Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 296

२८७
विशेषण - सर्वादि-संख्यं बहुव्रीहौ ||३|१|१५० ||
[विशेषणसर्वादिसंख्यम् ] सर्व आदिर्यस्याऽसौ सर्वादिः । 5 विशेषणं च सर्वादिश्च संख्या च = विशेषणसर्वादिसंख्यम् । 'क्लीबे' (२।४।९७) ह्रस्वः ।
+
[ मध्यगृहम् गृहमध्यम् ] + मध्यश्चासौ गुहश्च (गृहाश्च - गृहं च ) ।
[ अधरबिम्बम्, बिम्बाधरः ] अधरो बिम्बमिव ।
[ओष्ठबिम्बम्, बिम्बोष्ठः ] ओष्ठो बिम्बमिव । ' उपमेयं व्याघ्राद्यैः साम्यानुक्तौ' ( ३।१।१०२ ) समासः |छ।
[चित्रगुः ] चित्रा गौर्यस्याऽसौ । ' गोश्चान्ते० ' (२।४।९६) ह्रस्वः ।
[शबलगुः] शबला गौर्यस्याऽसौ । ' गोश्चान्ते० ' ( २ ।४ । ९६) ह्रस्वः । ' परतः स्त्री पुम्वत् ० ' ( ३।२।४९) पुंवद्भावः ।
[ कण्ठेकालः ] कण्ठे कालोऽस्य सः ।
[ उरसिलोमा] उरसि लोमान्यस्य सः ।
[ उदरेमणिः] उदरे मणिर्यस्य सः । त्रिषूदाहरणेषु 'उष्ट्रमुखादयः' (३।१।२३) समासः ।
[ सर्वशुक्लः ] सर्वं शुक्लमस्य सः ।
[ सर्वकृष्णः ] सर्व कृष्णमस्य सः ।
[सर्वसारः ] 'सृ गतौ' (२५) सृ । सरतीति । 'सः' स्थिर-व्याधि-बल- मत्स्ये' (५।३।१७) घञ्प्र०→अ । 'नामिनोऽकलि-हले ः ' ( ४ | ३ |५१) वृद्धिः आर् । सर्वं सारमस्य सः ।
P5
[सर्वलघुः ] सर्वो लघुरस्य सः । [विश्वदेवः ] विश्वे देवाः सन्ति । [विश्वामित्रः ] विश्वे मित्राणि सन्ति । [ उभयचेतनः ] उभये चेतने यस्य सः । [द्विशुक्लः ] द्वौ शुक्लौ गुणावस्य सः । [ चतुर्ह्रस्वः ] चतुर्षु स्थानेषु ह्रस्वः । [पञ्चदीर्घः ] पञ्चसु स्थानेषु दीर्घः ।
[ षडुन्नतः ] षट्सु स्थानेषु उन्नतः ।
[ सप्तरक्तः ] सप्तसु स्थानेषु रक्तः ।
[त्र्यन्यः ] त्रिभ्योऽन्यः ।
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
श० म० न्यासानुसन्धाने गृहस्य मध्यम् । विशेषणश्च ।
[ द्वियुष्मत्कः ] द्वौ युष्मदीयौ यस्य सः । ' शेषाद् वा' (७।३।१७५) कच्प्र० →कः । [द्व्यस्मत्कः] द्वावस्मदीयौ यस्य सः । शेषाद् वा' (७।३।१७५ ) कच्प्र० क ।
[उपसर्वम्] सर्वेषामुपसमीपम् ||छ ||
For Private Personal Use Only