Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 185

१७६
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
[प्रध्यौ] 'ध्यें चिन्तायाम्' (३०) ध्यै । 'आत् सन्ध्यक्षरस्य' (४।२।१) ध्या, प्रपूर्व० । प्रध्यायतः इति क्विप् प्रध्यौ । 'दिद्युद्-ददृ' (५।२८३) क्विप्प०-धीनिपातः । प्रथमा औ । 'योऽनेकस्वरस्य' (२१११५६) यत्वम् ।
[आध्यौ] 'ध्यै चिन्तायाम्' (३०) ध्यै । 'आत् सन्ध्यक्षरस्य' (४२११) ध्या, आड्यूर्व० । आध्यायतः इति क्विप आध्यौ । 'दिद्युद्-ददृ' (५।२।८३) क्विप्प्र०-धीनिपातः । प्रथमा औ । 'योऽनेकस्वरस्य' (२१११५६) यत्वम् ।
[उद्ध्यो] 'ध्य चिन्तायाम्' (३०) ध्यै । ‘आत् सन्ध्यक्षरस्य' (४।२।१) ध्या, उद्पूर्व० । उद्ध्यायतः इति क्विप् उद्ध्यौ । 'दिद्युद्-ददृद्' (५।२।८३) क्विप्प्र० - धीनिपातः । प्रथमा औ । 'योऽनेकस्वरस्य' (२।११५६) यत्वम् ।। छ ।।
दृन्-पुनर्वर्षा-कारैर्भुवः ।।२।१५९।। [दृन्पुनर्वर्षाकारैः] दृन् च पुनर् च वर्षा च कारश्च = दृन्पुनर्वर्षाकारास्तैः, तृतीया भिस् । “भिस ऐस्' (१।४।२) ऐस् । [भुवः] भू षष्ठी डस् । 'धातोरिवर्णोवर्णस्येयुव् स्वरे प्रत्यये' (२।१।५०) उव् । [दृन्भ्वौ दृन्-हिंसन् भवतः इति क्विप् दृन्भ्वौ । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । अनेन व् । [दन्भ्वः] दून-हिंसन् भवन्तीति क्विप दृन्भ्वः । [पुनभ्वा] पुनर्भवतः इति क्विप् पुनवौं । [पुनर्वः] पुनर्भवन्तीति क्विप् पुनर्वः । अनेन व् । [वर्षाभ्वौ] वर्षासु भवतः इति क्विप् वर्षाभ्वौ । अनेन व् । [वर्षाभ्वः] वर्षासु भवन्तीति क्विप् वर्षाभ्वः । अनेन व् । [काराभ्वः] काराशब्दं तु देवनन्दी कथ्यते । कारासु भवन्तीति क्विप् काराभ्वः । अनेन व् । [स्वयंभुवौ] स्वयं भवतः इति क्विप् स्वयंभुवौ । [प्रतिभुवौ प्रतिभवतः इति क्विप् प्रतिभुवौ । [मित्रभुवौ] मित्रं भवतः इति क्विप् मित्रभुवौ । [विभुवौ] विशेषेण भवतः इति क्विप विभुवौ । [आत्मभुवौ] आत्मनि भवतः इति क्विप् आत्मभुवौ । पञ्चसु उदाहरणेषु 'धातोरिवर्णो०' (२।१।५०) उव् ।। छ ।।
ण-षमसत्परे स्यादिविधौ च ॥२।१।६०।। [णषमसत्परे णश्च षश्च = णषम् । प्रथमा सि । 'अतः स्यमोऽम्' (१।४।५७) अम् । अस्तीति सन्, न सत् = असत् । 'नञत्' (३।२।१२५) न० → अ० । प्रथमा सि । 'अनतो लुप्' (१।४।५९) सिलोपः । पर सप्तमी ङि ।
[स्यादिविधौ] सिरादिर्यस्याऽसौ स्यादिः, स्यादेविधिः = स्यादिविधिस्तस्मिन् । [च] च प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलोपः ।।
[पूष्णः] 'पूष वृद्धौ' (५००) पूष् । पूषतीति पूषा । 'उक्षि-तक्ष्यक्षीशि-राजि-धन्वि-पञ्चि-पूषि-क्लिदि-स्निहि-नु-मस्जेरन्' (उणा० ९००) अन्प० । षष्ठी डस् । 'अनोऽस्य' (२।१।१०८) अलोपः । ‘र-पृवर्णान्नो ण०' (२।३।६३) न० → ण ।
[तक्ष्णः] 'तक्षौ तनूकरणे' (५७१) तः । तक्षतीति तक्षा । शेषं पूष्णः' वत् ।।
[पिपठीः] ‘पठ व्यक्तायां वाचि' (२१३) पठ् । पठितुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प० । 'सन्-यडश्च' (४191३) पद्विर्वचनु । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक' (४।१।४४) ठलोपः । ‘सन्यस्य' (४११५९) अ० → इ० ।
Jain Education Intemational