Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 297

अथ तृतीयाऽध्यायस्य प्रथमः पादः ।।
२८८
क्ताः ।।३।११५१॥
[कृतभव्यकट:] भव्यश्चासौ कटश्च । कृतो भव्यकटोऽनेन इति कृतभव्यकटः । भव्य इति विशेषणम्, विशेषणं पूर्वसूत्रेण पूर्वं निपतति परं बाध्यते ।
[कृतविश्वः] कृतं विश्वमनेन । [कृतप्रियः] कृतः प्रियोऽनेन सः = कृतप्रियः ।।छ।।
जाति-काल-सुखादेर्नवा ।।३।१।१५२।। [जातिकालसुखादेः] सुखमादिर्यस्याऽसौ सुखादिः । जातिश्च कालश्च सुखादिश्च = जातिकालसुखादिस्तस्मात् ।
[शाङ्गरजग्धी, जग्धशाङ्गरा] ‘अदं भक्षणे' (१०५९) अद् । अद्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र०→त । 'यपि चाऽदो जग्ध्' (४।४।१६) जग्ध् । 'अधश्चतुर्थात् तथोर्धः' (२।१७९) त०→ध० । 'धुटो धुटि स्वे वा' (१।३।४८) धलोपः । शाइरो जग्धोऽनया । 'अनाच्छादजात्यादेर्नवा' (२।४।४७) डी ।
[पलाण्डुभक्षिती, भक्षितपलाण्डुः] पलाण्डु क्षितोऽनया सा । ‘अनाच्छादजात्यादेर्नवा' (२।४।४७) डी ।
[पाणिगृहीती, गृहीतपाणिः] पाणिर्गृहीतोऽनया सा । जातिविवक्षायां ‘अनाच्छादजात्यादेर्नवा' (२।४।४७) डी । अन्यथा 'पाणिगृहीतीति' (२।४।५२) (डी) प्राप्नोति ।
[कटकृतः, कृतकटः] कृतः कटोऽनेन । [आहूतबाहाणः] आहूतो ब्राह्मणो येन सः । [सेवितक्षत्रियः] सेवितः क्षत्रियो येन सः ।
[तर्पितदाक्षिः] दक्षस्याऽपत्यम् । 'अत इञ्' (६।१।३१) इप्र०→इ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादे०' (७।४।१) वृद्धिः । 'अवर्णवर्णस्य' (७।४।६८) अलोपः । तर्पितो दाक्षिर्येन सः ।
__[प्रीणितकटः] 'प्रींग्श् तृप्ति कान्त्योः ' (१५१०) प्री । प्रीणन्तं प्रयुक्ते । ‘प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० →इ । 'धूग्-प्रीगोर्नः' (४।२।१८) न । प्रीण्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र०→त । ‘स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् । ‘णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लोपः । प्रीणितः कटो येन सः ।
[मासयाता, यातमासा] मासो यातोऽस्याः सा । [मासगतः, गतमासः] मासो गतोऽस्याः सा (अस्य सः) । सुखादयो दश क्यविधौ निर्दिष्टाः[सुखयाता, यातसुखा] सुखं यातमस्याः सा । [हीनदुःखा, दुःखहीना] दुःखं हीनमस्याः सा । [तप्रोत्पन्ना, उत्पन्नतृप्रा] + तृप्र उत्पन्नो यस्याः सा ||छ।।
आहिताग्न्यादिषु ।।३।१।१५३।। [आहिताग्न्यादिषु आहितोऽग्निर्येन सः । आहिताग्निरादिर्येषां ते, तेषु ।
ॐ वृहद्वृत्तौ - प्रीणितकठः ।
+ श० म० न्यासानुसन्धाने - उत्पन्नं तृपं दुःखमस्याः ।