય એમ માનવાને કારણ નથી.
માનવજીવન શાને માટે છે? શાસ્ત્રકાર મહાત્માઓ શા માટે માનવજીવનની દુર્લભતા અને ઉત્તમતા બતાવી રહ્યા છે? દેવજીવન કરતાં પણ માનવજીવનની ઉત્કૃષ્ટતા શા કારણથી? ઇત્યાદિ વિચારોએ જેના અંતરમાં સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે, તેઓ જરૂર પ્રતિજ્ઞા પ્રેમી બનશે અને તેના સ્વરૂપને સમજવા યથોચિત પ્રયાસ કરશે. પ્રયાસ કરશે એટલું જ નહિ પરંતુ તેના પાલક બનવા માટે પણ અવશ્ય ઉઘુક્ત થશે એવી મારી માન્યતા છે. '
આપણે જોયું કે–પ્રતિજ્ઞા, દુનિયાના વિલાસ માટે નહિ, મોજશોખ માટેની નહિ, વૈરની વસુલાત માટેની નહિ, શત્રુના સંહારને માટે નહિ, તેમજ પોતાના પ્રતાપની પ્રસિદ્ધિ યા સિદ્ધિ માટે નહિ, પરંતુ આ પરિવર્તનની પરમ્પરામાંથી છુટીને આત્મિક આનન્દ માટેજ હોઈ શકે-દુનિયાના વિલાસમાટે, મોજશોખમાટે, વેરની વસુલાત માટે, શત્રના સંહારને માટે, અથવા પિતાના પ્રલાપની પ્રસિદ્ધિ યા સિદ્ધિ માટે કરાયેલી પ્રતિજ્ઞા એ દુનિયાના પાશમાં સપડાવનાર વિષયવાસના, (કામ) રાગ, દ્વેષ, ભય અને અહંકારરૂ૫ આંતરશત્રુઓને વધારનાર હોઈ એકાતે આત્મઘાતક છે અને જે તેવી પ્રતિજ્ઞાન સ્વીકાર થાય, તો પછી જે પરિવર્તનની પરમ્પરાના પાશને છેદીને આત્મિકઆનન્દ પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષા તે કોઇપણ કાળે સફળ થઈ શકે જ નહિ એ હકીકત તો સનાતન સિદ્ધ છે.
પરિવર્તનની પરમ્પરામાં સપડાયેલે આત્મા અનંતશક્તિને સ્વામી છતાં કેવી પામર દશા ભોગવી રહ્યો છે, કે પરાધીન–પરતંત્ર બની રહ્યો છે ? આ ખ્યાલ જે કહેવાતા સુધારક-વિચારકના અંતરમાં આવે તો હું નથી જ માની શકતા કે તેઓ યહા તદા પ્રલાપ માત્રથીજ પોતાની ઈષ્ટિસાધુ માની આત્મદ્રોહી બનવા જેવી હદે પણ પહોંચી જાય, તે
ખ્યાલ જરૂર તેમના અંતરમાં કંઈક અવનવે પ્રકાશ પાડે, તેમના અંતરમાં પ્રવિષ્ટ થયેલી પામર ભાવનાઓને જરૂર પ્રલય થાય, તેથી જરૂર તેઓ પિતાના આત્માને સર્વોત્તમ વસ્તુઓથી વંચિત રાખનાર જે જે વસ્તુઓ પિતાના આત્માને વળગીને રહી છે તેને ખસેડી નાંખી ક્રમે ક્રમે તે સર્વોત્તમ વસ્તુઓની પ્રાપ્તિધારા પિતાની આત્મસિદ્ધિ કરી શકે. શોચનીય સ્થિતિ છે કે તેઓ તે પરિવર્તનની પરમ્પરામાંજ આત્મિક આનંદ નિહાળી રહ્યા છે, તેનીજ પ્રાપ્તિ, તેનું જ સંરક્ષણ અને તેની જ વૃદ્ધિ માટે અહર્નિશ આતુર હદય રહે છે ત્યાં શું ઉપાય? -----ખરેખર તેવી દશામાંથી છુટવાના ઉપાય જે કોઈપણ હોય તે ઉપર બતાવેલા ભાવ- * વાળી પ્રતિજ્ઞા જ છે, એમાં જરા પણ સંશય નથી. આ અગાધ સંસારસાગરના પારને જે કઈ પામ્યા હોય તો તે માત્ર એક પ્રતિજ્ઞાનાજ પ્રભાવે, પામે છે, તે પણ પ્રતિજ્ઞાના પ્રભાવે અને આગામિકાળમાં પામશે તે પણ પ્રતિજ્ઞાના પ્રભાવે એ નિશ્ચિત છે.
- મુ. રામવિજય.