Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 257

अथ तृतीयाऽध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
[अर्जुनः कार्तवीर्यः] कृतवीर्यस्याऽपत्यम् ।
[ दीर्घश्चारायणः ] चा (च) रस्याऽपत्यं वृद्धं = चारायण: । 'नडादिभ्य आयनण्' (६।१।५३) आयनप्र० आयन । ‘वृद्धिः स्वरेष्वादे०' (७।४।१) वृद्धिः । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) अलुक् ।
[कृष्णसर्पः ] कृष्णश्चासौ सर्पश्च ।
[लोहितशालिः ] लोहितश्चासौ शालिश्च ।
[गौरखरः ] गौरश्चासौ खरश्च । [लोहिताहिः] लोहितश्चासावहिश्च । [ नरसिंहः ] नरश्चासौ सिंहश्च । [पुरुषमृगः ] पुरुषश्चासौ मृगश्च । [बकटिट्टिभः ] बकश्चासौ टिट्टिभश्च ।
[ नकुलसर्पः ] नकुलश्चासौ सर्पश्च ।
[ पक्षिमार्जारः ] पक्षी चासौ मार्जारश्च ।
[कुक्कुटसर्पः ] कुक्कुटश्चासौ सर्पश्च ।
भूयोऽवयवाभिधानश्च प्राधान्याद् विशेष्यत्वमितरस्य तु विशेषणत्वम् ॥ छ ॥
२४८
पूर्वकालैक-सर्व-जरत्-पुराण- नव- केवलम् ||३|१|९७ ।।
[पूर्वकालैकसर्वजरत्पुराणनवकेवलम् ] पूर्वः कालो यस्य सः पूर्वकालः, पूर्वकालश्च एकश्च सर्वश्च जरंश्च पुराणश्च नवश्च केवलश्च = पूर्वकालैकसर्वजरत्पुराणनवकेवलम् ।
[ खातानुलिप्तः ] 'ष्णांक् शौचे' (१०६४ ) ष्णा । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव-ष्वष्कः' (२।३।९८) स्त्रा । 'निमित्ताभावे० ' ( न्या. सं० वक्ष० १/२९ / सूत्र ) त्रा । स्नाति स्म । 'गत्यर्था - ऽकर्मक-पिब-भुजेः ' ( ५1१1११) क्तप्र० । अनु 'लिपत् उपदेहे' ( १३२४) लिप् । अनुलिप्यते स्म । 'क्तक्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र० त । पूर्वं स्रातः पश्चादनुलिप्तः ।
[लिप्तवासितः ] पूर्वं लिप्तः पश्चाद् वासितः ।
[कृष्टमतीकृता भूमिः ] अमता मता कृता = :
मतीकृता । कृभ्वस्तिभ्यां०' (७।२।१२६) च्चिप्र० । 'ईश्च्वाववर्णस्याSनव्ययस्य' ( ४ | ३ | १११ ) ई । पूर्वं कृष्टा पश्चान्मतीकृता ।
[छिन्नप्ररूढो वृक्षः ] पूर्वं छिन्नः पश्चात् प्ररूढः ।
[ एकशाटी] शाट 'गौरादिभ्यो मुख्यान्डी : ' (२।४।१९ ) ङी । एका शाटी । 'पुम्वत् कर्मधारये ' ( ३।२।५७) पुंवत् ।
[एकर्षयः] एके च ते ऋषयश्च ।
[ एकचौरः ] एकश्चासौ चौरश्च ।
[ एकधनुर्धरः ] एकश्चासौ धनुर्धरश्च ।
[ सर्वशैलाः ] सर्वे च ते शैलाश्च ।
[सर्वरात्रः] सर्वा चासौ रात्रिश्च । 'संख्यातैक- पुण्य- वर्षा -दीर्घाच्च रात्रेरत्' ( ७।३।११९) अत्समासान्तः । 'अवर्णेवर्णस्य'