________________
સુંદર રાજાની સુંદર ભાવના.
રીતે અન્ય સ્ત્રી પ્રત્યે તેનાથી ઉલટું જ વતન કરનાર અર્થાત તેમના પ્રત્યે માતૃભાવ યા ભગીનીભાવ ધારણ કરતા પિતાની છાતી નહિ દર્શાવનારા પ્રાણ જવા સુધીના કટોકટીના પ્રસંગે પણ પિતાના કુળને કલંકિત નહિ કરનારા સ્વધર્મથી અવિચલિત દૃષ્ટિવાળાઓમાં જ સાચી શોર્યતા નિડરતા અને અજયતા માનવામાં આવે છે. તે મહાન તેજવીઓના પ્રત્યે રાજા મહારાજાઓ મનુષ્યો તો દૂર રહો પણ મહાન પુન્યશાળી ઋદ્ધિપૂર્ણ દેવતાઓ અને અનેક દેવ દેવીઓના સ્વામી ઢિપણ વાત્સલ્યભાવ ધારણ કરે છે, ચરણકમલની સેવા કરે છે અને દરેકે દરેકે કાર્યમાં સહાય કરે છે. સ્વકાન્તાસંતેષી પુરૂષ યા સ્વકાન્તસિંધી સ્ત્રી પ્રત્યે વિધિ પણ અનુકુલ થાય છે જેના સદ્વર્તનના પ્રભાવે વિષમ કાર્યો પણ નિર્વિને સમાપ્ત થાય છે. અસહ્ય અથવા દુસહ્ય સંકટ પણ દૂર ચાલ્યા જાય છે, ભયાક્રાન્ત અટવી પણ નિર્ભય રીતે ગમન કરવા લાયક થઈ જાય છે, શાસ્ત્રોમાં જે મહાનુભાવોના અનેક જવલંત દષ્ટાંતો દર્શાવવામાં આવ્યા છે. અનેક સતીશરોમણી સ્ત્રીઓએ પિતાના સતીત્વના પ્રભાવે મહાભારત કાર્યો કર્યા છે, અનેક દુખીઓને દુખ મુકત કર્યા છે, તેવી જ રીતે શીલવાન પુરૂએ પણ પિતાના આચાર વાણી અને કાર્યોદારા સમગ્ર ભૂમંડળને આશ્ચર્યમગ્ન કર્યું છે. હૃદયની ઉચ્ચતમ ભાવનાપૂર્વક તે પનારીસહોદરવ્રતનું પાલન કરતા અને નિતીથી રાજ્યપાલન કરતા સત્વશાળી રાજાની ક્રિતિ દિગંતરમાં વિસ્તાર પામવા લાગી. ઉત્તમ સ્વામિની પ્રાપ્તિથી અત્યંત હર્ષપૂર્ણ હૃદયવાળી કીતિ દેવીએ આકાશમંડળમાં પણ પિતાનું નૃત્ય શરૂ કર્યું, અર્થાત્ જેના ગુણની પ્રશંસા દેશદેશાંતરમાં તે દૂર રહે પરંતુ દેવલોકમાં પણ પહોંચી.
એક દિવસ લગભગ મધ્યરાત્રીના સમયે રાજાના શયન મંદિરમાં રસદર્યવાન અને તેજસ્વી કે સ્ત્રીએ પ્રવેશ કર્યો. રાજા નિદ્રારહિત જાગતો બેઠો હતે, દિવ્યરૂપવાન સ્ત્રી એકદમ રાજા સન્મુખ ગઈ જેની તેજસ્વી મુખમુદ્રા ઉપર શોકનાં ચિન્હો સ્પષ્ટ રીતે દષ્ટિ. ગોચર થતાં હતાં, જેનું હૃદય પણ દુઃખાકાત હોવાથી વિહળ જણાતું હતુંરાજાએ સરમુખ રહેલી સ્ત્રીને જોઇ. વાંચક મહાશયે રાજા સન્મુખ રહેલી સ્ત્રી તે કોઈ માનુષી નહતી પરંતુ રાજાની કુળદેવી પ્રત્યક્ષ થઈ રાજા પાસે આવી હતી શેક ક્રાન્ત હૃદયવાળી કુળદેવીએ પ્લાન મુખે નીચેની હકીકત જણાવી, રાજન હું તારી કુલ પરંપરાની રક્ષા કુળદેવી છું, શોકનક વૃત્તાંત દર્શાવવા તારી પાસે આવી છું, જો કે તે હકીકત દર્શાવતાં મારું હૃદય ભરાઈ આવે છે, જીહા ઉપડતી નથી, છતાં નિરૂપાયે તે જણાવવું પડે છે તે જણાવ્યા વિના ચાલી શકે તેમ નથી. જ્ઞાનદ્વારા જે હકીકત મેં જાણું છે તે હું તારી સમક્ષ સ્પષ્ટતાથી પ્રતિપાદન કરું છું અવનિપતિ ! અલ્પ સમયમાં તારું સુખપૂર્ણ જીવન દુઃખમય બનશે. આ રજ. ભવના સુખને અનુભવ જે તું કરે છે તે સર્વ સુખ તારી દષ્ટિપથથી દુર જશે અને દુખના મહાન વિષમ ડુંગરે તારી નજર આગળ તરવરશે. તારા સુખને ઉચ્છેદ અને દુઃખમય સ્થિતિ જોઈ મારું હૃદય કંપે છે. સુખની અવિચ્છિન્ન પરંપરાને ઉછેદ અટકાવવાને માટે અને ભાવી સંકટનો ઉચ્છેદ કરવા માટે ચારે બાજુએ અવલોકન કરતાં એક પણ માર્ગ મળી શકતો નથી. ઉદયગત સુંદરભાવના સફળ થાય તે સમયે મારી નજરે આવી શકતાં નથી. અમે દેવી પરાક્રમ સંપન્ન દેવતા છતાં પણ અમારામાં તે સામર્થ્ય નથી કે
