________________
૫૮
ધીર-શારતન,
નહિ. રણસંગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્ત કરવાની તીવ્ર અભિલાષાવાળો સાત્વિક દ્ધો પોતે શસ્ત્ર સજ્જ કરી અગ્રગામી થાય છે. શત્રુશેન્યના મુખ આગળ પણ પોતે પહોંચે છે, તીક્ષ્ણ શસ્ત્રના પ્રહારે પણ પિતે સહન કરે છે, અને વિજય પ્રાપ્ત કરે છે, તેવીજ રીતે મારે પણ દેવીએ દર્શાવેલ ભાવસંકટના યુદ્ધમાં વિજય મેળવવાનો છે” આવી સુંદર વિચારણું પૂર્વક સુંદર રાજાએ દેવી સમક્ષ પોતાના આંતરિક ઉદ્ગારે જાહેર કર્યા હે દેવી ચિંતા કરશે નહિ, હૃદયને સ્વસ્થ કરે, આવી રીતે દીનતા કરવાથી તે દુઃખ ‘દૂર થઈ શકે તેમ નથી. દેવી તમો પોતે જ જાણું શકે છે કે-છેવને પિતાના અશુભ
અનુકાનદારો ઉપાર્જન કરેલા દુષ્ટકર્મોના કટુક ફલોને અનુભવ કરવો પડે જ છે તેમાં કોઈનું કંઈ પણ ચાલી શકતું નથી અનેક પ્રયત્નો કરવા છતાં પણ તથા પ્રકારના કિલષ્ટ અધ્યવસાયપૂર્વક બંધાયેલાં કર્મો ફળ આપ્યાવિના દૂર થઈ શકતાં નથી, તાણે તાણનારની માફક વિચિત્ર અધ્યવસાયથી છવ વિચિત્ર પ્રકારના કર્મનો બંધ કરે છે અને વણકરની માફક દૈવ (કર્મોદય) બંધને અનુસાર ફળ અર્પણ કરે છે. તાણો તાણનાર જેમ વિચિત્ર વર્ણાદિકને તાણ કરે છે અને તેને અનુસાર વણકર પટ તૈયાર કરે છે તેવી જ રીતે મિથ્યાત્વાદિક હેતુથી પૂર્વ આત્મા જેવા પ્રકારના કર્મને બંધ કરે છે તેને અનુસાર ઉદયાવરંથામાં તે કર્મના ફળને અનુભવ કરે છે. જેમ નિવિવેકી વિનયહીન આજ્ઞાલુમ્પક છતાં પણ પુત્ર પોતાના પિતા પાસે બલાત્કારથી દ્રવ્યનો વિભાગ માંગે છે તેવી જ રીતે દુષ્કર્મ પણ પિતાના ઉત્પાદક પીતા આત્મા પાસે પુન્યની માફક આયુષ્યના ભાગની યાચના કરે છે, અર્થાત જીંદગીને અમુક વિભાગ જેમ પુન્યના પ્રભાવે સુખમાં વ્યતીત થાય છે તેમ પાપના પ્રભાવે અનિચ્છાએ દુઃખમાં પણ નિર્ગમન કરવો પડે છે, માટે દેવી તે વિષમ પરિસ્થિતિ કેટી ઉપાયે દૂર થવી જ નથી હાલ નહિ તે છેવટે વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ તે ઉપસ્થિત થવી જ છે તો હાલજ તે દુખનો અનુભવ છે. યુવાવસ્થામાં જ તે સંકટ સહન કરીશ. હું તે સહન કરવાને સજજ થયો છું. દેવી આપતો મારા ઉપર નેહને લઈને દુઃખના વિલમ્બનો માર્ગ દર્શાવ્યો, પરંતુ વિચાર કરતાં હાલજ તે સમય વ્યતીત કર દુરસ્ત ધારું છું, માટે આપને હવે વિલમ્બને માટે પ્રયત્ન કરવાની જરૂર નથી. આવા વિષમ સંકટપ્રાપ્તિના પ્રભાત સમયે પણ સુંદર ગુણયુક્ત સુંદર રાજાના વિકસિત વદનમાંથી નીકળતા ધીરતા વીરતા અને ગંભિરતાદર્શક વચનો શ્રવણ કરી દેવી શેકપૂર્ણ હૃદયે સ્વસ્થાને પહોંચી. પરાક્રમી રાજાએ દુખપ્રાપ્તિના અવસરે ચિત્તની સ્વસ્થતા સ્થિર રાખવા ખાતર પ્રથમથીજ સુખનો પ્રતિબંધ દૂર કર્યો, મતલબ કે રાજાને હવે પૂર્વસુખનું સ્મરણ પણ થતું નથી. રાજાનું હૃદય હવે વિષમ સંકટ પ્રાપ્ત થયા પહેલાં કયા ભાગે અનુસરવું, કઈ સ્થિતિમાં રહેવું, ક્યાં જવું, અને કેવી રીતે દુખને અનુભવ કરવ, એ સંબંધી વિચારણિમાં આરૂઢ થયું.
અપૂર્ણ
