________________
જૈન સાધુઓ અને અસહકાર,
૧
દેશના એક મહાન નાયક જેને કરોડો મનુષ્યો પૂજ્ય બુદ્ધિથી જોતા આવ્યા છે તેના નામ પાછળ. અમારી દેશી ભાષામાં કહેવાય છે કે જ્યારે એક માણસ બીજા માણસને એમ કહે કે-“તારી પાછળ તે હોળી થશે” અથવા એમ કહેવામાં આવે કે “તે તો તારા બાપની પાછળ હોળી જ કરીને ! ” ત્યારે તે મહાન અપશુકન અને અપમાન સમજવામાં આવે છે. અહિં તીલક મહારાજ જેવા મહાન પુરૂષની પાછળ હોળી!! સ્વરાજ્યની પ્રાપ્તિના માંગળીક કારણમાં હોળીજ હોય કે ! ! ! અને તે પણ પોતાનાં જ કપડાંની? પિતાનાજ દ્રવ્યની ! ! ! અફસોસ ! ! ! આ બધે કેને પ્રતાપ ? “ અસહકાર” શબ્દમાં રહેલા વિષને, એ વિષેજ મનુષ્યની બુદ્ધિને કુંઠિત બનાવી દીધી છે. એ વિષેજ મનુષ્યના ડહાપણને પાગલ બનાવી દીધું છે. એ વિષેજ મનુષ્યને પિતાનું ભાન ભુલાવી દીધું છે. વાત પણ ઠીક છે. “અસહકાર” શબ્દના શબ્દાર્થ ઉપર ધ્યાન આપીએ તે કોઈ પણું “સાક્ષર ને કબુલ કરવું પડશે કે “અસહકાર” શબ્દ બીલકુલ નહિ ઈચ્છવા યોગ્ય અસહ્ય છે. સહકાર' એ
અમર ના છે. અમર-અને-કેરી એ કળીયુગમાં ‘અમૃત ગણાય છે. સુતરાં ‘અસહકાર ” એ “અખતરને વિરેાધી– વિષ”જ હોય, બીજું કંઈ નહિ અને આવા વિપ” અર્થ ને સુચના કરનારા શબદ સાથે ગમે તેટલા “અહિંસાત્મક ” શબ્દો જોડવામાં આવે તે એ શું? અસહકારની પ્રવૃત્તિઓ શું “અસહકાર” શબ્દના અર્થની સાથેકતા નથી કરી બતાવી ? હું ઉપર કહી ગયા તેમ ખુદ ગાંધીજી ઉપર પણ તેની અસર થઈ - છે, તે પછી બીજાઓનું તો કહેવું જ શું? આવી રીતે જે અસહકાર રાગ-દેષ વધારો હેય, જે અસહકાર મનુષ્ય-મનુષ્ય પ્રત્યે પણ તિરસ્કારની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરાવતો હોય, અને જે અસહકાર પૂજ્ય પ્રત્યેના વિનયભાવને નષ્ટ કરાવતા હોય, એવા અસહકારમાં જૈન સાધુઓ ન જોડાય, તો તેમાં નવાઈ જેવું અથવા અનુચિત શું છે? આથી હું એમ કહેવા નથી માંગ કે-જેન સાધુઓ સર્વથા રાગદ્વેષરહિત છે. જૈન સાધુઓમાં પણ રાગ-દ્વેષ તે છે; પરંતુ જે રાગ-દેષને કમકરનારા મહાવીરના માર્ગને અનુસરનાર છે, મહાવીરના માર્ગે ચાલવાની જીજ્ઞાસા ધરાવનારા છે, તે સાધુઓ રીંગ–ષને વધારનારા માર્ગમાં કેમ જોડાઈ શકે? મહાવીરનો ઉપદેશ અને આચરણ એક હતું, મહાવીરે પ્રકાશ્ય છે કે- “જગતના તમામ જીવો પ્રત્યે મૈત્રિભાવ રાખો, તમારા કટ્ટા દુશ્મનનું પણ ખરાબ ન ઇકો. તેજ વાત મહાવીરે કરી પણ બતાવી. મહાવીરને અસહ્ય ઉપસર્ગો કરનાર દેવતાપ્રત્યે તેમણે દેષ કે તિરસ્કાર ન જ બતાવ્યું. તેને “સેતાન” કે “રાવણુ” નજ કહ્યું. મહાવીરની પાસે એટલી શક્તિ હતી કે એવા સંખ્યાબંધ દેવતાઓના ચૂરેચૂરા કરી શકે તેમ હતા, છતાં તે શક્તિને ઉપયોગ ન કર્યો, ઉદું તે બીચારો દુર્ગતિને-પાપને ભાગી • થતો જોઈ મહાવીરને ભાવદયા ઉત્પન્ન થઈ અને તેમના નેત્રોમાં ઝળઝળી આવ્યાં. મહાવીરને ચંડકૌશિક સર્ષ ડસ્પે, છતાં તેના પ્રત્યે દેષ કે તિરસ્કાર ન કરતાં મહાવીરે શાતિથી કહ્યું સુઝ બુઝ જ, ચંડકેંશિક ! અહા ! કેવી શાન્તિ ! દુશ્મન પ્રત્યે પણ કેવો ઉદાર ભાવ! ! આવો ઉદાર ભાવ એજ સ્વરાજ્યનું પ્રથમ પગથીયું હોય, આવી સહનશિલતા રો જ આત્મશુદ્ધિને સરળ માર્ગ હોય, આત્મશુદ્ધિથી જેઓ સ્વરાજ લેવાની ઉદ્ઘેષણ કરતા હોય, તેમણે તો મહાવીરનું અનુસરણ કરવું જોઈએ છે. આત્મશુદ્ધિદ્વારા–હૃદયની નિર્મળતાધારા સવરાજ્ય પ્રાપ્તિ કરવાના પ્રયત્નમાં તિરસ્કાર, શેમ, શેમ, હેળી
