Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 242

२३३
देरिट्' (४।४।३२) इट् । ' षष्ठी वाऽनादरे' (२।२।१०८ ) षष्ठी ।
[ मनुष्याणां क्षत्रियः शूरतमः ] मनुष्याणामित्यत्र 'सप्तमी चाऽविभागे निर्धारणे' (२।२।१०९) इत्यनेन षष्ठी । प्रकृष्टः शूरः = शूरतमः । प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० तम ।
[गवां कृष्णा संपन्नक्षीरतमा ] प्रकृष्टं क्षीरं यस्याः । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० तम । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ । 'सप्तमी चाविभागे० ' (२।२।१०९) इत्यनेन षष्ठी ।
[ अध्वगानां रथगामी शीघ्रतमः ] अध्वन् अम ( ३९२ ) - द्रम (३९३ ) - हम्म (३९४ ) - मीमृ ( ३९५ ) - ‘गम्लं गतौ' (३९६) ग्रम् । अध्वनि गच्छन्तीति अध्वगाः । ' क्वचित् ' ( ५।१।१७१) डप्र० अ । ' डित्यन्त्य० ' (२।१।११४ ) अम्लोपः, तेषाम् । रथ अम (३९२) - द्रम ( ३९३ ) - हम्म (३९४ ) - मीमृ (३९५) - 'गम्लृ गतौ' (३९६) गम् । रथेन गच्छतीत्येवंशीलः । 'अजातेः शीले' (५।१।१५४) णिन्प्र० - इन् । 'ञ्णिति' (४ | ३ |५०) उपान्त्यवृद्धिः । प्रथमा सि । 'इन्हन्-पूषाऽर्यम्णः शिस्योः' (१।४।८७) दीर्घः । ' दीर्घड्याब्० ' (१।४।४५) सिलोपः । 'नाम्नो नोऽननः ' (२।१।९१) नलोपः । 'सप्तमी चाविभागे निर्धारणे' (२।२।१०९) षष्ठी ।
[सर्पिर्ज्ञानं, मातृस्मरणम् ] सर्पिषो ज्ञानम्, मातुः स्मरणमित्यत्र ' कृति ' ( ३।१।७७ ) इत्यनेन समासो भविष्यति, यतः कृद्योगेऽत्र षष्ठी, संबंधे त्वनेनैव ।
[ गोस्वामी ] गवां स्वामी । [ पृथिवीश्वरः ] पृथिव्या ईश्वरः । [विद्यादायादः ] विद्याया दायादः ||छ ||
[कृति] 'डुकृंग् करणे' (८८८ ) कृ
श्री सिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
कृति ।।३।१।७७।।
। करोतीति कृत्, तस्मिन् ।
1
[सिद्धसेनकृतिः ] 'डुकृंग् करणे' (८८८ ) कृ । करणं = कृतिः । 'स्त्रियां क्ति: ' (५।३।९१) क्तिप्र० ति । सिद्धसेनस्य कृतिः । 'कर्तरि' (२।२।८६ ) षष्ठी ।
[गणधरोक्तिः] 'वचंक् भाषणे' (१०९६) वच् । वचनं उक्तिः । ‘स्त्रियां क्तिः' (५। ३ ।९१) क्तिप्र० ति । यजादिवचेः किति' (४।१।७९) य्वृत् व० उ० । 'चजः क- गम्' (२।१।८६) च० क० । गणधराणामुक्तिः । कर्तरि' (२।२।८६) षष्ठी ।
=
[इध्मव्रश्चनः] ' ओव्रस्चौत् छेदने' (१३४१) व्रस्च् । वृश्चति । 'अनट्' (५।३।१२४) अनट्प्र० अन । इन्धनानां = व्रश्चनः । 'कर्मणि कृतः ' (२।२।८३ ) इत्यनेन षष्ठी ।
[ पलाशशातनः ] 卐 शातण् शातने ( ) शात् । ‘चुरादिभ्यो णिच्' ( ३।४।१७) णिच्प्र० इ । शातयतीति । 'णिवेत्त्यास-श्रन्थ-घट्ट-वन्देरन' (५|३|१११ ) अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिच्लोपः । पलाशानां शातनः । 'कर्मणि कृतः ' (२।२।८३ ) षष्ठी ।
-
[धर्मानुस्मरणम् ] अनुस्मृ चिन्तायाम् ' (१८) स्मृ । अनुस्मर्यते । 'अनट्' (५।३।१२४) अनट्प्र० अन । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४|३|१) गु० अर् । 'रषृवर्णान्नो ० ' (२|३|६३) न० ० । धर्मस्याऽनुस्मरणम् । 'कर्मणि कृतः '
श० म० न्यासानुसन्धाने 'शदलृ शातने' अतो ण्यन्तात् 'शदिरगतौ शात्' (४।२।२३) इति शातादेशे शात्यतेऽनेनेति करणे बाहुलकात् कर्त्तरि वाऽनटि शातनो दण्डः ।
For Private Personal Use Only